44 ทางกลมุ ไดน าํ ไปซ้ือถงุ ดาํ เพ่อื ใชเ พาะกลาไมพนื้ บานมาแจกจายใหกับสมาชิกกลุม โดยสมาชิกกลุมจะเพาะ ขยายพันธไุ มพ้นื บานแลว สงใหก องทุนกลางรอยละ 10 จากการดําเนินงานมา 3 ป กอใหเกิดกองทุนกลาง เพ่มิ ขึ้นเปน 35,000 บาท ในป พ.ศ. 2534 เปลยี่ นชื่อจาก “กลุมกองทุนพันธุไมพื้นบาน” เปน “กลุมอินแปง” ซ่ึงพอบัวศรี ศรีสูง ปราชญชาวบานจังหวัดมหาสารคามเปนผูตั้งให เน่ืองจากเห็นวาท่ีบานบัวมีพืชพันธุธัญญาหาร ผลหมากรากไมและนํ้าทาอุดมสมบูรณ หากแปลตามหลักพุทธศาสนา คําวา “อิน” แปลวา ผูใหญ คําวา “แปง” แปลวา สราง “เราเปนผใู หญก ็ควรสรา งส่ิงตางๆ ไวเพื่อลูกหลานท้ังเร่ืองการพ่ึงตนเอง การสราง แนวคดิ การกระทาํ เพอ่ื ใหชวี ิตมคี วามสุข ถาแปลตามภาษาทอ งถน่ิ ก็คอื พระอินทร หรือ เทวดาเปนผูสราง สงิ่ ตา งๆ ไวใหก ับพวกเราไดอ ยไู ดก นิ ” ป พ.ศ.2535 กลุมกองทนุ พนั ธไุ มพ ้ืนบา นไดน ํากองทนุ ไปซอ้ื ทด่ี ินเพอ่ื เปน สถานท่ใี นการตดิ ตอประสานงาน แลกเปล่ยี นภูมปิ ญญา ศกึ ษาทดลองทํากิจกรรมตางๆ เพื่อสนับสนุน การพัฒนาชมุ ชนและหมบู า นของตนจาํ นวน 5 ไร 1 งาน และไดท ําโครงการเลย้ี งหมพู น้ื บา นเพอื่ สรา งรายได เสรมิ ใหส มาชกิ ของกลมุ ตอ มาในป พ.ศ.2535-2536 กลมุ อนิ แปงไดด าํ เนินการตามวัตถุประสงคหลัก ในการพัฒนาชนบท อยางยง่ั ยืนในพน้ื ท่รี อบปาเทือกภูพาน และไดม คี นรนุ ใหมท่ีอยูในชุมชนเขามาทําหนาที่ประสานงานใหกับ กลุมอินแปง และประสานความรวมมือกับหนวยงานของรัฐในทองถ่ินมากข้ึน โดยเร่ิมประสานงานกับ สาํ นักงานปฏิรปู ที่ดนิ เพอื่ การเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรช ุมชนที่ 3, สถาบันวิจัย และฝกอบรมการเกษตรสกลนคร และไดประสานความรวมมือกันเปนเครือขายเกษตรกรรมนิเวศภูพาน โดยมชี ุมชนเขารว มเครือขา ย 22 คน จํานวน 289 คน โดยการสงเสรมิ การเกษตรแบบย่ังยนื การศึกษาและ วิจัยการขยายพันธุไมพ้ืนบานทมี่ อี ยูรอบเทอื กเขาภูพาน และการแปรรปู พชื ผักผลไมพ้นื บา น ปลายป พ.ศ. 2539 เครือขายอินแปงไดรับการจัดการจัดสรรกองทุนจากกรมสงเสริมคุณภาพ ส่ิงแวดลอม กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและส่ิงแวดลอม ภายใต “โครงการอนุรักษปาภูพานดวย เครอื ขายเกษตรกรรมนิเวศ” จาํ นวน 500,000 บาท ป พ.ศ. 2541 ไดรับการสนับสนุนจากกองทุนส่ิงแวดลอม (UNDP) ใหทุนสงเสริมพลังงานและ เทคโนโลยีท่เี หมาะสมในระบบเกษตรกรรมนิเวศ จํานวน 309,000 บาท ปลายป พ.ศ. 2542 ไดทําการขยายเครือขาย โดยความรวมมือระหวางกระทรวงเกษตรและ สหกรณ, กรมวิเทศสหการและ UNDP ภายใต “โครงการเพิ่มขีดความสามารถในการพัฒนาการเกษตรแบบ ยัง่ ยนื ” ในพน้ื ที่ 12 ตาํ บล 10 อําเภอ ในจงั หวดั สกลนคร ป พ.ศ. 2543 ไดร บั การสนบั สนุนจากกองทุนทางสังคม (SIF-MENU) หรือโครงการจัดสวัสดิการ ชมุ ชนเรงดว นเพือ่ ผยู ากลาํ บาก จาํ นวน 15 ลานบาท โดยแยกบริหารตามเครอื ขาย
45 ปจจุบันเครือขายอินแปงมีการขยายเครือขายเพิ่มข้ึนทุกป ในชวงป พ.ศ. 2542 มีสมาชิกใน เครือขายในพื้นท่ีรอบปาเทือกเขาภูพาน 3 จังหวัด คือ สกลนคร กาฬสินธุ และอุดรธานี ซึ่งอยูในพื้นท่ี จังหวดั สกลนคร 5 อาํ เภอ คอื อําเภอกดุ บาก อําเภอภูพาน อําเภอนิคมน้าํ อูน อําเภอพรรณนิคมและอําเภอ วาริชภูมิ ในพื้นที่จังหวัดกาฬสินธุ 1 อําเภอ คือ อําเภอคํามวง และพื้นที่จังหวัดอุดรธานี 1 อําเภอ คือ อําเภอวังสามหมอ จํานวนสมาชกิ ในครอบครวั 600 ครอบครวั และยงั มกี ารขยายเครอื ขา ยตอ ไปเรอ่ื ยๆ สรา งกระบวนการเรียนรู สูการปฏิบัติ นายเลก็ ใหค วามสําคญั ตอการเรียนรู สกู ารปฏบิ ตั จิ รงิ โดยใชวิธีการรวมกลุม เพ่ือจัดกระบวนการ เรยี นรู ปลกู จติ สาํ นึก พรอ มขยายเครอื ขายการเรียนรู ดังคํากลาวของนายเล็กท่ีวา “อยากไดชางปา ก็เอา ชางไปตอ ถาอยากไดค นชนิดเดียวกนั กต็ องเอาคนไปตอ คนแบบเดียวกบั เรามีอยดู ว ยกนั ทุกชมุ ชน เพยี งแต เราตอ งไปคนหาเขาท้งั นั้น” ปจจบุ ันกลมุ อินแปงอยูในสมาชิกเครือขายภูมิปญญาไท ซึ่งถือเปนเครือขายระดับชาติ มีสมาชิก เปนเครอื ขายองคกรชมุ ชน ระดบั อาํ เภอ และจังหวัดอยูทุกภาคของประเทศ มีการเดินทางไปศึกษาดูงาน แลกเปลี่ยนความรู และในป พ.ศ. 2541 เครือขายภูมิปญญาไทไดรวมกันพัฒนา “แผนแมแบบชุมชน” ขึ้นมาจากประสบการณข องชมุ ชนเพื่อเปนกรอบและทิศทางในการพัฒนาชุมชน โดยแบงเปน 7 ประเด็น คอื การเกษตร สิง่ แวดลอ ม สขุ ภาพชุมชน อุตสาหกรรม ธรุ กิจชมุ ชน กองทุนและสวัสดิการชุมชนและการ เรยี นรู นายเล็ก กุดวงคแกว นับเปนบุคคลที่สมควรไดรับการยกยองในฐานะท่ีทานเปน “ปราชญ ชาวบาน” และเปนผูนําตามธรรมชาตขิ องชมุ ชน ผลงานท่ีโดดเดนของนายเล็กคือการเผยแพรความคิดใน การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ โดยประยุกตภูมิปญญาทองถ่ินผสานกับแนวคิดทางพุทธศาสนา แนวความคิดของนายเล็กสามารถนําไปปฏิบัติและกอใหเกิดผล อีกทั้งยังสัมพันธกับวิถีเศรษฐกิจของ ชาวบา น บนพื้นฐานของการใชชวี ิตอยา งพออยู พอกนิ คําดังกลาวของผูเ ฒาผแู กช าวกะเลงิ ที่วา “ภูพานคอื ชวี ติ วงและมติ รคือพลัง พ่ึงตนเองคอื ความหวงั ธรรมชาติยังเพื่อชีวิตและชุมชน” (ผลงานรางวัลลูกโลกสี เขยี ว คร้งั ท่ี 2 ป 2543 http://pttinternet.pttplc.com) ปจจุบัน บทบาทหลักของนายเล็ก กุดวงคแกว ในขณะน้ี คือ การขยายแนวความคิดและสราง เครือขา ย สวนงานภายในกลมุ อนิ แปง สามารถดาํ เนนิ งานละกําหนดแนวความคิดของตนเอง รวมท้ังกลุม เยาวชน “เดก็ กะเลงิ รักปา” ทม่ี ีกิจกรรมหลักเพอ่ื ใหเ ยาวชนไดสืบทอดแนวคดิ วถิ ีชวี ติ วฒั นธรรมของชมุ ชน นับเปนการเผยแพร ถายทอด ผลงานทป่ี ระสบผลสําเรจ็ จากรุน สรู นุ 2. ชมุ ชนทีป่ ระสบผลสาํ เรจ็ และไดร ับการเผยแพร ผลงานการปฏิบัตติ ามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
46 ชมุ ชนบานจาํ รงุ ตนแบบเศรษฐกจิ พอเพียง บานจาํ รุง ตั้งอยหู มู ท่ี 7 ตาํ บลเนินฆอ อาํ เภอแกลง จังหวัดระยอง ภาคตะวันออกของประเทศไทย ดวยสภาพความเปนอยูในชุมชน เนนการพ่ึงพาตนเอง จนเปนที่ยอมรับและเปนตัวอยางท่ีดี มีผูมาศึกษา ดูงาน แลกเปลี่ยนเรยี นรตู ลอดทัง้ ป หมบู า นจาํ รงุ สงเสริมใหประชาชน ไดนําผกั พ้นื บา นมารับประทาน อาทิ ดอกอัญชนั ยอดมะระ ขม้นิ ชนั ชะอม ใบชะพลู ใบบัวบก ยอดเสม็ดแดง ฯลฯ ใชประกอบเปนอาหารหลัก รวมถึงชวนเชญิ นกั ทองเทยี่ วทเ่ี ขามาเปนลกู คา ของรา นสม ตาํ จํารุง ไดบ รโิ ภคผักพ้นื บานเหลา นี้ จนกระท่ังได เ ป น สั ญ ลั ก ษ ณ ข อ ง ชุ ม ช น ท่ี นั ก ท อ ง เ ที่ ย ว รู จั ก แ ล ะ คุ น เ ค ย ก ลุ ม ผู สู ง อ า ยุ บ า น จํ า รุ ง เปน ตัวอยา งของการรวมกลุม เพ่ือสรางสรรคผลิตภัณฑคุณภาพมากมาย อาทิ ผลิตขาวซอมมือบรรจุถุง จาํ หนา ยในรานคาของชมุ ชน เพ่ือสงเสริมใหประชาชนมีสขุ ภาพที่ดี โดยมีโรงสีขาวชุมชนเองมีการผลิตขาว ซอมมืออยา งตอ เนือ่ ง และนําเศษแกลบรําสงใหกบั กลมุ เกษตรกรพ้ืนบานทําปุยชีวภาพ และนําปลายขาวขาย ใหกับกลุมผูเลีย้ งตะพาบนา้ํ นอกจากนี้ บา นจํารงุ ยงั กอ ต้งั กลุมธนาคารขยะ ผคู นในชุมชนไดเห็นคุณคา ของเศษของที่เหลือใช แมแตข ยะมีการรวมกลมุ กันจดั ตง้ั กลมุ ธนาคารขยะและสง่ิ แวดลอมรบั ซอ้ื ขยะทุกประเภทมีการคดั แยก ขยะแตล ะประเภท สามารถนาํ ไปใชป ระโยชน ทาํ ใหเดก็ เยาวชนไดร บั รูถงึ ขยะส่ิงของเหลือใชปลูกฝง คา นยิ ม ทศั นคตใิ นการรักษส่งิ แวดลอม เม่อื มีคนมาศกึ ษาดูงาน กลุม ผูใ ชนาํ้ จะรวมตวั กันทาํ อาหาร เล้ียงรบั รอง โดยใชผ กั พนื้ บานเปน อาหารหลกั ใหรบั ประทาน รายไดน ําไปเปน กองทนุ พฒั นาหมูบา น นอกจากนี้บานจาํ รงุ ยงั มกี ารบริการท่พี ักชมุ ชนโฮมสเตย ใหกบั นักทองเท่ียว ผูสนใจในวิถชี ีวติ ท่เี นน การ พง่ึ พาตนเอง ไดมาสัมผัสและแลกเปลย่ี นเรียนรซู ่งึ กันและกนั ทั้งนก้ี ารบรหิ ารจัดการชุมชน โดยมีแกนนํา
