หน่วยที่1-สังคมมนุษย์

3) กฎหมาย อยำ่ งที่กล่ำวแลว้ ว่ำบำงสถำนกำรณ์กลไกของกฎศีลธรรม จำรีต ไม่สำมำรถท่ีจะเอำผิด หรือลงโทษผฝู้ ่ ำฝื นได้ สงั คมจึงจำเป็นตอ้ งมีบรรทดั ฐำนท่ีเรียกว่ำ “กฎหมำย” ซ่ึงอำจจะมำจำกกฎศีลธรรม ท่ีมีอยกู่ ่อนแลว้ แต่ไดก้ ำหนดไวใ้ นระเบียบแบบแผน หรือเป็นลำยลกั อกั ษร ซ่ึงผมู้ ีอำนำจทำงกำรปกครอง บำ้ นเมืองไดก้ ำหนดข้ึน เพ่ือบงั คบั ให้บุคคลปฏิบตั ิตำมหรือห้ำมมิให้กระทำ หำกฝ่ ำฝื นจะถูกลงโทษตำม บทบญั ญตั ิ และหน่วยงำนที่ทำหนำ้ บงั คบั ใหส้ มำชิกปฏิบตั ิตำมไดแ้ ก่ ตำรวจ ศำล กรมรำชทณั ฑ์ เป็นตน้

หากไม่ปฏิบัติตามกฎหมายจะมีผลอย่างไร ? เป็ นท่ีทรำบดีว่ำหำกฝ่ ำฝื นกฎหมำยจะถูกลงโทษตำม บทบญั ญตั ิ เช่น ในควำมผดิ ทำงอำญำจะมีบทลงโทษคือ ประหำร จำคุก กกั ขงั ปรับ ริบทรัพยส์ ิน ตำมลำดบั แต่ ในบำงกรณีผูก้ ระทำควำมผิดมกั ใช่ช่องว่ำงทำงกฎหมำยเพ่ือให้พน้ ผิด หรือผูก้ ระทำผิดบำงคนแสร้งว่ำไม่รู้ กฎหมำยเพ่ือให้พน้ ผิดซ่ึงในทำงกฎหมำยจะอำ้ ง “ควำมไม่รู้กฎหมำย จะอำ้ งเป็ นขอ้ แกต้ วั ไม่ได”้ และที่สำคญั ประกำรหน่ึงคือ “กฎหมำยนอนหลบั แต่ไม่เคยตำย”

ภาพที่ 1.15 โทษทางอาญา

1.4.2 สถานภาพและบทบาท สถำนภำพ คือ ตำแหน่งของบุคคลท่ีไดม้ ำจำกกำรเป็นสมำชิกของกลุ่มคนหรือสังคม เช่น เป็นพี่ เป็น นอ้ ง เป็ นนกั เรียน เป็ นครู สำมี ลูก ยำม เป็ นตน้ ตำแหน่งต่ำง ๆ เหล่ำน้ีเกิดจำกกำรกำหนดข้นึ ในแต่ละสังคม เพื่อแจกแจงหน้ำท่ี ควำมรับผิดชอบ สิทธิ ต่ำง ๆ ของสมำชิกในสังคม ซ่ึงสมำชิกคนหน่ึงอำจมีได้หลำย สถำนภำพตำมสถำนกำรณ์ เช่น นำงสำวปวีณำ อยู่ในครอบครัวจะมีสถำนภำพเป็ น “ลูก” แต่ขณะมำเรียนมี สถำนภำพเป็ น “นักเรียน” ของวิทยำลยั หรือ นำยธันวำ อยู่ในองค์กำรวิชำชีพจะมีสถำนภำพเป็ น “นำยก องคก์ ำรฯ” แต่ขณะอย่ใู นห้องเรียนมีสถำนภำพเป็ น “นกั ศึกษำ” ดงั น้นั ท้งั ปวีณำ และธนั วำ จำเป็ นตอ้ งเขำ้ ใจ สถำนภำพของตนเองในกำรแสดงออกซ่ึง “บทบาท” อนั เป็นกำรปฏิบตั ิตำมหนำ้ ท่ีตำมสถำนภำพที่ได้รับ เพ่ือ ทำหน้ำที่ ควำมรับผิดชอบ สิทธิต่ำง ๆ ได้อย่ำถูกต้อง เหมำะสม เพราะว่าเม่ือมี “สถานภาพ” ก็ย่อมมี “บทบาท” ควบค่อู ย่เู สมอไป

ภาพที่ 1.16 สถานภาพทไ่ี ด้มาด้วยความสามารถ

สถานภาพจาแนกได้ 2 ประเภท ไดแ้ ก่ 1) สถานภาพที่ติดตัวมาแต่กาเนิด ธรรมชาติจะเป็นตวั กาหนดโดยท่ีบคุ คลไม่มีทางเลือก เช่น เพศ อายุ สผี วิ เป็นตน้ 2) สถานภาพที่ได้มาภายหลังหรือได้มาด้วยความสามารถ เป็นตาแหน่งท่ีต้องดิน้ รน ขวนขวาย ดว้ ยความรู้ ความสามารถ และสติปัญญาของตนเอง เช่น ตาแหน่งหน้าท่ีการงาน ระดับ การศกึ ษา สถานภาพสมรส เป็นตน้

สรุป การเรียนรู้เกี่ยวกับ “สังคมมนุษย์” ถือเป็นการสร้างความรับผู้ และความเข้าใจในฐานะที่เป็น สมาชิกของกลุ่ม สังคมท่ีต้องดาเนินชีวิตอยู่ร่วมกัน มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันในด้านต่าง ๆ ร่วมถึง เรียนรู้กระบวนการทางสังคม เพื่อให้เกิดความเข้าใจและสามารถอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข เป็นระเบียบ เรียบร้อย