หนงั สอื อิเล็กทรอนกิ ส์ ชดุ ...ชวนอ่านสอื่ สารการคิด นทิ านพ้ นื บา้ นโพธ์ิทอง สาหรบั นกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ ๒ นางพิศมยั ศรีเมฆ ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะครูชานาญการพิเศษ โรงเรียนบา้ นโพธ์ิทอง สพป.เพชรบูรณ์ เขต ๑
คำนำ หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ ชุด...ชวนอ่ำนส่ือสำรกำรคดิ สำหรับนักเรียนช้ัน มธั ยมศึกษำปี ท่ี ๒ นี้ เนื้อหำเป็ นเร่ืองนิทำนพืน้ บ้ำนทช่ี วนอ่ำนส่ือสำรกำรคดิ หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ ชุด...ชวนอ่ำนส่ือสำรกำรคดิ สำหรับนักเรียนช้ัน มธั ยมศึกษำ ปี ท่ี ๒ เล่มนี้ ประกอบด้วยควำมหมำย ลกั ษณะสำคญั ควำมสำคญั ประเภทของนิทำนพืน้ บ้ำน ตัวอย่ำงนิทำนพืน้ บ้ำนโพธ์ทิ อง คมคดิ พนิ ิจสำรลำนกวี เรียงร้อยถ้อยควำมพจิ ำรณ์วรรณกรรม และอ่ำนคดิ พนิ ิจควำม ผู้จัดทำหนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ ชุด...ชวนอ่ำนส่ือสำรกำรคดิ สำหรับนักเรียนช้ัน มธั ยมศึกษำปี ท่ี ๒ นี้ หวงั เป็ นอย่ำงยง่ิ ว่ำจะเกดิ ประโยชน์ สร้ำงควำมบันเทงิ ส่งเสริม กำรอ่ำน ส่ือสำรกำรคดิ ได้เป็ นอย่ำงดี พศิ มยั ศรีเมฆ ๑๐ ธันวำคม ๒๕๖๔
สำรบญั หนา้ ๑ เรือ่ ง ๒ นิทำนพืน้ บ้ำน ๓ ควำมหมำย ๔ ลกั ษณะสำคัญ ๕ ควำมสำคัญ ๖ ประเภท ๑๙ ตัวอย่ำงนิทำนพืน้ บ้ำนโพธ์ิทอง ๒๐ คมคิดพนิ ิจสำรลำนกวี ๒๔ เรียงร้อยถ้อยควำมพจิ ำรณ์วรรณกรรม อ่ำนคดิ พนิ ิจควำม ๒๙ บรรณานุกรม
นิทำนพืน้ บ้ำน folktales นิทำนพืน้ บ้ำน หมำยถึง เรื่องเล่ำทเ่ี ล่ำต่อๆ กนั มำ จำกคนรุ่นหน่ึงมำสู่คนอกี รุ่นหนึ่ง โดยไม่ทรำบว่ำ ใครเป็ นผู้แต่งเป็ นมรดกทำงวฒั นธรรม ส่วนใหญ่ สืบทอดเป็ นมุขปำฐะ
ลกั ษณะสำคญั ของนิทำนพืน้ บ้ำน ลกั ษณะสำคญั ของนิทำนพืน้ บ้ำน ต้องเป็ นเร่ืองเก่ำ ต้องเล่ำกนั ด้วยภำษำร้อยแก้ว ต้องเล่ำกนั ด้วยปำกมำก่อน ต้องแสดงควำมคดิ ควำมเช่ือของชำวบ้ำน เรื่องจริงทม่ี คี ตนิ ับอนุโลมเป็ นนิทำนได้เช่น มะกะโท ชำวบ้ำน บำงระจัน เป็ นต้น เจือ สตะเวทิน (2517, หน้ำ 16) https://www.baanjomyut.com/library_2/folk_tales/02.html
