วรรคทองในวรรณคดี 202

วรรคทองใน วรรณคดี นางสาวพรนภสั บญุ ส่ง สาขาวิชาภาษาไทย คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ลาปาง

ก คานา หนังสือวรรคทองในวรรณคดีเล่มนี้ เป็นส่วนหน่ึงของรายวิชา ความคิดสร้างสรรค์กับการสรรสร้างงานเขียน มีเนื้อหาที่ ประกอบด้วยความรู้เบ้ืองต้น เกี่ยวกับบทประพันธ์ประเภท โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ร่าย ลิลิต ที่เป็นบทที่โดนเด่นในบทประพันธ์น้ัน และอยูใ่ นวรรณคดีไทยเรอื่ งต่างๆ ทุกบทจะประกอบไปด้วยส่วนประกอบของบทประพันธ์ รูปแบบแผนผังหรอื ฉันลักษณ์ของบทประพนั ธ์ นั้นๆ เพือ่ ใหผ้ ู้ทสี่ นใจท่จี ะศึกษาสามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ในด้านอน่ื ๆไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ ขอขอบคุณอาจารย์ภัทราภรณ์ คาลือสาย ที่ได้ให้ความรู้เกี่ยวกับประเภทของบทประพันธ์ประเภทต่างๆ และได้ให้คาแนะนา อัน เปน็ ประโยชนท์ าให้เนอ้ื หาสมบรู ณย์ ิ่งขึน้ ผู้จัดทาหวังว่า หนังสือวรรคทองในวรรณคดีเล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่านหรือผู้ที่สนใจที่จะศึกษา ถ้าผิดพลาดประการใดก็ต้อง ขออภัยมา ณ ท่ีนี่ดว้ ย นางสาวพรนภัส บุญส่ง สาขาวชิ าภาษาไทย คณะครศุ าสตร์

สารบัญ ข คานา ห น้ า สารบัญ ความหมายวรรคทองในวรรณคดี ก ข วรรคทองจากเรอ่ื ง พระอภยั มณี 1 วรรคทองจากเรอ่ื ง นริ าศภูเขาทอง 2 วรรคทองจากเรอ่ื ง มทั นะพาธา 3 วรรคทองจากเรอ่ื ง ลลิ ิตพระลอ 4 วรรคทองจากเรื่อง โคลงโลกนิติ 5 วรรคทองจากเรอ่ื ง ลลิ ติ พระลอ 6 วรรคทองจากเรือ่ ง มัทนะพาธา 7 วรรคทองจากเรื่อง อเิ หนา ตอน ศกึ กะหมังกหุ นงิ 8 บรรณานุกรม 9 10

1 ความหมายวรรคทองในวรรณคดี วรรคทอง หมายถึง ข้อความหรือบทกวบี างช่วงบางตอนท่ีมี ความหมายดี ไพเราะ ซาบซึ้ง ให้ภาพทางความรู้สึกท่ี ชัดเจน สะเทือนอารมณ์ กินใจ จนเป็นท่ีรู้จักกันโดยท่ัวไป เป็นท่ีนิยมกันว่าดี เม่ือกล่าวถึงแล้วจะรู้จักกันโดยกว้าง สามารถตอบได้เลยว่า วรรคนี้เป็นวรรคในวรรณคดีเรื่องใด และไม่เพยี งแตใ่ นวรรณคดรี ้อยกรองเท่านน้ั ท่ีจะมวี รรคทอง

วรรคทองจากเร่อื ง พระอภยั มณี 2 แล้วสอนว่าอยา่ ไวใ้ จมนษุ ย์ มนั ยากสุดลึกลาเหลอื กาหนด แผนผังฉนั ทลกั ษณ์:บทร้อยกรองประเภทกลอน (กลอนสภุ าพ/กลอน8) ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวทเ่ี ลยี วลด ก็ไมค่ ดเหมอื นหน่งึ ในนาใจคน มนษุ ย์นีที่รักอยู่สองสถาน บิดามารดารักมักเปน็ ผล ที่พ่งึ หน่ึงพ่ึงไดแ้ ตก่ ายตน เกิดเป็นคนคดิ เห็นจึงเจรจา แม้นใครรกั รักมั่งชังชังตอบ ให้รอบคอบคิดอา่ นนะหลานหนา ร้สู งิ่ ไรไมส่ รู้ ู้วชิ า รู้รกั ษาตวั รอดเป็นยอดดี (จากเรื่องพระอภยั มณี ของ สนุ ทรภู่)

วรรคทองจากเรือ่ ง นิราศภเู ขาทอง 3 แผนผงั ฉันทลกั ษณ์:บทร้อยกรองประเภทนิราศ (กลอนนิราศ) ไม่เมาเหลา้ แลว้ แตเ่ รายังเมารกั สุดจะหกั ห้ามจิตคิดไฉน ถงึ เมาเหล้าเชา้ สายก็หายไป แตเ่ มาใจนีประจาทกุ คา่ คนื (จากเร่อื งนิราศภเู ขาทอง ของ สุนทรภู่)

