การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร

เอกสารประกอบการฝึกอบรมหลักสตู ร การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร การฝึกอบรม หลกั สตู ร “การพัฒนา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วนั ท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จัดโดย กลมุ่ บริหารศตั รูพชื สานกั วจิ ัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร

เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สตู ร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” ใน โครงการประยกุ ต์ใช้ smart sensors และ IoTs ในการผลติ ทเุ รียน ภายใตโ้ ครงการพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรอัจฉริยะ ปงี บประมาณ 2564 กรมวิชาการเกษตร วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กล่มุ บริหารศตั รพู ืช สานกั วิจยั พัฒนาการอารกั ขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

ก คานา เกษตรอัจฉริยะ (Smart Agriculture) เป็นแผนแม่บท ภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ พงศ. 2561-2580 ด้านการเกษตร ที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยกรมวิชาการเกษตร ในฐานะหน่วยงานวิจัยหลักด้านพืช และเคร่ืองจักรกลการเกษตรของประเทศไทย ให้ความสาคัญในการขับเคล่ือนงานด้านเกษตรอัจฉริยะให้ เกิดเป็นรูปธรรม โดยในปีงบประมาณ 2564 กลุ่มบริหารศัตรูพืช สานักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช ได้ดาเนินการโครงการประยุกต์ใช้ Smart Sensors และ IoTs ในการผลิตทุเรียน ภายใต้โครงการพัฒนา เทคโนโลยีเกษตรอจั ฉรยิ ะ กรมวชิ าการเกษตร การดาเนินงานได้นาเทคโนโลยี Smart Sensors และระบบ IoTs มาประยุกต์ใช้ร่วมกับการบูรณา การองค์ความรู้ตลอดกระบวนการการผลิตพืชของกรมวิชาการเกษตร ร่วมกับหน่วยงานภาครัฐและ ภาคเอกชน ภายใต้แนวทาง “รูปแบบ (Model) การเกษตรอัจฉริยะเพื่อการผลิตพืช ของกระทรวงเกษตร และสหกรณ”์ ท้ัง 8 ดา้ น ประกอบดว้ ย เทคโนโลยีด้านดิน เทคโนโลยีดา้ นพืชและอารักขาพืช เครื่องจักรกล การเกษตร การใช้น้า เทคโนโลยีดาวเทียมและอากาศยานไร้คนขับ อินเตอร์เน็ตของสรรพสิ่ง (IoTs) Big Data Platform และระบบช่วยตัดสินใจการผลิตพืช (Decision Support System; DSS) เพ่ือลดต้นทุน การผลิต เพิ่มปริมาณและคุณภาพผลผลิต ตลอดจนการใช้ทรัพยากรในการผลิตพืชให้เกิดประสิทธิภาพ สูงสุด ผ่านการตรวจวัดจากเซนเซอร์ทางการเกษตร ประมวลผล และควบคุมอัตโนมัติในการผลิตพืช สาหรับการขยายผลในเชิงพาณชิ และเป็นตน้ แบบการพัฒนาสพู่ ชื ชนิดอนื่ ตอ่ ไป เซนเซอร์ทางการเกษตรท่ีถูกนามาใช้ในแปลงผลิตพืช ซึ่งเป็นอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ สามารถ เช่ือมโยงหรือส่งข้อมูลถึงกันได้ด้วยอินเทอร์เน็ต (Internet of Things ; IoTs) โดยไม่ต้องป้อนข้อมูล การเช่ือมโยงนี้ทาให้เราสามารถส่ังการควบคุมการใช้งานอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ ผ่านทางเครือข่าย อนิ เตอร์เน็ตได้ ไปจนถึงการเช่ือมโยงการใช้งานอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ตา่ งๆ ผ่านทางเครือข่ายอินเตอร์เน็ต เข้ากับการใช้งานทางการเกษตร เช่น เซนเซอร์ตรวจวัดความช้ืนในดิน ส่งข้อมูลไปให้ระบบเปิด-ปิดน้า เป็นต้น โดยการส่ือสาร การไหลของข้อมูล และการจัดการอุปกรณ์ จะเช่ือมต่อกันบนแพลตฟอร์ม IoTs ยา่ งไรก็ดี ยังคงมีความจาเป็นต้องศึกษาคา่ ท่ีเหมาะสม (ค่าสงู สุดและต่าสุด) ท่ีตรวจวัดด้วยเซนเซอร์ เพ่ือใช้ กาหนดค่าในการควบคุมระบบการทางานของเคร่ืองมือ/อุปกรณ์/เครื่องจักรกลการเกษตรต่อไป ซ่ึงเป็น หน้าที่ของนกั วิจยั ในแต่ละสาขาวชิ า ดังน้ัน กลุ่มบริหารศัตรูพืช สานักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช ได้จัดการฝึกอบรมหลักสูตร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” ขึ้น เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับ IoTs Platform การสร้างอุปกรณ์ IoTs และการเช่ือมต่ออุปกรณ์ IoTs เข้ากับแพลตฟอร์มข้อมูล สาหรับการเตรียมความ พร้อมนักวิจัยของกรมวิชาการเกษตร ในการรองรับ disruption technology ด้านการเกษตร ตลอดจน การนาไปปรบั ใชก้ ับงานวจิ ยั และถ่ายทอดให้กบั ผู้ท่ีสนใจอย่างมีประสทิ ธิภาพ (ดร. สภุ ราดา สคุ นธาภริ มย์ ณ พทั ลงุ ) ผู้อานวยการกลุม่ บริหารศัตรูพืช

ข สารบญั หน้า คานา ก สารบัญ ข Digital technology จุดเปลย่ี นการเกษตรไทย 1 โครงสร้างของระบบ IoTs ด้านการเกษตร 11 การสรา้ งอุปกรณ์ IoTs สาหรบั ใชใ้ นการเกษตร และการเช่ือมต่ออปุ กรณ์ IoTs เขา้ กับแพลตฟอรม์ ข้อมูล 28

1 Digital technology จุดเปล่ียนการเกษตรไทย สิริชยั สาธุวิจารณ์ เกษตรอัจฉริยะ (Smart Agriculture) เป็นหน่ึงในยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ที่รัฐบาลวางกรอบ แนวทางครอบคลุมต้ังแต่ปี พ.ศ. 2561-2580 มีแผนย่อยเกษตรอัจฉริยะ ภายใต้แผนแม่บทการเกษตร ที่ มุ่งเน้นการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต โดยใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรรูปแบบต่างๆ ในการ ดาเนินงาน และเพ่ือขับเคล่ือนเกษตรอัจฉริยะตามนโยบายของรัฐบาล กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดย หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ต้องมีการบูรณาการการทางานร่วมกันเพ่ือขับเคล่ือนดาเนินการงานด้านเกษตร อัจฉริยะ เพ่ือขับเคล่ือนการนาเทคโนโลยีเกษตรอัจฉริยะมาใช้อย่างเป็นรูปธรรม สาหรับรองรับภาค การเกษตรของประเทศไทย จากข้อมูลสานักงานสถิติแห่งชาติ ปี 2561 พบว่าประชากรไทยทางานในภาค การเกษตรกว่า 27 ล้านคน ซ่ึงคิดเป็นประชากรกว่า 2 ใน 3 ของประชากรท้ังประเทศ จึงอาจกล่าวได้ว่า การเกษตรเป็นท้ังพนื้ ฐานและรากเหง้าของความเป็นไทย และอาจสามารถกล่าวได้ว่าการพัฒนาการเกษตร นัน้ มบี ทบาทสาคัญในการพฒั นาประเทศ อยา่ งไรก็ตาม สภาวะการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตรมีแนวโน้ม เพ่ิมมากขึ้นในปัจจุบัน อีกทั้งอายุเฉล่ียท่ีเพ่ิมมากข้ึนของเกษตรกร ส่งผลให้เกิดภาวะขาดแคลนแรงงานใน ภาคการเกษตรในปัจจุบัน แม้ว่ารัฐบาลมีนโยบายในการส่งเสริมให้คนรุ่นใหม่หันกลับมาทาการเกษตรเพ่ิม มากข้ึน อย่างไรก็ตาม ในการพัฒนาทักษะการการเกษตรของเกษตรกรรุ่นใหม่จาเป็นต้องใช้เวลา ส่งผลให้ ยังไม่ประสบผลสาเร็จเท่าที่ควร อีกท้ังนโยบายการพัฒนาประเทศในปัจจุบันที่ส่งผลให้องคาพยพของการ พัฒนาการเกษตร จาเป็นต้องพัฒนาไปในเชิงเกษตรอุตสาหกรรม รองรับการพัฒนาเศรษฐกิจไทยและ จานวนประชากรโลกท่ีกาลังเพิ่มข้ึน การปรับเปลี่ยนรูปแบบของการทาการเกษตรจึงมีความจาเป็น กล่าวคอื จาเป็นต้องมีการนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้ในการผลิตหลากหลาย เพ่อื ให้เกิดผลสาเร็จ โดย การนาเทคโนโลยีการเกษตรอัจฉริยะมาใช้ในกระบวนการผลิต ซ่ึงจะช่วยแก้ปัญหาได้ในระยะยาวได้อย่าง ย่ังยืนและเป็นรูปธรรม ซ่ึงต้องมีการเตรียมความพร้อมในทุกภาคส่วน เพื่อให้ทันต่อการเปล่ียนแปลงของ เทคโนโลยีภาคการเกษตรท้ังในและต่างประเทศ อันจะสามารถช่วยเพิ่มขดี ความสามารถในการแข่งขันของ ภาคการเกษตรของไทย รวมถงึ สรา้ งมูลค่าเพม่ิ ทางการเกษตรอีกด้วย และท่สี าคัญคือต้องเตรียมความพร้อม ทัง้ เทคโนโลยี นวัตกรรม การเข้าถึงเทคโนโลยีได้โดยง่ายของเกษตรกร การเตรยี มบุคลากรรองรบั ทั้งในสว่ น ภาครัฐและภาคเอกชน โดยเฉพาะอย่างย่ิงภาคเกษตรกร ต้องเร่งพัฒนาบ่มเพาะเกษตรกร Young Smart Farmer และ Smart Farmer ให้สามารถเป็นผู้นาในการเปลี่ยนแปลงการปฏิรูปการเกษตรมุ่งสู่การทา เกษตรอัจฉรยิ ะใหเ้ กิดข้ึนอยา่ งม่ันคง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เป็นหน่วยงานหลักของประเทศไทย ทมี่ ีภารกิจทางการเกษตร ดแู ลพ่ี น้องเกษตรกรให้มีคุณภาพชีวิตท่ีดี จานวนมากว่า 6.6 ล้านครัวเรือน ครอบคลุมพื้นที่การเกษตร 149 ล้าน ไร่ ผ่านการขบั เคล่ือนในโครงการสาคัญต่างๆ ตามนโยบายของกระทรวงและสหกรณ์ เช่น เกษตรแปลงใหญ่ ศนู ย์เพ่ิมประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) เกษตรทฤษฎีใหม่ การวางแผนการผลิตพืชโดยใช้ Agri- Map การบริหารจัดการแหล่งน้า การพฒั นาเกษตรกรปราดเปรอื่ ง (Smart Farmer) และ เกษตรกรรนุ่ ใหม่ (Young Smart Farmer) เป็นต้น โดยในปี 2563 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ภายใต้นโยบายของ รฐั มนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีนโยบายการปฏิรูปภาคเกษตรกรรมของประเทศ มุ่งเน้นการ นาเทคโนโลยีเกษตร 4.0 ได้ให้ความสาคัญในการขับเคลื่อนภาคการเกษตรของประเทศไทยด้วย วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยได้ดาเนนิ การขับเคลื่อนงานครอบคลุมถึงการนา Big Data, Government เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสูตร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วนั ท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชมุ ทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศตั รูพชื สานกั วจิ ัยพฒั นาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร

2 Technology รวมถึง Application ต่างๆ มาช่วยสนับสนุนการพัฒนาการเกษตร มีการพัฒนาแปลงเรียนรู้ และเกษตรแปลงใหญ่ โดยใช้เทคโนโลยีด้านการเกษตรแม่นยา เกษตรอัจฉริยะ หรือ Smart Agriculture และ IoTs Platform มาชว่ ยในการขับเคล่ือนดาเนินการ ตลอดจนการสนับสนุนด้านการจัดการ การขนส่ง ภาคการเกษตรหรือโลจิสติกส์ ให้แก่กลุ่มเกษตรกรและผู้ประกอบการเกษตร อีกท้ังสนับสนุนให้เกิดการ จาหน่ายสินค้าเกษตรผ่านระบบ E-commerce นอกจากนั้นกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ยังขับเคลื่อนงาน ธุรกิจเกษตรหรือ Agribusiness ให้เกิดขึ้นเป็นรูปธรรม ซ่ึงการปฏิรูปภาคการเกษตรของกระทรวงเกษตร และสหกรณ์ เนน้ ให้มีการนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมท้ังด้านการเกษตร เครื่องจกั รกลการเกษตร เซนเซอร์ ทางการเกษตร หุ่นยนตท์ างการเกษตร IoTs เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ หรอื AI และอ่ืนๆ มาเป็นเครื่องมือ ในการปรบั ใช้ตลอดห่วงโซ่การผลิตไปจนถึงการตลาด เพ่ือเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันของสินค้าเกษตรไทย ในตลาดโลก สาหรับการรองรบั disruption technology ภาคการเกษตรทร่ี นุ แรงมากยง่ิ ขึน้ Disruption technology เป็นประเด็นท่ีได้รับการหยิบยกมากล่าวถึงในแทบทุกวงการ ในฐานะ ตวั แปรหลักท่ีทาให้เกิดการปรับเปลี่ยนในทุกองคาพยพ และภาคเกษตรกรรมไทย ก็ดจู ะเป็นภาคส่วนแรกๆ ที่ได้รับผลกระทบจากปรากฏการณ์น้ี เหล่าเกษตรกรไทยท่ีต้องการอยู่รอดในยุคน้ีจึงมักจะอาศัยเคร่ืองมือ ‘Digital technology เพื่อการเกษตร’ มาเป็นกลไกหลักในการพลิกโฉมเกษตรกรรมของตนเองให้เป็น เกษตรอัจฉริยะ หรือ Smart Agriculture เพื่อให้สอดคล้องกับการพัฒนาการเกษตรในยุคดิจิทัลนี้ การใช้ ‘Digital technology เพื่อการเกษตร’ มาพัฒนาเกษตรกรรมไทยให้ก้าวไปสู่การทา เกษตรอัจฉริยะ ตอบสนองเทรนด์การเกษตรโลก และเพ่ิมขีดความสามารถให้กับเกษตรกรไทย จึงเป็นอีกหนึ่งประเด็นการ พฒั นาท่นี ่าเรยี นรู้ สถาบันวิจัยทางเศรษฐกิจป๋วย อ๊ึงภากรณ์ ร่วมมือกับตัวแทนสถานประกอบการ และสถาบันวิจัย เพื่อการพัฒนาประเทศไทย หรือ TDRI เผยแพร่บทความเรื่อง “Digital technology กับการยกระดับ คุณภาพชีวิตเกษตรกรไทย ไว้ว่าโอกาสและความท้าทายของการนา Digital technology เพ่ือการเกษตร เข้ามาช่วยเพิ่มผลิตภาพและความสามารถในการแข่งขนั ของเกษตรกรไทย ดว้ ยการสังเคราะหศ์ ักยภาพและ กลไกการเติบโตของ digital technology สาหรับภาคเกษตรในต่างประเทศ และศึกษาพัฒนาการของ Digital technology ในภาคเกษตรไทย ท้ังจากการประมวลและทดสอบแอปพลเิ คชั่นเกษตรทั้งหมดบนมือ ถือ จากการศกึ ษากลไกการพฒั นาของ Agritech startup ผใู้ ห้บริการเทคโนโลยีเหล่านี้ และจากการทาวจิ ัย ภาคสนามกับเกษตรกร สภาพปัญหาที่เกิดข้ึนในภาคเกษตรกรรมไทย นามาสู่การหาโซลูชันในการปฏิวัติด้วย Digital technology เพ่ือการเกษตร เช่น ภาคเกษตรไทยกาลังเผชิญกับความท้าทายท้ังจากปัจจัยเชิงโครงสร้าง และจากการเปลี่ยนแปลงภายนอก ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อผลิตภาพและความสามารถในการแข่งขันของ เกษตรกรส่วนใหญ่ของเรา เพราะภาคเกษตรไทยกาลังประสบปัญหาขาดแคลนแรงงาน และกว่าครึ่งของ ครัวเรือนเกษตรมีแรงงานสูงวัย ซ่ึงมักมีข้อจากัดในการเข้าถึงความรู้และเทคโนโลยีสมัยใหม่ เกษตรกรส่วน ใหญ่ของเราเป็นเกษตรกรรายย่อยซึ่งมักทาให้ขาดการประหยัดจากขนาด (economies of scale) ในการ เขา้ ถงึ ทรัพยากร เทคโนโลยี และขาดอานาจตอ่ รองในระบบตลาดท่ีมหี ว่ งโซ่อปุ ทานทีย่ าว นอกจากน้ัน การส่งผ่านนโยบายส่งเสริมการเกษตรของภาครัฐก็อาจยังไม่มีประสิทธิภาพและ แพร่หลายนัก ซ่ึงผลจากความท้าทายข้างต้นเมื่อรวมกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศและการ แข่งขันที่สูงข้ึนในตลาดโลก ทาให้เกษตรกรส่วนใหญข่ องเรายังคงมีผลิตภาพและกาไรสุทธิจากการทาเกษตร ตา่ และยังคงต้องพ่ึงพิงภาครัฐ เมื่อสภาวะน้ีก่อให้เกิดกับดักในวงการเกษตรกรรมไทย ทีมผู้เขยี นจึงแนะนา เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสูตร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชุมทางไกล จัดโดย กลมุ่ บริหารศตั รพู ชื สานักวิจัยพัฒนาการอารักขาพชื กรมวชิ าการเกษตร

3 ทางออกของปัญหาน้ี โดยอ้างอิงจากงานวิจัยหลายช้ินและประสบการณ์จากหลายประเทศท่ีแสดงให้เห็น แล้วว่า เทคโนโลยีและนวัตกรรมจะเป็นตัวช่วยสาคัญในการเพ่ิมผลิตภาพและเพ่ิมความสามารถในการ แข่งขันของเกษตรกรได้ การส่งเสริมให้เกษตรกรนาข้อมลู องค์ความรไู้ ปใช้ตัดสนิ ใจในการเพาะปลกู การใช้ ปัจจัยการผลิต เช่น พันธ์ุท่ีมีคุณภาพสูง การใช้นวัตกรรมมาปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตให้มีประสิทธิภาพ สูงข้ึน รวมถึงการใช้เครื่องจักรกลและเทคโนโลยีสมัยใหม่ต่างๆ จะสามารถช่วยเพ่ิมผลิตภาพและคุณภาพ ผลผลิตต่อแรงงานและต่อพื้นที่ที่มีจากัดได้ นอกจากนี้ ข้อมูลและเทคโนโลยีท่ีช่วยให้เกษตรกรเข้าถึงและ เข้าใจตลาด ก็สามารถเพิ่มช่องทางในการขายผลิตผลเกษตร และเพ่ิมอานาจต่อรองราคาให้แก่เกษตรกรได้ แต่ที่ผ่านมาทาไมเกษตรกรของเรายังคงไม่ได้รับประโยชน์จากการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมกันอย่าง กวา้ งขวาง คาถามน้อี าจสะทอ้ นสองประเด็นความท้าทาย ท้ังในดา้ นอปุ ทานและอปุ สงค์ คือ 1. เทคโนโลยีที่มีในปัจจุบันเหมาะสมกับเกษตรกรแต่ละรายมากน้อยเพียงใด จากการศึกษาล่าสุด เก่ียวกับการใช้ข้อมูลขนาดใหญ่ของภาคเกษตรที่มีท้ังความละเอียดและครอบคลุมท่ัวประเทศ ได้แสดงให้ เห็นว่าปัจจัยท่ีส่งผลต่อการทาเกษตรของไทยมีความแตกต่างกันมาก ท้ังในมิติของพื้นท่ี พืชที่ปลูก สภาพ ภมู อิ ากาศ และลักษณะของครวั เรือนและตัวเกษตรกรเอง ดังนั้น พืชและวิธีการทาการเกษตรท่ีเหมาะสมใน พืน้ ท่ีหน่ึงจึงอาจไม่เหมาะสมในต่างพื้นท่ี เช่นเดยี วกับขอ้ มูลราคากลางของผลผลิตในระดับจังหวัด กอ็ าจจะ ไม่มีประโยชน์กับเกษตรกรในหมู่บ้านที่อยู่ห่างไกลและไม่สามารถไปขายในแหล่งรับซ้ือกลางน้ันๆ ได้ เป็น ต้น นั่นก็หมายถึงว่า หากเรานาเทคโนโลยีหรือการส่งเสริมการเกษตรวิธีการเดียวกันไปใช้ทั่วประเท ศ ก็ อาจจะไมเ่ ปน็ ประโยชน์และตรงกบั ความตอ้ งการของเกษตรกรบางกลุม่ 2. กระบวนการถ่ายทอดและส่งผ่านเทคโนโลยีไปสู่เกษตรกรแต่ละรายในปัจจุบันมีประสิทธิภาพ แล้วหรอื ไม่ ในเม่อื เทคโนโลยีมีต้นทุนทางเศรษฐศาสตรส์ ูงโดยเฉพาะสาหรับเกษตรกรรายย่อย ประกอบกับ ความแตกต่างของปัจจัยจากตัวเกษตรกรเอง ไม่ว่าจะเป็นความสูงวัย ความสามารถในการเรียนรู้ แรงจูงใจ และความโน้มเอียงทางพฤติกรรม (behavioral bias) ซ่ึงในงานวิจัยทางเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมแสดงให้ เห็นว่า มีบทบาทสาคัญในการตัดสินใจปรับเปลี่ยนและหันมาใช้เทคโนโลยีของเกษตรกร ดังน้ัน การสง่ ผ่าน เทคโนโลยีโดยมองข้ามปัจจัยเหล่านี้ก็อาจจะยังไม่มีประสิทธิภาพมากนักในการจูงใจให้เกษตรกรหันมาใช้ อย่างแพร่หลาย เพื่อเอาชนะ 2 ประเด็นท้าทายข้างต้นนี้ ทีมนักวิจัยได้นาเสนอศักยภาพของ digital technology ในการปลดล็อคการนาเทคโนโลยีและนวตั กรรมมาเพ่ิมความสามารถของภาคเกษตรไทย ดงั น้ี  ช่วยให้การพัฒนาเทคโนโลยีเหมาะสมกับเกษตรกรมากข้ึน การปฏิวัติเทคโนโลยี สารสนเทศท่ีทาให้เราสามารถสร้าง เกบ็ เชื่อมโยง และประมวลข้อมูลที่ละเอียดระดับแปลงให้แก่เกษตรกร ได้อย่างรวดเร็วและมีคุณภาพสูง ประกอบกับการพัฒนาของเทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูล จะทาให้เข้าใจ ปัญหาและความต้องการของเกษตรกรแต่ละราย และช่วยในการเลือกใช้เทคโนโลยีและออกแบบแนว ทางการสง่ เสริมการเกษตรทเี่ จาะจง (personalized) ของเกษตรกรแต่ละรายได้  เพมิ่ ประสิทธิภาพของการสง่ ผา่ นเทคโนโลยีไปส่เู กษตรกร เพื่อให้สามารถใชแ้ พลตฟอร์ม หรือแอปพลิเคชันในการเผยแพร่ความรู้และเทคโนโลยีให้แก่เกษตรกรได้อย่างรวดเร็ว มีต้นทุนต่า และ สามารถส่ือสารแบบสองทางกับเกษตรกรโดยเปิดโอกาสให้เกษตรกรถามหรือใหข้ อ้ มลู ตอบกลบั ได้ ตลอดจน สามารถใช้สื่อท่ีหลากหลายเพื่อช่วยเสริมสร้างการเรียนรู้ เช่น ในรูปแบบคลิปวิดีโอท่ีเข้าใจง่ายและผ่าน ช่องทาง social media ท่ีเกษตรกรใช้งานเป็นอยู่แล้ว และช่วยดึงดูดและสร้างแรงจูงใจให้เกษตรกรหันมา ใช้ เช่น การถ่ายทอดในรูปแบบเกม (gamification) นอกจากน้ี แพลตฟอร์มที่เหมาะสมน้ีสามารถใช้ช่วย สง่ เสริมการแบ่งปนั ทางเศรษฐศาสตร์ หรือ sharing economy ในรูปแบบต่างๆ เชน่ ใช้เป็นพื้นที่กลางให้ผู้ เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสูตร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศตั รพู ืช สานักวิจยั พฒั นาการอารักขาพชื กรมวชิ าการเกษตร

4 เช่าและผู้ให้เช่าในตลาดเช่าเครื่องจักรกลมาเจอกัน ซึ่งก็สามารถลดต้นทุนในการเข้าถึงเครื่องจักรกล สมยั ใหมใ่ หเ้ กษตรกรรายย่อยได้  สรา้ งโมเดลจากหลักคดิ Netflix for agriculture สู่การปฏิบัติจรงิ ในประเทศท่ีพัฒนา แล้วมีการใช้ digital technology ในภาคเกษตรกันอย่างแพร่หลาย ส่วนในวงการวิชาการเอง นัก เศรษฐศาสตร์พัฒนาในต่างประเทศต่างเริ่มหันมาสนใจศึกษาและทดลองนา digital technology ไปช่วย สง่ ผ่านเทคโนโลยีและนวตั กรรมเพอ่ื พัฒนาเกษตรกรรายย่อย โดยยึดหลกั คดิ Netflix for agriculture ของ นักเศรษฐศาสตร์พัฒนา Michael Kremer ที่มองการใช้ digital technology ในภาคเกษตรเหมือนกับ แพลตฟอร์มให้บริการภาพยนตร์ Netflix ด้วยการนาข้อมูลและพฤติกรรมการท่ีผู้ใช้ใส่เข้าไปมาวิเคราะห์ เพ่ือเพ่ิมทั้งความแม่นยาในการให้บริการ และดึงดูดให้เข้ามาใช้มากขึ้น ย่ิงมีข้อมูลมากขึ้นเท่าใด ก็จะย่ิง สามารถพฒั นาเทคโนโลยที ี่มคี วามแม่นยาและเป็นประโยชน์กับผูใ้ ช้มากขน้ึ เทา่ นัน้ สรุปแล้ว ในภาคเกษตร digital technology จงึ มีศักยภาพที่จะเปล่ียนเกษตรกรให้เป็นท้ังผ้ใู ชแ้ ละ ผู้มีส่วนร่วมในการสร้างข้อมูล เทคโนโลยีและนวัตกรรมอย่างสร้างสรรค์ สร้างประโยชน์ไม่เพียงแต่กับตัว เกษตรกรเอง แต่กับเกษตรกรคนอ่ืน ๆ ด้วย และสามารถขยายวงกว้างต่อการพัฒนาเทคโนโลยีและ นวตั กรรมท่ีท้ังมีคณุ ภาพและเหมาะสมกับเกษตรกรในวงกว้างอยา่ งแท้จรงิ ได้ Digital technology ที่สาคัญในภาคเกษตร ท่ีมีศักยภาพ สามารถช่วยยกระดับการทาเกษตรได้ จริง มี 6 ประเภทหลกั คือ 1. เทคโนโลยีที่ใช้เก็บข้อมูล ไม่ว่าจะเป็นการเก็บข้อมูลระยะใกล้จาก sensor ท่ีวัดสภาพดินและ ค่าต่างๆ ในแปลงเพาะปลูก การเก็บข้อมูลระยะกลางจากกล้องที่ติดกับโดรน และการเก็บข้อมูลระยะไกล จากภาพถ่ายดาวเทียมท่ีสามารถนามาใช้ระบุสภาพพ้ืนท่ีเพาะปลูก ชนิดพืช สถานะการเจริญเติบโต และ ปญั หาต่างๆ ได้ละเอยี ดถงึ ระดับแปลงเพาะปลูกของเกษตรกร 2. ข้อมลู ขนาดใหญ่หรือ big data ทสี่ ามารถสะท้อนรายละเอยี ดของสภาพภมู ปิ ระเทศ ภูมอิ ากาศ และการทาเกษตรในระดับแปลงและเกษตรกรท้ังในปจั จุบนั และย้อนหลังไปในอดตี ทกุ พื้นที่ทวั่ ประเทศ ซึ่งจะทาให้เข้าใจปญั หาและความต้องการทีแ่ ตกต่างกันของเกษตรกรได้ 3. Internet of Things (IoT) ที่สามารถเชื่อมโยงการทางานของเคร่ืองวัดและอุปกรณ์ทา การเกษตรต่างๆ เข้าด้วยกันผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ตและสมาร์ทโฟน ทาให้สามารถสั่งงาน ส่ังให้ทา กิจกรรมการเกษตร เช่น รดน้าและใส่ปุ๋ยตามเวลาและปริมาณท่ีกาหนดอย่างแม่นยาโดยไม่ต้องใช้คน และ สามารถติดตามสภาวะและแกไ้ ขปัญหาต่างๆ ในแปลงเพาะปลูกไดอ้ ยา่ งรวดเร็ว 4. Mobile technology ที่ช่วยเชื่อมต่อเกษตรกรเข้ากับตลาด ผู้ขายปัจจัยการผลิต ผู้บริโภค เจ้าหน้าท่ีรัฐ รวมถึงระหว่างเกษตรกรด้วยกันเอง และช่วยให้เกษตรกรสามารถช่วยสร้างและเข้าถึงข้อมูล ความรู้ เชน่ ราคา พยากรณอ์ ากาศ และวิธกี ารแกป้ ัญหาโรคพชื ได้ง่ายและรวดเร็วขึน้ ในตน้ ทุนทต่ี ่าลง 5. การวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีทาง data analytics อย่าง machine learning และ artificial intelligence (AI) ซ่ึงเม่ือนามาใช้ร่วมกับ big data ในมิติต่างๆ จะสามารถช่วยหาแนวทางในการทา การเกษตรท่ีเหมาะสม แม่นยาและมีประสิทธิภาพสูงสุดต่อพ้ืนท่ีและเกษตรกรน้ันๆ หรือ precision farming 6. แพลตฟอร์มที่จะสามารถเชื่อมต่อข้อมูลจากผู้ให้บริการไปยังเกษตรกรผู้ใช้งาน และเช่ือมต่อ ผู้ใช้งานแต่ละประเภทเข้าด้วยกัน เช่น เกษตรกรกับผู้ซ้ือผลผลิต ผู้ขายหรือให้เช่าปัจจัยการผลิต ภาครัฐ เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสูตร “การพฒั นา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชมุ ทางไกล จัดโดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรพู ชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

5 ผู้เชี่ยวชาญทางการเกษตร หรือกับเกษตรกรด้วยกัน ซึ่งสามารถส่งเสริม sharing economy ในรูปแบบ ตา่ งๆ ผ่านทัง้ internet และ mobile technology ได้ ทาอย่างไรให้เกษตรกรได้ประโยชน์จาก digital technology อย่างเต็มท่ี เป็นประเด็นท่ี น่าสนใจ ซึ่งมีผลการศึกษาสะท้อนให้เห็น คือ 5 ประเด็นชวนคิดและชวนร่วมแก้ไข เพื่อยกระดับคุณภาพ ชีวิตของเกษตรกรไทยด้วย digital technology โดยชี้ว่าเกษตรกรไทยค่อนข้างมีความพร้อมในการ เปดิ รบั digital technology เพราะเหน็ วา่ มีประโยชน์ แต่ตอ้ งกา้ วผา่ นความทา้ ทายทีส่ าคัญ คือ 1. เกษตรกรไทยพร้อมใช้ digital technology แคไ่ หน 2. โครงสร้างพน้ื ฐานของไทยเออ้ื ตอ่ การสร้างและใช้ digital technology ของเกษตรกรแคไ่ หน 3. เราจะสนบั สนุนการพัฒนาและให้บริการ digital technology ในภาคเกษตรอย่างไร 4. บทบาทของภาครัฐควรอยู่ตรงไหน รัฐควรหันมาเน้นทาหน้าที่สร้างโครงสร้างพ้ืนฐานที่จาเป็น อะไรบ้าง 5. เรารว่ มมอื กันมากพอแล้วหรอื ยัง จากทิศทางนวัตกรรมการเกษตรสมัยใหม่ สานักนวัตกรรมแห่งชาติ (NIA) ได้รวบรวม วิเคราะห์ เทรนด์ดา้ นนวัตกรรมการเกษตรท่ีเหมาะสมกับประเทศไทย เพอื่ เปน็ ไอเดียให้เกษตรกร และผ้ปู ระกอบการ นวัตกรรม ได้นาไปพัฒนาการทาการเกษตร และสร้างโอกาสใหม่ๆ ให้กับธุรกิจที่เก่ียวข้อง “6 เทรนด์ “AGTECH” เปล่ียนอนาคต “การเกษตร” ไทย” ประกอบดว้ ย 1. เกษตรดิจิทัล เป็นการใช้ประโยชน์จากการเก็บข้อมูลด้านการเกษตรต่างๆ ท้ัง สภาพดิน สภาพ น้า อุณหภูมิ ความช้ืน ปริมาณแสง พ้ืนที่เพาะปลูก สถานการณ์เจริญเติบโต ฯลฯ ซึ่งจะทาให้เข้าใจถึง ปัญหาและความต้องการที่แตกต่างกันไปในแต่ละพ้ืนที่ ช่วยหาแนวทางการทาการเกษตรท่ีเหมาะสม แม่นยาและมีประสิทธภิ าพสูงสุดให้กับเกษตรกร ที่สาคญั คือเราสามารถนาข้อมูลที่มีอยู่มาต่อยอดควบคู่กับ ปัญญาประดิษฐ์ (AI) เช่น การนา AI ช่วยควบคุมดูแลแปลงพืช โดยเกษตรกรแทบจะไม่ต้องลงไปคลุกคลี ด้วยตัวเอง นามาวิเคราะห์ความแตกต่างของวัชพืชในแปลงเกษตร เพ่ือหาวิธีกาจัดได้ตรงจุด หรือนามา วิเคราะหค์ วามเสีย่ งทีเ่ กดิ จากสภาพดินฟ้าอากาศ เพื่อช่วยลดความเส่ียงการเกิดโรค เพ่มิ ผลผลติ ใหส้ งู ขนึ้ 2. เครื่องจักรกลเกษตร หุ่นยนต์ โดรนและระบบอัตโนมัติ แม้ความต้องการผลผลิตด้าน การเกษตรจะเป็นที่ต้องการเพิ่มข้ึนตามจานวนประชากรโลก แต่ในทางกลับกันจานวนเกษตรกรปัจจุบัน กลับลดน้อยลงเข้าไปทุกที นวัตกรรมเคร่ืองจักรกลเกษตร หุ่นยนต์ โดรน และระบบอัตโนมัติต่างๆ จึงมี บทบาททส่ี าคญั เพอ่ื ช่วยให้เกษตรกรประหยัดเวลา ประหยัดแรงงาน แต่ยังคงสร้างผลผลิตได้เท่าเดิม (หรือ มากข้ึนกว่าเดิม) แต่ประโยชน์ของการใช้นวัตกรรมเหล่าน้ี ไม่ได้มีดีแค่การเป็นเคร่ืองทุ่นแรง แต่ยังหมายถึง ประสิทธภิ าพที่เพ่ิมขึ้น ต้นทุนถูกลง และพัฒนาคุณภาพชีวิตดีๆ ให้กับเกษตรกรโดยไมร่ ู้ตัว เช่น หุ่นยนต์ AI ตัวแรกของอิสราเอล ท่ีจะทางานอัตโนมัติเมื่อดอกไม้พร้อมสาหรับการผสมเกสร ในอุณหภูมิและความชื้น เหมาะสม ช่วยให้โอกาสสาเร็จเพ่ิมขน้ึ มากกว่าปลอ่ ยไว้ตามธรรมชาติ หรือ การนาโดรนไปใช้ในการปลูกข้าว ได้อยา่ งแม่นยาและสามารถเพ่ิมผลลติ ได้ถึงสองเท่า 3. เทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร เป็นการประยุกต์ศาสตร์ความรู้ที่หลากหลาย ท้ังชีววิทยา เคมี และองค์ความรู้ด้านการเกษตร เพื่อพัฒนาจุลินทรีย์ที่การใช้งานทางการเกษตร การดัดแปลงยีน ปรับปรุงพืชหรือสัตว์ ให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ ธุรกิจ และแนวทางการแก้ไขปัญหาด้านการเกษตร เทคโนโลยีชีวภาพถูกเร่ิมนามาใช้อย่างแพร่หลายในวงการเกษตร เช่น การใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ในดิน เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชมุ ทางไกล จัดโดย กลมุ่ บริหารศัตรูพืช สานกั วจิ ัยพัฒนาการอารกั ขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

6 เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเติบโตและทนต่อสภาวะแล้ง ทนทานต่อวัชพืช ลดการใช้ปุ๋ยและยาฆ่าแมลง หรือ แม้แต่การปรบั ปรุงพนั ธส์ุ ัตวใ์ หท้ นทานตอ่ โรคระบาด 4. การจัดการฟาร์มรูปแบบใหม่ ท่ีผ่านมาวิถีชีวิตของเกษตรกรแขวนไว้บนความเสี่ยง ทุกอย่าง ขึ้นอยู่กับสภาพดินฟ้าอากาศซึ่งยากที่จะควบคุม จนเกิดเป็นปัญหาผลผลิตที่ไม่แน่นอน จึงเกิดเป็นเทรนด์ การจัดการฟาร์มรูปแบบใหม่ๆ ที่ช่วยเพ่ิมประสิทธิภาพกระบวนการผลิต ควบคุมปัจจัยการเติบโตของพืช และสัตว์ และช่วยใหเ้ กษตรกรไม่ตอ้ งกังวลเร่ืองความเสียหายของผลิตผล ตวั อย่างฟาร์มรูปแบบใหม่ท่ีกาลัง เป็นท่ีนิยม ได้แก่ การทาโรงงานปลูกพืชระบบปิด (Plant Factory) ท่ีควบคุมสภาพแวดล้อมได้ ท้ังการให้ นา้ ให้แสง อุณหภูมิและความช้ืนที่เหมาะสม ซ่ึงนอกจากจะช่วยให้พืชเจรญิ เติบโตได้ดแี ล้ว ยังสามารถปลูก พืชนอกฤดูกาลได้ เทรนด์การทาเกษตรแนวต้ัง (Vertical Farm) ที่เหมาะสาหรับการทาเกษตรในเมือง แก้ปัญหาขาดพื้นท่ีเพาะปลูก รวมถึงเทรนด์การทา “ฟาร์มเลี้ยงแมลง” แหล่งโปรตีนแห่งอนาคตท่ีท่ัวโลก กาลังจบั ตา 5. การจัดการหลังการเก็บเกี่ยวและขนส่ง ประเด็นที่ท้าทายให้กับเกษตรกรไทย น่ันคือ การเป็น ประเทศเมืองร้อน ซ่ึงส่งผลให้สินค้าเกษตรต่างๆ มีผิวเปลอื กบาง ง่ายตอ่ การเน่าเสยี จนทาให้เกษตรกรขาย ผลผลิตได้ไม่เต็มเม็ดเต็มหน่วย จึงเป็นท่ีมาของการพัฒนานวัตกรรมท่ีกาลังเป็นที่สนใจอย่าง บรรจุภัณฑ์ที่ ยืดอายุและเก็บรักษาที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม กระบวนการยืดอายุแบบไม่ใช้สารเคมี รวมถึงระบบการ ตรวจสอบคณุ ภาพผลผลิตที่สะดวกแม่นยา ไม่ทาลายผลผลิต และนวัตกรรมท่ีใช้ในการขนส่งได้รวดเร็วหลัง การเก็บเก่ียว เช่น ตู้คอนเทนเนอร์ควบคุมบรรยากาศด้วยโอโซน ซ่ึงช่วยยืดอายุผลไม้กลุ่มเบอร่ี ทาให้ เกษตรกรสามารถเปล่ียนการขนส่งผ่านทางเรือแทนเครื่องบิน หรือการพัฒนาสารเคลือบผิวชนิดใหม่ โดย ฝมี ือสตาร์ทอัพ AgTech ไทย เป็นต้น 6. บริการทางธุรกิจเกษตร แม้จะรู้ว่านวัตกรรม AgTech จะเป็นประโยชน์ต่อการประกอบอาชีพ แต่ด้วยโครงสร้างอุตสาหกรรมการเกษตร ที่ส่วนมากเป็นการทาการเกษตรขนาดปานกลางถึงเล็ก ทาให้ตัว เกษตรกรไม่สามารถลงทุนซ้ือตัวนวัตกรรมมาเป็นของตัวเองได้ จึงเกิดเป็นเทรนด์บรกิ ารทางธุรกิจเกษตร ที่ ให้เกษตรกรสามารถเช่ายืมนวัตกรรมด้านการเกษตรได้ในท่ีจับต้องได้ เช่น ระบบจองโดรนพ่นปุ๋ย พ่นยาฆ่า แมลง ระบบจองเคร่ืองจักรด้านการเกษตร ฯลฯ รวมถึงบริการแพลตฟอร์มขายผลผลิตการเกษตรออนไลน์ ช่วยให้เกษตรกรสามารถเข้าถึงผู้บริโภคโดยไม่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลาง แก้ปัญหาการกดราคาผลผลิต และ ชว่ ยเช่ือมโยงเกษตรกร กับผู้บริโภค โรงงานอุตสาหกรรม หรือรา้ นอาหาร และให้พวกเขาสามารถค้าขายได้ อย่างตอ่ เน่อื ง ตวั อยา่ งการขบั เคล่ือนของภาครัฐท่เี ก่ียวขอ้ งกับเกษตรดิจิทัล  คณะกรรมการบริหารกองทุนพัฒนาดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและสังคม หรือ บอร์ดกองทุนดี อี การสนับสนุนโครงการที่เข้าเกณฑ์ตามกรอบนโยบายการให้ทุนสนับสนุนประจาปี 2564 ใน 6 ด้าน ประกอบด้วย 1. Digital Manpower “การศึกษากับคนรุ่นใหม่ในยุคดิจิทัล” การนาเทคโนโลยีมาใช้ใน การวางแผนการจัดการศึกษา ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต และการใช้ประโยชน์จากข้อมูลในการกาหนด นโยบายพัฒนาบุคลากรของประเทศ 2. Digital Health “Advanced eHealth” ส่งเสริมการพัฒนานวัตกรรมดิจิทัลด้าน สาธารณสุข ครอบคลุมการสร้างเครือข่ายเชื่อมโยงระบบข้อมูลสารสนเทศทางการแพทย์ การบริการ สขุ ภาพและให้คาปรกึ ษาในทกุ กลมุ่ คนอยา่ งท่ัวถึง เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สูตร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วนั ที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชมุ ทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศตั รพู ชื สานักวจิ ยั พัฒนาการอารกั ขาพชื กรมวชิ าการเกษตร

7 3. Digital Agriculture “เกษตรเชิงรกุ ด้วยนวัตกรรมดิจิทัล” การใช้เทคโนโลยีดิจทิ ัล เพื่อส่งเสริมการบริหารจัดการเกษตรแบบเชิงรุก ต้ังแต่ต้นน้า-ปลายน้า เพ่ือเพิ่มมูลค่าและต่อยอดภาค เกษตร 4. Digital Technology “เทคโนโลยีดิจิทัลในโลกอนาคต” ส่งเสริมการนาอุปกรณ์และ ระบบดิจิทัล อาทิ อินเทอร์เน็ตแห่งสรรพสิ่ง (Internet of Things) มาใช้ในการบริหารจัดการเมือง ชุมชน และแก้ปญั หาสาธารณะ ตลอดจนยกระดับการบริหารจัดการในภาคตา่ ง ๆ 5. Digital Government & Infrastructure “รฐั บาลดิจิทัล” สนับสนุนการนาเทคโนโลยี ดจิ ิทลั มาใช้ในการออกแบบบรกิ ารภาครัฐ การบูรณาการและการทางานร่วมกัน (Interoperability) เพ่ือใช้ ประโยชน์จากขอ้ มลู ขนาดใหญ่ 6. Digital Agenda “โครงการตามนโยบายเรง่ ด่วน” โดยความเหน็ ชอบของคณะรัฐมนตรี มุ่งเนน้ สง่ เสริมและสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีดิจทิ ลั เพอื่ เศรษฐกิจและสังคม สาหรับโครงการท่ีเข้าเกณฑ์ได้รับการพิจารณาสนับสนุน ต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขหลัก ๆ ไดแ้ ก่ เป็นโครงการทีไ่ ดร้ บั ความเห็นชอบจากคณะกรรมการขับเคล่ือน 5G แหง่ ชาติ เป็นโครงการนารอ่ งที่มี ความสอดคลอ้ งกับแผนปฏบิ ัติการว่าด้วยการส่งเสรมิ การใชป้ ระโยชนเ์ ทคโนโลยี 5G ของประเทศไทย ระยะ ท่ี 1 และโครงการทีข่ อรับการสนับสนนุ ต้องมีความสอดคล้องกับวัตถุประสงคข์ องกองทุนดีอี  แผนปฏิบัติการด้านดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2561-2565) ภายใต้ นโยบายและแผนระดับชาติว่าด้วย การพัฒนาดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและสังคม (พ.ศ. 2561-2580) ใน ยุทธศาสตร์ขับเคล่ือนเศรษฐกิจด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล ประเด็น การพัฒนาเกษตรยุคใหม่ด้วยเทคโนโลยี ดิจิทัล (Digital Agriculture) โดยมีแนวทางการขับเคลื่อน มุ่งเน้นการเปล่ียนประเทศไทยด้วยการ ขับเคลื่อนสู่เกษตรยคุ ใหม่ด้วยเทคโนโลยีดิจทิ ัล จากการผลติ แบบเดิมในภาคการเกษตรทม่ี ีข้อจากดั มากมาย เช่น การขาดแคลนแรงงาน พ้ืนที่เพาะปลุกลดลง สภาพอากาศเปล่ียนแปลง ส่งผลให้เกิดสภาวะการผลิตที่ “ทามากได้น้อย” ไปสู่เกษตรยุคใหม่ท่ี “ทาน้อยได้มาก” ด้วยการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีดิจิทัล เช่น ระบบอัตโนมัติ ระบบ IoT ระบบ Data Analytics ตั้งแต่การเพิ่มประสิทธิภาพ และผลิตภาพในการผลิต ไปสู่การเพ่ิมมลู คา่ ในการขายสนิ คา้ และการบริหารจัดการหว่ งโซค่ ุณคา่  แผนปฏบิ ตั กิ ารเกษตรอจั ฉริยะ ปี พ.ศ. 2565-2566 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ยุทธศาสตร์การวิจัยและพฒั นาเทคโนโลยเี กษตรอัจฉรยิ ะ การวิจัยและพัฒนาเป็นรากฐานสาคัญต่อการขับเคล่ือนเทคโนโลยีต่างๆ ในโลก จากสภาวะการ ขาดแคลนแรงงานภาคเกษตรในปัจจุบันที่มีแนวโน้มเพิ่มมากข้ึน อีกทั้งแรงงานใหม่ในภาคการเกษตรท่ีเข้า มาทดแทนแรงงานเดิมขาดแคลนทักษะเนื่องจากมีประสบการณ์น้อย อย่างไรก็ตามการพัฒนาการเกษตร จาเป็นต้องพัฒนาไปในเชิงเกษตรอุตสาหกรรม รองรับการพัฒนาเศรษฐกิจไทยและการเพิ่มขึ้นของ ประชากรโลก ซึ่งคาดว่าจะเพ่ิมข้ึนกว่า 2 พันล้านคนใน 30 ปีข้างหน้า อีกทั้งปัญหาการเปล่ียนแปลงสภาพ อากาศ ท้ังในเร่ืองของอุณหภูมิ ความช้ืน การกระจายตัวของฝน ทิศทางและความเร็วลม รวมถึงพายุและ ลมมรสุมต่างๆ อันเนื่องมาจากสภาวะโลกร้อน ซึ่งทาให้คาดการณ์หรือทานายได้ยาก ทาให้เกิดความ จาเป็นต้องมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบของการทาการเกษตรโดยนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้ในการผลิต ทดแทนแรงงานมนุษย์ ดังนั้นการวจิ ยั และพัฒนาเทคโนโลยีเกษตรอัจฉริยะจึงมีความจาเปน็ เพ่ือให้ประเทศ ไทยสามารถขบั เคล่อื นภาคการเกษตรได้อยา่ งย่ังยืน เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สูตร “การพฒั นา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บริหารศตั รูพชื สานักวิจัยพฒั นาการอารักขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