ควำมสำคญั ของนิทำนพืน้ บ้ำน นิทำนพืน้ บ้ำนมีบทบำทต่อกำรถ่ำยทอดกำรเรียนรู้ เสริมสร้ำงบุคลกิ ภำพ มีพลงั โน้มน้ำว ควำมคิด ทศั นคตแิ ละพฤตกิ รรมของแต่ละบุคคล รวมท้งั มคี วำมสำคญั ต่อชีวติ มนุษย์และสังคม * เป็ นเคร่ืองช่วยให้มนุษย์เข้ำใจสภำพของมนุษย์โดยท่วั ไปได้ดยี ง่ิ ขึน้ เพรำะแฝงด้วยควำมรู้สึกนกึ คดิ ควำมเชื่อ ควำมนยิ ม ควำมกลวั ควำมบันเทิงใจ ระเบยี บแบบแผน และอื่นๆ * เป็ นเสมือนกรอบล้อมชีวติ ให้อยู่ในขอบเขตทมี่ นุษย์ในสังคมน้นั ๆนยิ มว่ำดหี รือถูกต้อง ได้ซึมซับส่ัง สมกำรอบรมน้นั ๆไว้ในวถิ ชี ีวติ ต้งั แต่เดก็ * ทำให้มนุษย์รู้จักสภำพชีวติ ท้องถนิ่ * เป็ นมรดกของชำตใิ นฐำนะเป็ นวฒั นธรรมประจำชำติ * เป็ นท้งั ศิลป์ และศำสตร์ * ทำให้เกดิ ควำมภำคภูมใิ จในท้องถ่นิ ของตน * เป็ นเคร่ืองบนั เทิงใจยำมว่ำงของมนุษย์ ประยูร ทรงศิลป์ ( 2542, หน้ำ 6) https://www.baanjomyut.com/library_2/folk_tales/03.html
ประเภทนิทำนพืน้ บ้ำน จดั จำแนกประเภทนิทำนตำมรูปแบบของนทิ ำนออกเป็ น ๑๔ ประเภท ดงั นี้ ๑. นทิ ำนปรัมปรำหรือนิทำนทรงเคร่ือง (fairy tale) ๒. นทิ ำนท้องถิน่ หรือนทิ ำนประจำท้องถน่ิ (legend) ๓. นิทำนประเภทอธิบำยหรือนทิ ำนอธิบำยเหตุ (explanatory tale) ๔. นทิ ำนชีวติ (novella or romantic tales) ๕. นทิ ำนเรื่องผี (ghost tales) ๖. นทิ ำนวรี บุรุษ (hero tale) ๗. นทิ ำนคตสิ อนใจหรือนิทำนประเภทคำสอน (fable) ๘. นิทำนศำสนำ (religious tale) ๙. นิทำนชำดก (jataka tales) ๑๐. ตำนำนหรือเทพนิยำย (myth) ๑๑. นทิ ำนสัตว์ (animal tale) ๑๒. นิทำนตลก (jest) ๑๓. นิทำนเข้ำแบบ (formula tale) ๑๔. นิทำนปริศนำ (riddle tale) https://www.baanjomyut.com/library_2/folk_tales/03.html
ตวั อย่ำงนิทำนพืน้ บ้ำนโพธ์ิทอง นทิ าน เรือ่ ง “ชายโง่กบั ตน้ ไผ่” นทิ าน เรือ่ ง “คนช่างติ” นิทำน เรื่อง “เต่ำกระดองแตก”
ควำมนำ “ชำยโง่กบั ต้นไผ่” เป็ นเร่ืองของชำยชรำท่ำนหน่ึงชื่อว่ำยม โดยเพ่ือนบ้ำนจะเรียกว่ำตำยม ตำยมเป็ นคนท่ีมรี ่ำงกำยแขง็ แรง นิสัยดี เพ่ือนบ้ำนรักใคร่ ตำยมประกอบอำชีพ กำรเกษตรทำสวนส้มมำกกว่ำ ๑๐ ไร่ บริเวณสวนส้มจะปลูกต้นไผ่เป็ นร้ัว ป้องกันขโมย แต่แล้ววนั หนึ่งขณะที่สวนส้มน้ันผลใกล้แก่จะเกบ็ ขำยได้แล้ว เพื่อนบ้ำนคนหน่ึงคดิ จะขโมยส้ม เพื่อนบ้ำนคนน้ันจึงคิดอุบำยโดยบอกตำยมว่ำ ให้ตัดต้นไผ่ท้ังหมดทิง้ เสียเพรำะรกสวน ทำให้ผลไม้ออกผลไม่ดก ตำยมหลงเช่ือ คดิ ว่ำเพ่ือนบ้ำนคงคิดดีกบั ตน ตำยมจงึ รีบฟันต้นไผ่ทิง้ หมด คร้ันเวลำแก่ผลสุก ชำวบ้ำนจึงเข้ำไปขโมยส้มของตำยมได้สะดวก ต่อมำส้มน้ันกไ็ ด้หำยหมด ตำยม คดิ ได้ว่ำ ตัวเองน้ันน่ำจะคดิ ให้รอบคอบกว่ำนี้ ผลส้มที่ปลูกไว้จะได้ไม่สูญหำย ท่มี ำ : ผ้เู ล่ำ : นำยแพง พรมท่อน
“ชำยโง่กบั ต้นไผ่” ภาพ : วีระ สิงหนารถ
ชำยโง่กบั ต้นไผ่ กำลคร้ังหน่งึ นำนมำ ชำยชรำช่ือยมนี้ เพื่อนบ้ำนผกู ไมตรี สำมคั คสี ุขฤทัย ตำยมทำสวนส้ม แสนอุดมกว่ำสิบไร่ ร้ัวรอบด้วยสวนไผ่ กนั มใิ ห้โจรขโมย แต่แล้วมำวนั หน่งึ เพ่ือนบ้ำนซึ่งหวงั กอบโกย คดิ เล่ห์อบุ ำยโดย ตดั ทิง้ ไผ่ใช่รุงรัง ตำยมน้นั หลงเช่ือ ฟันไม่เหลือไป่ ระวงั คนโลภหัวเรำะดงั เพ่ือสมหวงั ได้ส้มกนิ ผลส้มเร่ิมหำยไป คดิ ถึงไผ่ให้ถวลิ โศกำนำ้ ตำริน สุดชอกช้ำนำ้ ตำนอง สูญสิ้นเสียสินทรัพย์ ไม่สดบั คดิ ไตร่ตรอง ผดิ พลำดขำดคดั กรอง แสนเศร้ำหมองไว้สอนใจ นำงพศิ มยั ศรีเมฆ : ผู้ประพนั ธ์
ควำมนำ “คนช่ำงติ” เป็ นเร่ืองของชำยคนหน่ึงท่ีมสี ันดำนชอบติ พบเห็นส่ิงใดกจ็ ะติทุกเรื่อง ไม่ว่ำสิ่งน้ันจะดีท่ีสุดก็ไม่ถูกใจ กระทั่งวนั หนึ่งมีช้ำงป่ ำที่คนจูงมำถวำยพระรำชำ ช้ำงเชือกนีส้ วยมำก ใครกช็ ม แต่ชำยช่ำงติเห็นไม่ถูกใจติว่ำตัวเล็กเกินไปไม่ดี หลำยวนั ต่อมำท่ีวดั ในหมู่บ้ำนประดิษฐำนพระพุทธรูปใหม่ มคี วำมงดงำมมำก ไม่มที ่ีติ ชำยช่ำงติคนนีบ้ อกว่ำไม่ดี เพรำะพระพทุ ธรูปองค์นีพ้ ดู ไม่ได้ วนั หนึ่ง ชำยช่ำงติไปนอนพกั ผ่อนใต้ต้นมะม่วง สำยตำกส็ อดส่ำยหำดูสิ่งต่ำง ๆ เหลือบไป เห็นฟักทองร่วง ปำกกก็ ล่ำวติไปว่ำธรรมชำติไม่ยุติธรรมฟักทองลูกใหญ่โตแต่ เครือนิดเดียว ส่วนมะม่วงต้นใหญ่ลูกนิดเดยี วไม่สมกับต้นเลย ขณะที่ชำยช่ำงติ พูดจบลูกมะม่วงก็ตกลงใส่หน้ำชำยช่ำงติ ชำยช่ำงติจึงคดิ ได้ว่ำธรรมชำติสร้ำงมำ ถูกแล้ว ถ้ำมะม่วงลูกเท่ำฟักทองตนเองน้ันคงตำยแน่ๆ ชำยช่ำงติจงึ เลิกติต้ังแต่ บัดน้ันเป็ นต้นมำ ที่มำ : ผู้เล่ำ : นำยแพง พรมท่อน
“คนช่ำงติ” ภาพ : วีระ สิงหนารถ
คนช่ำงติ คร้งั หนงึ่ นานมาแลว้ สิง่ แน่แน่วชายท่านน้ ี ช่างติเสียทุกที อย่างไม่มีที่ถูกใจ วนั หนงึ่ น้นั ชา้ งป่ า คนจูงมาผ่านพงไพร สวยสุดดจี ริงไซร้ จึงนาไปใหร้ าชา ใครเห็นกน็ ิยม แลชืน่ ชมงามล้าค่า เวน้ แต่คนติมา พูดบอกว่าตวั เล็กไป ต่อมาอีกไม่นาน วดั ขา้ งบา้ นมีพระใหม่ ผูค้ นน้นั สนใจ ต่างชมไหวส้ วยงามดี เมือ่ ชายช่างติเห็น คิดประเด็นติทนั ที พุทธรูปองคน์ ้ ี ใช่ดูดมี ิพูดใด
เหตุการณน์ ้นั ผนั ผ่าน คงสนั ดานเดิมเอาไว้ ถอื เสือ่ หมอนหนงึ่ ใบ สบายใจสุขกายา พกั ใตต้ น้ มะม่วง สิง่ ท้งั ปวงพนิ จิ หา ฟักทองร่วงลงมา ทุกขอ์ รุ าจานรรจา เครือเล็กผลโตไว มะม่วงไซรล้ าตน้ หนา ใหญ่มากเติบโตชา้ ลูกนอ้ ยใหไ้ ม่สมตน ธรรมชาติท่านสรา้ งมา หาคุม้ ค่าไรเ้ หตุผล พูดมากปากพรา่ บ่น มะม่วงหล่นลงหนา้ ชา อทุ านรอ้ งเสียงดงั เจ็บปวดจงั มากหนกั หนา ใช่แลว้ เกิดปัญญา ตรองปัญหาลูกเหมาะดี ถา้ เท่าฟักทองใหญ่ เละไฉนหนา้ เราน้ ี เลิกติหมดราคี ชีวิตมีความสุขเอย นำงพศิ มัย ศรีเมฆ : ผู้ประพนั ธ์
ควำมนำ “เต่ำกระดองแตก” เป็ นเรื่องของเต่ำตัวหน่ึงซึ่งใจบุญสุนทำน ประพฤติตนดเี สมอ โดยหวงั ว่ำ สักวนั หนึ่งตนเองน้ันจะได้ขนึ้ สวรรค์ ต่อมำเต่ำตัวน้ันได้พบกับท่ำนฤๅษี และบอกว่ำ ตนเองน้ันส่ังสมควำมดีมำตลอดต้องกำรจะได้เห็นสวรรค์เหมือนมนุษย์บ้ำง ฤๅษฟี ังดู รู้สึกเห็นใจ แต่ติดอยู่ที่ว่ำสวรรค์น้ันห้ำมสัตว์เดรัจฉำนขนึ้ ไป เต่ำจึงเสียใจแต่ยงั คิด หำทำงอ้อนวอนฤๅษอี ยู่ ฤๅษีสงสำรจงึ รับปำกว่ำจะพำไปแต่ให้เต่ำตัวน้ันอมถั่วทองคำ ห้ำมพดู เด็ดขำดจนกว่ำจะลงมำยังโลกมนุษย์ เต่ำดีใจรีบรับคำทันที ฤๅษีพำเต่ำไปพบ กับพระอินทร์บนสรวงสวรรค์ พระอินทร์สงสัยเต่ำตัวนีข้ นึ้ มำได้อย่ำงไร จึงถำมฤๅษี ว่ำเหตุไฉนสัตว์เดรัจฉำนตัวนีข้ ึน้ มำได้ เต่ำตัวน้ันได้ยินโกรธทันทีขำดสติพล้ังปำก ตอบไปว่ำเป็ นสัตว์เดรัจฉำนมนั ไม่ดตี รงไหน พดู จบเต่ำตัวน้ันตกลงมำกระดองแตก ตำยทันที เพรำะผดิ สัตย์ท่ีให้ไว้ต่อฤๅษี ที่มำ : ผ้เู ล่ำ : นำยแพง พรมท่อน
“เต่ำกระดองแตก” ภาพ : วีระ สิงหนารถ
