คู่มือเลื่อกชนิดพรรณไม้เพื่อปลูกป่าป้องกันอุทกภัย

ยางโอน Polyalthia viridis Craib วงศ ANNONACEAE ชื่ออืน่ ขะมอบ (จนั ทบุร)ี ; ข้ีซาก, อโี ด (เลย); ขี้แฮด (แมฮ อ งสอน); ตองหอ ออ ย, ยางพาย (เชยี งใหม) ; ตองเหลอื ง (ลาํ ปาง, เพชรบรู ณ) ; ยางดง (ราชบุรี); ยางโดน (ขอนแกน, อตุ รดติ ถ, แพร) ; ยางอง่ึ (พษิ ณโุ ลก, สโุ ขทยั ); สามเตา (ลาํ ปาง) ลกั ษณะวิสัย ไมโ ตชา เน้อื แขง็ ไมผ ลัดใบ ขนาดเล็ก ถึงขนาดกลาง สูงไดประมาณ 20 ม. เรือนยอดเปนพุมรูป กรวยคว่ํา ลาํ ตน เปลาตรง เปลอื กเรียบสเี ทาปนนาํ้ ตาล ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรท่สี ําคญั ใบเรยี งสลบั รูป ขอบขนาน ยาว 18–25 ซม. แผนใบคอนขางหนา เกลี้ยง ชอ ดอกแบบชอ กระจกุ สน้ั ๆ ออกตามกงิ่ แกเ หนอื รอยรว ง ของใบ มี 3–5 ดอก ดอกสีเขียวออน กลีบเล้ียงรูป สามเหลยี่ ม กลบี ดอก 6 กลีบ เรียง 2 ชนั้ ช้นั ละ 3 กลบี รูปขอบขนานแคบ ๆ ยาว 1.5–4 ซม. ผลกลมุ มผี ลยอย จาํ นวนมาก ทรงรี ยาว 2–4 ซม. สกุ สเี หลอื งอมสม มี 1 เมลด็ เขตการกระจายพนั ธุ จนี ตอนใต ไทย การกระจายพันธุและนิเวศวิทยาในประเทศไทย ขึ้นในปาดิบแลงและปาผลัดใบผสมทางภาคเหนือ ภาค ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ภาคตะวนั ออก และภาคตะวนั ออกเฉยี งใต ระดบั ความสงู 100–1,000 ม. ออกดอกเดอื นกมุ ภาพนั ธ– มีนาคม ผลแกเ ดอื นกรกฎาคม–สงิ หาคม ประโยชน เน้อื ไมใชในการกอ สรา ง ผลเปน อาหารของสตั วป า การขยายพันธุ เพาะเมล็ด โดยนําเมล็ดแชในน้ําอุนประมาณ 24–48 ชั่วโมง กอนนําไปเพาะ เมล็ดมีอายุส้ัน นอกจากนยี้ งั สามารถใชวธิ เี สียบยอด และตอนกิ่งไดผลดี ขอแนะนาํ เปนไมโตชา ใบคอ นขางใหญ ตอ งการแสงมาก ในระยะกลาไมไมค วรปลูกกลางแจง แสงแดดจดั สามารถปลูกผสมผสานกับไมโ ตเร็วหลายชนิดในปาดิบแลง เปน ไมช้นั สอง เชนเดียวกบั มะปวน ขึ้นไดดที กุ สภาพพน้ื ดิน ไมเ หมาะสาํ หรบั ท่รี าบลมุ แมนาํ้ ขอมูลเพมิ่ เติม พรรณไมต นของประเทศไทย (สว นพฤกษศาสตรปาไม, 2542); ตน ไมเ มืองเหนอื (ไซมอน และ คณะ, 2543); พรรณไมว งศกระดงั งา (ปย ะ, 2544) 94

สมอไทย Terminalia chebula Retz. วงศ COMBRETACEAE ชอ่ื อืน่ สมออัพยา (ภาคกลาง); หมากแนะ (ภาคเหนอื ) ลักษณะวิสัย ไมเน้ือแข็ง โตชา ผลัดใบ ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงได ประมาณ 20 ม. หรือถึง 30 ม. ในบางพ้ืนที่ เรอื นยอดโปรง เปลอื กสเี ทาดาํ แตก เปน รอ งตามยาว เปลอื กในสนี า้ํ ตาลแดง ระหวา งเปลอื กในกบั กระพสี้ เี หลอื งออ น ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรท สี่ าํ คญั ใบเรยี งเกอื บตรงขา ม รปู ไข ยาว 8–20 ซม. โคนใบมนหรือเวาคลายรูปหัวใจ ขอบใบมีขน มตี อ มหนึ่งคใู กลโคนใบ แผน ใบหนา ดา นลา งมขี นสน้ั นมุ ใบแกก อ นรว งสเี หลอื ง ชอ ดอกออกตามซอกใบหรอื ปลายกิง่ ชอดอกยอ ยแบบชอ เชิงลด ดอกสคี รมี มกี ล่ินหอมออน ๆ กลบี เล้ียง เชอ่ื มติดกันเปน หลอด ปลายแยก 5 แฉก ดา นในมขี นยาว ไมมีกลีบดอก เกสร เพศผู 10 อัน ย่ืนพนหลอดกลีบเลี้ยง ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรี ยาว 2.5–4 ซม. เรยี บหรอื มสี ันนูน 5 สนั สกุ สีดํา มี 1 เมลด็ สีขาว ผิวเมลด็ ยน เขตการกระจายพนั ธุ อินเดีย พมา จนี ตอนใต ลาว กมั พชู า เวยี ดนาม ไทย การกระจายพนั ธแุ ละนิเวศวทิ ยาในประเทศไทย ขน้ึ ในปาผลดั ใบผสม ปาเต็งรัง และปาดิบแลง ทั่วประเทศ ระดับความสูงจนถึงประมาณ 1,000 ม. ผลิดอกพรอมใบออน ต้ังแตอ อกดอกจนถึงผลแกใ ชเ วลาประมาณ 8 เดอื น ผลแก ชว งเดอื นกนั ยายน–ธนั วาคม การสบื พนั ธตุ ามธรรมชาตคิ อ นขา งตาํ่ เนอื่ งจากเมลด็ เปน อาหารของสตั วปา หลายชนิด และมกี ารเกบ็ เมล็ดเพ่ือใชบริโภคและจาํ หนาย ประโยชน เนอ้ื ไมแ ขง็ คอ นขา งหนกั เหมาะสาํ หรบั งานเฟอรน เิ จอร แกน ไม ใชย อ มผาใหส ารสีเหลือง ผลรับประทานไดทั้งสดหรือดอง เปนยาระบาย ผลแหง ใชรกั ษาอาการทอ งผกู และแกไ อ การขยายพันธุ เพาะเมลด็ เกบ็ ไวไดนาน ใหล อกเปลอื กและเน้ือออก โดย วิธกี วนเชนเดยี วกบั สมอพิเภก ตดั หวั และปลายเมล็ดแชน้าํ ไวป ระมาณ 36 ชว่ั โมง มอี ัตราการงอกสูง ขอแนะนาํ เรอื นยอดคอ นขา งโปรง ทนแลง และทนไฟไดดี สามารถข้นึ ไดในดินแทบทกุ ชนิด แมแ ตด ินลกู รังท่ีมีเศษหินจํานวนมาก ตามสันเขาทล่ี าดชัน เหมาะสําหรบั ปลูกฟนฟูสภาพปาผลดั ใบผสม ปา เต็งรัง และปาดบิ แลง ท่มี ีความชุมชน้ื นอย กลาไมหรือตอเกาที่ถกู ตัดหรอื ถูกไฟไหมส ามารถแตกหนอ ไดดี แตอตั ราการเจรญิ เตบิ โตคอ นขางชา ขอ มลู เพ่มิ เติม ตนไมเ มืองเหนือ (ไซมอน และคณะ, 2543); PROSEA No. 3 (1983); Flora of China Vol. 13 (2007) 95