47 ท่มี ีศกั ยภาพ สามารถพัฒนาสังคมชมุ ชนท่ีพรอ มตอการเรียนรู นาํ ภมู ิปญ ญาทอ งถิ่นมาผสมผสานกบั เทคโนโลยใี หม ๆ นาํ มาปรบั ใชใ นป 2548 ไดนาํ ชุมชน เครือขา ยชุมชน ผนู าํ ชุมชน เขา สูโครงการ มาตรฐานชมุ ชน (มชช.) และสามารถผานการประเมินจากคณะกรรมการ ติดตามประเมินผล ระดบั อาํ เภอ ระดับจงั หวดั เปน จดุ นาํ รอ งตนแบบ เผยแพร แนะนาํ ชุมชน อนื่ ๆ เพ่อื เขา สูการประเมนิ มาตรฐานชุมชน ในปต อ ๆ ไป จดุ เรมิ่ ตน ของการพัฒนาหมูบานเศรษฐกจิ พอเพยี ง เรมิ่ จากการจดั ต้ังรา นคา ชมุ ชน จากการระดม หุนกันคร้งั แรกเพ่อื จัดตง้ั รา นคาชมุ ชนขึ้น กองทุนพัฒนาหมูบ านไดเงินทั้งส้ิน 30,000 บาท และมสี มาชิก เปนคนในชุมชน 120 คน รา นคาหมบู า นดาํ เนนิ การในลกั ษณะสหกรณชมุ ชน เพื่อจําหนา ยสนิ คาอุปโภค บริโภคตาง ๆ ทั้งจากภายนอก และสนิ คาการเกษตร ผลผลิต สนิ คาแปรรูปที่ผลิตไดใ นชมุ ชนเอง รานคา ชมุ ชนจงึ เปนชอ งทางในการจําหนายสนิ คาจากผูผลิตถึงผบู รโิ ภคโดยตรง ผใู หญชาติชายบอกวาบานจาํ รงุ มวี งจรการผลติ จาํ หนา ย และบริโภคกนั ในชุมชน ถา ชาวบา นในชุมชนเขาใจถงึ ความสําคญั ของระบบ เศรษฐกจิ ชุมชน บา นจาํ รุงกจ็ ะสามารถพึง่ ตนเองได ไมตอ งกังวลวาเม่อื ผลิตมาแลวจะขายใหใคร หรือเรา ตอ งไปซ้อื สนิ คาจากใคร เพราะบานจาํ รงุ สามารถสรางผลิต ขาย และบรโิ ภคไดเอง ผลกาํ ไรที่ไดก ็ ไหลเวียนอยูในชมุ ชน เปน เงนิ ที่จะใชพัฒนาชมุ ชนตอ ไป รา นคา ชมุ ชนตั้งอยบู นพนื้ ท่ีเดยี วกบั ศูนยก าร เรียนรูของชมุ ชนและผุสูงอายบุ านจํารงุ สถานท่แี รกท่เี ราไดพบกบั ผใู หญบานชาติชาย เปนทงั้ สถานท่ี ทํางานและพักผอนหยอ นใจของชาวบา นจาํ รุง และเปนทที่ ี่เราไดเ ห็นรอยยิ้ม ไดย ินเสยี งหัวเราะดงั อยเู ปน ระยะ ๆ จนเราอดอมย้ิมตามไปดวยไมไ ด รานคา ชมุ ชนเล็กแหงน้ีมกี าํ ไรเพม่ิ ขึ้นทกุ ป มยี อดขายปละหลาย ลานบาท เมือ่ ถงึ เวลาปน ผลประจาํ ป ผลกําไรท่ไี ดจะถูกแบง ออกเปน 3 สว น สวนแรกรอยละ 30 จะเก็บ เปนกองทุนพฒั นาหมูบ า น รอยละ 35 จายคืนใหแกผถู ือหุนตามจาํ นวนหนุ และอีกรอยละ 35 จายคนื ใหแกผูซื้อสนิ คา ตามสดั สว นการซื้อ ซือ้ มากไดมาก ซอ้ื นอยไดพอประมาณ พอไดยนิ เรอ่ื งจาํ นวนเงนิ ปน ผล แลวเราก็กระซบิ ถามผูใ หญบานวาคนนอกเขาหนุ ดวยไดหรือไม ผูใหญช าตชิ ายตอบทันควนั วา ไดแ นนอน ท่ีผานมาก็มีชาวบา นหมอู ืน่ มาเขาหุนดว ย แลวถึงแมวา จะมีรานคาชมุ ชนแลว แตบาง ครอบครัวกอ็ าจจะเปด รา นคาอยา งเดียวกนั นอี้ กี กไ็ ด ไมไ ดม กี ารบังคับหรอื จะเปน การขดั ใจกันอยา งไร เพียงแตใ หระบบเศรษฐกิจชุมชนนีย้ ังคงอยู และเติบโตขนึ้ เร่อื ย ๆ อยา งนอยกเ็ ปนการแบงกันปน กันใน ชมุ ชน และกระตนุ ใหเ กิดวงจรการพฒั นาอนื่ ๆ ตามมาอีกมากมายจากผลกําไรของรา นคา ชุมชนท่ีอยใู น กองทนุ พฒั นาหมูบา น เพราะชมุ ชน มีกองทุน มเี งินทจี่ ะลงทุนทาํ กจิ กรรมตา ง ๆ ใหเ กดิ เปน ผลผลติ ที่ สอดคลอ งกับเหตุและผลตามแนวทางวิถีชวี ติ ของตนเอง เราจะไดพ บเห็นลกั ษณะการดาํ เนินงานแบบ รว มมือรวมใจ รูเก็บ รแู บงปน อยา งเดียวกับรา นคา ชมุ ชนนี้ในกลมุ กิจกรรมอนื่ ๆ อีกมากมายมากกวา 20 กลุมกจิ กรรม ในชมุ ชนบานจาํ รุง
48 นอกจากนน้ั ยงั มกี ารจัดตงั้ กลุมกจิ กรรมการผลิต เชน การรวมกลมุ เกษตรกร เพ่อื สรา งเครือขา ย ความเขมแขง็ กลมุ กิจกรรมการผลติ กลมุ แรก และคาดวาจะเปน กลุมทีใ่ หญทีส่ ุดกค็ ือการกลมุ ตา ง ๆ ของ เกษตรและชาวสวน ในชุมชนบา นจาํ รงุ มกี ารรวมกลุมของเกษตรกร ชาวสวน กลุม ตา งมากมายตามกลมุ อาชพี ของแตละคน อยางทีก่ ลา วไปแลววา บางคนอาจสังกดั มากกวา 1 กลุม เพอ่ื สรา งเครอื ขา ย สรางความ เขม แข็งใหกบั เกษตรกรชาวสวนในชมุ ชน มกี ารแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวา งกัน และยังเปนเครือขา ยกับ กลุม กิจกรรมอ่ืน ๆ ไดอีก อยางท่ผี ูใหญบ านบอกเราวาท่บี านจาํ รุงไมม สี ิ่งใดเหลอื ใชหรือสญู เปลา ถาเก็บ นํามาใชในกระบวนการใดไดก จ็ ะถกู สงตอใหก บั กลมุ กิจกรรมทจ่ี ะสามารถนาํ ไปใชประโยชนไ ด อยา งเชน เศษแกลบ เศษรําจากโรงสีขาวชมุ ชนของกลมุ ผูสูงอายุก็จะถกู สง ตอใหกลุม เกษตรพื้นบานนาํ มา ทาํ ปุยอินทรยี และนํา้ หมกั ชีวภาพ กลุมเกษตรกรชาวสวนก็จะนาํ ปุยอนิ ทรียแ ละนํา้ หมกั ชีวภาพจากกลุม เกษตรพน้ื บานท่ีขายในรานคาชมุ ชนมาใช สว นปลายขาวทเี่ หลือจากกลมุ ผสู งู อายกุ ็ถูกสง ตอ ใหกลมุ ผูใช ตะพาบน้าํ เชน กัน ทั้งเกษตรกรชาวสวนและกลมุ ผเู ลยี้ งตะพาบน้ํารว มถงึ ชาวบา นจาํ รงุ ทกุ คนก็จะไดท าน ขา วจากกลุม ผสู งู อายทุ ่ขี ายในรานคา ชมุ ชน เราต่ืนเตน และท่ึงกบั วงจรความสัมพนั ธน ไ้ี ปช่ัวขณะ กอนที่ จะนึกขึน้ ไดว า ยงั ไมจบเพยี งนั้นเพราะเมือ่ ถงึ เวลาท่รี านคา ชมุ ชนจะปน ผลทุกคนก็จะไดรบั เงินปนผลจาก ยอดการซ้อื ของตัวเองอีกดวย ผใู หญบอกวา ถา เปนนักวชิ าการอาจเรยี กวา หวงโซแ หงคุณคาก็วา ได ตอ มา ก็มกี ารจดั ต้งั กลมุ เกษตรพน้ื บา นเพ่ือสุขภาพชุมชน ผใู หญช าตชิ ายบอกวาบทเรยี นท่ไี ดร ับ จากการปลกู พชื เชงิ เดี่ยว ประกอบกบั ขอมลู ทีไ่ ดจากการเก็บขอ มลู ในชมุ ชน ทาํ ใหช มุ ชนบานจํารงุ เลกิ การใชส ารเคมหี นั กลบั มาหาองคความรูแ ละภมู ิปญญาที่มีอยใู นชุมชน เรยี นรูท่จี ะพง่ึ พา ทรพั ยากรธรรมชาตขิ องตนเอง มรี ะบบทุนนิยมของตนเอง ทุนทางสังคมนิยมกับทนุ วฒั นธรรมนิยม บทเรยี นจากพืชเชิงเดย่ี วและสารเคมเี ปนจุดเปล่ียนทสี่ าํ คัญคร้ังหน่ึงของบานจาํ รงุ ชมุ ชนเรม่ิ ทําความ เขา ใจกับการทาํ การเกษตรแบบผสมผสาน เพอ่ื ปรบั สมดลุ ใหก ับระบบนเิ วศนแ ละสขุ ภาพชมุ ชน กลมุ เกษตรพ้นื บา นจงึ ถือกําเนิดขึน้ ในวนั ท่ี 10 กมุ ภาพันธ พ.ศ. 2543 จํานวนสมาชกิ แรกกอต้ัง 10 คนเพื่อดําเนินการสงเสริมการทําเกษตรแบบปลอดสารพิษในชุมชน ทําปุยหมัก สกัดสารชีวภาพเพื่อไล แมลง รวมทัง้ ทาํ นํา้ หมกั ชวี ภาพไวใ ชในกลมุ และจาํ หนายใหผ ูสนใจ และท่สี ําคญั ที่สดุ คอื กลุมเกษตรพื้นบาน เปนกลุมท่ปี ลกู ผักพื้นบานปลอดสารพิษจากแปลงเกษตรสาธิตแลว นาํ ไปขายใหก ับรานสม ตาํ จาํ รงุ เอาไว บริการใหชาวบานในชุมชนและนักทองเที่ยวไดทานคูกับสมตํา บางสวนกระจายขายในชุมชนโดยคุณปา หนวง พนกั งานขายผักพ้นื บานในชุมชน และทาํ น้ําดอกอัญชันสีสวยใสไวใหแกน กั เดินทางอยางเราด่ืมใหช่ืน ใจ กลุมเกษตรพื้นบานเปน เจา ของรายการวทิ ยุชุมชนรายการหนงึ่ เพื่อใชป ระชาสมั พันธเ ผยแพรค วามรูแ ละ รณรงคเก่ียวกบั การทําเกษตรปลอดสารพิษในบานจาํ รงุ คณุ ยายอทุ ยั ประธานกลุมและนักจัดรายการวิทยุ ของกลุม เปนตวั อยางทท่ี าํ ใหเ ราเชอ่ื วาผกั ปลอดสารพษิ และผกั พนื้ บา นตอ งทาํ ใหท ง้ั ชาวบานในชุมชน และ
49 ระบบนเิ วศของบานจาํ รุงมีสุขภาพทีท่ ้ังกายและใจไมแ พคณุ ยายแนนอน กลมุ เกษตรพ้ืนบานแมจะเปนกลุม เลก็ ๆ แตก ม็ ีการประชุมแลกเปลยี่ นความคิดเหน็ รายงานผลการดําเนินงานรว มกนั ระหวางสมาชิกและผูนํา ชมุ ชนเชนเดียวกบั กลมุ กิจกรรมอ่ืนในบา นจาํ รุง คุณยายอุทยั บอกวา ทกุ วันพธุ สัปดาหท ่ี 2 ของเดอื น สมาชิก ในกลุม จะมาประชุมรว มกนั และประชุมรว มกับกลุม อื่นในวันท่ี 15 ของทุกเดือน คุณยายอุทัยและสมาชิกใน กลุมเกษตรพน้ื บา นเรียกไดวาเปนผูชํานาญการดานการทาํ เกษตรชวี ภาพ ขอ มูลเกี่ยวกับเกษตรชีวภาพของ คุณยายลว น แตเ ปนสิ่งใหมทเี่ รายังไมเคยรูมากอน คณุ ยายบอกวาถาไมรูก็ตองอาน หมั่นแสวงหาความรูอยู เสมอ เปน การฝก สมองไมใ หออนลา ไปตามวัย นอกจากน้ี ทุนนิยมกับแปรรปู ผลผลติ ในชุมชน กเ็ ปน ปจ จัยหน่งึ ท่ีใหประสบความสาํ เรจ็ หากถามคนเมอื งอยา งพวกเราวา มสี นิ คา อุปโภคบริโภคชนิดใดบางทีเ่ ราผลิตเองและใชเองไดใ นบาน กวาผถู ามจะไดค ําตอบกค็ งใชเวลานานพอควร แลวสดุ ทายคําตอบสวนใหญค งคลายกันคือ ไมม เี ลย เรา ตองซอื้ ทุกอยางจากหา งสรรพสนิ คา จากตลาด หรอื จากแหลง กระจายสินคาใดกต็ าม เพราะเราเปน สวน หน่งึ ของระบบเศรษฐกจิ แบบทนุ นิยม กระแสทนุ นยิ มเขา ชว งชงิ ความสามารถในการพง่ึ ตนเองของมนษุ ย มานานหลายทศวรรษ ไมเฉพาะในเขตเมอื งเทา นั้น แตยงั รกุ รานมาถึงชุมชนในชนบททเี่ คยมี ความสามารถในการพึง่ ตนเองจากทรพั ยากรภายในชมุ ชน เม่ือราคาผลผลิตในชุมชนถกู กําหนดจากพอคา และระบบเศรษฐกิจ วนั ใดท่ีราคาพืชผลตกต่ํา เกษตรผผู ลิตก็จะประสบปญ หาขายพืชผลไมไ ดราคาท่ี เหมาะสมทนั ที ผใู หญชาติชายบอกวา น่นั เพราะชุมชนพึง่ พาภายนอกมากเกินไป ระบบเศรษฐกจิ สังคม ภายนอกจึงเปนตัวกาํ หนดความเปนไปในชมุ ชน แทนทีช่ าวบา นในชุมชนทเ่ี ปนเจาของจะกําหนดวถิ ชี ีวิต ของตนเอง ความไมม ่นั คงในชีวติ จึงเกดิ ข้ึน ในป พ.ศ. 2526 เมอ่ื บานจาํ รุงประสบกับภาวะราคาพืชผลทางการเกษตรตกตํ่า ท้ังยงั มโี รค มแี มลงทาํ ลายสวนผลไมของชาวบา น เปน ประสบการณท่ีทําใหค วามไมม น่ั คงในชวี ติ อันเกดิ จากการ พง่ึ พาภายนอกมากกวา ตนเองปรากฏเดน ชัดขน้ึ ภายในชุมชน จึงมกี ารตง้ั กลุมสตรอี าสา แมบานเกษตรกร จาํ รุงข้ึน เพื่อรวมตัวกนั แปรรปู ผลผลิตตามฤดกู าลใหข ายราคาดขี ึ้นและเก็บไวไดน านขน้ึ เปน กา วแรก ของการทาํ กิจกรรมกลุมในชมุ ชน เพอ่ื การพึง่ ตนเอง และเขา ไปเปนสว นหน่ึงในการกาํ หนดราคาสินคา แปรรปู ทางการเกษตรในชมุ ชน โดยเรม่ิ จากการทาํ ทุเรยี นทอด ทุเรยี นกวน ขนนุ ทอด กลว ยกรอบแกว จากของหวานจนกระทัง่ มาถงึ ของคาว ทง้ั กะป นํ้าปลารสชาติดี สะอาด และทสี่ ําคัญปลอดสารปนเปอ น นอกจากการแปรรปู สนิ คา บรโิ ภคแลว กลมุ แมบานเกษตรกรจํารงุ ยังชว ยกันผลิตสนิ คาอปุ โภค เชน แชมพูสระผมจากดอกอญั ชนั นา้ํ ยาลา งจาน น้าํ ยาซักผา เพื่อการพึ่งตนเองและลดรายจายในครอบครัว สินคา อุปโภคบรโิ ภคทไี่ ดจากการแปรรูปท้ังหมดมีจําหนายใหแ กช ุมชนและบคุ คลภายนอกผานรานคา ชมุ ชน
50 ปจจบุ นั บานจาํ รงุ มีทุนทางสงั คมท่ีไดจ ากการเรียนรูเร่อื งของการพงึ่ พาตนเองมากวา 20 ปเ ตม็ มกี ลุมกจิ กรรมมากกวา 20 กลมุ มีประสบการณต า ง ๆ มีบุคลากรท่มี ีความเสียสละ เห็นแกประโยชน สวนรวมมากกวาประโยชนสว นตน มีภูมิปญญาทอ งถิน่ มปี ระเพณีวฒั นธรรมชมุ ชนบา นจํารงุ จึงเปน อกี หนึ่งหมบู า นเศรษฐกิจพอเพยี งท่ีนา ชนื่ ชมอยางย่ิง (หนังสอื พิมพเ ดลินิวส 10 กุมภาพนั ธ 2552) ชุมชนไมเ รยี ง ชุมชนไมเรียง เปนตําบลเลก็ ๆ แหงหนงึ่ ขนาดพ้นื ท่ปี ระมาณ 45 ตารางกโิ ลเมตร อยใู นอําเภอ ฉวาง จังหวดั นครศรธี รรมราช มีประชากรจาํ นวนประมาณ 1,382 ครัวเรือน และประกอบอาชพี ทาํ สวน ยางพาราเปนหลักมาต้ังแตบรรพบุรุษ โดยเฉพาะหลงั จากท่รี ัฐมนี โยบายสง เสริมการเกษตรเชงิ พาณิชย ดวยการปลูกยางพาราเปน พชื เดี่ยว และทาํ ใหวิถชี วี ิตของชาวไมเรยี งขึน้ อยูกบั ยางพาราตง้ั แตน ั้นเปนตนมา ความหวังและชวี ิตของชาวบา นยงิ่ ผกู ตดิ กบั ยางพาราอยางแนบแนน มากขึ้น หลงั จากทีช่ ุมชนไมเ รยี ง ประสบวาตภัยแหลมตะลมุ พุก ในป พ.ศ. 2505 วาตภัยคร้ังน้ันไดทาํ ใหพ นื้ ทีป่ า ไมแ ละสวนยางเดมิ รวมทัง้ พน้ื ที่เพาะปลูกของชมุ ชนไมเรยี งถูกทําลายราบเรียบ ชาวบานจึงไดขยายพนื้ ทกี่ ารทําสวน ยางพารามากขนึ้ เพอ่ื ทดแทนพ้นื ทกี่ ารเกษตรและพืน้ ที่ปา ไมทถี่ กู ทําลาย โดยปลูกยางข้นึ มาใหมจากการ สนับสนุนดานทุนและพันธยุ าง ของกองทุนสงเคราะหการทาํ สวนยาง ชวี ิตที่ขน้ึ อยูกบั ยางพารา เม่อื ถงึ เวลาท่ีราคายางตกตาํ่ มาก ชาวชมุ ชนไมเรียงซ่ึงเปน ชาวสวนยาง ขนาดเล็กท่ไี มค อยจะพอกนิ อยแู ลว ยิ่งเดือนรอนอยางหนัก หนี้สนิ ลน พนตัว บางคนถงึ ขนาดลม ละลาย ตอ งขายสวนยาง ชาวชมุ ชนไมเ รียงนาํ โดยประยงค รณรงค จงึ ไดพดู คยุ และรว มกันวิเคราะหวา ปญ หาคอื อะไร สาเหตุของปญ หามาจากอะไร แนวทางแกไ ขปญหาควรเปนเชนใด และใครควรเปนผมู สี ว นรวมใน การแกปญหา จากการวเิ คราะหสภาพปญ หาและหาทางออก รวมกันของชาวชมุ ชนไมเ รยี ง พบวา ปญหา ทเ่ี กดิ ข้นึ ของเกษตรกรชาวสวนยาง คือ ทําไมชาวสวนยางจึงมีแตค วามยากจน ขณะท่ีพอ คายางไมว า
51 เจาของโรงรมยาง หรือผูค ายางตางก็ราํ่ รวยจากการประกอบธรุ กิจยางพารา ซึง่ จากการวิเคราะหปญหา โดยอาศัยประสบการณท ีผ่ านมาของชาวบาน พบวา การทีเ่ กษตรกรขายยางในราคาถูกนัน้ เน่ืองจากถูกกด ราคาจากพอ คา คนกลางหลายช้ัน อีกทง้ั ปญหาหลกั คอื การท่ีชาวสวนยางขาดความรทู ง้ั ดา นการจัดการ และดานขอ มลู ขาวสาร ไมรูภาวะตลาด โดยเกษตรกรเปน เพยี งผูผลิตเทานั้น และอีกสว นหน่ึงมาจากการ ผลติ ยางแผน ของชาวบาน ยงั ไมมคี ณุ ภาพและไมม ีมาตรฐานเพียงพอ ดังน้ันแนวทางการแกปญหา จึงตอง มีการรวมกลุมเกษตรกรเพ่ือรว มกันปรับปรุงคณุ ภาพยางแผน ทม่ี กี ารควบคุมคณุ ภาพ และใชเ ทคโนโลยี ในการผลิตเพอ่ื ใหขายยางปรมิ าณมากๆ ใหไ ดราคาและมคี ณุ ภาพ เปน ท่ตี อ งการของตลาด ในเวลาตอมาประยงค รณรงค และชาวบานกลุมหนง่ึ จงึ ไปศกึ ษาดูงานโรงงานยางแผนอบแหง ขององคการสวนยางนาบอน และโรงงานของเอกชนเม่อื ป พ.ศ.2525 และเกิดความมัน่ ใจวาการประกอบ กิจการโรงงาน เพ่ือแปรรูปยางนาจะเปนคําตอบของการแกไ ขปญหาทง้ั ดาน การควบคมุ การผลิต และการ ตัดปญ หาพอคา คนกลาง หลังจากนนั้ พวกเขาจงึ ไดรวมกลุม ประชมุ ปรกึ ษาหารืออีกหลายครั้ง เพ่ือหา ขอสรปุ เรยี นรจู ากการศึกษาดูงาน และวางแผนดําเนนิ การเพ่อื จดั ตั้งโรงงานแปรรูปยาง โดยกาํ หนดขนาด ของโรงงานและกําลงั การผลติ ภายใตท นุ และกําลังทีม่ อี ยู พรอ มกบั การทาํ งานดานความคิดกับชาวบาน ดวยการพูดคุยทาํ ความเขาใจ เพ่ือสรา งแนวรวมและระดมทนุ จนในที่สุด “กลมุ เกษตรกรชาวสวนยางไมเรียง” จงึ กอ เกดิ ข้นึ มา เมอ่ื วันท่ี 1 มถิ นุ ายน 2527 และเร่ิมทําการผลติ เปน ครง้ั แรก เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2527 ดวยสมาชกิ กอตงั้ จาํ นวน 37 คน มกี ําลังการผลติ ยางอบแหงวันละ 500 กโิ ลกรัม จนปจจุบนั สามารถขยาย สมาชกิ เปน 179 คน และมกี าํ ลังการผลติ สูงสดุ ไดถึงวันละ 5 ตัน เรียนรูประสบการณก ารบริหารธรุ กจิ ชมุ ชน โครงสรา งของ “กลมุ เกษตรกรชาวสวนยางไมเ รียง” ประกอบดวย คณะกรรมการบริหารท่ีมาจาก การเลือกต้ังจากสมาชิก และสมาชิกของกลุม และจา งผูจดั การ พนกั งานประจํา และแรงงานในโรงงาน เพื่อทาํ หนาทด่ี าํ เนินการธรุ กจิ ของกลุมภายใตก ารกาํ กับติดตามของกรรมการบริหาร และประชุมใหญ สมาชิกทกุ ปเพือ่ ชแ้ี จงผลงานและแสดงบญั ชี สําหรับดา นการจดั การน้ัน ทางกลุม ฯ จะรบั ซอื้ นํา้ ยางจาก สมาชกิ และนาํ มาแปรรปู เปนยางแผนสงขายใหก บั พอ คา ท้งั นี้มีการทาํ บญั ชดี านการเงนิ อยางชดั เจน อีกทง้ั เงนิ หมุนเวยี นที่ใชใ นการซ้อื ขาย คา ตอบแทน และรายไดจ ากการขายสินคา ไดใ ชก ลไกผา น ธนาคารเพอื่ สรางเครดติ และสรา งความโปรงใส สามารถตรวจสอบได นอกจากนย้ี ังมกี ารตดิ ตาม ราคา ยางพาราและขอมลู ขาวสารเกี่ยวกบั ความตองการ ยางพาราของตลาดโลก และติดตามดานนโยบายของรัฐที่ เกย่ี วของ ทําใหท างกลมุ ฯ รเู ทากัน ตอ ขอ มลู ขา วสารและการเปล่ียนแปลง ตลอดเวลาที่ดาํ เนินธุรกจิ ทางกลุมฯ ไมเคยผดิ พลาดหรือมีปญหาดา นคณุ ภาพสินคา และการสงมอบ
52 แมว าบางครัง้ จะมปี ญหาปรมิ าณการผลิตไมเพียงพอกพ็ ยายามจัดการแกไ ขปญหา เพ่ือไมใหผ ิดสัญญา และเสียเครดิต โดยกอ นหนา ท่จี ะมีวิกฤตเศรษฐกจิ ทางกลมุ ฯ ไดข ายสินคา ใหก บั บริษทั ผูส งออกโดยตรง มาโดยตลอด ดว ยการเสนอสนิ คา ตวั อยางใหกบั ผสู งออกและคัดเลอื กผูสง ออกท่เี สนอตัวมา ขณะน้แี มวา จะไมไ ดค าขายกับผคู า สงออก กข็ ายใหกบั บรษิ ัทผูค ารายใหญของภาคใต จากโรงงานยางแปรรปู สูการผลิตเพื่อการพึง่ ตนเอง การดาํ เนินการตา งๆ ของกลมุ เกษตรกรชาวสวนยางไมเ รยี งต้งั แต ป 2527 ไมใชสตู รสําเร็จ แต เกิดขน้ึ จากกระบวนการเรียนรูข องชาวชุมชนไมเ รียงเอง ทีม่ ีจิตใจมงุ การเรยี นรอู ยา งไมร จู บเพอื่ สรปุ บทเรียนและแกป ญ หาท่ีเกดิ ข้ึนพรอ มทัง้ เตรยี มรับมือตอ ปญ หาใหมๆ ลองผดิ ลองถกู เพ่ือหาขอสรปุ รวมกนั ประกอบกับการมผี ูนาํ ซอ่ื สตั ยส จุ ริต รบั ผิดชอบตอสวนรวม ทําใหก ลมุ ฯ สามารถดําเนินธรุ กจิ อยางตอเนือ่ งมาถึง 16 ป (พ.ศ.2527-2543) อยางไรกต็ ามแมว าทางกลุมเกษตรกรชาวสวนยางไมเ รยี งจะ สามารถ แกปญหาดานคุณภาพยาง การขาย และการลดตน ทนุ การผลติ แตป ญหาอ่นื ๆ ท่นี อกเหนือจาก ความสามารถในการจัดการภายในยังมอี ยูไมสนิ้ สดุ เชน ปญหาความตอ งการของตลาดโลก ปญ หา คณุ ภาพและปริมาณน้ํายาง ท่ีข้นึ อยูกับดนิ ฟาอากาศ หรอื ปญ หาดา นนโยบายของรัฐ เปน ตน จากการ พูดคยุ ปรกึ ษาหารือกันอยางสม่ําเสมอ พวกเขาจึงไดคําตอบใหมว า ยางพาราไมสามารถเปนคําตอบเดียว สาํ หรบั การดาํ รงชีวติ ประกอบกับขอ จํากัดของการดําเนินการธุรกจิ เฉพาะสมาชิกของกลุม เกษตร ท่ยี งั ไมส ามารถขยาย สมาชกิ เพ่ิมเตมิ ไดเนือ่ งจาก กาํ ลังรบั ซอื้ ยงั มีไมเ พยี งพอ แตสิง่ สาํ คัญทส่ี ุด คอื ความสขุ ความอยดู ีกนิ ดี และความสามารถในการพง่ึ ตนเองของชาวชุมชนไมเ รยี ง “ศูนยศ ึกษาและพฒั นาชมุ ชนไมเรยี ง” จงึ เกดิ ขึน้ มา เพอ่ื เปน เวทีการแลกเปล่ยี นเรยี นรขู องชาวชุมชนไมเ รียง ในดานตา งๆ ไดแก ดานการศึกษา ดานเกษตรกรรมย่ังยืนและสิง่ แวดลอม ดานสาธารณสุขชุมชน ดานธรุ กิจและอตุ สาหกรรมชมุ ชน และ ดา นกองทนุ ชุมชน ทั้งนี้ มี \"สภาผนู ําชมุ ชนไมเ รยี ง\" ท่ีมาจากตัวแทนของหมบู า นตางๆ หมบู า นละ 5 คน รวมเปน 40 คน ประกอบดว ย ทั้งหญงิ และชาย และคนรุนหนุมสาว รุน ผูใ หญว ัยกลางคน และรนุ อาวุโส ทาํ หนา ทบี่ รหิ ารและรวมกันจัดทาํ แผนพัฒนาชมุ ชนข้ึน โดยกิจกรรมหน่ึงของแผนพัฒนาชุมชนไมเรียงทีเ่ ปนการเปลี่ยนทศิ ทาง ของเกษตรกรรมแผนใหม ท่มี ุงเนน การปลูกพชื เชิงเด่ียว และฝากชีวิตไวก ับยางพารา มาเปน การแสวงหาความหลากหลายของ การประกอบอาชีพการเกษตร และมงุ เนน การพึง่ ตนเองไดภ ายในชมุ ชนเปน หลกั คอื การพัฒนา ความสามารถของเกษตรกรและเสรมิ สรา งเศรษฐกิจชุมชน ประกอบดว ย กจิ กรรมการเกษตร 8 กจิ กรรม ไดแ ก กลมุ เพาะเลยี้ งปลา กลุมผกั ปลอดสารพษิ กลุม แปรรปู ขาว กลุมเพาะเลีย้ งไกพ ้ืนเมอื ง กลุมผลติ อาหารสัตว กลุมเพาะเล้ียงสุกร กลมุ สมุนไพร และกลุมเพาะเลี้ยงเหด็
