ใบความรู้ เรื่อง ลิขสิทธิ์ในโลกออนไลน์ที่ควรรู้

ใบความรู้ ครัง้ ท่ี 19 วชิ า กฎหมายท่คี วรรู้คู่โลกออนไลน์ รหสั วิชา สค 0200038 ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย เรื่อง ลขิ สทิ ธิ์ในโลกออนไลนท์ ี่ควรรู้ ความหมายของลิขสทิ ธิ์ พระราชบญั ญัตลิ ิขสิทธ์พิ .ศ. 2537 และท่ีแกไ้ ขเพิ่มเติม มาตรา 4 “ลิขสิทธิ์” หมายความวา่ สิทธิแต่ เพียง ผู้เดียวทจี่ ะท าการใดๆ ตามพระราชบัญญตั ินีเ้ กย่ี วกบั งานทีผ่ ้สู ร้างสรรค์ได้ท าขึน้ และ “ผู้สรา้ งสรรค์” หมายความว่า ผทู้ ำหรือผ้กู ่อใหเ้ กดิ งานสรา้ งสรรคอ์ ย่างใดอย่างหนงึ่ ทเ่ี ปน็ งานอันมีลขิ สิทธ์ิ ตามพระราชบญั ญตั ิน้ี กลา่ วโดยสรปุ ลิขสิทธ์ิ คอื ความคุม้ ครองที่มใี หแ้ ก่เจ้าของผลงานสร้างสรรคท์ ่ีเกดิ จาก ความคิดริเร่มิ สร้างสรรค์ การใช้สติปญั ญา ความรู้ความสามารถและความวริ ิยะอุตสาหะ ซงึ่ ถือเปน็ ทรพั ย์สินทาง ปัญญาประเภทหนงึ่ ที่มีคุณค่า ทางเศรษฐกิจ เจ้าของลขิ สิทธิ์มสี ิทธิแตผ่ ู้เดียวท่ีจะกระทำการใดๆ เก่ยี วกบั งานอนั มี ลขิ สิทธ์ิของตน โดยกฎหมาย ลิขสิทธิไ์ ดใ้ หค้ วามคุ้มครองถงึ สิทธินกั แสดงดว้ ย 2.2 ประเภทของงานอันมลี ขิ สิทธ์ิ งานอันมลี ขิ สทิ ธมิ์ ี 9 ประเภท ได้แก่ 1) งานวรรณกรรม เช่น หนงั สอื บทความ บทกลอน โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ 2) นาฏกรรม เช่น ท่าเตน้ ท่ารำ ที่ประกอบข้ึนเป็นเร่อื งราว 3) ศิลปกรรม เช่น ภาพวาด ภาพถ่าย 4) ดนตรีกรรม เชน่ ทำนองเพลง หรือเน้ือร้องและท านองเพลง 5) โสตทศั นว์ ัสดุ เชน่ วซี ดี คี าราโอเกะ 6) ภาพยนตร์ 7) ส่ิงบันทึกเสยี ง เชน่ ซีดเี พลง 8) งานแพรเ่ สยี งแพรภ่ าพ เช่น รายการโทรทศั น์ 9) งานอื่นใดในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์หรอื แผนกศลิ ปะ เชน่ การเพ้นท์ศิลปะบนร่างกาย 2.3 ส่ิงท่ีไม่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ สิ่งต่อไปนีไ้ มถ่ ือวา่ เป็นงานอนั มลี ขิ สทิ ธ์ิได้แก่ 1) ข่าวประจำวนั และขอ้ เท็จจรงิ ต่างๆ ท่ีมีลกั ษณะเป็นเพียงข่าวสาร เว้นแตห่ ากมกี ารนำข้อมูล ดงั กล่าว มาเรียบเรยี งจนมลี กั ษณะเป็นงานวรรณกรรม อาทิ การวิเคราะหข์ า่ ว บทความ ผลงานนัน้ อาจได้รบั ความ คุ้มครอง ในลักษณะของงานวรรณกรรม 2) รัฐธรรมนญู และกฎหมาย 3) ระเบียบ ขอ้ บังคับ ประกาศ คำสั่ง หรอื หนังสอื ตอบโตอ้ นื่ ใดของหน่วยงานของรฐั 4) ค าพิพากษา คำสงั่ คำวนิ จิ ฉยั และรายงานของทางราชการ 5) ค าแปลและการรวบรวมสง่ิ ต่างๆ ตามข้อ 1) ถึง 4) ทีก่ ระทรวง ทบวง กรม หรอื หน่วยงานอน่ื ใดของ รฐั หรือของท้องถ่ินจดั ทำข้นึ

6) ความคิดขนั้ ตอน กรรมวิธี ระบบ วธิ ีใช้หรือทำงาน แนวความคิด หลกั การ การค้นพบ ทฤษฎี ทาง วิทยาศาสตร์ หรือคณิตศาสตร์ 2.4 การได้มาซึ่งลิขสทิ ธิ์ สิทธิในลิขสิทธิ์จะเกิดขึ้นโดยทันทนี บั แตผ่ สู้ ร้างสรรคไ์ ดส้ ร้างสรรคผ์ ลงานโดยไม่ ต้องจดทะเบยี น ดงั น้นั เจา้ ของลขิ สิทธจ์ิ ึงควรท่ีจะปกป้องคมุ้ ครองสิทธขิ องตนโดยการเกบ็ รวบรวมหลักฐานตา่ งๆ ทีแ่ สดงว่าได้ทำการ สร้างสรรค์ผลงานนนั้ ข้ึน เพือ่ ประโยชนใ์ นการพิสูจนส์ ิทธิหรอื ความเปน็ เจ้าของในโอกาสต่อไป อยา่ งไรกด็ ีการแจ้งขอ้ มูลลขิ สิทธ์ิต่อกรมทรัพยส์ ินทางปญั ญา มใิ ชเ่ ปน็ การรับรองสทิ ธขิ องเจา้ ของลิขสิทธ์ิ แต่อย่าง ใด แต่เปน็ เพยี งการแจง้ ตอ่ หน่วยงานราชการวา่ ตนเองเปน็ เจา้ ของลิขสิทธใ์ิ นงานทแ่ี จง้ ไวเ้ ทา่ น้นั โดยผแู้ จง้ ต้อง รบั รองตนเองว่าเป็นเจ้าของผลงานทีน่ ำมาแจ้งข้อมลู ลิขสทิ ธิแ์ ละหนังสือรับรองทีก่ รมทรพั ย์สนิ ทางปญั ญา ออกให้ก็ มไิ ด้รบั รองวา่ ผแู้ จง้ เปน็ เจา้ ของลขิ สทิ ธิแ์ ตอ่ ยา่ งใด หากมขี อ้ โต้แย้งหรอื มขี อ้ พพิ าทเก่ยี วกบั เจ้าของลิขสิทธ์ิ จำเปน็ ต้องอาศยั การวินิจฉยั ช้ีขาดของศาล ซง่ึ ตอ้ งพจิ ารณาขอ้ เท็จจริงเปน็ รายกรณีไป 2.5 ใครคือเจา้ ของลิขสทิ ธ์ิ บุคคลท่เี ปน็ เจ้าของลิขสทิ ธ์ิ ไดแ้ ก่ บุคคลดงั ตอ่ ไปน้ี 1) ผสู้ ร้างสรรค์ด้วยความคิดริเรม่ิ ของตนเอง โดยไมล่ อกเลยี นงานของบุคคลอ่นื และอาจหมาย รวมถงึ ผู้ สร้างสรรค์งานรว่ มกันด้วย 2) ผสู้ ร้างสรรค์ในฐานะพนกั งาน หรอื ลกู จา้ ง (เวน้ แตท่ ำหนังสือตกลงกันไวเ้ ปน็ อยา่ งอ่ืน) 3) ผวู้ ่าจ้างในกรณวี า่ จ้างให้บุคคลอนื่ สร้างสรรค์งาน (เว้นแต่จะตกลงกันไวเ้ ปน็ อยา่ งอนื่ ) 4) ผ้ดู ดั แปลง รวบรวม หรอื ประกอบเข้ากนั โดยไดร้ บั อนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธ์ิ 2.6 การคุ้มครองลขิ สิทธิ์ เจ้าของลิขสิทธิม์ สี ิทธแิ ตเ่ พยี งผเู้ ดยี วท่ีจะกระท าการใดๆ ต่องานอนั มลี ขิ สิทธขิ์ องตน ดังน้ี 1) ทำซา้ หรือดัดแปลง 2) เผยแพร่ต่อสาธารณชน 3) ใหเ้ ชา่ ต้นฉบบั หรือส าเนางานโปรแกรมคอมพวิ เตอร์ โสตทัศนวสั ดุ ภาพยนตร์ หรอื สง่ิ บันทกึ เสยี ง 4) ใหป้ ระโยชนอ์ ันเกิดจากลขิ สิทธแ์ิ ก่ผูอ้ ื่น 5) อนญุ าตใหผ้ อู้ ่นื ใช้สิทธิตามข้อ 1) 2) หรอื 3) โดยจะก าหนดเง่ือนไขอย่างใดหรอื ไมก่ ไ็ ด้ ท่ไี มเ่ ปน็ การจ ากดั การแข่งขนั โดยไมเ่ ป็นธรรม 2.7 อายกุ ารคุ้มครอง การคมุ้ ครองลิขสิทธ์จิ ะมีผลเกิดข้ึนโดยทันทีทมี่ กี ารสร้างสรรค์ผลงาน โดยทว่ั ไปความคุ้มครองจะ มีอยู่ ตลอดอายขุ องผู้สรา้ งสรรค์ และจะค้มุ ครองต่อไปอกี 50 ปี นับแต่ผู้สรา้ งสรรค์ถึงแก่ความตาย แตม่ ีงานบาง ประเภทท่จี ะมอี ายกุ ารคุ้มครองแตกต่างกัน โดยสามารถแยกสรปุ ดงั นี้ 1) กรณีสรา้ งสรรค์คนเดียว ลิขสทิ ธิ์จะมอี ยตู่ ลอดอายุของผสู้ ร้างสรรค์ และมีอยูต่ อ่ ไปอกี เป็น เวลา 50 ปี นับแต่ผู้สรา้ งสรรคถ์ ึงแก่ความตาย

2) กรณสี รา้ งสรรค์รว่ มกันหลายคน ลขิ สิทธ์จิ ะมอี ยูต่ ลอดอายุของผู้สร้างสรรค์ และมีอยตู่ ่อไปอกี เป็นเวลา 50 ปีนับแต่ผู้สร้างสรรคร์ ว่ มคนสดุ ท้ายถงึ แก่ความตาย 3) กรณที ผ่ี ู้สรา้ งสรรคเ์ ปน็ นิตบิ ุคคล ลขิ สทิ ธ์จิ ะมีอายุ 50 ปีนบั แต่ผ้สู ร้างสรรค์ได้สรา้ งสรรคข์ ึ้น หรือ 50 ปี นับแต่ไดม้ กี ารโฆษณาเปน็ คร้งั แรก 4) กรณีท่ีผู้สรา้ งสรรคใ์ ชน้ ามแฝงหรอื ไม่ปรากฏชื่อผ้สู ร้างสรรค์ ให้ลิขสทิ ธ์ิมอี ายุ 50 ปีนับแตไ่ ด้ สร้างสรรค์ งานนั้นขน้ึ 5) งานภาพถ่าย โสตทัศนวสั ดุ ภาพยนตร์ สิง่ บนั ทึกเสยี ง หรืองานแพร่เสียงแพรภ่ าพ ลขิ สทิ ธิ์มี อายุ 50 ปี นบั แตไ่ ดส้ ร้างสรรคง์ านนั้นข้ึน หรอื 50 ปนี บั แต่ได้มกี ารโฆษณาเปน็ ครัง้ แรก 2.8 การละเมิดลขิ สิทธ์ิ การกระท าที่ถอื ว่าเป็นการละเมดิ ลขิ สทิ ธิ์ คอื การกระทำทีก่ ระทบต่อสทิ ธแิ ต่เพียงผู้เดยี วของเจ้าของ ลขิ สิทธ์โิ ดยไม่ไดร้ ับอนุญาต ดงั น้ี 1) การละเมิดลิขสิทธโิ์ ดยตรงมีองค์ประกอบของความผดิ คือ (1) เป็นการกระทำตอ่ งานอนั มลี ิขสิทธ์ขิ องผู้อื่นโดยไม่ได้รับอนญุ าต (2) มีการกระทำอยา่ งใดอยา่ งหน่ึงดังตอ่ ไปน้ี ได้แก่ - การทำซา้ หรอื ดัดแปลง - เผยแพรต่ ่อ สาธารณชน 2) การละเมดิ ลิขสิทธ์โิ ดยอ้อมมีองคป์ ระกอบของความผดิ คอื (1) เป็นการกระทำแก่งานทไ่ี ด้ท าขึ้นโดยละเมิดลขิ สิทธิข์ องผู้อื่น (2) ผู้กระทำรูห้ รือมเี หตุอันควรร้วู ่างานนน้ั ได้ทำขน้ึ โดยละเมิดลิขสทิ ธิ์ของผู้อื่น (3) มกี ารกระทำอย่างใดอยา่ งหนงึ่ ดังตอ่ ไปนไี้ ดแ้ ก่ - การขาย มีไว้เพ่ือขาย ใหเ้ ชา่ เสนอให้เชา่ ใหเ้ ชา่ ซอ้ื เสนอใหเ้ ช่าซ้ือ - เผยแพรต่ ่อสาธารณชน - แจกจา่ ยในลกั ษณะทอ่ี าจก่อให้เกิดความเสียหายตอ่ เจา้ ของลขิ สทิ ธิ์ - การนำหรือส่งั เข้ามาในราชอาณาจกั ร (4) การกระทำดังกล่าวเปน็ การกระทำเพ่ือหากำไร 2.9 ข้อยกเวน้ การละเมดิ ลิขสทิ ธ์ิ การกระทใดแมเ้ ข้าข่ายเป็นการละเมิดลขิ สิทธ์ิ แต่เขา้ ขอ้ ยกเวน้ ดังต่อไปนี้ ตามพระราชบัญญตั ิลขิ สทิ ธิ์ พ.ศ. 2537 และท่แี กไ้ ขเพมิ่ เตมิ ให้ถอื ว่าการกระท าดังกล่าวไมเ่ ปน็ การละเมิดลิขสิทธ์ิ 1) การใชง้ านลขิ สิทธ์นิ ้นั ต้องไม่ขัดต่อการแสวงหาประโยชนจ์ ากงานอนั มีลขิ สทิ ธ์ิตามปกติของ เจา้ ของ ลิขสิทธิ์ 2) การใช้งานลิขสิทธนิ์ ัน้ ต้องไม่กระทบกระเทอื นถึงสิทธิอันชอบด้วยกฎหมายของเจา้ ของ ลิขสิทธเิ์ กิน สมควร 3) การใชง้ านลขิ สิทธิน์ ้นั มลี ักษณะอย่างหนงึ่ อยา่ งใดดงั ตอ่ ไปนี้

3.1) วจิ ยั หรอื ศกึ ษางานนัน้ อนั มใิ ชก่ ารกระทำเพือ่ หาก าไร 3.2) ใช้เพอ่ื ประโยชนข์ องตนเอง หรือเพื่อประโยชน์ของตนเองและบุคคลอนื่ ในครอบครัว หรือญาติ สนิท 3.3) ตชิ ม วิจารณ์ หรือแนะนำผลงานโดยมีการรบั ร้ถู ึงความเปน็ เจ้าของลขิ สทิ ธใิ์ นงานน้ัน 3.4) เสนอรายงานขา่ วทางสอื่ สารมวลชนโดยมีการรับรู้ถึงความเปน็ เจ้าของลิขสทิ ธ์ิในงานน้นั 3.5) ทำซา้ ดดั แปลง นำออกแสดง หรอื ทำให้ปรากฏ เพือ่ ประโยชน์ในการพิจารณาของ ศาลหรือเจา้ พนกั งานซึง่ มอี านาจตามกฎหมาย หรือในการรายงานผลการพิจารณา ดังกลา่ ว