สะแกแสง Cananga latifolia (Hook. f. & Thomson) Finet & Gagnep. วงศ ANNONACEAE ชื่ออื่น เกาโปง, งุมสะบันงา (เชียงใหม); แกนแซง (อุตรดิตถ); แคแสง (จันทบุรี); แตงแสง (ชยั ภมู ิ ขอนแกน ); เนา (ภาคเหนอื ); เผงิ (เพชรบรู ณ) ; หําอาว, หําฮอก (นครราชสีมา) ลักษณะวิสัย ไมโตคอนขางชา เน้ือแข็ง ผลดั ใบ ขนาดเลก็ ถงึ ขนาดกลาง สงู ไดป ระมาณ 20 ม. เรือนยอดโปรง กิ่งออนมีขนหนาแนน เปลือกสี นํา้ ตาลอมเทา ลักษณะทางพฤกษศาสตรท ่ีสําคัญ ใบเรยี ง เวียน รูปไข ยาว 10–24 ซม. โคนใบเวา แผน ใบดานลางมีขน ดอกออกเด่ียวหรือออกเปน กระจกุ ตามซอกใบ กา นดอกยาวประมาณ 2 ซม. กลบี ดอก 6 กลีบ เรียงเปน 2 ชั้น ชั้นละ 3 กลีบ ดอกออนสีเขียว เมื่อดอกบานสีเหลือง ผลกลมุ มผี ลยอ ย 20–25 ผล ทรงรี ยาว 1.5–2 ซม. สุกสดี ํา เมลด็ จาํ นวนมาก เขตการกระจายพันธุ เวียดนาม ไทย มาเลเซีย อินโดนีเซยี การกระจายพันธุและนิเวศวิทยาในประเทศไทย ขึ้นในปาผลัดใบผสมและปาดิบแลง ท่ัวทุกภาคของประเทศ ระดบั ตาํ่ ๆ จนถึงระดับความสูงประมาณ 350 ม. ออกดอกเดอื นเมษายน–พฤษภาคม ติดผลเดือนสิงหาคม–กนั ยายน ประโยชน ไมเ น้ือแขง็ ใชทําลงั ของเดก็ เลน กระดาน แบบ และเสาเข็ม รากและเนื้อไมมรี สเบื่อเมา แกไ ข รกั ษา โรคผวิ หนัง ผ่นื คนั แผลเรือ้ รงั ผสมกับยาสูบบรรเทาอาการโพรงจมูกอักเสบ การขยายพนั ธุ เพาะเมล็ด เมล็ดมีอายุส้ัน ไมควรเก็บไวน านเกิน 6 เดอื น นาํ เมลด็ แชใ นนํา้ รอนชว ยเพม่ิ อตั ราการ งอก (พชื ในสกุล Cananga) ขน้ึ ไดทุกสภาพดิน ตอ งการแสงปานกลาง ขอแนะนาํ เปนไมโตคอ นขา งชา ใบใหญ ออกหนาแนน ตองการแสงมาก ระบบรากลกึ สามารถ ปลูกผสมผสานกับไมโ ตเรว็ หลายชนิดในปา ดิบแลงและปาผลัดใบผสม ในพืน้ ท่รี ะดบั ตาํ่ ๆ โดยเฉพาะกบั สกั ท่มี ี ระบบรากตืน้ ขอ มูลเพมิ่ เติม พรรณไมตนของประเทศไทย (สว นพฤกษศาสตรป าไม, 2542); ตน ไมเมอื งเหนอื (ไซมอน และ คณะ, 2543); พรรณไมว งศกระดังงา (ปย ะ, 2544) 96

