ตัวอย่าง จิตรกรรมฝาผนังอีสาน เล่มที่ 2_meb

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 1 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม จิตรกรรมฝาผนงั พทุ ธอโุ บสถอีสาน ในบรบิ ทสังคมวฒั นธรรมทอ งถิ่นสมยั ประเทศสยาม ศาสตราจารย ดร. ศภุ ชยั สงิ หย ะบศุ ย

2 ศภุ ชัย สงิ หย ะบุศย ภาพปก : “แหผ ะเหวดเขาเมอื ง” จิตรกรรมฝาผนังอโุ บสถวัดยางทวงวราราม บานยาง อาํ เภอบรบอื จงั หวดั มหาสารคาม

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 3 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม คณุ ความดที างวชิ าการของงานวิจัยเรือ่ งนผ้ี ูวจิ ยั ขออุทศิ ให ชา งเขียนพ้ืนบา นและพระสงฆเจา อาวาสผูม ีสวนรว ม ในการสรางสรรคม รดกวัฒนธรรมจิตรกรรมฝาผนงั พุทธอโุ บสถอีสานในสมัยประเทศสยามทกุ ทาน

4 ศุภชยั สงิ หยะบศุ ย จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอสี าน ในบริบทสังคมวัฒนธรรมทองถิ่นสมัยประเทศสยาม เลมที่ 2 ศภุ ชัย สิงหย ะบุศย ขอมลู ทางบรรณานุกรมของหอสมดุ แหง ชาติ ศภุ ชยั สิงหย ะบศุ ย. จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน ในบริบท สังคมวัฒนธรรมทองถิ่นสมัยประเทศสยาม เลม 1-2.-- พิมพครั้งที่ 3.-- มหาสารคาม : [ม.ป.พ.]. 2564. 727 หนา. 1. จติ รกรรมฝาผนงั ไทย. 2. วฒั นธรรม. I. ชอ่ื เรอ่ื ง. 751.73 ISBN 978-616-586-466-4 ISBN (e-book ชดุ ) จดั พมิ พโดย : ศภุ ชัย สงิ หยะบศุ ย 141/3 บา นเฮาควอลติ เี้ ฮาส ถนนถนี านนท ตาํ บลตลาด อาํ เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม 44000 E-Mail : [email protected] แบบปก : อนรุ ักษ โคตรชมภู รูปเลม : อภเิ ชษฐ ตีคลี มรดกวัฒนธรรม มรดกวิชาการ

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 5 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม คาํ แถลงผูวิจยั “จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานในบริบทสังคมวัฒนธรรมทองถิ่นสมัยประเทศสยาม” เปน งานวจิ ยั เชงิ คณุ ภาพทมี่ งุ คน หาคาํ ตอบดา น ‘ความหมาย’ และ ‘คณุ คา ’ ของจติ รกรรมฝาผนงั ดงั กลา ว ซึ่งเปนจิตรกรรมท่ีสัมพันธกับผูคนและสังคมชุมชนทองถ่ินอีสาน ในชวงสมัยท่ีสรางงานจิตรกรรม ฝาผนังเปน สาํ คัญ เพอื่ ทาํ ความเขา ใจจติ รกรรมฝาผนัง ในฐานะอัตลักษณท างสงั คมวฒั นธรรมดัง้ เดมิ ของ ภาคอีสาน งานวจิ ยั เรือ่ งน้ผี วู ิจัยใชง บประมาณสว นตัวดาํ เนินงานศกึ ษา เพื่อสลดั ขอจาํ กัดดา นระยะเวลา ทํางาน ขนาดของพ้ืนที่วิจัย รวมทั้งขอจํากัดดานอิสรภาพทางความคิดในการออกแบบและดําเนินงาน วจิ ยั ทผี่ กู