ความตาย ภาวะใกล้ตาย สื่ออย่างไรให้เข้าถึงใจ

คว�มต�ย ภ�วะใกลต �ย สอ� อย� งไรใหเข� (ถึง) ใจ บรรณาธกิ าร เต็มศกั ดิ์ พ่งึ รศั มี ปองกมล สรุ ตั น บทเรยี นชมุ ชนคนทาํ งาน โครงก�รจดั ก�รคว�มรู สุขภ�วะระยะท� ย เลม 1

ความตาย ภาวะใกลต้ าย สือ่ อยา่ งไรใหเ้ ข้า (ถงึ ) ใจ ขอ้ มูลทางบรรณานกุ รมของสำ�นักหอสมดุ แห่งชาติ ความตาย ภาวะใกล้ตาย สอื่ อยา่ งไรใหเ้ ข้า (ถึง) ใจ 70 หนา้ ISBN 978-616-7790-69-5 บรรณาธิการ เต็มศกั ดิ์ พงึ่ รัศมี ปองกมล สรุ ัตน์ จดั พิมพ์โดย โครงการจดั การความรู้ สุขภาวะระยะท้าย Pal2Know รว่ มกบั สมาคมบรบิ าลผู้ปว่ ยระยะท้าย THAPS สนับสนุนโดย ส�ำ นกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ภาพปก เอกภพ สทิ ธวิ รรณธนะ รปู เลม่ พชั รนิ ทร์ โพธทิ์ อง หนว่ ยผลิตต�ำ ราคณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ (สงวนลิขสิทธต์ิ ามพระราชบัญญตั ลิ ขิ สทิ ธิ์ พ.ศ. 2537)

คำ�น�ำ สมาคมบริบาลผู้ป่วยระยะทา้ ย (THAPS) ได้ดำ�เนนิ แผนงาน ชดุ โครงการสรา้ งเสรมิ สขุ ภาวะใน ชว่ งทา้ ยของชวี ติ สนบั สนนุ โดย ส�ำ นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) โดยมีโครงการ ยอ่ ยที่ 2 คือ Pal2Know โครงการจัดการความรู้ สขุ ภาวะระยะท้าย หรอื โครงการสรา้ งและจัดการ ความรรู้ ะบบบรกิ ารสาธารณสุข ทสี่ รา้ งเสริมสขุ ภาวะในระยะท้ายตามบริบทประเทศไทย Pal2Know สนับสนุนใหเ้ กิดชุมชนคนท�ำ งานหรือนักปฏบิ ัติ (CoP) ซ่ึงประกอบดว้ ย ผ้ดู ูแลผูป้ ่วย อาสาสมัครภาคประชาชน และบุคลากรสุขภาพที่เก่ียวข้องกับการสร้างเสริมสุขภาวะในระยะท้าย บนสงั คมออนไลน์ Facebook และ GotoKnow ดว้ ยกจิ กรรมแลกเปล่ยี นเรยี นร้ปู ระสบการณด์ ้านต่างๆ ผา่ นการเขยี น blog บันทึก หรอื ความเหน็ ของสมาชิก โดยมีผู้ประสานงาน (CoP facilitator) เป็นผ้นู ำ� ในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ตามประเด็นตา่ งๆ กอ่ นสรปุ เป็นชดุ ความรู้ บทเรียน เพื่อเผยแพรต่ ่อสาธารณะ ตอ่ ไป การสื่อสาร มีความสำ�คัญอย่างย่ิงในการดูแลผู้ป่วยระยะท้ายและการสร้างเสริมสุขภาวะใน ระยะท้าย เป็นวิถีที่เชื่อมโยงผู้ป่วย ครอบครัวและผู้ดูแลไว้ด้วยกัน แต่ในการปฏิบัติ ยังมีจุดอ่อนหรือ ปัญหา เป็นช่องว่างท่ีสามารถพัฒนาได้ด้วยกระบวนการจัดการความรู้ ดังน้ันในเดือนธันวาคม 2556 ถึง กมุ ภาพนั ธ์ 2557 Pal2Know จึงได้กำ�หนดประเด็นในการแลกเปล่ยี นในหวั ข้อ ความตาย ภาวะ ใกลต้ าย สอ่ื อยา่ งไรใหเ้ ข้า (ถงึ ) ใจ มคี นต้นเร่ืองหรอื ผูร้ ่วมเขยี นบนั ทึกจำ�นวน 10 คน รวมบนั ทึก 20 เรอ่ื ง ซงึ่ สามารถถอดเป็นบทเรียนเป็นหนงั สอื เลม่ น้ี ผู้อ่านสามารถติดตามกจิ กรรมของ Pal2Know ได้ที่ facebook : https://www.facebook.com/ pal2know หรือ Gotoknow : http://www.gotoknow.org/posts/554364 และคณะทำ�งานขอ ขอบพระคณุ คนต้นเรือ่ งและผูร้ ว่ มให้ความเห็นทุกท่าน มา ณ โอกาสนี้

สารบัญ โครงการจดั การความรู้ สุขภาวะระยะท้าย 1 5 ความตาย ภาวะใกลต้ าย สอื่ อยา่ งไรใหเ้ ขา้ (ถึง) ใจ 23 23 บนั ทกึ ตน้ เรื่อง 26 28 สธุ รี า พิมพร์ ส : รอยย้มิ ของพอ่ 30 32 อ้อยทพิ ย ์ เกตุเอม : ไปไหวพ้ ระบนสวรรคก์ นั นะ 35 37 รชั วรรณ พลศักดิ์ : น�้ำ ตาของคณุ ตา 39 41 รัชวรรณ พลศักด์ิ : ยกเลิกคำ�ยินยอม 42 43 เตม็ ศกั ด ิ์ พ่งึ รัศมี : มุมมองทแี่ ตกต่าง 44 47 ธนพนั ธ์ ชูบญุ : ปา้ รู้ไหมครับ วนั น้ปี ้าได้เสริมพลังให้หมอมากเลยนะครบั 50 52 เบญจมาส วงศ์มณวี รรณ : การเตรยี มพร้อมเพ่อื การจากไปอย่างสงบ 54 58 เต็มศักดิ ์ พงึ่ รศั มี : เจาะคอเจาะทอ้ ง 60 61 เบญจมาส วงศ์มณีวรรณ : ผปู้ ว่ ยปฏิเสธการรักษา 62 63 สมพร สายสิงห์ทอง : วลีเดด็ ......เพื่อการจากไปอยา่ งอบอุ่น รชั วรรณ พลศกั ด์ิ : หนรู ับได้แล้ว เตม็ ศกั ด ์ิ พึ่งรศั มี : แม.่ . เรากลบั บ้านกนั เถอะ สมพร สายสิงหท์ อง : ปวด...ระยะสดุ ทา้ ย รชั วรรณ พลศักด์ิ : เตม็ ท่กี บั ชวี ติ กอ่ นสิ้นลมหายใจ ศรญั ญา ประทยั เทพ : เรอื่ งเลา่ จากใจหมอมะเรง็ กานดาวศร ี ตุลาธรรมกิจ : นอ้ งแกว้ วีรมลล ์ จนั ทรดี : บันทกึ บทสุดท้าย วรี มลล ์ จันทรดี : ขอเวลาพกั ..จากการ.. สู้ !! วีรมลล ์ จันทรดี : ตายไปผมไม่ตกนรก วีรมลล ์ จันทรดี : จุดจบ จดุ เรมิ่ จุดเดยี วกนั คนต้นเรอื่ ง

โครงการจดั การความรสู ขุ ภาวะระยะทาย Pal2Know โครงการจัดการความรู สุขภาวะระยะทา ย หรือ โครงการ สรางและจัดการความรูระบบบริการสาธารณสุข ที่สรางเสริมสุขภาวะในระยะ ทายตามบริบทประเทศไทย เปนโครงการยอยท่ี 2 ของแผนงาน ชุดโครงการ สรางเสริมสุขภาวะในชวงทายของชีวิต ของสมาคมบริบาลผูปวยระยะทาย (THAPS) สนับสนุนโดย สํานักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุขภาพ (สสส.) วตั ถุประสงค 1. สนับสนนุ ใหเ กิดเวทีแลกเปลีย่ นเรยี นรูของผปู ว ย ผดู ูแลผปู วย อาสา สมัครภาคประชาชน และบุคลากรสุขภาพที่เกี่ยวของกับการสรางเสริมสุข ภาวะในระยะทาย 2. สนบั สนนุ ใหเ กดิ ชมุ ชนนกั ปฏบิ ตั ิ (CoP) ของอาสาสมคั รภาคประชาชน และบุคลากรสุขภาพ ทีเ่ ก่ียวขอ งกับการสรา งเสรมิ สขุ ภาวะในระยะทาย 3. สรางและรวบรวมชุดความรู บทเรียน หรือคูมือท่ีสกัดจากเวทีแลก เปล่ียนเรียนรู และชุมชนนักปฏิบัติ ที่เก่ียวของกับการสรางเสริมสุขภาวะใน ระยะทา ย ตามบริบทประเทศไทย

2 โครงการจัดการความรู สุขภาวะระยะทาย เลม 1 4. รวบรวมขอ มลู และสรา งฐานขอ มลู การวจิ ยั ทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การสรา งเสรมิ สขุ ภาวะในระยะทา ย ตามบริบทประเทศไทย กลุม เปา หมายและพื้นท่ีดําเนินการ ผูปวย ผูดูแลผูปวย อาสาสมัครภาคประชาชน และบุคลากรสุขภาพ ท่ีเก่ียวของกับการ สรา งเสรมิ สุขภาวะในระยะทา ย ท่ัวประเทศ กจิ กรรม 1. จัดเวทีแลกเปลย่ี นเรียนรูทุก 3 - 4 เดอื น หมนุ เวยี นทงั้ ใน กทม. และตา งจังหวดั รวม 8 คร้ัง ในเวลา 3 ป ในเวทีแตละคร้งั ประกอบดวย 1.1 การกําหนดประเด็น หัวขอหลักที่เก่ียวของกับการสรางเสริมสุขภาวะในระยะทาย เชน การสอ� สารกับผูปว ยและครอบครัว 1.2 การแลกเปล่ยี นเรียนรู ผรู ว มแลกเปลยี่ น ประกอบดวย ผปู วย ผูดแู ลผปู วย อาสาสมคั ร ภาคประชาชนและบุคลากรสุขภาพ ท่ีคัดเลือกมาจากผูปฏิบัติจริงหรือผูมีประสบการณ ตรง จํานวน 25 คน โดยมีวิทยากรกระบวนการ (facilitator) 5 คน เปนผูนําในการ แลกเปลีย่ นเรยี นรตู ามประเดน็ 1.3 การสรปุ แกน ความรู จัดทาํ เปน ชดุ ความรู บทเรยี นหรือคมู ือ 2. จัดตั้งชุมชนนักปฏิบัติ (CoP) บนสังคมออนไลน Facebook และ GotoKnow (ไดรับทุน จากทาง สสส.) โดยมกี จิ กรรมประกอบดว ย 2.1 การกําหนดประเด็น หัวขอหลักท่ีเก่ียวของกับการสรางเสริมสุขภาวะในระยะทาย ที่สอดคลองกับประเด็นในขอ 1.1 แตเปนมุมมองที่กวางกวา เพ�อใหประชาชนทั่วไป สามารถมีสวนรว มได และเปนมุมมองในเชงิ บวก เชน บทเรียนท่ีนํามาใชกับการใชช ีวิต การเปล่ียนวิกฤติเปนโอกาส เปนตน และเช�อมโยงกับกิจกรรมใน โครงการยอยท่ี 1 : การรณรงคส รางความตระหนกั ในบุคคลทวั่ ไป และบุคลากรสุขภาพ





































ความตาย ภาวะใกลต าย สอื อยา งไรใหเ ขา ใจ (ถึง) ใจ 21 เมอ� ผูป วยพดู ขน้ึ วา “ตายไป ผมไมตกนรก” ในกระบวนการกลมุ ในเร�อง วีรมลล จนั ทรดี : ตายไปผมไมต กนรก หนา 61 ฉนั : ชว ยกนั บอก ‘ขอด’ี ของการ ‘มี’ มะเรง็ ใหเพ�อนฟงหน�อยคะ เขา : ตายไปผมไมตอ งตกนรกแลวครับ สมาชกิ กลุม : ??!!?!! เขา : ตอนท่ีรูสึกรอนเพราะยาเคมีมันว่ิงในรางกาย ก็เหมือนอยูในกะทะทองแดง หรือ ตอนถูกฉีดยา กเ็ หมอื นถกู หอกแหลมแทงทุกวัน ทุกวนั (รอ งเปนทาํ นองเพลงพญา มัจจุราช อีกตางหาก) เพราะฉะนั้น ผมได ใชกรรมในนรกหมดแลวครับ ผมไดอโหสิกรรมใหเจากรรม นายเวรแลว จากน้ีไป ผมไดโอกาสทาํ ดีเพ�อเตรยี มข้ึนสวรรคอ ยางเดียวเลย















































ความตาย ภาวะใกลตาย สอื อยางไรใหเ ขา ใจ (ถึง) ใจ 45 ผมจึงอธิบายรายละเอียดเร�องประโยชน ผลขางเคียงและขั้นตอนการฉายรังสี อาการท่ีอาจจะ เกิดถาไมฉายรังสี ใหลูกๆ ของคุณปาฟงเปนสวนใหญ คุณปาก็น่ังมองหนาลูกกับผมไปเร�อยๆ พอผม แกลง ถามวา “ปาฟงผมรเู รอ� งมั้ย” แกก็พยักหนา แตก็ไมไดม สี ว นรว มในบทสนทนาเลย ผมบอกลูกๆ ผปู ว ยวา มที างเลือกหลายทางในกรณีแบบนี้ คอื มที ง้ั ฉายรังสีไปเลยโดยท่ีไมร ูผ ลช้ิน เนือ้ รอผาตัดใหรผู ลชิ้นเนอ้ื แนๆ� กอ น แลว คอ ยฉาย ไปจนถงึ ไมฉายรังสีเลย รกั ษาแตตามอาการ โดย บอกขอดีขอเสียของแตละวิธีใหฟง ผมเขาประเด็นวา “ผมเขาใจวา การตัดสินใจเร�องน้ี ไมงายนัก แต อยากใหลองคดิ ดู มอี ะไรสงสัยก็ใหถ ามหมอ” ลูกชายผปู วยถามผมทนั ทวี า “ถาเลอื กไมฉ ายแสง แมจะเปนยังไง” ผมตอบวา “เร�องน้ันสําคัญมาก ปกติโดยท่ัวไป ถาคนไขสภาพแบบน้ี ไมทําอะไรเลยก็ 1 เดอื น ถา ใหยาลดสมองบวมก็ 2 เดือน แตถ าฉายแสงกอ็ าจจะได 3 เดือน\" ผมบอกตวั เลขครา วๆ พดู ตอ หนา คุณปา และคอยสังเกตสีหนาของท้ังคุณปาและลูกๆ คุณปาไมมีสีหนาอะไร ยังคงน่ังมองหนาผมกับลูก เหมอื นเดมิ ลกู ถามผมวา “แกจะปวดทรมานม้ยั ” ผมตอบวา “ไมแ น� แตเ ทาทีต่ รวจมาทงั้ หมด นา� จะไมปวด” เพราะผลการตรวจ ผปู วยยงั ไมมกี าร ลุกลามไปกระดูกที่เปนสาเหตุความปวดมากท่ีสุด “แตผมเปนหวงเร�องเหน�อยหอบมากกวา” เพราะผล เอกซเรยคอมพวิ เตอรสงสยั รอยโรคในปอด “แตยังไง ถามีอาการปวด หมอคดิ วาเราเอาอย”ู ผมสราง ความมั่นใจใหล ูกคุณปา ลูกๆ คุณปาถามผมอีกหลายคําถาม แลวก็ถึงเวลาสําคัญ เขาพยักหนาถามกันทีละคน ลูกสาว คนแรกบอกวา “ไมฉาย” แลวหันหนาไปรองไหดานหลังคุณปา ลูกสาวอีกคนพูดอะไร ผมไมทันสังเกต เพราะผมมัวแตจองหนาคุณปากับลูกสาวที่รองไหอยู แตปฏิกิริยาของลูกชายคนเดียวนั้น ทําใหผมตอง นัง่ นิ่ง