วรรคทองจากเร่อื ง มัทนะพาธา 4 ดกู ่อนสชุ าตา มะทะนาวิไลศรี แผนผังฉันทลกั ษณ์:บทร้อยกรองประเภทฉันท์ ยามองค์สเุ ทษณ์มี วรพจนป์ ระการใด, (อินทรวิเชียรฉนั ท์) นางจงทานลู ตอบ มะธุรส ธ ตรสั ไซร้ ; เข้าใจมิเข้าใจ ฤ กต็ อบพะจีพลัน. (จากเรื่องมัทนพาธา ของ พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยูห่ วั )

วรรคทองจากเรือ่ ง ลิลติ พระลอ 5 แผนผงั ฉันทลกั ษณ์:บทรอ้ ยกรองประเภทลิลติ (โคลงส่ีสุภาพ) เสยี งลือเสียงเล่าอา้ ง อนั ใด พเ่ี อย เสยี งยอ่ มยอยศใคร ทว่ั หลา้ สองเขือพี่หลับใหล ลมื ตื่น ฤๅพี่ สองพี่คดิ เองอา้ อยา่ ไดถ้ ามเผอื (ลลิ ิตพระลอ)

วรรคทองจากเรอ่ื ง โคลงโลกนติ ิ 6 แผนผังฉันทลักษณ์:บทรอ้ ยกรองประเภทโคลง (โคลงโลกนิต)ิ ปลาร้าพนั ห่อดว้ ย ใบคา ใบก็เหมน็ คาวปลา คละคลุ้ง คือคนหมูไ่ ปหา คบเพือ่ น พาลนา ได้แต่รา้ ยร้ายฟุ้ง เฟื่องใหเ้ สยี พงศ์ (จากเรือ่ งโคลงโลกนิติ ของ สมเด็จพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาแดชาดศิ ร)

วรรคทองจากเรอ่ื ง ลลิ ติ พระลอ 7 แผนผังฉันทลักษณ์:บทรอ้ ยกรองประเภทรา่ ย (ร่ายสุภาพ) เหน็ สองราชกษตั ริย์ ในช่องสหี บญั ชร ดจุ อัปสรสูห่ ลา้ เยีย่ มหน้าดุจดวงเหมอื น เหมอื นแว่นฟ้าทังคู่ ตา่ งตาดอู ยคู่ อยทาง เหน็ สองนางพี่เลียง หนา้ ช่นื สดใสเพยี ง พ่างทา้ วเสดจ็ มาฯ (ลิลติ พระลอ)

วรรคทองจากเร่ือง มัทนะพาธา 8 ความรกั เหมือนโรคา บนั ดาลตาให้มดื มน แผนผังฉันทลักษณ์:บทร้อยกรองประเภทกาพย์ ไมย่ นิ และไมย่ ล อปุ สรรคใดใด (กาพย์ยานี11) ความรกั เหมอื นโคถึก กาลงั คกึ ผขิ งั ไว้ ก็โลดออกจากคอกไป บ ยอมอยู่ ณ ทขี่ งั ถงึ หากจะผูกไว้ ก็ดึงไปดว้ ยกาลงั ย่ิงหา้ มก็ยิ่งคลงั่ บ หวนคิดถงึ เจ็บกาย (จากเรือ่ งมทั นะพาธา ของ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเลา้ เจา้ อยู่หวั )

9 วรรคทองจากเร่อื ง อเิ หนา ตอน ศกึ กะหมงั กหุ นิง แผนผังฉนั ทลกั ษณ์:บทร้อยกรองประเภทกลอน (กลอนละคร) แลว้ ว่าอนจิ จาความรัก พ่งึ ประจกั ษ์ดังสายนาไหล ตงั แตจ่ ะเชย่ี วเป็นเกลยี วไป ทไ่ี หนเลยจะไหลคืนมา (จากเร่ืองอิเหนา ของ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย)

10 บรรณานกุ รม ความหมายของวรรคทอง สืบค้นจาก:https://www.thairath.co.th/content/435730 วรรคทองในวรรณคดีไทย สืบค้น จาก:https://www.kroobannok.com/blog/view.php?article_id=2623 รา่ ย สืบคน้ จาก:https://www.baanjomyut.com/library_2/thai_poetry/06.html

“อย่างหมอ่ มฉันอันทีด่ แี ละชั่ว ถงึ ลับตัวกแ็ ตช่ อ่ื เขาลอื ฉาว เปน็ อาลักษณน์ ักเลงทาเพลงยาว เขมรลาวลอื เลอื่ งถึงเมืองนคร” กลอนนีสอนเรอ่ื ง : คนเราไมไ่ ดด้ ีและเสยี หมดทุกเรอ่ื ง ไม่มีใครทสี่ มบรู ณแ์ บบ