พนั กบั แหลง ทนุ วจิ ยั จงึ เปน ทม่ี าของการใชง บประมาณวจิ ยั สว นตวั เพอ่ื ทาํ ความเขา ใจจติ รกรรม ฝาผนังทั้งระดบั โครงสรางและรายละเอียดของเนือ้ หา รูปแบบ และกลวธิ ีจิตรกรรม รวมท้งั นาํ เสนอ ใหเห็น ถึงประเด็นสําคัญของจิตรกรรมฝาผนังด้ังเดิม อยางมีความสัมพันธกับประวัติศาสตรสังคม วัฒนธรรม และความคิด ของคนพื้นบานลาวอีสานครอบคลุมทุกพ้ืนที่สังคมทองถิ่น ในภาคตะวันออก เฉียงเหนือของประเทศไทย ทั้งน้ี จากการดําเนินงานวิจัย พบวาจิตรกรรมฝาผนังดั้งเดิมที่ยังหลงเหลือปรากฏในภาค อีสาน กลุมแรกถูกสรางข้ึนในกรอบเวลาระหวางปลายสมัยรัชกาลท่ี 3 เชื่อมโยงกับตนรัชกาลท่ี 4 คือ จิตรกรรมฝาผนังวัดหนาพระธาตุ ตาํ บลตะคุ อาํ เภอปกธงชยั จังหวดั นครราชสมี า กบั จติ รกรรมฝาผนงั วดั ทงุ ศรเี มอื ง อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั อบุ ลราชธานี สว นวดั ทมี่ จี ติ รกรรมฝาผนงั แบบดงั้ เดมิ หลงั สดุ ทา ยในขอบ เขตงานวจิ ยั เรอ่ื งน้ี คอื จติ รกรรมฝาผนงั อโุ บสถวดั กลางมง่ิ เมอื ง พระอารามหลวง จงั หวดั รอ ยเอด็ เขยี นโดย “พอ จารยค รหู มา” หรือ นายคาํ หมา แสงงาม ปราชญท องถ่ินอีสาน (ศิลปน แหงชาติสาขาทัศนศิลป พ.ศ.2529) เขียนระหวาง พ.ศ.2482-2484 ซ่ึงเปนชวงเวลาของการเปลี่ยนผานนามประเทศ จาก “ประเทศสยาม” เปน“ประเทศไทย”จิตรกรรมฝาผนังชุดน้ีจึงมีอายุระหวาง 80-170 ปเศษ และเปน เสมอื น บนั ทกึ ประวัติศาสตรส ังคม และ ประวตั ศิ าสตรค วามคิด ทีถ่ ูกเขียนโดย “คนใน” และจิตรกรรม ฝาผนงั ดงั กลาวไดท ําหนา ท่ี สะทอนอตั ลกั ษณส ังคมวัฒนธรรม หรือ Cultural Identity ทัง้ ดาน ชีวทัศน และ โลกทัศน ของคนทองถิ่นอสี านในอดีตสมยั ไดเปน อยา งดี ดงั นน้ั ผวู จิ ยั จงึ ตระหนกั ชดั วา “จติ รกรรมฝาผนงั พทุ ธอโุ บสถอสี านในสมยั ประเทศสยาม” เปน มรดกวฒั นธรรมสาํ คญั ทส่ี ดุ อกี ตวั บทหนงึ่ ของสงั คมอสี านและสงั คมไทยในปจ จบุ นั นอกจากน้ี ยงั สามารถ ใชเปนตัวบทประวัติศาสตรของ “คนใน” เพ่ือคนรุนหลังไดใชศึกษาทําความเขาใจสังคมวัฒนธรรม ทองถ่ินอสี าน ณ ชว งเวลาดังกลาวไดอยางมพี ลัง อยางไรก็ตาม ปจจุบันจิตรกรรมฝาผนังดั้งเดิมอีสานทุกวัดในวันนี้ กําลังอยูในชวงระยะวิกฤติ กายภาพ จากภาวะผุพังของผนังอุโบสถ ท่ีกอสรางดวยเทคโนโลยีพื้นบาน ปูนปะทายผสานดวย นา้ํ เคี่ยวหนังสัตว ไดเ ร่ิมเสือ่ มและสิ้นสภาพโดยอายุขยั ขณะทเ่ี นือ้ สีที่ชา งเขยี นใชสรางสรรคเ ปนสีโบราณ สวนใหญคุณภาพต่ํา ใชไมตรงตามคุณสมบัติ เชน การนําสียอมผามาใชเขียนภาพ ขณะท่ีบางวัดใชสี ธรรมชาตผิ สมผสาน ประการสาํ คญั คอื การดแู ลรกั ษาอยา งตระหนกั ในคณุ คา ของคนรนุ หลงั เปน ปจ จยั

6 ศุภชยั สิงหยะบศุ ย เสรมิ ใหม รดกจติ รกรรมฝาผนงั อสี านเสอ่ื มสภาพเรว็ ยง่ิ ขน้ึ ซง่ึ ปจ จบุ นั จติ รกรรมฝาผนงั ดงั้ เดมิ อสี านหลายวดั ไดปลาสนาการจากผนังอุโบสถจนหมดสิ้น ขณะท่ีจิตรกรรมฝาผนังท่ีมีคุณคาทุกวัดโดยภาพรวม กําลัง หลุดรอ นจากผนงั อโุ บสถทง้ั ดว ยอายขุ ัย และเสอื่ มสภาพจากการกระทาํ ของธรรมชาติ สัตว และมนุษย ดว ยวิธกี ารตา ง ๆ นานา ท้ังโดยจงใจและไมเ จตนา ดว ยเหตุน้ี จึงเปน แรงบันดาลใจใหผ วู จิ ยั ตดั สนิ ใจ และ ตั้งปณธิ าน อุทศิ เวลาและงบประมาณสว นตวั ใหกบั การศึกษาวจิ ยั “จิตรกรรมฝาผนงั พุทธอุโบสถอีสาน ในบรบิ ทสังคมวัฒนธรรมทอ งถิ่นสมัยประเทศสยาม” งานวิจัยเรื่องนี้ เปนงานวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษา “จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน สมัยประเทศสยาม” ในฐานะ “ตัวบททางประวัติศาสตรสังคมและวัฒนธรรมชุมชนทองถ่ินอีสาน” ใชร ะยะเวลาทาํ งานวจิ ยั ระหวา งป พ.ศ. 2553-2559 วจิ ยั เรอ่ื งนเ้ี ปน งานวจิ ยั ขนาดใหญ ผวู จิ ยั นาํ เสนอผล การวิจัยแบบพรรณนาวเิ คราะห จําแนกโครงสรางวิจัยเปน 3 ภาค ดงั น้ี ภาคท่ี 1 สังคมวัฒนธรรมทองถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือสมัยประเทศสยามในฐานะปจจัย ท่ีสงผลตอจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน ประกอบดวย บทท่ี 2 พ้ืนที่กายภาพและประวัติศาสตร สงั คมวฒั นธรรมอสี าน บทที่ 3 พทุ ธศาสนา ศาสนาคาร และศาสนศลิ ปอีสาน ภาคท่ี 2 จติ รกรรมฝาผนงั พุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศสยาม ในมิตสิ ัมพันธก ับบรบิ ทสังคม วฒั นธรรมทอ งถิน่ ประกอบดว ย 5 บท คือ บทที่ 4 จิตรกรรมฝาผนังกลมุ ไทยลาวในเขตภาคตะวนั ออก เฉยี งเหนอื ตอนกลาง บทท่ี 5 จติ รกรรมฝาผนงั กลมุ ไทยลาวในเขตอบุ ลราชธานี ศรวี นาลยั ประเทศราช หรอื อสี านลา งดา นตะวันออก บทที่ 6 จิตรกรรมฝาผนังกลุมไทยลาวรมิ ฝง โขงเขตนครพนม บทท่ี 7 จติ รกรรม ฝาผนงั กลมุ ไทยเลย และ บทที่ 8 จิตรกรรมฝาผนังกลุมพหลุ ักษณว ัฒนธรรมโคราช ภาคท่ี 3 การวิเคราะหลักษณะรูปแบบศิลปะ และกระบวนการสรางสรรคจิตรกรรมฝาผนัง พุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศสยาม ประกอบดวย บทท่ี 9 การวิเคราะหลักษณะรูปแบบศิลปะ จิตรกรรมฝาผนังด้ังเดิมอีสาน และบทท่ี 10 กระบวนการสรางสรรคจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน สมยั ประเทศสยาม สวนบทท่ี 1 กับบทที่ 11 เปน บทนาํ กบั บทสรปุ และอภปิ รายผลการวิจยั ตามลาํ ดบั ผวู ิจัยขอขอบพระคุณอยางสงู ยิ่งตอบุคคลที่เกี่ยวขอ ง ดังนี้ ศาสตราจารยส วุ ทิ ย ธรี ศาศวัต ท่ีกรณุ าตรวจสอบและใหข อ เสนอแนะเกยี่ วกบั ประวตั ศิ าสตร อีสานท้ังหมด และใหสัมภาษณเพ่ิมเติมหลายสวน ผูชวยศาสตราจารย ดร.ธีระพงษ มีไธสง อาจารยสาขาปรัชญาและศาสนา คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร อดีตพระภิกษุนักเปรียญธรรม 9 ประโยค ท่ีเมตตาตรวจสอบองคความรูเก่ียวกับพุทธศาสนาท้ังหมดอยางถี่ถวนพรอมใหขอเสนอแนะ ผชู วยศาสตราจารย ดร.สมชาติ มณโี ชติ นกั ประวัติศาสตรศิลปะยคุ ประวัตศิ าสตร ทก่ี รณุ าตรวจสอบภาพ รวมรายงานวิจัยท้ังหมด พรอมใหขอเสนอแนะที่เปนประโยชนย่ิง ผูชวยศาสตราจารย ดร.พยุงพร ศรีจันทวงษ นักวิจัยทองถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย ที่กรุณาตรวจสอบขอมูลและใหขอเสนอแนะใน บทท่ี 7 จิตรกรรมฝาผนงั กลมุ สังคมวฒั นธรรมไทยเลย คณุ ณรงคศักด์ิ ราวะรนิ ทร นกั อกั ษรโบราณอีสาน ทกี่ รุณาสอนการอานอกั ษรไทนอยและอกั ษรตวั ธรรมใหก บั ผวู จิ ัย พรอมกบั กรุณาตรวจสอบความถูกตอง

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 7 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม ในการอานอักษรโบราณทปี่ รากฏในเอกสารวจิ ยั ขอขอบพระคุณอยางสูงตอผูใหขอมูลสําคัญในทองถ่ิน ทั้งกลุมพระภิกษุสงฆ มัคนายกวัด และบุคคลภูมิปญญาทองถ่ินในชุมชนที่มารวมเสวนากลุม และใหขอคิดเห็นประกอบการวิเคราะห จติ รกรรมฝาผนงั ในบรบิ ทของชมุ ชนทอ งถน่ิ ในอดตี ของตน อาทิ พระราชธรี าจารย สาํ ลี ปญ ญาโล (ปจ จบุ นั ทานมสี มศักด์เิ ปน พระเทพวรมณุ )ี เจาอาวาสวัดพระธาตพุ นมวรวหิ าร และเจาคณะจังหวดั ทา นเปน ชาว ขา โอกาสพระธาตพุ นม ซงึ่ เปน ผใู หข อ มลู ในระดบั ปราชญท อ งถน่ิ ไดเ มตตาใหข อ มลู และขอ เสนอแนะตอ ปรากฏการณท างสงั คมชมุ ชนรมิ ฝง โขงกลมุ ขา โอกาสพระธาตพุ นม และประวตั ศิ าสตรท อ งถน่ิ ทป่ี รากฏใน จติ รกรรมฝาผนงั วดั พทุ ธสมี า บา นฝง แดง บา นเกดิ ของทา นหลายครง้ั และกราบขอบพระคณุ ผใู หข อ มลู และ รวมเสวนารายอน่ื ๆ ทุกวดั ทุกชมุ ชน ดงั รายนามท่ีปรากฏในบุคลานุกรม ทายสุดน้ี ผูวิจัยขอขอบพระคุณอาจารย William J. Klausner คุณ William M. Booth และ The Jame H.W. Thompson Foundation ที่เห็นคุณคาวิจัยเร่ืองนี้ ไดกรุณาตีพิมพครั้งท่ี 2 ดวยรูปเลมที่สวยงาม ทรงคุณคา เผยแพรตอสาธารณชน โดยเนนมอบใหกับหองสมุดมหาวิทยาลัยใน ประเทศไทย ผวู ิจัยขอขอบพระคณุ นักวชิ าการและผสู นใจจาํ นวนมากท่รี องขอใหพมิ พจาํ หนายเปน รูปเลม แตด ว ยหนงั สอื วจิ ยั เลม นมี้ จี าํ นวนหนา มาก และตอ งใชต น ทนุ การพมิ พท ส่ี งู มาก สง ผลตอ ราคาจดั จาํ หนา ย ที่จะตองมีราคาตอเลมสูงเกินไป กอปรกับปจจุบันมีชองทางการนําเสนอในรูปแบบหนังสืออิเลคทรอนิก หรอื E-Book ทงี่ า ยตอ การเขา ถงึ และตน ทนุ ประหยดั ผวู จิ ยั จงึ ไดเ ลอื กชอ งทางน้ี เพอื่ ใหท กุ ทา นทตี่ อ งการ ศึกษาสามารถเขาถึงอยา งงายดายและประหยัด ผูวิจัยหวังวา หนังสือจากงานวิจัยเร่ืองนี้ จักกอประโยชนตอชุมชนทองถิ่น และ ชุมชนวชิ าการดา นอสี านศกึ ษา ทองถิ่นศึกษา ประวตั ิศาสตรท องถ่ิน และสามารถใชเปนฐานขอมลู สาํ คัญ ในการพฒั นาไปสกู ารสรา งความตระหนกั ในคณุ คา มรดกวฒั นธรรมใหก บั คนทอ งถน่ิ รวมทง้ั การเชอื่ มโยง ไปใชประโยชนตอการพัฒนาแหลงเรียนรู ในชุมชนเจาของมรดกวัฒนธรรมใหบังเกิดผลสัมฤทธ์ิอยางมี ประสทิ ธิภาพ คุณงามความดีและประโยชนทางวิชาการของงานวิจัยเรื่องน้ี ผูวิจัยขอนอมอุทิศใหกับชาง เขียนพื้นบาน รวมทั้งพระสงฆเจาอาวาสผูมีสวนสําคัญในการอํานวยการเขียนภาพ จนสงผลตอการ สรรคส รา งมรดกวฒั นธรรมจติ รกรรมฝาผนงั บนแผน ดนิ อสี าน ซง่ึ ณ วนั น้ี บคุ คลขา งตน ไดถ งึ แกก รรมและ มรณภาพไปหมดแลว ผูวิจัยจึงขอใชงานวิจัยเลมนี้ แทนมาลากราบบูชาดวงวิญญาณชางเขียนพื้นบาน และพระสงฆเจาอาวาสท่ีมสี ว นรว มทุกทา นมา ณ ที่นี่ดวยความเคารพยิง่ ศาสตราจารย ดร. ศภุ ชัย สิงหยะบุศย

8 ศุภชัย สงิ หยะบศุ ย บทคดั ยอ “จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานในบริบทสังคมวัฒนธรรมทองถ่ินสมัยประเทศสยาม” เปนงานวจิ ัยเชงิ คณุ ภาพ ศึกษาจติ รกรรมฝาผนังอุโบสถแบบดง้ั เดิมในภาคอีสาน ท่ถี กู เขยี นขน้ึ ในระยะ ที่ไทยใชนามวา “ประเทศสยาม” มีวัตถุประสงควิจัย 3 ขอ คือ 1) ศึกษาสังคมวัฒนธรรมทองถ่ิน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือสมัยประเทศสยาม ในฐานะปจจัยที่สงผลตอจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถ อีสาน 2) ศึกษาจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศสยาม ในมิติสัมพันธกับบริบทสังคม วฒั นธรรมทองถนิ่ 5 กลุมพน้ื ท่สี งั คมวฒั นธรรม และ 3) วเิ คราะหล กั ษณะรูปแบบศลิ ปะและกระบวนการ สรางสรรคจิตรกรรม ฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศสยาม เก็บขอมูลหลักดวยการทํางานสนาม วเิ คราะหข อมลู ดว ยแนวคิด อัตลกั ษณวัฒนธรรม นําเสนอดว ยการพรรณนาวเิ คราะห ผลการวิจยั พบวา 1. ลักษณะสังคมทองถิ่นอีสานสมัยประเทศสยาม มีความสัมพันธทางวัฒนธรรมกับวัฒนธรรม ลาวลา นชาง แตม คี วามสัมพนั ธท างการเมืองการปกครองในฐานะสวนหน่งึ ของประเทศสยาม โครงสรา ง ขา งตน ไดส งผลตอลกั ษณะรปู แบบ และกระบวนการสรางสรรคจติ รกรรมฝาผนงั อีสาน 2. จิตรกรรมฝาผนงั