สารภดี อย Anneslea fragrans Wall. วงศ PENTAPHYLACACEAE (THEACEAE) ชื่ออืน่ คาํ โซ, ตองหนัง, ตนี จํา, ทําซงุ , บานมา, พระราม, โมงนง่ั (ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ); ปน มา , สา นแดง, สา นแดงใหญ, สารภ,ี สารภคี วาย, สารภีปา , สารภหี มู, สุน, ฮัก (เชียงใหม) ลกั ษณะวิสัย ไมเน้ือแขง็ โตชา ไมผลัดใบ ขนาดเลก็ ถงึ ขนาดกลาง สงู ไดประมาณ 15 ม. ลําตนคดงอ แตกก่งิ ต่ํา เปลือก เรยี บหรอื แตกเปน รองตน้ื ไมเปน ระเบยี บ สีเทา เปลอื กในสีแดง ปนน้ําตาล ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรท ส่ี าํ คญั ใบเรยี งเวยี น รปู ขอบ ขนาน ยาว 7–15 ซม. แผน ใบหนา ขอบใบเรยี บ ชอ ดอกคลา ย ชอ ซี่รม ออกตามปลายกงิ่ ดอกจาํ นวนมาก ชีล้ งดนิ กลีบเล้ียง และกลีบดอกมจี ํานวนอยางละ 5 กลีบ เรียงซอ นเหล่อื ม กลบี เลย้ี ง โคง กลับช้ีข้ึน กลีบดอกเชอื่ มตดิ กนั ทโ่ี คนหุมเกสรเปน โคมแหลมตรงกลางดอก เกสรเพศผูจํานวนมาก อับเรณูมี รยางค รงั ไขอ ยใู ตว งกลบี ผลมกี ลบี เลยี้ งหมุ เนอ้ื หนา รปู ไข ยาว 2–5 ซม. ผลแกสสี ม มี 2–9 เมล็ด เมล็ดมีเยอื่ หมุ สีแดง เขตการกระจายพันธุ จีนตอนใต พมา ลาว กัมพูชา เวยี ดนาม ไทย คาบสมุทรมลายู การกระจายพันธุและนิเวศวทิ ยาในประเทศไทย ขน้ึ กระจายหนาแนน ในปา ดิบเขา ปาเตง็ รงั ระดบั สูง หรอื ปา เต็งรังผสมสน ที่คอนขางแหงแลง ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต ระดับความสูง 700–1,700 ม. ออกดอกเดือนพฤศจกิ ายน–กมุ ภาพนั ธ ผลแกเ ดือนกรกฎาคม–กนั ยายน ประโยชน เนื้อไมแขง็ แตเ ปราะ ใชทาํ เฟอรน ิเจอร เปลือกและดอกใชถายพยาธิ แกบดิ และแกไ ข การขยายพันธุ เพาะเมล็ด ออกดอกดกและติดผลจํานวนมากทุกป สามารถเก็บเมล็ดไดงา ยเพราะตนไมสงู มาก สามารถเก็บเมล็ดทร่ี วงหลนใตต น ไปเพาะได ลอกเยื่อหุมเมลด็ ออก ไมค วรใหเ มลด็ แหง จนเกนิ ไปจะทาํ ใหอ ัตราการงอก ลดลง และทําใหเมล็ดมีอายุสั้น ขอ แนะนาํ ลักษณะการปลูกในระบบนิเวศคลา ยปลูกทะโล แตสารภดี อยจะขนึ้ ไดดใี นสภาพท่แี หง แลงและหนาวเย็น ตามสันเขา ทงุ หญา ทนไฟ เหมาะสําหรับการปลกู พ้ืนฟสู ภาพปาตน นํ้าในระดบั สงู เปน ไม ชนั้ รอง โดยเฉพาะปลูกรวมกับสนสามใบ และกอชนดิ ตาง ๆ ขอ มลู เพ่ิมเตมิ ตน ไมเ มืองเหนอื (ไซมอน และคณะ, 2543); Flora of Thailand Vol. 2 (2) (1972); Flora of China Vol. 12 (2007) 97

หวา Syzygium cumini (L.) Skeels วงศ MYRTACEAE ช่อื อนื่ หาขี้แพะ (เชยี งราย) ลกั ษณะวสิ ัย ไมเ นอ้ื แข็ง โตชา ไมผลัดใบ ขนาดกลางถึง ขนาดใหญ อาจสูงไดถ ึง 30 ม. เปลอื กขรขุ ระหรอื แตกเปน สะเก็ด เลก็ นอย สีเทาปนนาํ้ ตาล เปลือกในสีน้ําตาลแดง เรือนพุมโปรง ลักษณะทางพฤกษศาสตรท่ีสําคญั ใบเรียงตรงขาม รูป รหี รอื รูปขอบขนาน ยาว 9–14 ซม. แผนใบหนา ดานบนสเี ขียว เขม เปน มนั ดานลา งสีออนกวา ผวิ เกล้ยี ง เสน แขนงใบขางละ 19–30 เสน มีเสนขอบใน 1 เสน กา นใบยาว 0.6–2.8 ซม. ชอ ดอกออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกสีขาว กลบี รวมรปู ถวย ปลายแยก 4–5 แฉก เกสรเพศผูจํานวนมาก ผลแบบผลมีเนื้อ หนง่ึ ถงึ หลายเมลด็ รูปรี สุกสมี วงดาํ เมลด็ แขง็ เขตการกระจายพันธุ จีนตอนใต อินเดยี ศรลี ังกา พมา ไทย ลาว กมั พชู า เวียดนาม มาเลเซีย อนิ โดนีเซยี ฟล ิปปนส การกระจายพันธุและนิเวศวิทยาในประเทศไทย ขึ้น กระจายในปา ผลดั ใบผสม ปา เตง็ รงั ปา ดบิ แลง ปา ดบิ ชน้ื และปา บึงน้ําจืดท่ัวทุกภาคของประเทศ จนถึงระดับความสูงประมาณ 1,200 ม. ออกดอกเดือนธันวาคม–เมษายน เปนผลเดือน เมษายน–กรกฎาคม ประโยชน ไมเน้ือแข็งปานกลาง เนื้อละเอยี ด ใชในการกอ สรา ง ตอ เรือ เครอื่ งมอื ตาง ๆ เฟอรน ิเจอร ทํากตี าร เปลอื กตม แกบ ดิ อมแกป ากเปอ ย ผลดบิ แกท อ งเสยี ผลสกุ รบั ประทานไดร สหวานอมเปรยี้ ว และฝาดเลก็ นอ ย ใชท าํ เครอื่ ง ดื่ม เมล็ดชวยลดนา้ํ ตาลในเลอื ด ถอนพษิ จากเมล็ดแสลงใจ ผลยังเปน อาหารของนกและสัตวเ ลี้ยงลกู ดวยนมหลายชนิด การขยายพนั ธุ เพาะเมล็ด ปกชํา และตอนกง่ิ เมลด็ มีอายสุ นั้ ควรเพาะทันทีภายใน 2 สปั ดาห เมลด็ ใชเวลางอก 2–4 สัปดาห อัตราการงอกสงู กลา ไมตอ งการรมเงาและความชมุ ชื้น ขอแนะนาํ ขน้ึ ไดด ใี นปาหลายชนดิ เจริญเติบโตเรว็ ในชวงแรก ชอบแสงแดดจัด ทนทานตอ ความ แหงแลง ไฟปา และนาํ้ ทว มไดน านมากกวา 2 เดอื น รวมถงึ สามารถข้นึ ไดดใี นพนื้ ท่ีท่ีดนิ เสือ่ มโทรม เหมาะสม สาํ หรบั ปลกู ฟน ฟสู ภาพปาผสมกบั ไมโ ตเรว็ ชนิดอนื่ ๆ เพราะผลหวา จะชว ยดงึ ดูดใหสัตวปา เขา ใชป ระโยชนใน พื้นท่ไี ดดี ขอ มลู เพ่มิ เติม ตนไมเมอื งเหนือ (ไซมอน และคณะ, 2543); PROSEA No. 5 (2) (1995); Flora of Thailand Vol. 7 (4) (2002) 98



บรรณานุกรม กรมปาไม. 2526. ไมท มี่ คี าทางเศรษฐกจิ ของไทย ตอนที่ 3. ฝา ยพฤกษศาสตรปาไม กองบํารุง กรมปา ไม. 2553. จาํ ปาปา . สว นปลกู ปาภาคเอกชน สาํ นกั สง เสริมการปลกู ปา. กรมปา ไม. 2553. ตะเคยี นทอง. สว นปลูกปาภาคเอกชน สาํ นกั สง เสรมิ การปลูกปา . กรมปา ไม. 2553. ยางนา. สว นปลูกปาภาคเอกชน สํานกั สงเสรมิ การปลกู ปา. กรมปา ไม. 2553. สกั . สว นปลกู ปาภาคเอกชน สํานักสง เสรมิ การปลูกปา . กรมปาไม. 2554. รายงานโครงการจัดการผลกระทบทางลบท่ีเกิดจากการใหบรกิ ารดา นเมลด็ ไม. สาํ นกั วิจัยและ พัฒนาการปาไม. กรมปา ไม. (ไมป รากฏปทพ่ี มิ พ). การเพาะชํากลา ไม. สว นสงเสรมิ การเพาะชํากลา ไม สํานักสง เสรมิ การปลูกปา . กรมอทุ ยานแหง ชาติ สัตวป า และพนั ธุพืช. 2550. คมู อื ศึกษาพันธุพ ชื ปา เลม 2. โรงพมิ พช มุ นุมสหกรณ การเกษตรแหง ประเทศไทย จาํ กัด, กรุงเทพฯ. กรมอุทยานแหงชาติ สตั วป า และพนั ธพุ ืช. 2552. พนั ธุไ มม งคลพระราชทาน. โรงพมิ พช มุ นุมการเกษตรแหง ประเทศไทย จํากัด, กรงุ เทพฯ. กระทรวงสาธารณสุข. 2540. สมุนไพรกับวัฒนธรรมไทย ตอนท่ี1 : ตน ไมตามทศิ . โรงพมิ พช ุมนุมการเกษตรแหง ประเทศไทย จาํ กัด, กรงุ เทพฯ. คงฤทธิ์ เอกะวภิ าต. 2535. พรรณไมในสวนสริ ิกติ ิ์ภาคกลาง (จงั หวัดราชบรุ )ี . หา งหุนสว นจาํ กดั ชุติการพิมพ, กรงุ เทพฯ. จาํ ลอง เพ็งคลา ย, ธวัชชยั วงศป ระเสรฐิ , ธีรวฒั น บญุ ทวคี ณุ , พงษศ ักด์ิ พลเสนา และทนงศกั ด์ิ จงอนรุ ักษ. 2549. พรรณไมวงศไ มก อของไทย. จดั พิมพโ ดยโครงการ BRT. โรงพิมพกรุงเทพ (1984) จํากดั , กรงุ เทพฯ. เจริญ การกสขิ วธิ .ี 2517. การปลูกสวนพชื ปา. ไมระบุขอมูลการพมิ พ. ไซมอน การด เนอร, พนิ ดา สทิ ธิสุนทร และวไิ ลวรรณ อนสุ ารสนุ ทร. 2543. ตน ไมเมอื งเหนอื . โครงการจัดพิมพ คบไฟ, กรงุ เทพฯ. ธงชยั เปาอนิ ทร และนวิ ตั ร เปาอินทร. 2544. ตน ไมย านา ร.ู พิมพค รัง้ ท่ี 1. บริษัท ออฟเซท็ เพรส จาํ กดั , กรุงเทพฯ. ธวัชชยั สนั ตสิ ุข. 2549. ปาของประเทศไทย. สาํ นักหอพรรณไม, กรมอทุ ยานแหงชาติ สตั วปา และพันธุพืช. กรงุ เทพฯ. นสิ ิตปริญญาโทสาขาวนวฒั นวิทยา มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร. 2532. แนะนาํ พรรณไมป าโครงการอีสานเขยี ว. ปราโมทย ศรภี ริ มย. 2524. ชมุ นุมสมนุ ไพรไทย. พมิ พคร้ังที่ 1. กรงุ เทพฯ. ปยะ เฉลมิ กลน่ิ . 2544. พรรณไมวงศกระดงั งา. บริษัทอมรนิ ทรพริน้ ตงิ้ แอนดพ บั ลิชช่ิง จํากดั (มหาชน), กรงุ เทพฯ. ปย ะ เฉลิมกลน่ิ . 2545. แมกโนเลียเมืองไทย. สาํ นกั พมิ พบ านและสวน, กรุงเทพฯ. ราชบัณฑติ ยสถาน. 2538. อนกุ รมวิธานพชื อักษร ก. พมิ พคร้งั ท่ี 1. บรษิ ทั เพอ่ื นพมิ พ จํากดั , กรุงเทพฯ. ราชบัณฑติ ยสถาน. 2547. อนุกรมวธิ านพชื อักษร ข. พิมพคร้ังท่ี 1. หจก. อรุณการพมิ พ, กรงุ เทพฯ. 100

วิทย เทย่ี งบรู ณธรรม. 2531. พจนานกุ รมสมุนไพรไทย. โอ.เอส. พรินต้งิ เฮาส, กรงุ เทพฯ. สว นพฤกษศาสตรปาไม สํานักวชิ าการปา ไม กรมปาไม. 2542. พรรณไมตนของประเทศไทย. บรษิ ัท ไดมอนด พร้นิ ตงิ้ จาํ กัด, กรุงเทพฯ. สธุ รรม อารกี ุล, จํารัส อนิ ทร, สวุ รรณ ทาเขยี ว และอองเต็ง นันทแกว. 2552. องคค วามรเู ร่ืองพชื ปาทใ่ี ช ประโยชนทางภาคเหนือของไทยเลม 1–3. มูลนิธิโครงการหลวง. บรษิ ทั อมรนิ ทรพรน้ิ ตง้ิ แอนด พับลชิ ชง่ิ จํากัด (มหาชน), กรุงเทพฯ. หนวยวจิ ัยการฟนฟูปา. 2541. ปา เพ่อื อนาคต การปลกู ไมท องถน่ิ เพอ่ื ฟน ฟูระบบนเิ วศของปา . ภาควชิ าชวี วิทยา คณะวิทยาศาสตร, มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม. หนว ยวิจยั การฟน ฟปู า. 2549. ปลกู ใหเปนปา แนวคิดและแนวปฏบิ ัติสาํ หรับการฟน ฟูปา เขตรอน. ภาควิชา ชวี วิทยา คณะวทิ ยาศาสตร, มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม. หนว ยวจิ ัยการฟน ฟปู า . 2543. เมลด็ และกลาไมย นื ตน เพื่อการฟนฟปู าในภาคเหนอื ของประเทศไทย. ภาควชิ า ชีววิทยา คณะวทิ ยาศาสตร, มหาวิทยาลัยเชียงใหม. อทุ ศิ กฎุ อินทร. 2542. นิเวศวิทยาพ้ืนฐานเพ่ือการปาไม. ภาควิชาชวี วิทยาปาไม คณะวนศาสตร มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. เอ้อื มพร วสี มหมาย และปณธิ าน แกวดวงเทยี น. 2547. ไมป ายนื ตนของไทย 1. โรงพมิ พ เอช เอน็ กรปุ จํากดั , กรงุ เทพฯ. อภิสิทธ์ิ สมิ ศริ ,ิ สกลศักด์ิ รัมยะรังสิ และเจริญ ชา งสสี งั ข. 2550. การผลติ กลา ไมส มุนไพรชนิดยืนตน และเถาวลั ย เอกสารประกอบการสัมมนาทางวนวัฒนวิทยา คร้ังท่ี 8 “เทคโนโลยีวนวฒั นเพื่อขจดั ความยากจน”. กลมุ งานวนวฒั นวิจัย สาํ นักวจิ ยั การจดั การปา ไมแ ละผลิตผลปา ไม กรมปา ไม. Blakesleya, D., Elliottb, S., Kuarakb, C., Navakitbumrungb P., Zangkumb, S. & Anusarnsunthornb V. 2002. Propagating framework tree species to restore seasonally dry tropical forest: implications of seasonal seed dispersal and dormancy. Forest Ecology and Management 164: 31–38. Burkill, I. H. 1966. A Dictionary of the Economic Products of the Malay Peninsula 1 & 2. Art Printing Works, Kuala Lampur. Chantaranothai, P. 1995. Barringtonia (Lecythidaceae) in Thailand. Kew Bulletin Vol. 50 (4): 677–694. Faridah Hanum, I. & van der Maesen, L. J. G. (eds.). 1997. Plant Resources of South-East Asia No. 11. Auxiliary Plants. Prosea Foundation, Bogor, Indonesia. Furtado, C. X. 1969. A revision of Lagerstroemia L. (Lythraceae). Gardens’ Bulletin, Singarpore 24: 267–272. Harris, D. J. 1999. Irvingiaceae. Species Plantarum, Flora of the World. Australian Biological Reseources Study, Canberra. International Center for Research in Agroforestry (ICRAF). AgroForestryTree Database. Available at http:// www.worldagroforestrycentre.org/sea/products/afdbases/af/index.asp Lemmens, R. H. M. J. & Wulijarni-Soetjipto, N. (eds.). 1983. Plant Resources of South-East Asia. No. 3: Dye and tannin-producing plants. Prosea Foundation, Bogor, Indonesia. 101

Lemmens, R. H. M. J., Soerianegara I. & Wong W. C. (eds.). 1995. Plant Resources of South-East Asia. No 5 (2). Timber trees: minor commercial timbers. Backhuys Publishers, Leiden. Mabberley, D. J., Pannell, C. M. & Sing, A. M. 1995. Meliaceae. Flora Malesiana ser. I, Vol. 12 (1). Foundation Flora Malesiana. NAFRI. Lao Tree Seed Project, Nam Souang Forest Research Centre, Naxaythong District, Vientiane Municipality, Lao P.D.R. Available on http://www.nafri.org.la/. Nooteboom, H. P. & Chalermglin, P. 2009. The Magnoliaceae of Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 111–138. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 1997. Flora of Thailand 6 (3). Diamon Printing, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 1999. Flora of Thailand 7 (1). Diamon Printing, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2001. Flora of Thailand 7 (3). Prachachon, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2002. Flora of Thailand 7 (4). Prachachon, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2005. Flora of Thailand 8 (1). Prachachon, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2007. Flora of Thailand 8 (2). Prachachon, Bangkok. Santisuk, T. & Larsen, K. (eds.). 2008. Flora of Thailand 9 (3). Prachachon, Bangkok. Saralamp, P. 1997. Medicinal Plants in Thailand Volume 2. Deptartment of Pharmaceutical Botany, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, Bangkok. Saralamp, P., Chuakul, W., Temsirikul, R. & Clayton, T. 1996. Medicinal Plants in Thailand Volume 1. Department of Pharmaceutical Botany, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, Bangkok. Scott, A. J. 1979. A Revision of Anogeissus (Combretaceae). Kew Bulletin 3 (4): 555–566. Smitinand T. & Santisuk, T. 1981. Dipterocarpaceae of Thailand with special reference to silvicultural ecology. Malaysian Forester. 44 (2–3): 377–385. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1970. Flora of Thailand 2 (1). The Tister Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1972. Flora of Thailand 2 (2). The Tister Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1975. Flora of Thailand 2 (3). The Tister Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1981. Flora of Thailand 2 (4). The Tister Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1987. Flora of Thailand 5 (1). The Chutima Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1991. Flora of Thailand 5 (3). The Chutima Press, Bangkok. Smitinand, T. & Larsen, K. (eds.). 1992. Flora of Thailand 5 (4). The Chutima Press, Bangkok. Soerianegara I., Lemmens, R. H. M. J. (eds.). 1993. Plant Resources of South-East Asia. No. 5 (1): Timber trees: major commercial timbers. Backhuys Publishers, Leiden. 102

Sosef, M. S. M., Hong, L. T. & Prawirohatmodjo, S. (eds.). 1998: Plant Resources of South-East Asia No 5 (3). Timber trees: Lesser-known timbers. Prosea Foundation, Bogor, Indonesia. Forest Restoration Research Unit (FORRU). 2000. Tree Seed and Seedling for Restoring Forests in Northern Thailand. Biology Department, Science Faculty, Chiang Mai University, Thailand. van Valkenburg, J. L. C. H. & Bunyapraphatsara, N. (eds). 2001. Plant Resources of South-East Asia No. 12 (2). Medicinal and poisonous plants 2. Backhuys Publisher, Leiden, the Netherlands. Wu, Z. Y & Raven, P. H. (eds.). 1994. Flora of China Vol. 17. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. (eds.). 1996. Flora of China Vol. 15. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. (eds.). 1999. Flora of China Vol. 4. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. & Hong, D. Y. (eds.). 2007. Flora of China Vol. 12. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. & Hong, D. Y. (eds.). 2007. Flora of China Vol. 13. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. & Hong, D. Y. (eds.). 2008. Flora of China Vol. 7. Science Press, Beijing. Wu, Z. Y & Raven, P. H. & Hong, D. Y. (eds.). 2008. Flora of China Vol. 11. Science Press, Beijing. 103

Anacardiaceae Choerospondias axillaris (Roxb.) B. L. Burtt & A. W. Hill Spondias pinnata (L. f.) Kurz Annonaceae Cananga latifolia (Hook. f. & Thomson) Finet & Gagnep. Mitrephora tomentosa Hook. f. & Thomson Polyalthia viridis Craib Apocynaceae Alstonia glaucescens (K. Schum.) Monach. Alstonia scholaris (L.) R. Br. Betulaceae Betula alnoides Buch.-Ham. ex D. Don Capparaceae Crateva magna (Lour.) DC. Clusiaceae (Guttiferae) Cratoxylum formosum (Jack) Dyer Combretaceae Anogeissus acuminata (Roxb. ex DC.) Wall. ex Guillem. & Perr. Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. Terminalia chebula Retz. Dipterocarpaceae Anisoptera costata Korth. Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don Hopea odorata Roxb. Shorea roxburghii G. Don Ebenaceae Diospyros glandulosa Lace Diospyros variegata Kurz Elaeocarpaceae Elaeocarpus hygrophilus Kurz Elaeocarpus lanceifolius Roxb. Elaeocarpus robustus Roxb. Euphorbiaceae Balakata baccata (Roxb.) Esser Bischofia javanica Blume Macaranga denticulata (Blume) Müll. Arg. Phyllanthus emblica L. Fabaceae (Leguminosae-Caesalpinioideae) Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib Bauhinia variegata L. Crudia chrysantha (Pierre) K. Schum. Peltophorum dasyrachis (Miq.) Kurz Senna garrettiana (Craib) H. S. Irwin & Barneby Sindora siamensis Teijsm. & Miq. Fabaceae (Leguminosae-Mimosoideae) Albizia lebbeck (L.) Benth. Albizia lucidior (Steud.) I. C. Nielsen Albizia procera (Roxb.) Benth. Xylia xylocarpa (Roxb.) Taub. var. kerrii (Craib & Hutch.) I. C. Nielsen Fabaceae (Leguminosae-Papilionoideae) Dalbergia cochinchinensis Pierre Erythrina stricta Roxb. Pterocarpus macrocarpus Kurz Fagaceae Castanopsis acuminatissima (Blume) A. DC. Castanopsis argyrophylla King ex Hook. f. Castanopsis diversifolia (Kurz) King ex Hook. f. Castanopsis tribuloides (Sm.) A. DC. Lithocarpus fenestratus (Roxb.) Rehder Quercus aliena Blume 104

Irvingiaceae Irvingia malayana Oliv. ex A. W. Benn. Juglandaceae Engelhardtia spicata Blume Lamiaceae (Labiatae) Tectona grandis L. f. Gmelina arborea Roxb. Lauraceae Cinnamomum iners Reinw. ex Blume Persea kurzii Kosterm. Lecythidaceae Barringtonia acutangula (L.) Gaertn. Careya sphaerica Roxb. Lythraceae Duabanga grandiflora (Roxb. ex DC.) Walp. Lagerstoemia speciosa (L.) Pers. Lagerstroemia floribunda Jack Magnoliaceae Magnolia baillonii Pierre Meliaceae Aphanamixis polystachya (Wall.) R. Parker Sandoricum koetjape (Burm. f.) Merr. Toona ciliata M. Roem. Myrtaceae Syzygium cumini (L.) Skeels Pentaphylacaceae Anneslea fragrans Wall. Pinaceae Pinus kesiya Royle ex Gordon Rhizophoraceae Carallia brachiata (Lour.) Merr. Rosaceae Prunus cerasoides D. Don Rubiaceae Anthocephalus chinensis (Lam.) A. Rich. ex Walp. Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale Mitragyna diversifolia (Wall. ex G. Don) Havil. Nauclea orientalis (L.) L. Rutaceae Acronychia pedunculata (L.) Miq. Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC. Salicaceae Salix tetrasperma Roxb. Sapindaceae Arfeuillea arborescens Pierre Schleichera oleosa (Lour.) Oken Sterculiaceae Pterocymbium tinctorium (Blanco) Merr. Pterospermum diversifolium Blume Styracaceae Styrax benzoides Craib Theaceae Schima wallichii (DC.) Korth. Thymelaeaceae Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte Ulmaceae Holoptelea integrifolia Planch. 105

Acronychia pedunculata (L.) Miq. 24 Erythrina stricta Roxb. 37 Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib Albizia lebbeck (L.) Benth. 91 Gmelina arborea Roxb. 32 Albizia lucidior (Steud.) I. C. Nielsen Albizia procera (Roxb.) Benth. 45 Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale 28 Alstonia glaucescens (K. Schum.) Monach. Alstonia scholaris (L.) R. Br. 44 Holoptelea integrifolia Planch. 18 Anisoptera costata Korth. Anneslea fragrans Wall. 39 Hopea odorata Roxb. 34 Anogeissus acuminata (Roxb. ex DC.) Wall. ex Guillem. 40 Irvingia malayana Oliv. ex A. W. Benn. 71 & Perr. Anthocephalus chinensis (Lam.) A. Rich. ex Walp. 63 Lagerstoemia speciosa (L.) Pers. 67 Aphanamixis polystachya (Wall.) R. Parker Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte 21 Lagerstroemia floribunda Jack 36 Arfeuillea arborescens Pierre Balakata baccata (Roxb.) Esser 97 Lithocarpus fenestratus (Roxb.) Rehder 76 Barringtonia acutangula (L.) Gaertn. Bauhinia variegata L. Macaranga denticulata (Blume) Müll. Arg. 33 Betula alnoides Buch.-Ham. ex D. Don Bischofia javanica Blume 35 Magnolia baillonii Pierre 29 Cananga latifolia (Hook. f. & Thomson) Finet & Gagnep. Carallia brachiata (Lour.) Merr. 19 Mitragyna diversifolia (Wall. ex G. Don) Havil. 20 Careya sphaerica Roxb. Castanopsis acuminatissima (Blume) A. DC. 84 Mitrephora tomentosa Hook. f. & Thomson 92 Castanopsis argyrophylla King ex Hook. f. Castanopsis diversifolia (Kurz) King ex Hook. f. 22 Nauclea orientalis (L.) L. 25 Castanopsis tribuloides (Sm.) A. DC. Choerospondias axillaris (Roxb.) B. L. Burtt & A. W. Hill 79 Peltophorum dasyrachis (Miq.) Kurz 66 Cinnamomum iners Reinw. ex Blume Crateva magna (Lour.) DC. 47 Persea kurzii Kosterm. 93 Cratoxylum formosum (Jack) Dyer Crudia chrysantha (Pierre) K. Schum. 30 Phyllanthus emblica L. 50 Dalbergia cochinchinensis Pierre Diospyros glandulosa Lace 64 Pinus kesiya Royle ex Gordon 57 Diospyros variegata Kurz Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don 26 Polyalthia viridis Craib 94 Duabanga grandiflora (Roxb. ex DC.) Walp. Elaeocarpus hygrophilus Kurz 42 Prunus cerasoides D. Don 41 Elaeocarpus lanceifolius Roxb. Elaeocarpus robustus Roxb. 96 Pterocarpus macrocarpus Kurz 86 Engelhardtia spicata Blume 31 Pterocymbium tinctorium (Blanco) Merr. 43 69 Pterospermum diversifolium Blume 55 72 Quercus aliena Blume 73 77 Salix tetrasperma Roxb. 58 75 Sandoricum koetjape (Burm. f.) Merr. 70 74 Schima wallichii (DC.) Korth. 38 52 Schleichera oleosa (Lour.) Oken 83 81 Senna garrettiana (Craib) H. S. Irwin & Barneby 65 27 Shorea roxburghii G. Don 88 85 Sindora siamensis Teijsm. & Miq. 90 60 Spondias pinnata (L. f.) Kurz 49 89 Styrax benzoides Craib 78 23 Syzygium cumini (L.) Skeels 98 87 Tectona grandis L. f. 62 54 Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. 59 56 Terminalia chebula Retz. 95 48 Toona ciliata M. Roem. 53 46 Xylia xylocarpa (Roxb.) Taub. var. kerrii (Craib & Hutch.) 61 I. C. Nielsen 82 80 Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC. 51 106

คณะทำ�ง�น นายดาำ รงค์ พิเดช อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สตั ว์ป่า และพันธุพ์ ชื ท่ีปรกึ ษา นายเรงิ ชัย ประยูรเวช รองอธบิ ดีกรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตวป์ ่า และพันธพ์ุ ืช ท่ปี รกึ ษา นายมโนพศั หวั เมืองแกว้ รองอธิบดีกรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตวป์ ่า และพันธพ์ุ ืช ท่ีปรกึ ษา นายธีรภัทร ประยูรสทิ ธิ รองอธิบดีกรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธ์ุพืช ที่ปรกึ ษา นายจาำ ลอง เพ็งคล้าย ท่ีปรกึ ษา นายธวชั ชยั สนั ติสขุ ทป่ี รกึ ษา นางก่องกานดา ชยามฤต ที่ปรกึ ษา นายธวัชชัย วงศ์ประเสริฐ ทีป่ รึกษา นางเตือนใจ นชุ ดาำ รงค์ ผู้อำานวยการสำานกั วิจยั การอนรุ ักษป์ า่ ไม้และพนั ธ์พุ ขื ประธานคณะทำางาน นายสมราน สดุ ดี คณะทำางาน นายปิยชาติ ไตรสารศรี คณะทำางาน นายวรดลต์ แจม่ จาำ รญู คณะทำางาน นายมานพ ผูพ้ ฒั น์ คณะทำางาน นางสาวสุคนธท์ พิ ย์ ศริ มิ งคล คณะทำางาน นางสาวโสมนัสสา แสงฤทธ์ิ คณะทำางาน นายสคุ ดิ เรืองเรอื่ คณะทำางาน นางสาวนนั ทวรรณ สปุ ันตี คณะทำางาน นายพาโชค พดู จา คณะทำางาน นางสาวนารี ศิลปศร คณะทำางาน นายราชันย์ ภูม่ า คณะทำางานและเลขานกุ าร นายปรีชา การะเกตุ คณะทำางานและผู้ช่วยเลขานุการ นายทนงศักด์ิ จงอนุรกั ษ์ คณะทำางานและผชู้ ่วยเลขานุการ นางสาวนันท์นภัส ภทั รหริ ัญไตรสนิ คณะทำางานและผูช้ ่วยเลขานกุ าร คำ�นยิ ม คณะผู้จัดทำาขอขอบคุณสำานักวิจัยและพัฒนาการป่าไม้ และสำานักส่งเสริมการปลูกป่า กรมปา่ ไม้ ทใ่ี หค้ วามอนเุ คราะหข์ อ้ มลู ทเ่ี ปน็ ประโยชนเ์ กย่ี วกบั การเพาะชาำ กลา้ ไมแ้ ละการปลกู ปา่ สาำ นกั อนรุ กั ษแ์ ละจดั การตน้ นาำ้ กรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตว์ปา่ และพันธ์ุพืช ทใ่ี หข้ อ้ มลู รายละเอียดเก่ียวกับ พื้นทลี่ ุ่มนาำ้ นายมนสั รวดเรว็ สาำ หรบั ขอ้ มลู พรรณไมบ้ างชนดิ นายพงษศ์ กั ด์ิ พลเสนา และนางสาว วาปรี เสนสทิ ธ์ิ ที่มอบภาพบางส่วนให้คณะผู้จัดทำาได้นำามาใช้ประกอบ และขอขอบคุณเจ้าหน้าท่ี และหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องท่ีมีส่วนในการผลิตส่ือสิ่งพิมพ์ท่ีเป็นประโยชน์และใช้อ้างอิงในการจัดทำา คมู่ ือเลือกชนิดพรรณไม้เพอื่ ปลูกปา่ ป้องกนั อทุ กภยั นี้ 107



คมู ือเลอื กชนดิ พรรณไมเ พอื่ ปลกู ปา ปอ งกันอุทกภยั พิมพครั้งที่ 1 จํานวนพิมพ 3,000 เลม พุทธศกั ราช 2555 ขอ มูลทางบรรณานกุ รมของสํานักหอสมุดแหง ชาติ National of Library of Thailand Cataloging in Publication Data สาํ นักงานหอพรรณไม. แลคะูมพือนั เธลพุ ือืชกชกนระดิ ทพรรวรงณทไรมพั เพยา่ือกปรลธกูรรปมาชปาอ ตงแิกลนั ะอสทุ งิ่ กแภวดัยล.-อ-มก, ร2งุ 5เ5ท5พ.ฯ : กรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วป า 120 หนา. 1. ตน ไมริมทาง. 2. การปลกู ตนไม. I. ช่ือเรือ่ ง. 625.77 ISBN 978-974-286-963-2 หนังสือเผยแพร หามจําหนาย พมิ พที่ : โรงพมิ พการศาสนา 314-316 แขวงบานบาตร เขตปอ มปราบศตั รพู าย กรงุ เทพฯ โทร 0 2223 3351 โทรสาร 0 2621 2910 แยกสีท่ี : บรษิ ัท ซีเวิลด กราฟฟค จํากัด 93/5 ซอยภมุ รนิ ราชปก ษี ถนนสมเด็จพระปนเกลา แขวงอรณุ อมั รนิ ทร เขตบางกอกนอย กรุงเทพฯ 10700 โทร 0 2433 4000, 0 2883 1755-6 โทรสาร 0 2883 1757 สํานกั งานหอพรรณไม กรมอุทยานแหงชาติ สัตวป า และพนั ธพุ ืช กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ ม



ISBN 978-974-286-963-2 กรมอุทยานแหง ชาติ สตั วป า และพันธุพืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม