วันเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ความเป็นมา 24 มิถุนายน วันเปลย่ี นแปลงการปกครอง เม่ือวันท่ี 24 มิถุนายน 2475 คณะราษฎร ได้นาทหารบก และทหารเรือ ซ่ึงท้ังหมดเป็น กองกาลังในพระนคร มารวมตัวกันบริเวณรอบพระที่น่ังอนันตสมาคม ประมาณ 2,000 นาย ต้ังแต่เวลาประมาณ 05.00 น. โดยอ้างว่าเป็นการสวนสนาม จากน้ันให้ พนั เอก พระยาพหลพล พยุหเสนา อ่านประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ 1 ณ บริเวณลานพระบรมรูปทรงมา้ มีใจความว่า \"เม่ือกษัตริย์องค์นี้ได้ครองราชสมบัติสืบต่อจากพระเชษฐาน้ัน ในช้ันต้นราษฎรบางคน ได้หวังกันว่ากษัตริย์องค์ใหม่น้ีจะปกครองราษฎรให้ร่มเย็น แต่การณ์ก็หาได้เป็นไปตามท่ีคิด หวังกันไม่ กษัตริย์คงทรงอานาจอยู่เหนือกฎหมายเดิม ทรงแต่งต้ังญาติวงศ์และคนสอพลอไร้ คุณความรู้ให้ดารงตาแหน่งที่สาคัญ ๆ ไม่ทรงฟังเสียงราษฎร ปล่อยให้ข้าราชการใช้อานาจ หน้าท่ีในทางทจุ ริต มีการรับสินบนในการก่อสร้างและการซ้ือของใช้ในราชการ หากาไรในการ เปลี่ยนเงิน ผลาญเงินของประเทศ ยกพวกเจ้าข้ึนให้สิทธิพิเศษมากกว่าราษฎร กดข่ีข่มเหง ราษฎร ปกครองโดยขาดหลักวิชา ปล่อยให้บ้านเมืองเป็นไปตามยถากรรม ดังที่จะเห็นได้จาก ความตกต่าในทางเศรษฐกิจและความฝืดเคืองในการทามาหากินซ่ึงพวกราษฎรได้รู้กันอยู่ โดยท่ัวไปแล้ว รัฐบาลของกษัตริย์เหนือกฎหมายมิสามารถแก้ไขให้ฟ้ นื ข้นึ ได้ หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอโพธติ์ าก จังหวัดหนองคาย

การที่แก้ไขไม่ได้ก็เพราะรัฐบาลของกษัตริย์มิได้ปกครองประเทศเพ่ือราษฎรตามที่ รัฐบาลอ่ืน ๆ ได้กระทากัน รัฐบาลของกษัตริย์ได้ถือเอาราษฎรเป็นทาส (ซ่ึงเรียกว่าไพร่บ้าง ข้า บ้าง) เปน็ สัตว์เดียรัจฉาน ไม่นึกว่าเปน็ มนุษย์ เหตฉุ ะน้ัน แทนที่จะชว่ ยราษฎร กลับพากันทานา บนหลังราษฎร จะเห็นได้ว่า ภาษีอากรท่ีบีบค้ันเอาจากราษฎรน้ัน กษัตริย์ได้หักเอาไว้ใช้ปีหน่ึง เป็นจานวนหลายล้าน ส่วนราษฎรสิ กว่าจะหาได้แม้แต่เล็กน้อย เลือดตาแทบกระเด็น ถึงคราว เสียเงินราชการหรือภาษีใด ๆ ถ้าไม่มีเงินรัฐบาลก็ยึดทรัพย์หรือใช้งานโยธา แต่พวกเจ้ากลับ นอนกินกันเปน็ สุข ไม่มปี ระเทศใดในโลกจะให้เงินเจ้ามากเช่นน้ี นอกจากพระเจ้าซาร์และพระ เจ้าไกเซอร์เยอรมัน ซ่ึงชนชาติน้ันก็ได้โค่นราชบัลลังก์ลงเสียแล้ว รัฐบาลของกษัตริย์ได้ปกครองอย่างหลอกลวงไม่ซ่ือตรงต่อราษฎร มีเป็นต้นว่าหลอกว่า จะบารุงการทามาหากินอย่างโน้นอย่างนี้ แต่คร้ันคอย ๆ ก็เหลวไป หาได้ทาจริงจังไม่ มิหนาซ้า กล่าวหม่ินประมาทราษฎรผู้มีบุญคุณเสียภาษีอากรให้พวกเจ้าได้กิน ว่าราษฎรยังมีเสียงทาง การเมืองไม่ได้ เพราะราษฎรโง่ คาพูดของรัฐบาลเช่นนี้ใช้ไม่ได้ ถ้าราษฎรโง่ เจ้าก็โง่เพราะเป็น คนชาติเดียวกัน ที่ราษฎรรู้ไม่ถึงเจ้าน้ันเป็นเพราะขาดการศึกษาท่ีพวกเจ้าปกปิดไว้ไม่ให้เรียน เต็มที่ เพราะเกรงว่าเม่ือราษฎรได้มีการศึกษา ก็จะรู้ความช่ัวร้ายที่พวกเจ้าทาไว้ และคงจะไม่ ยอมให้เจ้าทานาบนหลังคนอีกต่อไป หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

ราษฎรท้ังหลายพึงรู้เถิดว่า ประเทศเราน้ีเป็นของราษฎร ไม่ใช่ของกษัตริย์ตามที่เขา หลอกลวง บรรพบุรุษของราษฎรเป็นผู้ช่วยกันกู้ให้ประเทศเป็นอิสรภาพพ้นมือจากข้าศึก พวกเจ้ามแี ต่ชุบมอื เปิบและกวาดทรพั ย์สมบตั ิเข้าไว้ต้ังหลายรอ้ ยล้าน เงินเหล่านเี้ อามาจาก ไหน ? ก็เอามาจากราษฎรเพราะวิธีทานาบนหลังคนน่ันเอง บ้านเมืองกาลังอัตคัดฝืดเคือง ชาวนาและพ่อแม่ทหารต้องท้ิงนา เพราะทานาไม่ได้ผล รัฐบาลไม่บารุง รัฐบาลไล่คนงาน ออกอย่างเกล่ือนกลาด นักเรียนท่ีเรียนสาเร็จแล้วและทหารที่ปลดกองหนุนแล้วก็ไม่มีงาน ทา จะต้องอดอยากไปตามยถากรรม เหล่าน้ีเป็นผลของกษัตริย์เหนือกฎหมาย บีบค้ัน ข้าราชการช้นั ผู้น้อย นายสิบ และเสมียน เม่ือให้ออกจากงานแล้วก็ไม่ให้เบ้ียบานาญ ความ จรงิ ควรเอาเงินที่พวกเจา้ กวาดรวบรวมไว้มาจัดบารุงบา้ นเมอื งใหค้ นมงี านทา จึงจะสมควรที่ สนองคุณราษฎรซ่งึ ได้เสียภาษีอากรให้พวกเจ้าได้ร่ารวยมานาน แต่พวกเจ้าก็หาได้ทาอย่าง ใดไม่ คงสูบเลือดกันเร่ือยไป เงินเหลือเท่าไรก็เอาไปฝากต่างประเทศ คอยเตรียมหนีเม่ือ บา้ นเมอื งทรุดโทรม ปล่อยใหร้ าษฎรอดอยาก การเหล่านย้ี ่อมชว่ั รา้ ย เหตฉุ ะนน้ั ราษฎร ขา้ ราชการ ทหาร และพลเรอื น ท่ีรูเ้ ท่าถึงการกระทาอันช่วั ร้ายของ รฐั บาลดังกล่าวแล้ว จึงรวมกาลังต้ังเป็นคณะราษฎรข้ึน และได้ยึดอานาจของกษัตริย์ไว้ได้ แล้ว คณะราษฎรเห็นว่าการที่จะแก้ความช่ัวร้ายนี้ได้ก็โดยท่ีจะต้องจัดการปกครองโดยมี สภา จะได้ชว่ ยกันปรกึ ษาหารือหลาย ๆ ความคิดดีกว่าความคิดเดียว ส่วนผ้เู ป็นประมขุ ของ ประเทศนน้ั คณะราษฎรไมป่ ระสงค์ทาการแย่งชงิ ราชสมบตั ิ ฉะน้นั จึงได้อัญเชิญให้กษัตรยิ ์ องค์นี้ดารงตาแหน่งกษัตริย์ต่อไป แต่จะต้องอยู่ใต้กฎหมายธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน จะทาอะไรโดยลาพังไมไ่ ด้ นอกจากดว้ ยความเหน็ ชอบของสภาผแู้ ทนราษฎร หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

1. จะต้องรักษาความเป็นเอกราชท้ังหลาย เช่น เอกราชในทางการเมือง ในทางศาล ในทางเศรษฐกิจ ฯลฯ ของประเทศไว้ให้ม่ันคง 2. จะต้องรักษาความปลอดภัยภายในประเทศ ให้การประทุษร้ายต่อกันลดน้อยลงให้ มาก 3. ต้องบารุงความสุขสมบูรณ์ของราษฎรในทางเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลใหม่จะจัดหางาน ให้ราษฎรทุกคนทา จะวางโครงการเศรษฐกิจแห่งชาติ ไมป่ ล่อยให้ราษฎรอดอยาก 4. จะต้องให้ราษฎรมสี ิทธเิ สมอภาคกัน (ไม่ใชพ่ วกเจ้ามีสิทธยิ ่ิงกว่าราษฎรเชน่ ท่ีเป็นอยู่ ในเวลาน้ี) 5. จะต้องให้ราษฎรได้มีเสรีภาพ มีความเป็นอิสระ เม่ือเสรีภาพนี้ไม่ขัดต่อหลัก 4 ประการดังกล่าวข้างต้น 6. จะต้องให้การศึกษาอย่างเต็มท่ีแก่ราษฎร ราษฎรท้ังหลายจงพร้อมใจกันช่วยคณะราษฎรให้ทากิจอันจะคงอยู่ช่ัวดินฟา้ น้ีให้สาเร็จ คณะราษฎรขอให้ทกุ คนที่มิได้ร่วมมอื เขา้ ยึดอานาจจากรัฐบาลกษัตริย์เหนือกฎหมายพึงต้ังตน อยู่ในความสงบและต้ังหน้าทามาหากิน อย่าทาการใด ๆ อันเป็นการขัดขวางต่อคณะราษฎร การท่ีราษฎรช่วยคณะราษฎรน้ี เท่ากับราษฎรช่วยประเทศและช่วยตัวราษฎร บุตร หลาน เหลน ของตนเอง ประเทศจะมีความเป็นเอกราชอย่างพร้อมบริบูรณ์ ราษฎรจะได้รับความ ปลอดภัย ทกุ คนจะต้องมีงานทาไม่ต้องอดตาย ทุกคนจะมีสิทธิเสมอกัน และมีเสรีภาพพ้นจาก การเป็นไพร่ เป็นข้า เป็นทาสพวกเจ้า หมดสมัยท่ีเจ้าจะทานาบนหลังราษฎร สิ่งท่ีทุกคนพึง ปรารถนาคือ ความสุขความเจริญอย่างประเสริฐซ่ึงเรียกเป็นศัพท์ว่า \"ศรีอาริยะ\" น้ัน ก็จะพึง บังเกิดข้นึ แก่ราษฎรถ้วนหน้า\" ห้องสมุดประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

ซ่ึงเม่ือ พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา ได้อ่าน ประกาศคณะราษฎร ฉบับท่ี 1 จบ ทหารที่อยู่ในบริเวณดังกล่าวก็พากันโห่ร้องต้อนรับคณะปฏิวัติ เน่ืองจากมีความไม่พอใจ ระบอบการปกครองแบบเก่าอยู่แล้ว แต่บางคนก็จาใจทาไปอย่างสับสนต่อเหตุการณ์ขณะน้ัน หลังจากที่คณะปฏิวัติได้ควบคุมสถานการณ์ไว้ได้เรียบร้อย ก็ได้เชิญเจ้านายและพระราชวงศ์ บางพระองค์ท่ีคมุ กาลังทหารมากักไว้ โดยให้ประทับอยู่ภายในพระท่ีน่ังอนันตสมาคม เพ่ือเป็น องค์ประกันของคณะราษฎร โดยเฉพาะสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต ซ่ึงพระองค์ ทรงมพี ระราชอานาจมากที่สุด โดยคมุ กาลังทหารและพลเรือนของประเทศส่วนใหญ่ไว้ และได้ ทูลให้ลงพระนามประกาศที่คณะราษฎรนามาถวายซ่งึ มีข้อความว่า \"ด้วยตามท่ีคณะราษฎรได้ยึดอานาจการปกครองแผ่นดินไว้ได้โดยมีความประสงค์ข้อ ใหญ่ ที่จะให้ประเทศสยามได้มีธรรมนูญการปกครองแผ่นดินน้ัน ข้าพเจ้าขอให้ทหาร ข้าราชการ และราษฎรท้ังหลายจงช่วยกันรักษาความสงบ อย่าให้เสียเลือดเน้ือ ของคนไทย ด้วยกันโดยไม่จาเปน็ เลย\" โดยประกาศของ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต ท่ีทางคณะราษฎรได้ทูลให้ ลงพระนามน้ัน ก็ถูกคณะราษฎรนาประกาศฉบับดังกล่าวไปใช้เสมือนเป็นคารับรองจากผู้มี อานาจสูงสุดขณะน้ัน ในการออกคาส่ังให้ส่วนราชการทกุ แห่งท่ัวประเทศ รวมท้ังกาลังทหารหัว เมืองให้ปฏิบัติหน้าท่ีไปตามปกติ โดยไม่มีการหยุดชะงักใด ๆ เลย และเม่ือเหตุการณ์ภายใน พระนครเป็นไปด้วยดี คณะราษฎรก็ได้ทาหนังสือราชการซ่ึงลงนามโดย พันเอก พระยาพหล พลพยุหเสนา พันเอก พระยาทรงสุรเดช และพันเอก พระยาฤทธิอัคเนย์ ส่งไปกราบถวาย บังคมทูล พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระราชวังไกลกังวล หัวหิน และอัญเชิญใน หลวงกลับสู่พระนครเปน็ กษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญการปกครองแผน่ ดินซ่งึ คณะราษฎรได้ร่างข้นึ หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

การวางแผนการของคณะราษฎร ในการวางแผนดังกล่าวกระทาที่บ้าน ร.ท. ประยูร ภมรมนตรี ในวันท่ี 12 มิถุนายน พ.ศ. 2475 โดยมีเป้าหมายสาคัญในการวางแผนควบคุมสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระ นครสวรรค์วรพินิต ซ่ึงเป็นผู้สาเร็จราชการรักษาพระนคร โดยมีการเล่ือนวันเข้า ดาเนินการหลายคร้ังเพ่ือความพร้อม หลังจากน้ัน ยังได้มีการประชุมกาหนดแผนการ เพิ่มเติมอีกท่ีบ้านพระยาทรงสุรเดช โดยมีการวางแผนว่าในวันที่ 24 มิถุนายน จะ ดาเนนิ การอยา่ งไร และมีการแบ่งงานใหแ้ ต่ละกลุ่ม แบง่ ออกเปน็ 4 หนว่ ยด้วยกัน คือ หน่วยท่ี 1 ทาหน้าท่ีทาลายการส่ือสารและการคมนาคมที่สาคัญ เช่น โทรศัพท์ โทร เลข ดาเนนิ การโดยท้ังฝ่ายทหารบกและพลเรอื น ทหารบกจะทาการตัดสายโทรศัพท์ของ ทหาร ส่วนโทรศัพท์กลางที่วัดเลียบ มี นายควง อภัยวงศ์ นายประจวบ บุนนาค นาย วิลาศ โอสถานนท์ ดาเนินการ โดยมีทหารเรือทาหน้าท่ีอารักขา ส่วนสายโทรศัพท์และ สายโทรเลขตามทางรถไฟและกรมไปรษณีย์ เป็นหน้าท่ีของหลวงสุนทรเทพหัสดิน หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์ หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ เป็นต้น ซ่ึงหน่วยนี้ยังรับผิดชอบ คอยกันมใิ หร้ ถไฟจากต่างจังหวัดแล่นเข้ามาได้ โดยเรม่ิ งานต้ังแต่เวลา 06.00 น. หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

หน่วยที่ 2 เปน็ หน่วยเฝ้าคมุ โดยมากเป็นฝา่ ยพลเรือนผสมกับทหาร ทาหน้าท่ีควบคุมตัว เจ้านายและบุคคลสาคัญต่าง ๆ เช่น สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต จากวังสวน ผักกาด มายังพระที่น่ังอนันตสมาคม พระประยุทธอริย่ัน จากกรมทหารบางซ่ือ เป็นต้น นอกจากน้ียังมกี ารวางแผนให้เตรียมรถยนต์สาหรับลากปนื ใหญ่มาต้ังเตรียมพร้อมไว้ โดยทาที ท่าเปน็ ตรวจตรารถยนต์อีกด้วย โดยหน่วยน้ีดาเนินงานโดย นายทวี บุณยเกตุ นายจรูญ สืบแสง นายต้ัว ลพานุกรม หลวงอานวยสงคราม เป็นต้น โดยฝ่ายนี้เร่ิมงานต้ังแต่เวลา 01.00 น. หน่วยท่ี 3 เป็นหน่วยปฏิบัติการเคล่ือนย้ายกาลัง ซ่ึงทาหน้าที่ประสานท้ังฝ่ายทหารบก และทหารเรือ เช่น ทหารเรือจะติดไฟเรอื รบ และเรือยามฝ่ งั ออกเตรียมปฏิบัติการตามลานา้ ได้ ทันที หน่วยที่ 4 เปน็ ฝา่ ยท่ีเรียกกันว่า \"มนั สมอง\" มี นายปรีดี พนมยงค์ เปน็ หัวหน้า ทาหน้าท่ี ร่างคาแถลงการณ์ ร่างรัฐธรรมนูญ และหลักกฎหมายปกครองประเทศต่าง ๆ รวมท้ังการเจรจา กับต่างประเทศเพ่ือทาความเข้าใจภายหลังการปฏิบัติการสาเร็จแล้ว หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอโพธิต์ าก จังหวัดหนองคาย

จุดมุ่งหมายในการเปลย่ี นแปลงการปกครอง คณะราษฎร มุ่งหวังท่ีจะสร้างระบอบประชาธิปไตย มีรฐั ธรรมนูญเป็นหลักในการ ปกครองประเทศ โดยกาหนดไว้ 3 ประการ ดังนี้ ประการแรก เพ่ือวางรากฐานประชาธิปไตยโดยมีพระมหากษัตริย์ภายใต้ รฐั ธรรมนญู และปฏิเสธการสถาปนาสาธารณรฐั โดยเด็ดขาด ประการท่ีสอง กาหนดการเปลี่ยนแปลงการปกครองด้วยการยึดอานาจ เพ่ือเปลี่ยน จากสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เป็นระบบท่ีมีพระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ ไม่ใช่ การจลาจลนองเลือด ให้งดเว้นการทาทารุณใด ๆ ท้ังส้ิน ประการท่ีสาม ให้ต้ังอยู่ในสัจจะ เสียสละเพ่ือประเทศชาติ เว้นการหาประโยชน์ สรา้ งตนเองโดยเด็ดขาด ห้องสมุดประชาชนอาเภอโพธติ์ าก จังหวัดหนองคาย

สาเหตุท่ีทาใหค้ ณะราษฎรตัดสินใจเปล่ยี นระบอบการปกครอง สาเหตุแรก ได้แก่ สภาพบ้านเมืองในช่วงเวลาน้ัน พระบาทสมเด็จพระปกเกล้า เจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาอภิรัฐมนตรีสภา ซ่ึงสมาชิกท้ังหมดเป็นพระบรมวงศานุวงศ์ ด้วย เหตผุ ลท่ีจาให้แก้สถานการณ์ท่ีกล่าวว่า พระมหากษัตริย์กับพระบรมวงศ์ผู้ใหญ่แตกแยก กัน ดังน้ัน การยับย้ังข้อเสนอบางเรี่องโดยเฉพาะพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวท่ีจะพระราชทานรัฐธรรมนูญให้ประชาชนชาวไทยในวาระ ราชวงศ์ จึงทาให้คณะราษฎรและกลุ่มหนังสือพมิ พ์มองว่า พวกเจ้าหลงกับอานาจ สาเหตุที่สอง ได้แก่ ปัญหาเศรษฐกิจของประเทศรายได้ไม่พอกับรายจ่าย สืบเน่ือง จากเศรษฐกิจของโลกหลังสงครามโลกคร้ังท่ี 1 และการใช้จ่ายในรชั สมัยพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว การแก้ไขคือ การดุลข้าราชการ ยุบเลิกหน่วยงานต่าง ๆ ตัด ทอนค่าใช้จ่ายของกระทรวง กรม กอง และเก็บภาษีบางประการเพ่ิมการแก้ไข ดังนี้ ก่อให้เกิดความไม่พอใจแก่ผู้เสียประโยชน์ ในวงการทหารก็เช่นกัน จึงเป็นเหตุให้ นายทหารคิดเปลี่ยนแปลงการปกครอง ในขณะที่มีการดุลข้าราชการออก ก็มีกลุ่มบุคคล มองว่าดุลออกเฉพาะสามัญชน ส่วนข้าราชการที่เป็นเจ้าไม่ต้องถูกดุล แล้วยังบรรจุเข้า ทางานแทนสามัญชนอีก ความแตกต่างทางฐานะด้านสังคมก็เป็นอีกสาเหตหุ น่งึ ส า เ ห ตุ ท่ี ส า คั ญ ที่ สุ ด ก็ คื อ ค ว า ม ล่ า ช้ า ใ น ก า ร บ ริ ห า ร ร า ช ก า ร แ ผ่ น ดิ น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์จะฝึกข้าราชการในสภา กรรมการองคมนตรีให้เรียนรู้วิธีการประชุม ปรึกษาแบบรัฐสภาเพ่ือเตรียมการ พระราชทานรัฐธรรมนูญ ก็ทาได้อย่างไม่มีผลเท่าไรนัก พระราชบัญญติเทศบาล ซ่ึงจะ เป็นรากฐานของการปกครองตนเองก็ยังไม่ได้ประกาศออกใช้ และข้อสุดท้ายคือ ร่าง รัฐธรรมนูญที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงให้ผู้ชานาญการร่างไว้เสร็จ เรยี บรอ้ ยแล้ว ก็ยงั ไมไ่ ด้พระราชทานแก่ประชาชน หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอโพธติ์ าก จังหวัดหนองคาย

สัญลักษณ์วันเปลีย่ นแปลงการปกครอง หมุดทองเหลือง เป็นหลักฐานประวัติศาสตร์ในเหตุการณ์คร้ังน้ัน โดยหมุด ทองเหลือง ถูกฝังอยู่กับพ้ืนถนนบนลานพระบรมรูปทรงม้า ด้านสนามเสือป่า มี ขอ้ ความว่า \"ณ ที่น้ี 24 มถิ นุ ายน 2475 เวลาย่ารุ่ง คณะราษฎร ได้ก่อกาเนิดรัฐธรรมนญู เพ่อื ความเจรญิ ของชาติ\" ที่มา: wiki.kpi.ac.th, m-culture.go.th หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอโพธติ์ าก จังหวัดหนองคาย