อีสานมี 2 รูปแบบสาํ คัญ คอื 2.1 แบบพน้ื บา นลาวอสี าน เปน จติ รกรรมกลมุ ใหญ กระจายอยทู กุ กลมุ สงั คมลาวอสี าน 2.2 รปู แบบจติ รกรรมไทยประเพณีรตั นโกสนิ ทร มี 3 ลักษณะ คือ 1) จติ รกรรมไทย ประเพณฝี มอื ชางเขยี นอาชพี 2) จติ รกรรมไทยประเพณแี บบลาวอสี าน และ 3) จติ รกรรมไทยประเพณี บางสว น ทถ่ี กู ชา งเขยี นอสี านเลอื กคดั ลอกนาํ มาแทรกลงในบางสว นของภาพเขยี นแบบพน้ื บา นลาวอสี าน 3. ลักษณะรูปแบบและกระบวนการสรางสรรคจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน สะทอนสังคมทอง ถ่ินอีสานในอดีตสมัย ท้ังในมิติอัตลักษณวัฒนธรรมชุมชนทองถิ่น และมิติสัมพันธ กบั อาํ นาจการปกครอง และความทนั สมยั จากกรงุ เทพฯ ทแี่ ผเ ขา สภู าคอสี าน อยา งชดั เจนตงั้ แตส มยั รชั กาลท่ี 5 เปนตนมา ดงั นนั้ จติ รกรรมฝาผนงั พทุ ธอโุ บสถดงั้ เดมิ อสี าน จงึ เปน ประวตั ศิ าสตรค วามคดิ จกั รวาลทศั น และ ประวตั ศิ าสตรช มุ ชนในสงั คมวฒั นธรรมทอ งถนิ่ และชมุ ชนทอ งถน่ิ อสี านในมติ สิ มั พนั ธก บั สงั คมภายนอกทง้ั ในระดบั รัฐสยามและรฐั ชาตขิ างเคยี ง คําสําคญั : จิตรกรรมฝาผนงั พุทธอุโบสถ, อตั ลกั ษณสงั คมวัฒนธรรม

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 9 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม Abstract Murals in Buddhist temples of Isan in the local social cultural context of Siam nation state” is qualitative research, which emphasizes the study of original murals in the Isan region that were painted in the period of Siam nation state. The study has three purposes which are 1) to study local cultural society of the North-eastern region in the period of Siam nation state. 2) to study the mural of Isan Buddhist temples of Siam nation state in relation to the context of local cultural society through the five groups of local cultural society. 3) to analyze the mural style and the process of creating the mural of Isan Buddhist temple of Siam nation state. Researcher collects main data with field work, data analysis with the cultural identity concept and has research presentation with descriptive analysis. The research conclusions suggest as follow: 1. The local Isan society in Siam nation state is related to culture to Lao Lan Chang culture but has a relationship to politics as a part of Siam nation state. The above structure has effected to the type and creation process of Isan murals. 2. Isan murals has 2 crucial types: 2.1 Local Lao Isan type is a majority group that has been spread through- out the Lao Isan society. 2.2 The Traditional Ratthanakosin Thai styles painting has 3 categories 1) Traditional Thai painting is created by professional painter. 2) Traditional Thai painting types Lao Isan is the traditional Thai painting which the local painter endeavor to imitate. and 3) Some of traditional Thai painting that is created by Isan painter who has chosen the painting to insert in the local Lao Isan painting type. 3. The type and creation process of Murals in Buddhist Temples of Isan reflects the local Isan society in the previous days both cultural local community identity and the relationship with authority and modernity from Bangkok that had been spreading to Isan region since the reign of King RAMA 5. Therefore, the traditional mural painting in Isan Buddhist temple is the historical thinking, cosmology and community history in local cultural society and Isan local com- munity in relation with external society both Siam nation state level and nearby nation state. Keywords : Murals in Buddhist Temples, Socio Cultural Identities

10 ศุภชยั สงิ หยะบศุ ย คาํ ชี้แจงการแบง เลม 1.งานวจิ ัยเรื่องนี้พิมพเ ปน 2 เลม ท่ี 1 (1/2) นาํ เสนอบทท่ี 1-บทที่ 5 เลมที่ 2 (2/2) นําเสนอบทที่ 6-บทที่ 11 ตามทร่ี ะบใุ นสารบัญ 2.โครงสรา งแตละเลม ประกอบดวย 1) สวนนํา คอื คําแถลงผูว จิ ัย บทคัดยอ Abstract สารบัญ 2) เนือ้ หา ตามคาํ ชีแ้ จงการแบงเลม ขอ 1 และ 3) สว นทาย คือ บรรณานุกรม และ ผูว จิ ัย หมายเหตุ ทุกเลมจะมีสวนนํากบั สว นทายเชน เดยี วกัน

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 11 ในบรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถน่ิ สมยั ประเทศสยาม สารบญั บทที่ หนาท่ี บทคดั ยอ 8 Abstract 9 เลเ ม ท่ี 1/2 (บทท่ี 1-5) บทท่ี 1 บทนาํ 13 ภาคที่ 1 สงั คมวัฒนธรรมทองถน่ิ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือสมัยประเทศสยาม ในฐานะปจ จยั ท่ีสง ผลตอ จติ รกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 43 บทท่ี 2 พนื้ ทีก่ ายภาพและประวตั ิศาสตรส ังคมวฒั นธรรมอีสานสมัยประเทศสยาม 45 สวนที่ 1 ลักษณะพืน้ ทก่ี ายภายและภมู นิ ิเวศท่ีสมั พันธ กบั การตั้งถนิ่ ฐาน และการกอรูปของชุมชนบรรพกาลในภาคอสี าน 47 สว นที่ 2 สงั คมวัฒนธรรมอีสานตั้งแตยคุ โบราณถงึ สมยั ประเทศสยาม 62 บทท่ี 3 พุทธศาสนาและศาสนศลิ ปกรรมในชุมชนทอ งถิ่นอีสาน 101 สว นท่ี 1 พุทธศาสนาในชมุ ชนทองถิ่นอีสาน 102 สวนที่ 2 วัด : ศูนยรวมศิลปกรรมทอ งถ่นิ ในแผน ดินอีสาน 123 สว นท่ี 3 อโุ บสถ : พน้ื ทีศ่ กั ดสิ์ ิทธิ์ทรี่ องรับจิตรกรรมฝาผนงั ทอ งถิ่นอีสาน 130 ภาคที่ 2 จติ รกรรมฝาผนงั พทุ ธอุโบสถอสี าน สมยั ประเทศสยามในมิติสมั พันธ 149 กับบริบทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถ่นิ 153 บทที่ 4 จติ รกรรมฝาผนงั พทุ ธอุโบสถอีสานสมยั ประเทศสยาม 155 กลมุ ไทยลาวเขตอสี านตอนกลาง 161 สวนที่ 1 บริบทสงั คมวัฒนธรรมทองถิน่ อีสานตอนกลาง 277 สว นที่ 2 จิตรกรรมฝาผนังพุทธอโุ บสถอสี านสมัยประเทศสยาม 278 กลมุ ไทยลาวหรือลาวอีสานเขตอีสานตอนกลาง 285 บทท่ี 5 จติ รกรรมฝาผนังพทุ ธอโุ บสถอีสานสมยั ประเทศสยาม กลมุ ไทยลาวหรือลาวอสี านริมฝง โขงเขตนครพนม สวนที่ 1 บริบทสงั คมวฒั นธรรมทอ งถนิ่ สมยั ประเทศสยาม กลุม ไทยลาวรมิ ฝง โขงเขตนครพนม สวนที่ 2 จิตรกรรมฝาผนังกลมุ ไทยลาวหรือลาวอสี าน รมิ ฝงโขงเขตนครพนม

12 ศภุ ชยั สิงหยะบุศย เลม ที่ 2/2 (บทที่ 6-11) 353 355 บทท่ี 6 จิตรกรรมฝาผนังพทุ ธอโุ บสถอสี านสมยั ประเทศสยาม 372 กลมุ ไทยลาวเขตอุบลราชธานศี รีวนาลยั ประเทศราช 439 สวนท่ี 1 บรบิ ทสังคมวัฒนธรรมทอ งถิ่น 440 กลมุ อบุ ลราชธานีศรวี นาลัยประเทศราช 452 สวนที่ 2 จติ รกรรมฝาผนังอุโบสถในกลุมอบุ ลราชธานี 517 519 บทท่ี 7 จิตรกรรมฝาผนงั พทุ ธอโุ บสถอีสานสมัยประเทศสยาม 547 กลุม สังคมวัฒนธรรมไทยเลย สวนท่ี 1 บรบิ ทสงั คมวฒั นธรรมทองถิ่นกลมุ ไทยเลย ในสมัยประเทศสยาม สวนท่ี 2 จิตรกรรมผาผนังพทุ ธอโุ บสถสังคมไทยเลย บทท่ี 8 จติ รกรรมฝาผนังพุทธอโุ บสถอสี านสมัยประเทศสยาม กลุมพหลุ ักษณว ัฒนธรรมลาวโคราชกบั ไทยโคราช นครราชสมี า สวนท่ี 1 บรบิ ทสงั คมวัฒนธรรมทอ งถน่ิ กลุมพหลุ ักษณวฒั นธรรม ลาวโคราชกับไทยโคราช บา นตะคุ สมยั ประเทศสยาม สว นที่ 2 จติ รกรรมฝาผนงั พุทธอุโบสถวดั หนา พระธาตุ ภาคท่ี 3 การวเิ คราะหลักษณะรูปแบบศิลปะ และกระบวนการสรา งสรรค จิตรกรรมฝาผนงั พุทธอโุ บสถอสี านสมยั ประเทศสยาม 575 บทท่ี 9 การวิเคราะหล กั ษณะรูปแบบศลิ ปะจิตรกรรมฝาผนัง พทุ ธอุโบสถอสี านสมัยประเทศสยาม 577 บทที่ 10 การวิเคราะหกระบวนการสรา งสรรค จติ รกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน ในสมัยประเทศสยาม 665 บทท่ี 11 สรปุ อภิปรายผล และขอเสนอแนะการวจิ ัย 699 บรรณานกุ รม A ผวู จิ ยั O