เต่ำกระดองแตก กำลคร้ังหนึ่งนำนมำ มีเต่ำนำอยู่หน่ึงตัว ทำดีไป่ พฤติช่ัว มิคดิ กลัวต่อสิ่งใด หวงั ขนึ้ สู่สวรรค์ เดนิ ทุกวนั มุ่งหลักชัย พำนพบฤำษีใหญ่ หวงั จักให้ชี้นำทำง ฤำษีบอกกล่ำวว่ำ ยำกจกั หำเหตุมำอ้ำง ชี้แจงแถลงพลำง หวงห้ำมไว้เดรัจฉำน เต่ำฟังหยุดครวญคดิ โศกเศร้ำจติ เร่งไขขำน ฤำษีบำเพญ็ ญำณ ท่ำนสงสำรจงึ รับคำ เต่ำนำแสนดีใจ คิดฝันใฝ่ ถงึ แดนธรรม ฤำษีจึงแนะนำ ถั่วทองคำน้ันให้อม
ห้ำมพดู กับทุกคน สู้อดทนจกั สุขสม เต่ำน้ันไป่ ปรำรมภ์ มทิ ุกข์ตรมรีบตกลง ฤำษีพำขนึ้ ไป ได้เร็วไวพบพระองค์ พระอินทร์นั่งช้ำงทรง พศิ วงเต่ำสำรำญ เอ่ยถำมฤำษีว่ำ ไฉนหนำเดรัจฉำน เต่ำฟังจิตเดือดดำล คิดฟุ้งซ่ำนเผลอตอบไป เป็ นเดรัจฉำนนี้ มันไม่ดีที่ตรงไหน พดู จบตกทันใด ผดิ สัตย์ไซร้ชีพปลดปลง แสนทุกข์แสนเศร้ำใจ ไม่เป็ นไปตำมประสงค์ ถือสัตย์มิม่ันคง จงึ จบลงเยีย่ งเต่ำนำ นำงพศิ มยั ศรีเมฆ : ผู้ประพนั ธ์
คมคดิ พนิ ิจสำรลำนกวี... ๑. เรือ่ งคนช่างติเสนอแนวคิด (การมองโลกในแง่ดี การรกั ษส์ งิ่ แวดลอ้ ม การใหอ้ ภยั ) ๒. สาระสาคญั เรือ่ งเต่ากระดองแตกคือ (สจั จะ ความเมตตา ความกลา้ หาญ) ๓. จากเรือ่ งเต่ากระดองแตก เต่าทาความดีแต่ไดร้ บั ทุกข์ เพราะขาดธรรมอนั ดีงาม คือ (การมีสติ ความอดทน ความเสยี สละ) ๔. เรือ่ งชายโง่กบั ตน้ ไผ่มแี นวคิดหลกั ทีส่ อดคลอ้ งกบั หลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งดา้ น (ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การมีภูมคิ ุม้ กนั ในตวั ทีด่ ี)
เรียงร้อยถ้อยควำมพจิ ำรณ์วรรณกรรม ๑. จากคาประพนั ธน์ ้ คี าใดบอกลกั ษณะพฤติกรรมเชิงบวกเด่นชดั ทีส่ ุด เต่าฟังหยุดครวญคิด โศกเศรา้ จิตเร่งไขขาน ฤาษีบาเพ็ญญาณ ท่านสงสารจึงรบั คา ก. เร่ง ข. หยดุ ค. ไขขาน ง. ครวญคิด
๒. จากคาประพนั ธน์ ้ ใี ชภ้ าพพจนใ์ ด ไฉนหนาเดรจั ฉาน เอย๋ ถามฤาษีว่า คิดฟ้ งุ ซ่านเผลอตอบไป มนั ไม่ดีทีต่ รงไหน เต่าฟังจิตเดือดดาล ผิดสตั ยไ์ ซรช้ ีพปลดปลง เป็ นเดรจั ฉานน้ ี พูดจบตกทนั ใด ก. สทั พจน์ ข. อติพจน์ ค. ปฏิพากย์ ง. บุคลาธิษฐาน
๓. จากคาประพนั ธน์ ้ เี น้ ือหาใหค้ ุณค่าดา้ นใดเด่นชดั ทีส่ ุด ธรรมชาติท่านสรา้ งมา หาคุม้ ค่าไรเ้ หตุผล พูดมากปากพรา่ บ่น มะม่วงหล่นลงหนา้ ชา อทุ านรอ้ งเสียงดงั เจ็บปวดจงั มากหนกั หนา ใช่แลว้ เกิดปัญญา ตรองปัญหาลูกเหมาะดี ถา้ เท่าฟักทองใหญ่ เละไฉนหนา้ เราน้ ี เลิกติหมดราคี ชีวิตมีความสุขเอย ก. อารมณ์ ข. ปัญญา ค. ศีลธรรม ง. วฒั นธรรม
๔. จำกคำประพนั ธ์นีเ้ นื้อหำให้คุณค่ำด้ำนใดเด่นชัดที่สุด ตำยมน้ันหลงเช่ือ ฟันไม่เหลือไป่ ระวงั คนโลภหัวเรำะดัง เพื่อสมหวงั ได้ส้มกนิ ผลส้มเร่ิมหำยไป คิดถึงไผ่ให้ถวลิ โศกำน้ำตำริน สุดชอกช้ำน้ำตำนอง สูญสิ้นเสียสินทรัพย์ ไม่สดบั คิดไตร่ตรอง ผิดพลำดขำดคดั กรอง แสนเศร้ำหมองไว้สอนใจ ก. จินตนำกำร ข. ปัญญำ ค. ศีลธรรม ง. อำรมณ์
อ่ำนคดิ พนิ ิจควำม ๑. จากบทประพนั ธน์ ้ ีวิเคราะหไ์ ดว้ ่าตายมเป็ นคนเช่นไร ตายมน้นั หลงเชือ่ ฟันไม่เหลือไป่ ระวงั คนโลภหวั เราะดงั เพอื่ สมหวงั ไดส้ ม้ กนิ ก. ขาดสติ ข. ขาดเพอื่ น ค. ขาดปัญญา ง. ขาดเหตุผล
๒. จากคาประพนั ธน์ ้ อี ะไรทีเ่ ป็ นปัญหาสาคญั ทีส่ ุด สูญส้ ินเสียสินทรพั ย์ ไม่สดบั คิดไตร่ตรอง ผิดพลาดขาดคดั กรอง แสนเศรา้ หมองไวส้ อนใจ ก. ความมนั่ ใจ ข. ความสูญเสีย ค. ความประมาท ง. ความเศรา้ หมอง
๓. เหตุใดชายช่างติจึงเลิกติ ก. สานึกผิด ข. เกดิ ปัญญา ค. ไม่มีอะไรใหต้ ิ ง. ประสบเคราะหก์ รรม
๕. จากคาประพนั ธน์ ้ ชี ้ ีใหเ้ ห็นประเดน็ ใดสาคญั ทีส่ ุด แสนทุกขแ์ สนเศรา้ ใจ ไม่เป็ นไปตามประสงค์ ถอื สตั ยม์ ิมนั่ คง จึงจบลงเยยี่ งเต่านา ก. ความสตั ย์ ข. ความต้งั ใจ ค. ความอดทน ง. ความพยายาม
อ่ำนบำงเวลำ เสริมปัญญำแก่ชีวี นทิ านคือสะพาน เชือ่ มโยงโลกแห่งความคิด กบั วิถชี ีวิตของมนุษย์
บรรณำนุกรม มูลนิธิโครงการสารานุกรมไทย. สำรำนุกรมไทยฉบับเยำวชน. (มปป). สืบคน้ เมื่อ ๑ ธนั วาคม ๒๕๖๔ , จาก https://www.saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=26&chap=1&page=t26-1- infodetail01.html บา้ นจอมยทุ ธ์. นทิ ำนพืน้ บ้ำน. (สงิ หาคม ๒๕๔๓). สืบคน้ เมื่อ ๑ ธนั วาคม ๒๕๖๔ ,จาก https://www.baanjomyut.com/library_2/folk_tales/02.html
Search
Read the Text Version
- 1 - 31
Pages: