วิชาความปลอดภัยในงานก่อสร้าง รหัสวิชา 2106

แผนจดั การเรียนรู้วชิ าความปลอดภยั ในงานกอ่ สร้าง รหสั วิชา 2106 – 1004 ระดบั ชนั้ ปวช. สาขาวิชาช่างก่อสรา้ ง ครชู าญวุฒิ สขุ หมื่น แผนกวิชาชา่ งก่อสร้าง – โยธา วิทยาลัยเทคนคิ คูเมือง

เน้อื หาสาระดา้ นความรู้ 1. ความหมายวัสดุและอปุ กรณ์งานก่อสรา้ ง 1.1 วสั ดุกอ่ สรา้ ง วัสดุกอ่ สร้าง หมายถงึ วัสดุที่ใชใ้ นจุดประสงค์สาหรบั การก่อสรา้ ง ทเ่ี กี่ยวข้องกบั ทีอ่ ยู่อาศัยของ มนุษย์ และส่งิ มีชวี ติ ท่มี นุษย์สร้างข้ึนรวมไปถงึ สถาปัตยกรรมที่ถูกสร้างขนึ้ วัสดกุ ่อสร้างมีการหลากหลาย ในทางวัสดตุ ้ังแต่ ดินจนถงึ โลหะ พลาสตกิ หรือแก้ว วัสดุแบง่ แยกในหลายดา้ นไมว่ ่าโครงสร้างทางวัตถุ จุดประสงค์การใชง้ าน 1.2 อุปกรณ์งานก่อสรา้ ง อุปกรณง์ านก่อสร้าง หมายถงึ เครื่องมอื ช่างสาหรบั การปฏบิ ัตงิ าน ซ่ึงมีความจาเปน็ อย่างมากในลกั ษณะงานต่าง ๆ ที่จะตอ้ งลงมอื ทา 2. ชนิดของวัสดุและอุปกรณ์พน้ื ฐานที่ใช้ในงานก่อสร้าง 2.1 ชนดิ วัสดุทีใ่ ช้ในการกอ่ สรา้ งอาคาร วสั ดุทีใ่ ชใ้ นการก่อสร้างอาคารพอจะจาแนกเปน็ ประเภทใหญ่ๆ ได้ 2 ประเภท ไดแ้ ก่ 1) วัสดพุ ืน้ ฐาน (Basic Materials) วสั ดุพน้ื ฐาน ได้แก่ วสั ดุที่เป็นฐานในการผลติ วัสดอุ น่ื ๆ เพื่อใชใ้ นการกอ่ สร้างเช่น เหล็ก อลูมเิ นียม ไม้ กรวด หนิ ทราย ซีเมนต์ พลาสติก กระจก เปน็ ต้น 2) วัสดุผลิตภัณฑ์ (Product Materials) วสั ดุผลติ ภัณฑ์ ได้แก่ วัสดทุ ่ีผา่ นกระบวนการเพื่อให้ไดม้ าซ่ึงผลติ ภณั ฑท์ ่ีต้องการเพื่อใช้ในการก่อสรา้ ง เช่น คอนกรตี สาเร็จรูป อิฐ เหลก็ รูปพรรณ เหลก็ เสริมคอนกรตี ลวดเหล็กอดั แรง ไม้แปรรูปช้นิ สว่ นสาเรจ็ รปู ทท่ี าจากวัสดสุ ังเคราะห์ ชนิ้ สว่ นสาเรจ็ รปู หลงั คา ผนงั ภายในอาคาร วงกบประตู หน้าตา่ งวัสดงุ านตกแต่งพื้น ผนัง ฝ้าเพดาน หลังคา เป็นตน้ 2.2 อปุ กรณ์ท่ีใช้ในการก่อสร้างอาคาร อปุ กรณท์ ใี่ ชใ้ นการกอ่ สร้างอาคารสามารถแบ่งไดด้ ังต่อไปนี้ - งานคอนกรตี เช่น โรงผสมคอนกรตี โม่ผสมคอนกรีต รถคอนกรตี ผสมเสร็จ รถ ขนเท วัสดุ สายพานลาเรยี ง ถงั ห้วิ คอนกรีต ถังพักคอนกรีต รางเทคอนกรีต เคร่ืองสูบคอนกรีต เคร่อื งส่ันคอนกรีต เครื่องยิงคอนกรีต แบบเล่ือน แบบไต่ เป็นตน้ - งานไม้ เชน่ เลอื่ ย สวิ่ สะหว่านเจาะรู เครอื่ งไสไม้ เปน็ ต้น - งานโลหะ เช่น เล่อื ย สว่าน เครอื่ งเชื่อม เป็นต้น 3. คณุ สมบัติของวสั ดุและอปุ กรณ์พ้นื ฐานงานก่อสรา้ ง วสั ดุทกุ ประเภท ตง้ั แต่วสั ดุท่ีมีตามธรรมชาติ วัสดทุ ่ไี ดจ้ ากการแปรรูปวัสดุธรรมชาติ หรือวัสดทุ ี่สังเคราะหข์ ึน้ ลว้ นมีสมบัติท่ีแตกต่างกันออกไป แม้จะเปน็ วัสดปุ ระเภทเดียวกนั อาจมีสมบตั ติ า่ งกัน เชน่ ไม้มี

หลายชนิด ปูนมีหลายประเภท และโลหะมหี ลายชนดิ ซ่งึ สมบัติตา่ ง ๆ ของวัสดุเปน็ สง่ิ ทีผ่ ใู้ ช้จาเป็นต้องศึกษา เพ่อื ให้สามารถจาแนกลกั ษณะเฉพาะ สามารถเลอื กวัสดทุ ่ีมีสมบตั ิเหมาะสมกบั ผลิตภัณฑ์ การผลิต และการใชง้ าน รวมทั้งมีหลักการพื้นฐานท่ีจาเป็นต้องศึกษากอ่ นการนาไปใช้จริง เพ่อื ใหเ้ กิดท้งั ความถูกต้องและแมน่ ยามากท่สี ุด 4. หลักการเลือกใชว้ ัสดุพนื้ ฐานงานก่อสร้าง 4.1 หลักการเลอื กไม้มาใช้งาน 1. ต้องได้จากแกน่ ไม้ทสี่ มบรู ณ์ คือ ต้นไมท้ เ่ี จรญิ เตบิ โตเตมิ ที่เหมาะสมตามสภาพดนิ ฟา้ อากาศของถิ่นน้ันๆ เปน็ ไม้ที่ตายยืนต้น (ตายเองโดยไม่ไดก้ านให้ตาย) 2. ไมท้ ห่ี ดตวั แล้ว คือ เป็นไมท้ ผ่ี ึง่ แห้งอยู่ตวั ดแี ลว้ เม่ือนามาประกอบสาเร็จรปู จะไมเ่ กิดอา้ ออกจากกนั หรอื บิดโค้งเสียความงาม 3. ไม้เนื้อละเอยี ดเหนยี วแนน่ มแี นวตรง ไสกบตกแต่งไดง้ า่ ยเรยี บร้อยขัดมันและชกั เงาไดด้ ี 4. มสี ีสมา่ เสมอกันทกุ แผน่ และทุกๆแผน่ มีสีเหมอื นกนั ด้วย 5. มลี ายสวยงามคลา้ ยๆกนั เพือ่ เพลาะไม้เป็นแผน่ เดยี วกันได้ 6. เปน็ ไม้ท่มี ตี านอ้ ย ตาไม้ไมเ่ สีย ไม่มรี อยแตกร้าว เป็นแผล เปน็ รอยทะลุ 7. ไมท้ ี่เปน็ รอยผุ ด่างหรือเนา่ เป่ือย ทดลองโดยใช้ค้อนเคาะ ไมด้ ีจะมเี สียงแน่นแกร่ง หากไมผ้ ุหรือเสยี เปราะ ไมเ่ หนยี ว จะมีเสียงดงั ผลุ ๆ เลอ่ื ยไม่ติดคลองเลื่อย ไสกบขก้ี บจะปน่ 8. ราคาไมแ่ พงจนเกินไป หลักการเลอื กไม้อัดมาใชง้ าน 1. สขี องไม้อัดต้องสมา่ เสมอตลอดแผ่น 2. เหมาะสมกบั งานทีจ่ ะใช้ 3. มคี วามเรียบแตไ่ ม่ลืน่ ทาสีไดท้ ุกชนดิ 4. มนี า้ หนกั เบา เคล่อื นยา้ ยได้สะดวก 4.2 หลกั การเลือกคอนกรตี มาใช้งาน 1. คอนกรตี ดีต้องมีกาลังตามความต้องการ 2. ทนทานตอ่ สภาพดินฟา้ อากาศหรอื สภาวะแวดลอ้ มตลอดอายุการใชง้ าน 3. สามารถคงรปู ร่าง คุณภาพ คณุ สมบัติ และการใช้งานได้ดี 4. คอนกรตี สามารถทนต่อสภาพการกดั กร่อน ไม่ว่าจะเปน็ ทางเคมี ทางกลหรือทาง 5. การนาไปใช้งาน 4.3 หลักการเลอื กโลหะมาใช้งาน 1. ลกั ษณะของงานทใี่ ช้ เพราะเหล็กแตล่ ะชนิดจะมคี วามแตกต่างกนั ในเร่ืองค่าเคมีและองค์ประกอบตา่ งๆ ซึ่งส่งผลต่อการนาไปใช้ในสภาวะท่ีแตกตา่ งกนั 2. ขนาดของเหล็ก ควรพจิ ารณาถึงขนาดเหล็กทต่ี ้องใช้ใหม้ ีความเหมาะสมกับงานนน้ั ๆ 3. คุณภาพ ควรพจิ ารณาถงึ คุณภาพของเหลก็ โดยเลือกผลติ ภัณฑท์ ่ีมีมาตรฐานเหล็กระดบัสากลรองรบั เชน่ มาตรฐานเหล็ก ASTM, DIN, JIS, EN, Lloyd’s, ABS, AS หรือ API

5. เครือ่ งมือและอุปกรณ์พ้ืนฐานทใ่ี ช้ในงานก่อสร้าง 5.1 เครอื่ งมือและอุปกรณ์งานไม้ การทางานชา่ งไม้ สงิ่ ท่ีสาคัญคือ เคร่อื งมือเพราะเครอ่ื งมอื จะชว่ ยใหก้ ารทางานสะดวกและรวดเรว็ ขน้ึ ซึ่งเครอื่ งมือที่ใชใ้ นงานชา่ งตา่ งๆ ไมว่ ่าจะเปน็ งานบารงุ รกั ษา งานติดตง้ั งานซอ่ มแซมดดั แปลงหรืองานผลติ สว่ นใหญ่จะใชเ้ คร่ืองมือวัด ตดั ตอก เจาะ ไส ประกอบการเชื่อมประสาน ดงั น้นั ชา่ งไมต้ ้องมีความชานาญในการใช้เครือ่ งมืออปุ กรณ์ในแตล่ ะประเภทท่ีเก่ยี วกับการทางานไม้ 5.2 เคร่ืองมอื และอุปกรณก์ ารก่อสร้างงานคอนกรีต งานปูนและงานตอนกรีต เป็นงานทีม่ ีความสาคัญไมน่ ้อยกวา่ งานด้านอ่ืน ๆ เคร่อื งมือและอุปกรณ์ในการทางานเกี่ยวกบั ช่างปูนน้นั มีมากมาย ดังนัน้ ช่างปูน ต้องมีความชานาญในการใช้เครื่องมืออุปกรณ์ในแต่ละประเภททเี่ ก่ียวกับการทางานคอนกรีต 5.3 เครอื่ งมือและอุปกรณก์ ารก่อสรา้ งงานโลหะ งานโลหะเปน็ งานที่หนกั มากลักษณะการทางานมที ัง้ งานในร่มและกลางแจ้ง สถานท่ปี ฏบิ ตั งิ านมีท้งั ทต่ี า่ และทีส่ งู โดยเฉพาะงานโครงสรา้ งหลงั คาที่ใชเ้ หลก็ เป็นโครงสร้างประกอบเพราะมคี วามคงทนแขง็ แรงสูง ชา่ งโลหะจะต้องเปน็ ผู้มีความขยนั อดทน ส้งู านเปน็ พิเศษ มีความรอบรเู้ กี่ยวกบั วัสดโุ ลหะตา่ งๆ เป็นอย่างดีมปี ระสบการณ์ มีทักษะจากการปฏิบตั ิงานจนเกิดความชานาญ มคี วามรับผิดชอบต่องาน ละเอยี ด รอบคอบ ประณตี และประหยัด 6. ประโยชนข์ องการใชว้ สั ดแุ ละอปุ กรณ์พื้นฐานงานกอ่ สร้าง การใชว้ สั ดแุ ละอปุ กรณ์พื้นฐานงานก่อสรา้ ง มปี ระโยชนด์ ังน้ี 6.1 สามารถเลือกใช้วสั ดุพ้นื ฐานงานก่อสร้างไดถ้ ูกต้องเหมาะสมกบั งาน 6.2 สามารถใช้เครอ่ื งมือชา่ งพื้นฐานงานก่อสร้างต่างๆ ได้ถูกต้องและเหมาะสมกับงาน 6.3 สามารถซอ่ มแซม และดูแลรกั ษาของเครอื่ งมือช่างพ้นื ฐานงานกอ่ สรา้ งที่ชารุด แล้วให้นากลับมาใช้ใหมไ่ ด้ 6.4 ทาใหร้ จู้ ักใช้วัสดแุ ละอุปกรณ์พืน้ ฐานงานก่อสร้างใหเ้ กิดประโยชนม์ ากทส่ี ุดในการทางานก่อสรา้ ง7. การบารงุ รักษาเครือ่ งมือและอปุ กรณพ์ ้ืนฐานงานก่อสร้าง 7.1 วิธกี ารใช้เคร่อื งมือและอุปกรณพ์ ื้นฐานงานก่อสร้าง มีหลักปฏบิ ตั ิ ดงั นี้ 1) ศกึ ษาวิธีการใชเ้ ครื่องมือกอ่ นนาไปใช้ 2) ตรวจสอบสภาพของเคร่ืองมือก่อนนาไปใชง้ าน ถ้าพบวา่ เครื่องมือชารุด ควรนาไปซ่อมแซมกอ่ น 3) ใชเ้ ครอ่ื งมือใหเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะของงาน 4) ใชเ้ ครื่องมือดว้ ยความระมัดระวงั และไม่เล่นหยอกล้อกนั ขณะใช้เคร่อื งมือ

5) ไมค่ วรนาเครอื่ งมือใสใ่ นกระเป๋าเสื้อหรอื กระเป๋ากางเกงทสี่ วมใสอ่ ยู่ เพราะเครื่องมืออาจทม่ิแทงร่างกายได้ ควรหอ่ ใหม้ ิดชิดหรือใสก่ ล่องเครื่องมือไว้ 7.2 การดแู ลรักษาเครอื่ งและอปุ กรณ์พื้นฐานงานก่อสร้าง ควรปฏิบัตดิ ังนี้ 1) ทาความสะอาดเคร่ืองมือหลงั การใชง้ านทกุ ครั้ง 2) ถ้าเครื่องมือชารดุ ใหซ้ อ่ มแซมกอ่ นนาไปเก็บ 3) เครื่องมือทเ่ี ปน็ โลหะ เช่น กรรไกร มดี เล่ือย ควรทาน้ามนั เพื่อป้องกนั สนิมในสว่ นที่เป็นโลหะ 4) จดั เกบ็ เคร่ืองมือเข้าท่หี รือเกบ็ ใส่กลอ่ งให้เรียบร้อย