53 กลมุ กิจกรรมตางๆ เหลา น้ี มีวตั ถปุ ระสงคช ัดเจนในการผลติ เพื่อการพ่ึงตนเองของชุมชนและ เช่อื มโยงกับตลาดภายนอก โดยผานการจัดการของแตละกลมุ ทีม่ ีองคกรบรหิ ารของตน โดยแตล ะ กจิ กรรมมีการวิเคราะหค วามตองการและความเปนไปไดข องการผลิตและการตลาด ตลอดจนการ ประมาณการสวนแบง ของตลาดภายใน ของชมุ ชนไมเรยี งที่มีจาํ นวนหน่ึงพันกวาครอบครัว รวมไปถึง การเชอื่ มโยงสูเครือขา ยตา งๆ ในระดับอําเภอ ระดบั จงั หวัด ระดับภาค และระดบั ประเทศ นอกจากนี้ แตล ะกลุม ยังมีการสอดประสาน ของกจิ กรรมและปจจัยนาํ เขา ท่ีมีอยภู ายในชมุ ชนอยา งเปน ระบบ เชน กลมุ ผลติ อาหารสัตวท ําหนาทสี่ ง อาหารคณุ ภาพดี ราคาถูกวา ทอ งตลาดใหก ับกลุมเลย้ี งสตั วป ระเภทตางๆ กลมุ เพาะเล้ียงเห็ด ไดข เ้ี ลื่อยจากไมยางพารา หรอื การมุงผลติ ไกสามสายเลอื ดไมเ รยี ง ทเ่ี ปน พันธุผสม จากไกพนั ธไุ ข พันธเุ นอื้ และไกพ น้ื บา น เพอ่ื เปนการลดตน ทุนใหไดมากทสี่ ุด นอกจากน้ี ตอไปสนิ คา ทุกประเภทตอไปจะอยภู ายใต ชือ่ \"ไมเรียง\" อนั เปนการเปด ตวั สินคา ตอ ตลาดภายนอก สาํ หรบั ดานแหลง เงนิ ทนุ นัน้ ในเบือ้ งตน ชาวชมุ ชนไมเรยี งไดรับการสนับสนนุ จากกองทุน ชมุ ชน (SIF) และมกี ารระดมทนุ จากการขายหุน ใหกบั สมาชิกกลมุ โดยตอ ไปจะมกี ารสนับสนุนดา น เงินทุนจากธนาคารหมบู า น และกลุม ออมทรัพยต า งๆ ท่ไี ดจดั ต้งั ขน้ึ มาแลว ท้ังน้ี ในอนาคตผนู ําชุมชน คาดหวงั วา กลมุ กจิ กรรมแตละกจิ กรรมนอ้ี าจสงผลใหม กี ารตัง้ บริษัทชุมชนไมเรียงทีม่ ีชาวบา นรวมเปน เจาของ รวมบรหิ าร และรวมรับผลประโยชนข ึ้นอีก 8 บริษทั ก็เปน ไปได เครือขายการเรยี นรแู ละมวลมิตร ปจ จุบนั ชุมชนไมเรียง มีเครอื ขา ยตางๆ มากมาย ตั้งแตระดบั ตาํ บล อําเภอ จังหวดั จนถึง ระดบั ประเทศ โดยเครือขา ยดงั กลาว ไดแก เครือขา ยยางพารา เครือขา ยยมนา (ชาวสวนยางพารา-ชาวสวน ไมผ ล-ชาวนา) เครือขายภูมปิ ญญาไท เครอื ขายสาธารณสุขชมุ ชน นอกจากน้ีชุมชนไมเ รยี งยงั เปน แหลง ศกึ ษาดงู านชมุ ชนเขมแขง็ ใหก ับชมุ ชนตา งๆ ทั่วประเทศ อีกท้งั การดาํ รงอยูของชมุ ชนนั้นไมไ ดม ีความ โดดเดีย่ วหรอื ตอ สแู ตเพียงลาํ พัง แตไ ดรับการสนบั สนนุ ทัง้ ดา นเงนิ ทนุ ดานคําปรึกษา ดา นการ ประสานงาน และดา นการอาํ นวยความสะดวกใหเ กดิ กระบวนการเรียนรู ทง้ั จากองคกรพัฒนาเอกชน ไดแก มลู นธิ ิหมูบา น ทไ่ี ดทาํ งานในพื้นที่ตั้งแตป พ.ศ.2532 และจากองคก รภาครฐั อยางเชน องคก ร บรหิ ารสว นจงั หวัด ที่จดั สรรงบประมาณในการกอ สรา งโรงงานยางแหง ใหม เกษตรจังหวัด-อาํ เภอ-ตําบล กองทุนชุมชน ฯลฯ การถายทอด เผยแพร สิ่งที่เกิดขึ้นจากกระบวนการเรยี นรอู ันยาวนาน ตลอดระยะเวลาเกือบ 40 ป ของชมุ ชนไมเ รียง แมจะไมค รบถวนสมบูรณ แตสงิ่ ทคี่ นพบจากการศึกษาครง้ั นี้คอื การสรา ง กระบวนการเรียนรู และความใสใ จ ความต่นื ตวั ท่ีจะเรยี นรูของชุมชนอยา งยืนหยดั และตอสกู ับปญหา รว มกัน อนั เปน ปจจยั สําคัญทส่ี ุดของการดาํ เนินงานธุรกจิ ชุมชน โดยมสี วนตา งๆ ทงั้ ภาครัฐและ
54 ภาคเอกชนหนนุ ชวยใหกระบวนการเรยี นรูบงั เกดิ ผล ขณะท่ีผลกาํ ไรจากการประกอบการซ่ึงเปนเร่อื ง รองลงมา แตก ม็ ีความสําคญั เพราะเปน ตัวขบั เคลือ่ นใหกลุม อยูร อด และที่สาํ คัญอีกประการหนง่ึ คอื การมี จติ สาธารณะแยกแยะ ประโยชนส วนตนและประโยชนสว นรวมของผนู ํา ทัง้ นี้ ปจ จัยตางๆ เหลานแ้ี มว า ไมอ าจเปนสตู รสาํ เร็จ แตอ ยางนอ ยทีส่ ุดบทเรยี นจากไมเ รยี งกส็ ามารถเปน แนวทาง ในการสนับสนุน ธุรกจิ ชุมชนในพ้นื ทอี่ ่นื ๆ ตอ ไป (สถาบันชมุ ชนทองถน่ิ พัฒนา (สทพ.) http://www.ldinet.org/2008/) เร่อื งท่ี 2 การสรางเครอื ขา ยการประกอบอาชพี และการดาํ เนนิ ชวี ติ ตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง เครือขาย (Network) เปน รูปแบบทางสังคมท่เี ปด โอกาสใหเ กดิ ปฏสิ มั พนั ธร ะหวา งองคการเพอ่ื การแลกเปล่ียน การสรางความเปน อันหนึง่ อันเดยี วกนั และการรวมกนั ทาํ งานโดยมีฐานะเทาเทยี มกนั การ สรา งเครอื ขายการทาํ งานเปน วิธกี ารทํางานท่ไี ดรับความนิยมท้งั ในภาคธรุ กจิ และในการทํางานเชิงพัฒนา สงั คม นอกเหนือจากคําวา \"เครือขา ย\" หรือ \"Network\" ในทางดานธุรกิจ เราจะไดย นิ คาํ เรียกชื่อตา ง ๆ ทม่ี ี ความหมายใกลเคียง เชน คําวา แนวรว มในเชิงกลยุทธ หรอื Strategic Alliance หนุ สว นในการทาํ งาน หรอื Partner เปนตน ลกั ษณะของเครอื ขา ย โดยทั่วไปมีลกั ษณะ ดังน้ี เครือขา ยมลี ักษณะเปนโครงสรา งทางความคิด (Cognitive structures) ไมวาจะพฒั นาไปถึง ระดับใด บุคคลทเ่ี กยี่ วขอ งในองคกรเครอื ขายจะมีกรอบความคดิ เกย่ี วกบั องคก รเครือขายใกลเคียงกนั ในดา นความรคู วามสามารถและความตองการ องคก รเครือขา ยไมมลี าํ ดบั ข้นั (Hierarchy) การเชื่อมโยงระหวา งองคก รเครือขายเปนไปใน ลักษณะแนวราบ แตล ะองคก รเปนอสิ ระตอ กนั แตร ะดบั ความเปนอิสระของแตละองคก รอาจไมเทา กนั องคก รเครือขา ยมกี ารแบง งานกนั ทาํ (Division of labour) การที่องคกรเขามารวมเปน เครือขาย กนั เพราะสว นหนึง่ คาดหวงั การพง่ึ พิงแลกเปล่ยี นความสามารถระหวา งกนั ดังนั้น หากองคกรใดไมสามารถ แสดงความสามารถใหเปน ท่ปี ระจกั ษ กอ็ าจหลดุ ออกจากเครอื ขา ยได ในทางตรงกนั ขามหากไดแสดง ความสามารถ กจ็ ะนําไปสกู ารพง่ึ พิงและข้นึ ตอกนั การแบงงานกันทาํ ทงั้ ยงั เปน การลดโอกาสทีอ่ งคกรใด องคกรหนงึ่ จะแสดงอาํ นาจเหนือเครือขายดว ย ความเขมแข็งขององคก รทรี่ วมกันเปน เครือขา ย จะนาํ ไปสูค วามเขม แข็งโดยรวมของเครือขาย ดังนน้ั การพฒั นาของแตละองคกรเครอื ขา ย จึงเปน ส่งิ สําคัญ องคก รเครอื ขายกาํ หนดการบรหิ ารจัดการกันเอง (Self-regulating) ในการทํางานรวมกนั ใน ลกั ษณะแนวราบ จําเปน ตอ งมีความสมานฉนั ท โดยผา นกระบวนการทางประชาธปิ ไตย ซ่ึงหมายถงึ การ ตอรอง ตกลงระหวา งองคกรเครือขายเก่ยี วกับการบรหิ ารจดั การภายใน เพอื่ ใหเ ครอื ขา ยสามารถบรรลุ วัตถุประสงคไ ด ความสําเร็จขององคก รเครอื ขา ยมใิ ชจ ะไดม าเพียงช่วั ขา มคืน แตต องอาศัยระยะเวลา ในการ
55 บม เพาะความสมั พนั ธ ความศรทั ธา และความไวเ นอื้ เช่อื ใจ ตลอดจนการสรา งกรอบทางความคดิ เพื่อให เกดิ การแลกเปลย่ี นขอ มลู ขา วสาร การแกไ ขปญ หารว มกันอยา งสรา งสรรค รวมท้ังการดําเนนิ การรวมกนั ระหวา งองคก ร การสรา งเครอื ขายการเรยี นรูของชมุ ชนอยางเปนระบบ (1) สนบั สนุนการถายทอดและแลกเปลย่ี นประสบการณการเรยี นรูระหวา งคนในชุมชน เดียวกนั และระหวา งองคกรชุมชนดว ยกันในทกุ รูปแบบโดยเนน การใชป ระโยชนจ ากภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ หรือปราชญชาวบา นทม่ี อี ยู และมกี ารรบั รองวทิ ยฐานะของการเรยี นรู ดงั กลา ว (2) สง เสรมิ การดําเนนิ งานในลักษณะวทิ ยาลยั ประชาคม ทีท่ าํ หนาทจี่ ดั การศกึ ษาและฝกอาชพี แกประชาชนและเจา หนา ทผี่ ปู ฏบิ ัติงานในชมุ ชนในรูปแบบท่ีหลากหลายตามความสนใจและความถนัด โดยไมจ าํ กัดพ้ืนฐานความรู (3) สง เสริมใหอ งคก รทางสังคมทกุ ฝาย เชน สถาบนั ครอบครัว สถาบันทางศาสนา สอื่ มวลชน สถาบันการศกึ ษาท้ังสว นกลางและภมู ิภาค ฯลฯ เขา มามสี ว นรว มในการสรางเครอื ขายการเรยี นรขู อง ชมุ ชน โดยเฉพาะอยางย่งิ บทบาทของบา น วัด โรงเรยี น การสรางเครือขายการประกอบอาชพี และการดําเนินชีวติ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดพระราชทานพระราชดาํ ริเกย่ี วกบั เศรษฐกจิ พอเพยี ง และทรง ยึดม่นั หลักการนี้มาโดยตลอด แตนโยบายเกยี่ วกับเกษตรทผ่ี า นมาของรัฐบาลเนนการ ผลติ สินคา เพอื่ สง ออกเปนเชงิ พาณชิ ย คือ เมอ่ื ปลูกขาวกน็ าํ ไปขาย และกน็ าํ เงินไปซือ้ ขา ว เมือ่ เงินหมดกจ็ ะไปกู เปน อยา งนม้ี าโดยตลอดจนชาวนาไทยตกอยูในภาวะหนี้สิน พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวทรงตระหนัก ถึงปญ หาดา นน้ี จึงไดพ ระราชทานพระราชดํารใิ หจัดตั้งธนาคารขาว ธนาคารโค-กระบือ เพื่อชวยเหลือ ราษฎร นับเปนจุดเร่ิมตน แหงที่มาของ “เศรษฐกิจพอเพียง” นับตง้ั แตอ ดตี กาล แมก ระท่งั โครงการแรก ๆ แถวจังหวดั เพชรบุรี กท็ รงกาํ ชับหนว ยราชการมิใหน าํ เครื่องกลหนักเขาไปทํางาน รบั สัง่ วา หากนาํ เขาไป เร็วนัก ชาวบา นจะละทิ้งจอบ เสยี ม และในอนาคตจะชว ยตวั เองไมได ซง่ึ กเ็ ปนจริงในปจจบุ นั จากนน้ั ไดท รงคดิ คน วิธกี ารที่จะชวยเหลอื ราษฎรดานการเกษตร จึงไดทรงคดิ “ทฤษฎใี หม” ข้ึนเมอื่ ป 2535 ณ โครงการพัฒนาพืน้ ทีบ่ ริเวณวัดมงคลชยั พัฒนาอนั เน่อื งมาจากพระราชดาํ ริจังหวัด สระบรุ ี เพอ่ื เปนตวั อยา งสาํ หรบั การทําการเกษตรใหแ กราษฎร ในการจัดการดา นที่ดินและแหลงนาํ้ ใน ลักษณะ 30 : 30 : 30 : 10 คือ ขุดสระและเลี้ยงปลา 30 ปลูกขาว 30 ปลูกพืชไรพืชสวน 30 และ สําหรบั เปน ท่อี ยอู าศยั ปลูกพชื สวนและเล้ียงสัตวใ น 10 สุดทา ย ตอ มาไดพระราชทานพระราชดาํ ริเพม่ิ เติมมาโดยตลอด เพอ่ื ใหเกษตรกร ซึง่ เปน คนสว นใหญ
56 ของประเทศมีความแข็งแรงพอ กอ นท่ีจะไปผลติ เพอ่ื การคาหรอื เชิงพาณิชย โดยยึดหลักการ “ทฤษฎใี หม” 3 ขนั้ คอื ข้นั ท่ี 1 มีความพอเพยี ง เล้ยี งตวั เองได ขัน้ ท่ี 2 รวมพลังกันในรปู กลมุ เพ่ือการ ผลติ การตลาด การจดั การ รวมท้ังดานสวสั ดิการ การศึกษา การพัฒนาสงั คม ขั้นท่ี 3 สรา ง เครอื ขา ย กลมุ อาชพี และขยายกจิ กรรมทางเศรษฐกิจทหี่ ลากหลาย จากแนวทางหลกั การ “ทฤษฎีใหม” สามารถนาํ สแู นวคิดระบบเศรษฐกจิ แบบพอเพยี ง ท่นี าํ ไปใชไดกบั ทุกภาคสวนในสังคมชุมชน ดังน้ี ข้ันทีห่ นง่ึ มีความพอเพยี ง เลย้ี งตัวเองไดบนพื้นฐานของความประหยดั ขจัดการใชจาย เปน ระบบเศรษฐกิจท่ียดึ ถอื หลักการทว่ี า “ตนเปน ทพ่ี ่งึ แหงตน” โดยมุงเนน การผลติ พืชผลใหเ พยี งพอกบั ความตองการบรโิ ภคในครวั เรือนเปน อันดับแรกเมือ่ เหลอื พอจากการบริโภคแลว จงึ คํานึงถงึ การผลติ เพ่อื การคา เปนอนั ดับรองลงมา ผลผลติ สวนเกนิ ทอี่ อกสตู ลาดก็จะเปนกาํ ไรของเกษตรกร ในสภาพการณ เชน น้ีเกษตรกรจะกลายสถานะเปนผกู ําหนดหรือเปนผูก ระทําตอ ตลาด แทนท่ีวา ตลาดจะเปนตวั กระทาํ หรอื เปนตัวกาํ หนดเกษตรกรดังเชน ที่เปนอยูในขณะน้ี และหลกั ใหญส ําคญั ย่งิ คือ การลดคา ใชจ าย โดยการสรางสิ่งอปุ โภคบริโภคในท่ดี ินของตนเอง เชน ขาว น้ํา ปลา ไก ไมผ ล พืชผัก ฯลฯ ข้ันท่สี อง รวมพลงั กนั ในรปู กลมุ เพื่อทาํ การผลิต การตลาด การจัดการ รวมทง้ั ดานสวสั ดิการ การศึกษา การพฒั นาสังคม ฯลฯ ระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียงใหความสาํ คญั กับการรวมกลุม ของ ชาวบาน ท้งั นี้ กลมุ ชาวบา นหรือองคกรชาวบานจะทําหนา ที่เปนผูด ําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ตา ง ๆ ใหห ลากหลาย ครอบคลมุ ท้ังการเกษตรแบบผสมผสาน หัตถกรรมการแปรรปู อาหาร การทําธุรกจิ คา ขาย และการทอ งเทีย่ วระดับชมุ ชน ฯลฯ เมอ่ื องคก รชาวบา นเหลานไ้ี ดร บั การพฒั นาใหเ ขมแขง็ และมี เครือขา ยทกี่ วางขวางมากขนึ้ แลวเกษตรกรทง้ั หมดในชุมชนก็จะไดร ับการดแู ลใหมรี ายไดเพิ่มขึ้น รวมท้ัง ไดร ับการแกไขปญ หาในทุก ๆ ดาน เมอื่ เปนเชน น้ี เศรษฐกจิ โดยรวมของประเทศก็จะสามารถเติบโตไป ไดอ ยางมีเสถยี รภาพ ซง่ึ หมายความวา เศรษฐกิจสามารถขยายตัวไปพรอ ม ๆ กบั สภาวการณด า นการ กระจายรายไดท ่ีดขี ้นึ ขั้นท่ีสาม สรางเครอื ขา ยกลุมอาชพี และขยายกิจกรรมทางเศรษฐกิจใหห ลากหลาย โดยประสาน ความรวมมือกับภาคธุรกิจ ภาคองคกรพฒั นาเอกชน และภาคราชการ ในดานเงินทุน การตลาด การผลิต การจดั การ และขา วสารขอ มลู ระบบเศรษฐกจิ แบบพอเพยี งตัง้ อยูบ นพ้ืนฐานของการมีความเมตตา ความเออื้ อาทร และความสามคั คขี องสมาชกิ ในชมุ ชนในการรวมแรงรว มใจเพ่อื ประกอบอาชีพตาง ๆ ใหบ รรลผุ ลสาํ เรจ็ ประโยชนทเ่ี กิดขึ้น จงึ มไิ ดห มายถึงรายไดแตเ พียงมติ ิเดียว หากแตยังรวมถงึ ประโยชน ในมติ ิอืน่ ๆ ดวย ไดแก การสรางความมั่นคงใหกบั สถาบันครอบครัว สถาบนั ชุมชน ความสามารถในการ อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม การพัฒนากระบวนการเรียนรูของชุมชนบนพื้นฐานของ ภูมิปญ ญาทองถ่นิ รวมท้ังการรกั ษาไวซ่งึ ขนบธรรมเนยี มประเพณที ี่ดีงามของไทยใหค งอยูตลอดไป นอกจากน้ี การสรา งเครือขา ยใหป ระสบผลสําเร็จ จําเปน ตองมีการสรางความผูกพันและความ
57 รบั ผดิ ชอบตอ การสรางเครือขา ยรวมกนั เองใชเวลา ตอ งเคารพและความไวว างใจซง่ึ กนั และกันเปน สงิ่ สําคัญ และตอ งพงึ ระลกึ ไวเ สมอวาในภาพรวม องคกรทีร่ วมเครือขา ยจะตอ งไดรับประโยชนจ าก การสรา งเครอื ขาย ตอ งหมน่ั สรุปบทเรยี นการทาํ งาน วเิ คราะหจ ดุ แข็งจดุ ออ นตา งๆ และตอ งจําไวเสมอวา ในชว งการรวมเปน เครือขา ยหรอื ประสานงานกนั สถานการณอาจมีการเปลยี่ นแปลง เราตอ งตระหนักถงึ ปญหา และมีความยึดหยุนพอสมควร ท่ีสาํ คัญท่สี ุดคือ ตองมคี วามรับผดิ ชอบในความสาํ เร็จ หรอื ความ ลมเหลวรว มกัน เรือ่ งท่ี 3 กระบวนการขบั เคลอ่ื นเศรษฐกิจพอเพียง “...ในการพฒั นาประเทศน้ันจาํ เปน ตองทําตามลําดับข้ันเรม่ิ ดว ยการสรางพ้ืนฐาน คอื ความพอมี พอกิน พอใชข องประชาชนกอนดว ยวิธีการทปี่ ระหยัดระมดั ระวัง แตถ กู ตอ งตามหลักวชิ า เมื่อพน้ื ฐาน เกดิ ขึน้ ม่นั คงพอควรแลว จึงคอยสรา งเสรมิ ความเจริญขนั้ สงู ขนึ้ ตามลําดับตอไป ...การถอื หลกั ทจี่ ะ สง เสรมิ ความเจรญิ ใหคอยเปนไปตามลําดบั ดวยความรอบคอบ ระมดั ระวงั และประหยัดน้นั กเ็ พื่อ ปองกนั ความผดิ พลาดลม เหลว และเพ่ือใหบ รรลุผลสําเร็จไดแนนอนบรบิ ูรณ” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปรญิ ญาบัตรของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร 19 กรกฎาคม 2517 จากพระบรมราโชวาทและพระราชดาํ รัสของพระองค นบั ตัง้ แตป 2517 เปนตน มา จะพบวา พระองค ทา นไดท รงเนนย้ําแนวทางการพัฒนาทีอ่ ยบู นพนื้ ฐานของการพึง่ ตนเอง ความพอมีพอกนิ พอมีพอใช การ รจู ักความพอประมาณ การคํานงึ ถงึ ความมเี หตุผล การสรา งภูมคิ ุมกันท่ีดใี นตัว และทรงเตือนสติประชาชนคน ไทยไมใหประมาท ตระหนกั ถงึ การพัฒนาตามลําดบั ขัน้ ตอนที่ถูกตอ งตามหลักวิชาการ ตลอดจนมี คุณธรรมเปน กรอบในการดาํ รงชวี ติ ซึ่งทงั้ หมดน้เี ปน ท่รี ูกนั ภายใตชือ่ วา เศรษฐกิจพอเพยี ง การขับเคล่อื นเศรษฐกจิ พอเพยี ง มเี ปาหมายหลกั เพอ่ื สรางเครอื ขา ยเรียนรู ใหม กี ารนําหลกั เศรษฐกจิ พอเพียงไปใชเปน กรอบความคิด เปนแนวทางในการปฏิบตั ิ ตลอดจนเปนสว นหนงึ่ ของวิถชี ีวติ ของคนไทยในทุกภาคสว น วตั ถุประสงคของการขบั เคล่ือนเพื่อสรางความรูค วามเขาใจที่ถูกตอ ง เก่ียวกบั หลกั เศรษฐกิจ พอเพียงใหป ระชาชนทุกคนสามารถนําหลกั ปรชั ญาฯ ไปประยกุ ตใหไดอยางเหมาะสม และปลูกฝง ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศนในการดํารงชวี ิตใหอยบู นพ้นื ฐานของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ตลอดจนนําไปสกู ารปรบั แนวทางการพฒั นาใหอยบู นพืน้ ฐานของเศรษฐกิจพอเพยี ง การขบั เคลอื่ นเศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน การเสรมิ พลงั ใหป ระเทศไทยสามารถพฒั นาไปไดอยา งมน่ั คงภายใตกระแสโลกาภวิ ฒั น โดยใหค วามสําคญั กบั การสรา ง ฐานรากทางเศรษฐกจิ และสงั คมใหเ ขมแขง็ รกั ษาความสมดลุ ของทนุ และทรพั ยากรในมติ ติ างๆ ตลอดจน สามารถปรับตัวพรอ มรับตอ การเปล่ยี นแปลงตาง ๆ ไดอยางเทาทัน และนาํ ไปสคู วามอยเู ยน็ เปน สขุ ของ ประชาชนชาวไทย การดาํ เนินการตามแนวทางหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งนั้น นอกเหนือจากท่ที รงทดลองและ ปฏิบัตจิ ริงในสวนจติ รลดาฯ และโครงการพระราชดําริตา ง ๆ แลว ไดมผี สู นใจนํามาใชเ ปน หลกั ในการ
58 ดาํ เนนิ ชีวติ ท้ังในประเทศและตา งประเทศแลวมากมาย ซง่ึ เราจําเปน ท่ีจะตองเขาไปศกึ ษาหาวา ในแตล ะ พ้นื ทีไ่ ดมผี นู าํ เอาปรัชญานีไ้ ปใชอ ยา งไรบา ง โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ทน่ี าํ ไปใชแ ลวประสบความสําเรจ็ การขบั เคล่อื นเศรษฐกิจพอเพียงดานการศกึ ษา ในการขับเคล่ือนปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งในภาคการศกึ ษานั้น จะตอ งมงุ พัฒนาที่ตวั ครกู อ น เปนอันดับแรก เพราะครูถอื วาเปน ทรพั ยากรท่สี ําคญั ในการถายทอดความรู และปลกู ฝง สิง่ ตางๆ ใหแกเด็ก ดงั นน้ั จงึ ควรสง เสรมิ ครูใหมคี วามรู ความเขาใจเก่ยี วกับหลักเศรษฐกิจพอเพียงอยางถองแทก อน เพราะ เมอื่ ครูเขาใจ ครูกจ็ ะไดเ ปน แบบอยา งท่ีดใี หแกเ ดก็ ได ครจู ะสอนใหเด็กรูจักพอ ครูจะตอ งรูจกั พอกอน โดยอยูอ ยา งพอเพยี งและเรยี นรูไ ปพรอ มๆ กับเด็ก โดยเฉพาะอยา งยิง่ ตองมสี ตใิ นการเลือกรบั ขอมูลตางๆ ที่เขามา รูจกั เลือกรบั และรจู ักตอ ยอดองคค วามรูท่มี อี ยู หมั่นศกึ ษา เพ่มิ พูนความรู อยา งเปนขนั้ เปน ตอน ไมก าวกระโดด ในการเลือกรบั ขอมูลน้ัน ตองรูจกั พจิ ารณารับอยา งเปนขัน้ เปนตอน รจู ักแกไ ขปญหา อยางเปน ขัน้ เปน ตอน ประเมนิ ความรแู ละสถานการณอ ยูตลอดเวลา จะไดรจู ักและเตรยี มพรอ มท่ีจะ รับมอื กับสภาพ และผลจากการเปล่ียนแปลงในมติตางๆไดอ ยา งรอบคอบและระมดั ระวงั เปา หมายสําคญั ของการขับเคลือ่ น คอื การทําใหเ ด็กรจู ักความพอเพยี ง ปลกู ฝง อบรม บมเพาะ ใหเ ด็กมีความสมดุลทางเศรษฐกิจ สังคม สง่ิ แวดลอมและวฒั นธรรม โดยสอดแทรกแนวคดิ ปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพยี งใหเขา เปน สว นหนึ่งของหลกั สูตร สาระเรยี นรูตา งๆเพ่ือสอนใหเ ด็กรูจ กั การใชช ีวิตได อยา งสมดุล ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง เหน็ คณุ คาของทรพั ยากรตางๆ รูจกั อยูร ว มกับผอู ่นื รูจ กั เอือ้ เฟอเผอ่ื แผและแบงปน มจี ติ สํานึกรักษส่งิ แวดลอม และเห็นคุณคาของวัฒนธรรมคา นยิ ม ความเปนไทย ทา มกลางการเปลย่ี นแปลงตางๆ รูวาตนเองเปนองคป ระกอบหนึ่งในสิง่ แวดลอ มและวฒั นธรรมของโลก การกระทาํ ของตนยอมมผี ลและเช่ือมโยงกบั สภาพแวดลอ มในโลกที่ตนเองเปน สมาชกิ อยูดว ย ซงึ่ การจะ บรรลเุ ปาหมายดังกลา วขางตน สาํ คัญคอื ครูจะตอ งรูจักบูรณาการการเรียนการสอนใหเ ดก็ และเยาวชน เหน็ ถงึ ความเชอ่ื มโยงในมิตติ างๆ ทั้งดา นสิง่ แวดลอม วัฒนธรรม สงั คม และเศรษฐกิจ ซึง่ ความเปน องค รวมน้ีจะเกิดขน้ึ ได ครตู องโดยใชความรแู ละคณุ ธรรมเปนปจจัยในการขับเคล่ือน นอกจากน้ี ในการสง เสริมใหน าํ หลกั ปรชั ญาฯไปใชในสถานศึกษาตา งๆ นั้น อาจจะใชว ิธี “เขา ใจ เขา ถงึ และพัฒนา” ตามหลกั การของพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั วา สําคญั ท่ีสุดครูตอ งเขาใจ เรือ่ งปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงกอน โดยเขา ใจวาแนวคดิ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงนนั้ เปน แนวคิดท่ีสามารถเรม่ิ ตน และปลูกฝง ไดผา นการทาํ กจิ กรรมตางๆ ในโรงเรียน เชน กจิ กรรมการรกั ษา ส่งิ แวดลอมในโรงเรยี นการกําจดั ขยะในโรงเรียนการสาํ รวจทรัพยากรของชุมชนฯลฯ กอ นอน่ื ครูตอ งเขาใจเรอ่ื งเศรษฐกจิ พอเพียง ทําตัวเปน แบบอยางท่ีดี โดยกลับมาพจิ ารณาและ
59 วเิ คราะหด ูวา ในตวั ครูน้ันมคี วามไมพอเพียงในดา นใดบา ง เพราะการวิเคราะหป ญหาจะทาํ ใหร ูและเขาใจ ปญ หา ท่ีเกดิ จากความไมพอเพียง รวมทั้งควรใหเ ด็กมีสวนรวมในการวเิ คราะหปญ หาดว ย โดยการ วิเคราะหน ้ตี อ งดาํ เนินไปบนพืน้ ฐานของความรูและคุณธรรม โดยเฉพาะคุณธรรมนั้น เปน สงิ่ ทีค่ วร ปลกู ฝงใหเกิดข้ึนในใจเดก็ ใหไ ดกอน ผา นกิจกรรมทค่ี รูเปนผูคดิ ขนึ้ มา โดยครูในแตละโรงเรยี นจะตองมานงั่ พจิ ารณากอนวา จะเรมิ่ ตน ปลูกฝง แนวคดิ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงจากจุดไหน ทกุ คนควรมารว มกนั คิดรวมกันทาํ สามัคคกี ันในกระบวนการหารือ หลังจากทีค่ รไู ดค น หากิจกรรมท่ีจะปลกู ฝงแนวคิดปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงแลว ครคู วร จะตอ งต้ัง เปาหมายการสอนกอนวาครูจะสอนเดก็ ใหร จู กั พฒั นาตนเองไดอ ยางไรโดยอาจเรม่ิ ตน สอนจาก กิจกรรมเลก็ ๆนอยๆ ท่สี ามารถเร่มิ ตน จากตวั เดก็ แตละคนใหไ ดก อ น เชน การเกบ็ ขยะ การประหยัด พลังงาน ฯลฯ เพือ่ ใหเ ดก็ ไดเ รยี นรูถงึ ความเชอ่ื มโยงระหวางปจ จัย ทตี่ นเองมตี อส่งิ แวดลอมภายนอกใน ดานตา งๆ 4 มติ ิ ในสวนของการเขาถึงน้ัน เม่ือครูเขาใจแลว ครูตองคดิ หาวธิ ีที่จะเขาถึงเด็ก พิจารณาดกู อ นวา จะ สอดแทรกกิจกรรมการเรียนรูเ ศรษฐกิจพอเพียง เขา ไปในวธิ คี ดิ และในวิชาการตา งๆ ไดอยา งไรทัง้ นี้ อาจจดั กิจกรรมกลมุ ใหนกั เรยี นไดร วมกนั คดิ รวมกนั ทํา รูจักแบงหนาท่กี นั ตามความสามารถของเด็กใน แตละชวงชัน้ เชน ในกจิ กรรมการเก็บขยะเพ่อื รกั ษาความสะอาดของโรงเรยี นนัน้ ครูอาจจดั กจิ กรรม สําหรบั เด็กในแตล ะชวงช้ัน คือ ชว งช้ันที่ 1 สรางกจิ กรรมทส่ี นบั สนุนใหเด็กชวยกันเกบ็ ขยะ (ใหเ ดก็ รหู นา ที่ของตน ในระดบั บุคคล) ชวงชน้ั ท่ี 2 สรางกิจกรรมท่ีสนับสนนุ ใหเดก็ ชว ยกนั เกบ็ ขยะและนับขยะ (ใหร ูจักการวิเคราะห และรถู งึ ความเชื่อมโยงของตนเองกับสมาชกิ คนอื่นๆ ในโรงเรียน) ชว งชนั้ ที่ 3 สรางกจิ กรรมท่สี อนใหเดก็ รูจักเชื่อมโยงกับชุมชนภายนอกรอบๆ โรงเรยี น เชน สรางกิจกรรมท่สี อนใหเ ด็กรูจักแบง แยกขยะ รว มมอื กบั ชุมชนในการรกั ษาสิง่ แวดลอมในพน้ื ทีท่ ี่โรงเรยี น และชุมชนของเขาต้งั อยดู ว ย กจิ กรรมทง้ั หมดน้สี าํ คญั คือ ตอ งเนนกระบวนการมสี วนรวมของทกุ ฝาย โดยสถานศกึ ษาควร ต้ังเปาใหเ กิดการจัดการศึกษาตามแนวทางของเศรษฐกิจพอเพียง สอดแทรกเขา ไปในกระบวนการเรยี นรู สอนใหเ ด็กพง่ึ ตนเองใหไดก อนจนสามารถเปน ทีพ่ งึ่ ของคนอนื่ ๆในสงั คมไดต อ ไป การจัดการศกึ ษาตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี ง สามารถดาํ เนนิ การไดใน 2 สว น ไดแก สวนท่ี 1 เก่ยี วของกบั การบริหารสถานศกึ ษา สว นท่ี 2 เปนการจดั การเรียนรขู องผเู รียน ซงึ่ สว นท่ี 2 นีป้ ระกอบดวย การสอดแทรกสาระเศรษฐกิจพอเพยี ง ในหลักสตู รและสาระเรยี นรูในหองเรยี นและประยกุ ตหลกั เศรษฐกิจพอเพยี งในการจดั กจิ กรรมพัฒนาผเู รียน
60 การขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพยี งดา นการศึกษาในระยะแรก ไดเรมิ่ จากการไปคน หากิจกรรม พฒั นาผเู รยี นท่มี ีคุณลักษณะ และการจัดการที่สอดคลอ งกบั หลกั เศรษฐกจิ พอเพียง คอื พอประมาณกบั ศักยภาพของนักเรยี น พอประมาณกบั ภูมิสงั คมของโรงเรยี นและชุมชนทีต่ งั้ เชน เดก็ ชวงชัน้ ท่ี 2 ทําสหกรณได เด็กชว งชนั้ ท่ี 4 ดูแลสิง่ แวดลอ ม มกี ารสงเสรมิ ใหใชความรอู ยา งรอบคอบระมัดระวงั ฝกให เด็กคิดเปน ทาํ เปนอยา งมเี หตผุ ล และมภี ูมิคุม กนั สงเสรมิ ใหเ ด็กทํางานรวมกับผูอ่ืน มคี วามซอ่ื สัตย สุจริต รับผิดชอบ ไมเ อารัดเอาเปรียบผูอ่ืน มวี นิ ัย มีสมั มาคารวะ ปลูกฝง จิตสํานกึ รักษส ่ิงแวดลอม สืบสาน วฒั นธรรมไทย กลาวคอื สอนใหผ ูเรยี น ยดึ มั่นในหลักศลี ธรรม พฒั นาคนใหเ ขารูจักทําประโยชนใ หก บั สังคมและชว ยดูแลรกั ษาสง่ิ แวดลอ ม และตัวกจิ กรรมเองกต็ องยัง่ ยนื โดยมีภูมิคุมกันในดานตาง ๆ ถึงจะ เปลีย่ นผูอาํ นวยการแตกิจกรรมก็ยงั ดําเนนิ อยูอยา งนี้เรยี กวามภี มู ิคมุ กัน การคนหาตวั อยางกจิ กรรมพฒั นาผูเรยี น กเ็ พือ่ ใหมีตัวอยางรปู ธรรม ในการสรา งความเขา ใจ ภายในวงการศกึ ษาวา หลักเศรษฐกจิ พอเพียงหมายความวาอยา งไร และสามารถนาํ ไปใชใ นกิจกรรม พัฒนาผูเรยี นไดอยางไรบาง หลงั จากนนั้ กส็ ง เสริมใหบ ูรณาการการเรยี นรูผานกิจกรรมเหลา น้ี เขาไปใน การเรยี นรูสาระตาง ๆ บูรณาการเขา กบั ทกุ สาระเรียนรู เชน วิทยาศาสตร เพือ่ ทําใหเ กดิ สมดุลทาง ส่ิงแวดลอ ม บูรณาการเขา กบั วิชาคณติ ศาสตร ในการสอนการคํานวณที่มีความหมายในการดาํ รงชวี ติ อยางพอเพียง หรอื บูรณาการเขา กบั สาระภาษาไทย ภาษาองั กฤษ สขุ ศึกษา พลศึกษา การงานอาชพี เทคโนโลยตี า ง ๆ ไดห มด นอกเหนือจากการสอนในสาระหลัก คือ ในกลมุ สาระสงั คมศกึ ษา ศาสนา วัฒนธรรมเทา นน้ั สาํ หรบั มาตรฐานการเรียนรู มีวัตถปุ ระสงคใหท ุกชวงชน้ั เขาใจหลักเศรษฐกิจพอเพียงและ สามารถประยกุ ตใ ชไ ด แตถ ามาตรฐานเรียนรูข องทุกชว งช้นั เหมือนกนั หมดก็จะมปี ญหาทางปฏิบตั ิ จงึ ตอ งกาํ หนดขอบเขตทช่ี ดั เจนในการเรยี นการสอนของแตล ะชวงช้ัน และแตละชัน้ ป ดงั นี้ ชว งช้นั ที่ 1 เนน ใหเ ดก็ พง่ึ ตนเองได หรอื ใชช วี ิตพอเพียงระดบั บคุ คลและครอบครวั เชนประถม1 ชว ยเหลือคุณพอคณุ แมล างจานชาม เกบ็ ขยะไปทิ้ง กวาดบาน จัดหนงั สือไปเรยี นเอง แบง ปนสิง่ ของให เพ่อื น กนิ อาหารใหหมดจาน ประถม 2 วเิ คราะหรายจายของครอบครัว จะมีตารางกรอกคา ใชจ า ยตางๆ ของครอบครวั คุณแมซอ้ื อะไรบาง คณุ พอ ซือ้ อะไรบา ง เดก็ จะไดรพู อแมหาเงินมายากแคไ หน เชน ยาสฟี นหลอดละ 46 บาท จะตอ งไมเอามาบีบเลน จะตอ งสอนใหเด็กเหน็ คุณคา ของสง่ิ ของ ใหเ ด็กตระหนักถงึ คณุ คาของ เงินทอง จะไดฝกนสิ ัยประหยดั ครอบครวั มรี ายไดและรายจา ยเทาไร เด็กจะไดฝก จิตสํานกึ และนิสัย พอเพยี ง มหี ลายโรงเรียนทําแลว ประถม 3 สอนใหร ูจกั ชว ยเหลอื ครอบครวั อยา งพอเพียงและรจู ักแบงปน ชวยเหลอื ผูอ่นื มสี ว นรวมสรางครอบครวั พอเพียง ชว งชนั้ ท่ี 2 ฝกใหเดก็ รูจกั ประยกุ ตใ ชห ลกั ความพอเพียงในโรงเรียน สามารถวเิ คราะห วางแผน
61 และจดั ทําบันทึกรายรับ - รายจา ยของตนเองและครอบครวั อยางมปี ระสทิ ธิภาพ มีสว นรว มในการสราง ความพอเพียงระดบั โรงเรยี น และชมุ ชนใกลต ัว โดยเรม่ิ จากการสํารวจทรัพยากรตาง ๆ ในโรงเรยี นและ ชมุ ชน มสี วนรวมในการดูแลบาํ รุงรักษาทรพั ยากรตา ง ๆ ท้งั ดา นวตั ถุ สง่ิ แวดลอ ม ภมู ปิ ญ ญา วัฒนธรรม และรวบรวมองคความรตู า ง ๆ มาเปนขอ มลู ในการเรียนรวู ิถีชีวิตของชุมชนและเห็นคุณคา ของการใชชีวิต อยา งพอเพยี ง ชว งชัน้ ที่ 3 ประยกุ ตใ ชหลกั เศรษฐกจิ พอเพียงกบั ชมุ ชน มสี ว นรว มในกิจกรรมตางๆ ของชมุ ชน สามารถสํารวจและวิเคราะหความพอเพยี งในระดบั ตาง ๆ และในมติ ิตาง ๆ ทั้งทางวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอ ม และวฒั นธรรมในชมุ ชนใกลต ัว เห็นคณุ คา ของการใชหลักพอเพียงในการจดั การชมุ ชน และในทสี่ ุดแลว สามารถนําหลกั การพอเพยี งมาประยุกตใชในชวี ิตประจาํ วันของแตละคน จนนาํ ไปสกู ารปรับเปลย่ี น พฤตกิ รรมสคู วามพอเพยี งไดในที่สดุ ชวงชัน้ ที่ 4 เตรียมคนใหเปน คนท่ีดีตอประเทศชาติ สามารถทําประโยชนใ หกับสังคมได ตองเรมิ่ เขาใจความพอเพียงระดับประเทศ และการพฒั นาประเทศภายใตกระแสโลกาภิวัฒน เชน การวเิ คราะห สถานการณก ารคาระหวางประเทศ หรอื การศึกษาสถานการณส่ิงแวดลอ มสภาพปญ หาดานสงั คมเปน อยางไรแตกแยกหรือสามคั คี เปน ตน ขณะน้ีคณะทํางานขบั เคลอื่ นดา นการศึกษาและเยาวชน ทํางานรว มกับ กระทรวงศึกษาธิการ และ อีกหลายหนวยงาน วิสยั ทศั นข องการขับเคลือ่ น คือ สานเครอื ขาย ขยายความรู ควบคูป ระชาสมั พันธ เพ่อื สงเสรมิ ความรูความเขา ใจในหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง และใหบ ุคลากรดานการศกึ ษา สามารถ นาํ หลักคดิ หลักปฏบิ ัติเศรษฐกจิ พอเพียง มาบูรณาการสกู ารเรยี นการสอนในทกุ กลมุ สาระการเรยี นรูของ ทุกระดบั ไดอ ยา งถกู ตอ ง ชัดเจน และเปนรปู ธรรม ตลอดจนผบู ริหารสามารถนําหลักปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพียงไปใชใ นการบริหารสถานศกึ ษา เพ่ือใหเ กิดประโยชนและความสุข การขบั เคลื่อนเศรษฐกจิ พอเพยี งในองคกรธุรกจิ เมื่อองคก รธุรกิจตระหนักถึงความจาํ เปน และมคี วามเชือ่ ม่ันตอ การดาํ เนนิ ธุรกิจดว ยหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียง การจะขับเคลอื่ นปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงภายในองคกร ใหมคี วามชดั เจนเปน รูปธรรมไดน ั้น ผูน ําธรุ กิจตอ งมคี วามมุง มัน่ และยึดถือเปนแนวปฏิบตั ิ ซงึ่ การพัฒนาองคก รและกลไกตาง ๆ เรม่ิ จากกาํ หนดนโยบายเศรษฐกิจพอเพยี ง นําปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงมาผสมผสานกับกลยทุ ธข อง องคก ร โดยใชหลักความพอประมาณ ความมเี หตผุ ล และการสรา งภูมิคมุ กันท่ดี ี บนพนื้ ฐานความรแู ละ คุณธรรม พรอ มท้งั ถายทอดเปน แผนงาน และผลกั ดันไปสูการปฏบิ ตั ิอยางจริงจงั และตอเน่ือง เพื่อใหก าร ดาํ เนินกิจการขององคกรมีความสมดุลและเจริญเตบิ โตในระยะยาว อยา งไรก็ตาม แมว า ปรชั ญาเศรษฐกจิ ของพอเพียงจะมแี นวคดิ ในกรอบเดียวกนั แตก ารนําไปประยุกตใชในองคกรธรุ กจิ สามารถปรับใชไ ด
62 หลายรปู แบบ โดยไมม สี ตู รสาํ เร็จตายตวั ดงั นน้ั ผนู าํ ธุรกิจจงึ ตอ งพิจารณาถงึ ความเหมาะสมกบั เงื่อนไข และสภาวะทอ่ี งคก รกําลงั เผชญิ อยู โดยประยกุ ตใ ชหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเขา กบั การบรหิ ารธรุ กจิ ดานตาง ๆ ดังตอไปน้ี ดา นการผลิต ผนู าํ ธุรกจิ กําหนดขนาดการผลิตท่เี หมาะสม ตามกาํ ลังความสามารถในการผลติ ขององคก ร โดยไมรับคาํ สง่ั ซอ้ื สนิ คา หากความสามารถในการผลติ ไมเ พยี งพอ วางแผนการใชท รพั ยากร โดยยดึ หลกั ความคุมคาและมปี ระสทิ ธภิ าพสงู สดุ ใชเทคโนโลยที ี่เหมาะสมและถูกตอ งตามหลักวิชาการ โดยเฉพาะ สนบั สนนุ การใชวัตถดุ ิบที่ มอี ยู ในประเทศ และเทคโนโลยีในการผลิตจากภูมิปญ ญาไทย มุง เนนคณุ ภาพ การผลติ ตามมาตรฐาน ไมเอารัดเอาเปรียบคูคา วางระบบการจดั การวตั ถดุ ิบและสินคา คงคลงั อยา งมปี ระสทิ ธิภาพ กระจายความเสีย่ งโดยมีผลผลติ ที่ หลากหลาย มนี โยบายการจางงานเพ่ือกระจาย รายได โดยไมนาํ เครอื่ งจกั รมาทดแทนแรงงานโดยไมจําเปน และจัดระบบบาํ บัดของเสยี โดยไมส รา ง มลพิษตอสิง่ แวดลอ มดา นการตลาด ผนู าํ ธุรกจิ ตอ งมีความรอบรูในธุรกิจทดี่ าํ เนนิ การอยู และนาํ ความรูในขอ เทจ็ จริงมาใช ในการ กาํ หนดนโยบายการตลาด วางแผน และบรหิ ารจัดการอยา งมีเหตผุ ลและเปน ธรรม เพื่อประโยชนแ ก องคกรธุรกิจอยางแทจรงิ ยึดหลักการรักษาความสมดลุ ในการแบง ปน ผลประโยชนข องธุรกิจระหวา ง ผูมีสวนไดสวนเสียอยางสมเหตสุ มผล ตั้งแตผ บู รโิ ภค พนักงาน บรษิ ทั คูคา สงั คม และส่งิ แวดลอม ไดแก การตัง้ ราคาสนิ คาในราคายุตธิ รรม หลีกเล่ยี งการโฆษณาชวนเช่ือเกินจริง เพอื่ มงุ หวังยอดขาย ในระยะส้นั ใชก ลยทุ ธด า นการวจิ ยั เพอื่ สรา งนวัตกรรมในสินคา ทง้ั ดานการออกแบบและพัฒนา สนิ คาใหม รวมถึงการแกไขและปรบั ปรงุ สนิ คาเดมิ ใหม คี ณุ สมบตั ิ คุณประโยชน และคุณภาพเพิ่มขึน้ รักษาความลับของผูบรโิ ภค ซึ่งจะชวยใหเกดิ ความสัมพนั ธท างธรุ กิจ มุงดาํ เนินธรุ กิจ โดยไมเ อาเปรียบ ผูอ ่นื ซ่ือสัตย และมีคณุ ธรรมตอคูคา เพอื่ สรา งคุณคา ใหแกอ งคก รธรุ กจิ ในระยะยาวสว นการขยายธรุ กจิ ขององคกร ผนู าํ ธรุ กจิ ตองพจิ ารณาถงึ ความพรอมทุกดา น อยา งรอบคอบ เนน ธุรกจิ ที่มคี วามถนัด และขยายธรุ กิจอยา งคอยเปน คอ ยไป โดยตอบสนองตลาดทอ งถนิ่ กอนขยายไปสูสว นภมู ิภาคและตา งประเทศ มีมาตรการกระจายความเสีย่ ง โดยเพม่ิ ชอ งทางการกระจาย สนิ คาใหม ๆ อยูเสมอ มีความรอบคอบและระมัดระวังในการคดิ พจิ ารณาตัดสินใจเรื่องตา ง ๆ ใหก ระจาง แจงในทกุ แงมุม เพือ่ ปองกนั ความผดิ พลาดหรอื ความเสยี หายทีอ่ าจจะเกิดข้ึน นอกจากนี้ ผนู ําธุรกิจควรตรวจสอบและตดิ ตามสภาวะทางการตลาดอยา งตอเน่อื ง รูเทาทนั การเปล่ียนแปลง คาดการณไดถ งึ โอกาสและอปุ สรรคท่ีจะเกิดขนึ้ ในอนาคต เพื่อเพิม่ โอกาสใน การแขงขนั สรา งความพรอมและปรับตวั ใหเขา กับสถานการณปจ จบุ นั ไดอ ยางเหมาะสม ดว ย
63 การวเิ คราะหจดุ แข็งและจดุ ออนภายในองคก ร ประเมนิ สถานการณค วามเสย่ี งลวงหนา เพ่ือวางแผน รบั มือไดท นั ทว งที เนน การกระจายความเสยี่ งจากการมีผลติ ภณั ฑทห่ี ลากหลาย และแปรสภาพไดง า ย เพื่อลดผลกระทบจากวฏั จักรทางเศรษฐกิจ ดานการเงนิ ผนู ําธุรกจิ วางแผนการลงทุนในธุรกจิ ท่สี จุ ริตไม กอใหเ กดิ ผลเสียตอสังคม วเิ คราะหถึงความ คมุ คาในการลงทนุ อยา งรอบคอบดว ยเหตผุ ล และลงทนุ ในธรุ กจิ ท่หี ลากหลาย เพ่ือลดความเสย่ี ง ดา นการเงนิ หลีกเล่ียงการลงทุนบนพ้ืนฐานของเงินกทู ่ี เกินขดี ความสามารถในการชําระหนี้ รักษา อัตราสวนหนสี้ ินตอ ทุนใหเหมาะสม และกําหนดนโยบายการลงทุน โดยไมห วังผลกาํ ไรในระยะสนั้ ควรเนน ความมนั่ คงในระยะยาว ทํากาํ ไรแต พอประมาณ โดยไมมากเกนิ ไป จนธรุ กจิ ตองประสบภาวะเส่ียง หรอื ขาดภมู ิคุมกนั ในธุรกิจ และทํากําไรไมน อยเกินไป จนธุรกิจไม สามารถอยู รอดได จัดระบบการ สะสมเงินออมและเงินทนุ หมุนเวยี นอยางเหมาะสม ผนู ําธุรกิจควรสนบั สนุนการกระจายอํานาจและการตัดสินใจไปยงั สวนงานตา งๆ ในองคก ร โดยใชหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งใหก วางขวางและครอบคลมุ ทกุ สวนงาน มงุ เนนการใช งบประมาณอยางสรางสรรค โดยกําหนดกรอบแนวทางในการตัดสนิ ใจอนุมัติและดําเนินงานโครงการ ตางๆ ขององคกรใหเปนไปตามหลกั ธรรมาภบิ าลทดี่ ี มรี ะบบกลไกการตรวจสอบและตดิ ตามผลการใช งบประมาณ การจัดซื้อจดั จาง และการดาํ เนนิ งานตา งๆ อยางโปรงใส ดานทรัพยากรบคุ คล ผนู ําธรุ กิจเห็นคุณคาและใหค วามสาํ คัญกับการพัฒนาพนักงานอยางตอ เนือ่ ง โดยนําหลกั ปรชั ญา ของเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใชในการบรหิ ารทรพั ยากรบคุ คลดานตาง ๆ ไดแก การคดั เลอื กพนักงานดว ย หลักยตุ ธิ รรม โดยเนนคนดที ี่ซื่อสตั ยและคนเกงที่มีคุณภาพ เนน การทํางานเปนทมี ฝก อบรมการใชหลัก ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงใหแกพ นกั งานทกุ ระดับในองคก ร สง เสรมิ การศกึ ษาและวิจยั เพื่อพัฒนา องคความรแู ละนวัตกรรม ในดานผูน ําธรุ กจิ กบั การขับเคลอื่ นเศรษฐกิจพอเพยี งในองคก รตา ง ๆ ใหเ กิด ประโยชนสงู สดุ แกผบู ริโภคและองคก ร วางแผนการเตรียมความพรอมของพนักงานในอนาคต กําหนด ตัวชว้ี ัดการประเมนิ ผลงานดว ยความโปรง ใสและเปน ธรรม เปลย่ี นแปลงระบบการเลือ่ นตาํ แหนง จากหลักความอาวุโสหรือหลักอุปถัมภ เปน ยึดหลกั ความสามารถของบคุ คล กําหนดระดับคา จา ง พอประมาณแกฐ านะขององคกรและสอดคลอ งกับตลาดแรงงาน กาํ หนดนโยบายการดแู ลพนกั งานอยาง ทว่ั ถึง โดยสง เสรมิ ใหพ นกั งานมีคุณภาพชีวิตและสขุ อนามยั ท่ดี ใี นการทํางาน นอกจากน้ี ผนู ําธรุ กิจตอ งปลูกจติ สาํ นกึ ความพอเพียงใหแกพ นกั งาน สงเสริมการมีคานยิ ม
64 สรา งสรรค และสรา งจรรยาบรรณการทาํ งานดว ยความสจุ ริต ขยันอดทน มีความมุง ม่นั และใชค วามเพยี ร ในการฟน ฝาอปุ สรรคตา ง ๆ เพ่อื ใหเ กดิ ความกา วหนา อยางตอเนอื่ ง ตลอดจนกระตุนใหเ กดิ วฒั นธรรม องคกรท่ีเชดิ ชคู ณุ ธรรม สงเสรมิ ความเก้ือกูลกนั ในองคกร และความรับผิดชอบตอสงั คม ไดแก จัดทํา แผนการประชาสัมพนั ธหรอื รณรงคก ารใชหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง การปฏิบตั ติ าม กฎระเบียบ ดา นทรัพยสินทางปญญา การยอมรบั พนักงานในองคกรท่ปี ระพฤตติ นเปน แบบอยางทด่ี ีตามปรชั ญาของ เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปนตน ดานสังคมและส่ิงแวดลอ ม ผูนาํ ธุรกิจผลกั ดันการยดึ ม่นั ในระบบคณุ ธรรมกับทุกฝายทเี่ ก่ียวขอ ง ไมเ บียดบงั ผลประโยชน สวนรวม ไมท ําลายสิง่ แวดลอมหรอื สงผลกระทบเชิงลบตอสงั คมโดยรวม นอกจากนี้ ผูน ําธุรกิจกระตุน ใหพ นักงานเหน็ คณุ คาในการแบงปน สูสังคม ไดแก การแบง ปน องคค วามรู โดยสรางเครอื ขายแหง การ เรียนรเู กี่ยวกบั เศรษฐกจิ พอเพยี งและเผยแพรไ ปยงั สังคมใหก วา งขวางยงิ่ ขนึ้ ดว ยการนาํ เสนอตัวอยา ง ผา นชองทางตาง ๆ เพ่อื ใหมีโอกาสแลกเปลีย่ นประสบการณแ ละความรรู ว มกัน รวมถงึ การแบง ปน ทรัพยากร ระหวา งพนั ธมติ รในธุรกจิ เพื่อชว ยเหลอื กนั ในเร่ืองวัตถดุ บิ เทคโนโลยี และองคความรูดา นตา ง ๆ กรณีตัวอยา ง บริษทั ไทยโตชิบาอุตสาหกรรม จาํ กดั ผูป ระกอบการธุรกิจเครอ่ื งใชไ ฟฟาและอเิ ลก็ ทรอนิกส ถอื เปน องคก รตวั อยางทไ่ี ดร ับรางวัล รองชนะเลศิ การดาํ เนินธุรกิจตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง โดยบริษทั ไดน ําหลกั ปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพียงไปใชป ระโยชนใ นกิจการสําคัญ ไดแก ดานการผลิต กระบวนการผลิตจะใชว ัตถดุ ิบท่มี ี อยใู นประเทศ เพอื่ ลดปญ หาการขาดดุลทางการคา ปรับปรุงเทคโนโลยแี ละการพัฒนาสนิ คา อยูเสมอ โดยคาํ นงึ ถึงคุณภาพของสินคาและความปลอดภัยในการใชส ินคา จัดโครงการ MIC ทเ่ี ปด โอกาสให พนักงานไดรเิ รมิ่ และประดิษฐสิง่ ตาง ๆ โดยใชภูมปิ ญ ญาไทย เปนตน ดา นการตลาด เขาใจฐานลูกคาของตนเอง จดั นโยบายดา นการสง เสริมการตลาดและการขาย ทสี่ อดคลอ งและเหมาะสมกับสัญญาและขอกฎหมายของแตละประเทศ เพอื่ ใหด ําเนินธรุ กิจถูกตอ งและ เปนธรรม ดา นการเงิน นับตง้ั แตบริษัทเริม่ ดําเนินกจิ การ เม่อื ป 2512 บรษิ ัทไดข ยายกิจการอยา งตอ เนอ่ื ง โดยขยายกจิ การอยางคอยเปนคอยไป ยึดหลกั การลงทนุ อยา งรอบคอบและมเี หตผุ ล จดั ทํารายงาน การเงินบนพ้นื ฐานของความเปนจรงิ และสง มอบในเวลาที่กาํ หนด โดยไมม ีการแตงรายงานการเงินท่ไี ม ถูกตอง บรหิ ารการเงินโดยใชห ลกั ธรรมาภิบาล เนนความโปรง ใส และตรวจสอบได ดานทรพั ยากรบุคคล กําหนดนโยบายสนบั สนุนใหมกี ารจางแรงงานไทย การรักษาระดบั คาจา ง และสวสั ดิการใหอยใู นเกณฑมาตรฐานตามทีก่ ฎหมายกําหนด การสนบั สนุนใหพนักงานเขารับ