8 เปา้ หมาย 1. กาหนดชนิดพืช ปศุสตั ว์ หรอื ประมงท่ีสาคัญของแตล่ ะภูมิภาค (พื้นที)่ เพ่ือใหเ้ กิดการ ขบั เคลอื่ นเกษตรอัจฉริยะได้ในระยะเวลาอนั ใกล้ 2. ไดเ้ ทคโนโลยแี ละนวัตกรรม เครอ่ื งมือ เคร่ืองจักรกล หรือซอฟท์แวร์ทเ่ี หมาะสมกับ บรบิ ทการเกษตรในแต่ละพื้นท่ขี องประเทศ และมีการนาไปใชป้ ระโยชน์ไดจ้ ริง ตวั ชี้วดั 1. ชนิดพืช ปศสุ ัตว์ หรือประมงท่ีสาคญั ของแตล่ ะภูมภิ าค (พื้นที)่ เพื่อใหเ้ กิดการขับเคล่ือน เกษตรอัจฉรยิ ะไดใ้ นระยะเวลาอนั ใกล้ อย่างน้อย 5 ชนดิ ต่อภมู ิภาค 2. จานวนเทคโนโลยีและนวัตกรรม เคร่อื งมอื เคร่ืองจักรกล หรือซอฟท์แวรท์ ีเ่ หมาะสมกับ บริบท การเกษตรของประเทศไทย และมีการนาไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้จริง อยา่ งน้อย 3 เทคโนโลยีหรือนวตั กรรม กลยุทธ์ในการขบั เคลื่อน 1. การรวบรวมชนิดพืช ปศุสัตว์ และประมงท่ีสาคัญของแต่ละภูมิภาค เพ่ือจัดทาฐานข้อมูล ในการขบั เคลอ่ื นเกษตรอจั ฉริยะ 2. ส่งเสริมการจัดตั้งเครือข่ายโดยบูรณาการร่วมกันของท้ังภาครัฐ เอกชน ชุมชนแล ะ เกษตรกร 3. การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการเตรียมการเพาะปลูก เช่น การวิจัยและพัฒนา เคร่ืองจักรกลการเกษตรในการเตรียมพื้นที่ (land leveling) การจัดการเคร่ืองจักรกล การเกษตรในการเตรยี มพน้ื ท่ี เป็นตน้ 4. การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการผลิต เช่น การจัดทาข้อมูลประจาพันธุ์ (โดยใช้ image processing/plant phenotyping, ให้ได้ index library) การวิจัยและพัฒนา ระบบการปลูกพืช (auto steering) การจัดการธาตอุ าหาร (แผนท่ีความอุดมสมบูรณ์ดิน, crop spec) การจัดการน้า (AWD, tensiometer, ท่อน้าอัจฉริยะ) และการผลิตพืชใน โรงเรือนอจั ฉรยิ ะ เป็นต้น 5. การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการอารักขาพืชและติดตามสุขภาพพืช เช่น การวิจัย และพัฒนาระบบการอารักขาพืช (image processing, remote sensing) และการ ต ร ว จ ส อ บ แ ล ะ ติ ด ต า ม สุ ข ภ าพ พื ช (index library, remote sensing, image processing, satellite, sensors) เปน็ ต้น 6. การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการเก็บเก่ียว เช่น การวิจัยและพัฒนาระบบตรวจสอบ ผลผลิตต่อพื้นท่ีขณะเก็บเก่ียว (yield map) และการบริหารเครื่องจักรกลการเก็บเก่ียว เป็นตน้ 7. การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีด้านหลังการเก็บเกี่ยว/การตลาด เช่น การวิจัยและพัฒนา เทคโนโลยีการขนส่ง และระบบบรหิ ารจัดการการขนสง่ เปน็ ตน้ 8. การวิจัยและพัฒนาด้านการสร้างมูลค่าเพ่ิม (Value Creation) ให้กับสินค้าเกษตร เช่น การแปรรูปสินค้าเกษตรให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่เพื่อตอบสนองความต้องการด้านสุขภาพ การออกแบบบรรจุภณั ฑท์ ่เี ปน็ มิตรกับสง่ิ แวดล้อม (Green Packing) 9. การวิจัยและพัฒนาการสร้างหุ่นยนต์เพื่อการเกษตร และเคร่ืองจักรกลเกษตร (Agricultural Robotics and Agricultural Mechanization) ท่ี มี ค ว า ม ทั น ส มั ย สามารถทางานไดอ้ ยา่ งอตั โนมตั ิ ถูกตอ้ ง และรวดเร็ว ลดภาระการทางานของแรงงาน เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สูตร “การพฒั นา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วันที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชมุ ทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศตั รูพืช สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

9 ยทุ ธศาสตร์การส่งเสริมและพัฒนาเทคโนโลยดี ิจิทัลเพื่อการบริหารจัดการเกษตรอัจฉริยะ การส่งเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัล เป็นกระบวนการท่ีมีความสาคัญกระบวนการหน่ึงต่อการ พัฒนาการเกษตรอัจฉริยะของประเทศไทย โดยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลนั้นมีบทบาทสาคัญทง้ั ในแง่ ของการเชื่อมโยงข้อมูลจากอุปกรณ์ตรวจวัดต่างๆ เพ่ือใช้ในการตัดสินใจ สั่งการ รวมไปถึงการคาดการณ์ สถานการณ์อยา่ งแมน่ ยาและมปี ระสทิ ธภิ าพ ซงึ่ จากการพฒั นาเทคโนโลยดี ิจิทัลอย่างรวดเร็วในช่วงทีผ่ ่านมา ทาใหร้ ะบบควบคุมสัง่ การสามารถเชื่อโยงและประมวลผลขอ้ มูลท้ังสภาพแวดล้อม ความต้องการปัจจัยการ ผลิต รวมทั้งปัญหาทางการเกษตรของเกษตรกรรายแปลงได้ โดยในปัจจุบันมีการประยุกต์ใช้เทคโนโลยี ดิจิทัลทางการเกษตรในหลายดา้ น อาทิ เทคโนโลยีการตรวจวัดและเกบ็ ข้อมูล เทคโนโลยกี ารบรหิ ารจดั การ ข้อมูลขนาดใหญ่ (big data) อินเตอร์เน็ตของสรรพส่ิง (IoTs) การวิเคราะห์ข้อมูล (data analytics) รวมทั้งแพลตฟอรม์ (platform) ทางการเกษตร เปน็ ตน้ เปา้ หมาย 1. มีการบูรณาการของหน่วยงานที่มีเทคโนโลยดี ิจทิ ัล เพ่ือสนับสนนุ การทาการเกษตรดว้ ย แนวทางของระบบเกษตรอจั ฉรยิ ะ 2. จัดทามาตรฐานข้อมลู และเครื่องมือทางด้านเทคโนโลยีดิจทิ ลั ท่ีจาเป็นสาหรบั การพฒั นา ระบบเกษตรอจั ฉริยะ 3. มแี พลตฟอร์มและโครงสรา้ งพื้นฐานท่ีจาเปน็ สาหรับการพฒั นาระบบเกษตรอัจฉริยะ ตวั ชี้วัด 1. จานวนข้อมูลองค์ความรู้และกจิ กรรมด้านการเกษตรทจ่ี าเปน็ สาหรบั การทาเกษตร อัจฉรยิ ะทีไ่ ด้รบั การจัดเก็บและบริหารจัดการในรูปแบบดจิ ิทลั ไม่น้อยกวา่ รอ้ ยละ 80 ของข้อมูลทจ่ี าเปน็ ท้งั หมด 2. จานวนแพลตฟอร์มระบบนาร่องสาหรบั ขับเคล่ือนการเกษตรอจั ฉริยะไม่น้อยกวา่ 3 แพลตฟอรม์ กลยทุ ธใ์ นการขบั เคลือ่ น 1. การรวบรวมข้อมูลท่ีเก่ียวข้องเก่ียวข้องกับอุปกรณ์ เทคโนโลยีดิจิทัลที่เกี่ยวข้อง รวมถึง การส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากอุปกรณ์เทคโนโลยีดิจิทัลที่เก่ียวข้อง เพ่ือประเมิน สถานการณ์ ปัญหาอุปสรรค ความต้องการ และเงื่อนไขความต้องการ เพ่ือการบริหาร จัดการ และพัฒนาเพิ่มเติมให้ครบถ้วน สนับสนุนการพัฒนาการเกษตรอัจฉริยะของ ประเทศไทยใหพ้ ฒั นาไปได้อย่างรวดเร็วและครอบคลุม 2. พัฒนาระบบติดตามและตรวจสอบย้อนกลับ (Track and Traceability) มาใช้ ตลอด กระบวนการ ผลิตแปรรปู และการตลาด ในทกุ กลมุ่ สนิ คา้ 3. บูรณาการทางาน เพื่อการพัฒนาและส่งเสริมเทคโนโลยีดิจิทัลตลอดจนการบริหาร จัดการเพื่อการสนับสนุนการพัฒนาการเกษตรอัจฉริยะ และการบริหารจัดการเกษตร อัจฉริยะ โดยเฉพาะ อุปกรณ์ และเทคโนโลยีดิจิทัลสนับสนุนการพัฒนาการเกษตร อัจฉรยิ ะที่เกย่ี วขอ้ ง ดังน้ี - วิทยาการข้อมูล (Data Science) และการวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytic) เพ่ือ การวิจัยและพัฒนาการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ด้านการเกษตรเพ่ือการ พัฒนาระบบการสนับสนุน การทาเกษตรกรรมท่ีมีความแม่นยาและถูกต้อง สามารถ ติดตาม คาดการณ์ สถานการณ์ที่เกิดข้ึน หรือคาดว่าจะเกิดได้ทันเวลา ตลอดจน พัฒนาการทางานให้สามารถทางานได้อย่างชาญฉลาดด้วยการใช้ AI Technology เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสูตร “การพัฒนา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วนั ท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชมุ ทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานักวิจยั พฒั นาการอารกั ขาพืช กรมวิชาการเกษตร

10 Sensors และ IoTs Platform เพ่ือวิจัยและพัฒนาอปุ กรณ์ และแพลตฟอร์มการใช้งาน ทีส่ อดคลอ้ งกบั รูปแบบและสภาพแวดลอ้ มของการทาเกษตรของประเทศไทย - สารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geo Informatics) และการรับรู้ระยะไกล (Remote Sensing) เพ่ือพัฒนาและส่งเสริมการสารวจระยะไกลเพ่ือการเกษตร ซ่ึงเป็นข้อมูลเชิง พ้ืนท่ีทคี่ รอบคลมุ ท้ังประเทศ ถกู ต้องและเชอ่ื ถอื ได้ - ผู้ให้บริการระบบติดต่อส่ือสาร (Communications Service Provider) เพื่อ พัฒนาระบบการเชื่อมโยงข้อมูลที่ครอบคลุมพ้ืนที่และความต้องการใช้งาน ตลอดจน รูปแบบสัญญาณติดต่อสื่อสารท่ีตอบโจทย์การดาเนินงาน เช่น 2G, 3G, NB-IoTs และ LoraWan เป็นต้น “การพัฒนา digital technology ที่เหมาะสมกับเกษตรกร และนาไปใหเ้ กษตรกรใชป้ ระโยชน์ อยา่ งแพร่หลาย จาเป็นต้องมคี วามร่วมมือระหว่างทุกภาคสว่ น ทั้งภาครัฐ เอกชน นักวชิ าการ จนถึงตัว เกษตรกรเอง ซึ่งเรายังไม่ค่อยเห็นมากนักในประเทศไทย ประสบการณ์จากต่างประเทศพบว่าโครงการ digital technology ด้านการเกษตรท่ีเป็นความร่วมมือระหว่างรัฐ เอกชน และเกษตรกรในรูปแบบ Public Private Partnership โดยให้บริษัทเอกชนเป็นผู้นาโครงการให้ผลท่ีดีกว่ารัฐทาแต่เพียงผู้ เดียว” เอกสารประกอบการเรยี บเรยี ง 1. ยทุ ธศาสตรช์ าติ พ.ศ. 2561-2580. (ฉบบั ประกาศราชกจิ จานุเบกษา) 61 หน้า. 2. ลัทธพร รัตนวรารักษ์ โสมรัศม์ิ จันทรัตน์ ชนกานต์ ฤทธินนท์ บุญธิดา เสงี่ยมเนตร อุกฤษ อุณหเลขกะ รัสรนิ ทร์ ชินโชติธีรนนั ท์ และ กัมพล ป้นั ตะกั่ว. 2562. “Digital technology กับการยกระดับ คุณภาพชีวิตเกษตรกรไทย. ทมี่ า https://www.pier.or.th 3. แผนปฏิบตั ิการเกษตรอจั ฉริยะ พ.ศ. 2565-2566 กระทรวงเกษตรและสหกรณ.์ 183 หน้า. 4. แผนปฏิบัติการด้านดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและสังคม ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2561-2565). สานักงาน คณะกรรมการดจิ ิทัลเพื่อเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ กระทรวงดจิ ิทลั เพื่อเศรษฐกจิ และสงั คม. 80 หน้า. 5. “บ๊ิกป้อม” ไฟเขียว กองทุนดีอี เตรียม 3 พันล้าน หนุนพัฒนาดิจิทัล 6 ด้าน. ท่ีมา : https://www.thansettakij.com/content/tech/473853?as (29 มนี าคม 2564) 6. สานักงานนวัตกรรมแห่งชาติ. 6 เทรนด์ “AGTECH” เปล่ียนอนาคต “การเกษตร” ไทย. ท่ีมา https://www.nia.or.th/AgTechTrends เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สตู ร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วนั ที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จัดโดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรพู ชื สานักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

11 โครงสร้างของระบบ IoTs ด้านการเกษตร อ.อภิเษก หงษ์วิทยากร เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพัฒนา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วนั ที่ 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชมุ ทางไกล จัดโดย กลมุ่ บริหารศัตรพู ืช สานักวิจยั พัฒนาการอารักขาพชื กรมวิชาการเกษตร

12 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

13 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

14 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

15 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

16 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

17 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

18 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

19 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

20 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

21 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

22 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

23 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

24 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

25 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

26 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

27 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

28 การสรา้ งอปุ กรณ์ IoTs สาหรบั ใชใ้ นการเกษตร และการเชื่อมตอ่ อุปกรณ์ IoTs เข้ากับ แพลตฟอร์มข้อมูล อ.อภิเษก หงษ์วิทยากร เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลกั สตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ด้านการเกษตร” วนั ท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผ่านระบบการประชมุ ทางไกล จัดโดย กลมุ่ บริหารศัตรูพชื สานักวจิ ัยพัฒนาการอารกั ขาพืช กรมวชิ าการเกษตร

29 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

30 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

31 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

32 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

33 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

34 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

35 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

36 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร

37 เอกสารประกอบการฝกึ อบรม หลักสตู ร “การพฒั นา IoTs Platform ดา้ นการเกษตร” วันท่ี 23 กรกฎาคม 2564 ผา่ นระบบการประชุมทางไกล จดั โดย กลมุ่ บรหิ ารศัตรูพชื สานกั วจิ ยั พฒั นาการอารกั ขาพชื กรมวิชาการเกษตร