65 การฝกอบรมและศกึ ษาดูงานทง้ั ในประเทศและตางประเทศ จัดตัง้ สหกรณออมทรพั ยในหนวยงาน เพอ่ื สง เสริมใหพ นกั งานวางแผนการใชจา ยเงิน ลดปญหาหน้สี ิน สรา งวนิ ยั การออม และพฒั นาคุณภาพ ชวี ิตของพนกั งาน นอกจากนี้ พนักงานทกุ คนจะไดรับการปลกู ฝง ใหใชช ีวติ แบบเรียบงา ย มีคณุ ธรรม ซ่ือสตั ย และมจี ติ สาํ นกึ ท่ีดีตอ ตนเองและสงั คม ดา นสังคมและสิง่ แวดลอม บริษัทสรางระบบบาํ บดั น้ําเสีย โดยนํานาํ้ ที่ไดร ับการบาํ บดั แลว กลับไปใชเปนน้ําชักโครกในหอ งสขุ า การนาํ ความรอ นทปี่ ลอยทง้ิ มาใชประโยชนใ นการอบโฟม รณรงค การประหยัดพลังงาน โดยใชโซลาเซลลใ นการผลิตน้ํารอน ใชก าซ LPG แทนนาํ้ มนั เบนซนิ รณรงคก าร จัดการขยะรีไซเคลิ เพอ่ื ลดจาํ นวนขยะ บรษิ ัทจัดโครงการและกิจกรรมเพ่อื ชว ยสงั คมมากมายและ ตอเน่อื ง เชน สรา งเครือขา ยทางสังคม โดยเปดโอกาสใหหนว ยงานภายนอกเขามาศกึ ษาดงู าน จัดโครงการอาสาสมคั รเพ่ือสังคม ไดแ ก การจดั แพทยเ คลอ่ื นที่ เพ่อื ชว ยเหลือผปู ระสบภัย การบริจาค ส่ิงของ การมอบทนุ การศึกษาแก บุตรพนกั งานและบุคคลภายนอก การบริจาคโลหิต และจัดกจิ กรรม ชวยเหลอื เด็กกําพรา เปน ตน (สํานักงานคณะกรรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพยี ง, 2551: 1-10) ในปจ จุบันบรษิ ัท ไทยโตชิบาอุตสาหกรรม จํากดั มุงทาํ ธุรกจิ ดว ยกลยทุ ธ “Green” หรือ “นวัตกรรมสีเขียวเพอ่ื โลกสขี าว” ในทุกสวนงานขององคก ร ซึ่งประกอบดว ย 5 สว น คอื (นงคนาถ หานวไิ ล, 2551: 1) 1. Green Product หมายถงึ สินคา ทุกชนิดของบริษัทจะตองประหยัดพลังงานและเปน มิตร ตอ สิง่ แวดลอ ม เพ่ือสนับสนุนการลดภาวะโลกรอ น 2 Green Factory หมายถงึ โรงงานของบรษิ ัทปรบั เปล่ียนกระบวนการผลิตที่เนนการรักษา ส่งิ แวดลอม โดยสนิ คา เกือบทกุ ชนิดสามารถนาํ มารีไซเคิลได และใชวัตถุดิบทไี มก อใหเกดิ มลพษิ ตอ สงิ่ แวดลอ ม 3. Green Office หมายถึง สภาพแวดลอ มภายในองคก ร รวมถึงพนักงานท้ังหมด รวมกัน ปรับเปล่ยี นใหเปน องคก รสเี ขียวท่ี ทุกฝา ยรวมรักษาสิง่ แวดลอ ม เชน การรณรงคใ หพ นกั งานชว ยกัน ประหยดั ไฟและประหยัดน้าํ 4. Green Purchasing หมายถงึ การซือ้ ใชวัตถดุ บิ ที่รกั ษาสิ่งแวดลอม เชน การใชกระดาษ รไี ซเคลิ 5. Green CSR หมายถึง การทําประโยชนส งู สุดเพื่อสังคม จากการวจิ ยั ของผชู วยศาสตราจารย ดร.สุขสรรค กนั ตะบตุ ร (2551: 35) เรื่อง “ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงกับการบรหิ ารองคกรและทรพั ยากรมนษุ ยเพ่อื ความยงั่ ยนื ” โดยศกึ ษาจากองคก รธรุ กิจขนาดยอม จาํ นวน 296 แหง ของประเทศไทย และองคก รธุรกจิ ขนาดใหญจ ากกลมุ ประเทศตะวันตก จํานวน 28
66 องคก ร ซึง่ ใชร ะยะเวลาในการวจิ ัยท้งั สน้ิ 4 ป พบวา องคก รธรุ กจิ ท่ที ําการวจิ ัยทุกองคก รสามารถประสบ ความสาํ เร็จอยา งยง่ั ยืนได โดยผนู ํา องคก รดําเนนิ ธุรกิจสอดคลองกับหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง กระบวนการขับเคลื่อนเศรษฐกจิ พอเพียง มงุ เนน เพอ่ื สรางความรู ความเขา ใจ ปลูกฝง ปรับเปล่ยี น กระบวนทศั นใ นการดํารงชวี ติ เกี่ยวกับหลักเศรษฐกจิ พอเพียงใหประชาชนทุกคน จนสามารถนําหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไปประยุกตใ ชใหไ ดอ ยา งเหมาะสมกบั ตนเอง ครอบครวั องคก ร ชุมชน ตลอดจนนําไปสกู ารปรับแนวทางการพัฒนาใหอ ยูบนพืน้ ฐานของเศรษฐกจิ พอเพียง กจิ กรรม 1. ใหผ้ เู้ รียนรวมกลุม่ กนั กลมุ่ ละ - คน 2. ใหผ้ เู้ รียนไปคน้ หาภมู ปิ ัญญาดา้ นเศรษฐกิจพอเพียงในชุมชน หรือพนื ทีใกลเ้ คียง 3. บนั ทึกการเรียนรู้ การดาํ เนินงานของภมู ิปัญญา 4. สรุปมานาํ เสนอในการพบกลุ่ม และส่งเป็นเอกสารรายงาน
67 บรรณานุกรม คณะอนกุ รรมการขบั เคล่ีอนเศรษฐกจิ พอเพยี ง. เศรษฐกจิ พอเพียงคืออะไร. กรงุ เทพฯ : สํานกั งาน คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาต,ิ 2550. คณะอนุกรรมการขบั เคลอ่ี นเศรษฐกิจพอเพยี ง. การสรา งขบวนการขบั เคลอ่ื นเศรษฐกจิ พอเพยี ง. (พิมพค รง้ั ท่ี 2). กรุงเทพฯ : สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาต,ิ 2548. โครงการพัฒนาแหง สหประชาชาชาติประจาํ ประเทศไทย. รายงานการพัฒนาคนของประเทศไทยป 2550 : เศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การพฒั นาคน. กรงุ เทพฯ : โดยการพฒั นาแหง สหประชาชนาคปิ ระจํา ประเทศไทย , 2550. สํานกั งานคณะกรรมการพเิ ศษเพอ่ื ประงานโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ. เศรษฐกจิ พอเพยี ง. กรุงเทพฯ : สาํ นักงานคณะกรรมการพเิ ศษเพื่อประสานงานฯ , 2547. ปรียานุช พิบูลสราวุธ. คลังหลวงกบั หลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พเพยี ง. กรุงเทพ ฯ : บริษทั พมิ พส วย จาํ กดั , 2554. ปญ านุช หวังจิและคณะ.รายงานการวิจัยศึกษาการประกอบอาชพี ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งของ ชมุ ชนบา นโงกน้ํา. มหาวิทยาลัยทกั ษิณ,2550 การแสวงหาความรู. [ออนไลน] . เขาถึงไดจาก http://guru.google.co.th/guru/thread?tid=6ba266b15de3d75f (วันที่คนขอ มลู 6 พฤศจกิ ายน 2554) พัฒนาทกั ษะการแสวงหาความรใู หกบั ตนเอง. [ออนไลน] . เขาถงึ ไดจาก http://www.bangkapi.ac.th/MediaOnLine/weerawanWMD/unit7_part17.htm (วนั ที่ คน ขอ มูล 6 พฤศจิกายน 2554) เศรษฐกจิ แบบพอเพียง. [ออนไลน] . เขา ถงึ ไดจ าก http://www.prdnorth.in.th/The_King/justeconomic.php (วนั ที่คนขอ มลู 8 พฤศจิกายน 2554)
68 คณะผูจัดทํา ทีป่ รึกษา บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. 1. นายประเสรฐิ อ่ิมสุวรรณ รองเลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชัยยศ จาํ ป 3. นายวชั รินทร แกวไทรฮะ รองเลขาธิการ กศน. 4. ดร.ทองอยู ตัณฑวฑุ โฒ ทป่ี รกึ ษาดานการพฒั นาหลักสูตร กศน. 5. นางรักขณา ผอู ํานวยการกลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น ผเู ขียนและเรยี บเรยี ง บูรณเจริญ ผอ.กศน.อาํ เภอจอมพระ จงั หวัดสุรนิ ทร 1. นายศรายุทธ หนนู ิล กศน. อําเภอเมอื ง จังหวัดนครศรธี รรมราช 2. นายจํานง สอนซื่อ กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น 3. นางพฒั นส ุดา ผบู รรณาธิการ และพัฒนาปรับปรุง 1. นางพัฒนส ุดา สอนซื่อ กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น กศน. อําเภอหลังสวน จังหวดั ชมุ พร 2. นายอุชุ เช้อื บอ คา สาํ นักงาน กศน. จงั หวดั กระบี่ สํานักงาน กศน. จังหวดั พงั งา 3. นางสาวพัชรา ศิริพงษาโรจน กศน. อาํ เภอเมอื ง จังหวดั นครศรธี รรมราช 4. นายวทิ ยา บูรณะหิรัญ 5. นายจาํ นง หนูนลิ คณะทํางาน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 1. นายสรุ พงษ มั่นมะโน กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 2. นายศุภโชค ศรีรตั นศิลป กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น 4. นางสาวศริญญา กลุ ประดิษฐ กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 5. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจติ วัฒนา ผพู ิมพต นฉบับ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน นางสาวเพชรินทร เหลืองจติ วฒั นา ผูอ อกแบบปก ศรรี ตั นศิลป กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน นายศุภโชค
69 คณะผูพฒั นาและปรบั ปรุง คร้ังท่ี 2 ทปี่ รกึ ษา บุญเรือง เลขาธิการ กศน. 1. นายประเสริฐ อม่ิ สุวรรณ รองเลขาธกิ าร กศน. 2. ดร.ชยั ยศ จําป รองเลขาธิการ กศน. 3. นายวัชรินทร จันทรโ อกลุ ผเู ชี่ยวชาญเฉพาะดา นการพฒั นาสอ่ื การเรยี นการสอน 4. นางวัทนี ผาตินินนาท ผูเชีย่ วชาญเฉพาะดานเผยแพรท างการศกึ ษา 5. นางชลุ ีพร ธรรมวิธกี ุล หวั หนา หนว ยศกึ ษานเิ ทศก 6. นางอัญชลี งามเขตต ผอู ํานวยการกลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 7. นางศทุ ธินี ผูพัฒนาและปรบั ปรงุ คร้งั ท่ี 2 1. นางผกาพนั ธ วัฒนปาณี ขา ราชการบํานาญ ผอ. กศน. อาํ เภอบางสะพานนอย จงั หวัดประจวบครี ขี นั ธ 2. ส.อ.อวยพ ศิริวรรณ ผอ. กศน. อาํ เภอบางบวั ทอง จังหวดั นนทบุรี สถาบนั กศน.ภาคตะวนั ออก 3. นางฤดี ศริ ภิ า กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 4. นางสาวสรุ ัตนา บรู ณะวทิ ย 5. นางสาวธนสรวง ชยั ชาญทิพยทุ ธ 6. นางสาวเยาวรัตน คําตรง
Search
