แนวทางการพัฒนาตามตำราแม่ฟ้าหลวง

แนวทางการพัฒนา ตามตำราแมฟาหลวง เรอ่ื ง การปลูกปา ปลูกคน : การเพาะและปลกู ไทร

ISBN (ebook) 978-616-7681-17-7 พมิ พ์คร้งั ท่ี 1 : กนั ยายน 2559 สงวนลิขสิทธ์ิ พ.ศ. 2559 โดยมลู นธิ แิ มฟ่ า้ หลวง ในพระบรมราชูปถมั ภ์ สงวนลิขสิทธิต์ ามพระราชบัญญตั ิ การคัดลอกสว่ นใดๆ ในหนงั สอื น้ีไปเผยแพร่ในทกุ รูปแบบต้องได้รบั อนุญาตจากเจา้ ของลขิ สิทธ์ิ ยกเวน้ การอา้ งอิงเพอ่ื การศึกษาและการวิจารณ์ จัดทำ�โดย : มลู นธิ ิแม่ฟ้าหลวง ในพระบรมราชปู ถมั ภ์

02 แนวทางการพฒั นาตามต�ำราแมฟ่ า้ หลวง เร่อื ง การปลูกปา่ ปลูกคน : การเพาะและปลกู ไทร สารบัญ 1. ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรแ์ ละลักษณะทว่ั ไป 03 1.1 ไกร 03 1.2 โพธ ์ิ 06 1.3 ไทรยอ้ ยใบแหลม 08 1.4 โพขนี้ ก 10 2. การขยายพนั ธุ์ 13 2.1 การเก็บและเตรยี มเมล็ดพนั ธ์ุ 13 2.2 การเพาะเมลด็ 19 2.3 การดแู ลเมล็ดท่เี พาะ 23 2.4 การเพาะกล้า/การยา้ ยกล้าลงถุง 24 2.5 การดแู ลกล้า 27 3. ตารางประมาณการแรงงานส�ำหรบั การปลกู ไทร 29 4. สรปุ ปฏทิ ินการเพาะปลกู 30

แนวทางการพฒั นาตามต�ำราแมฟ่ า้ หลวง เรอื่ ง การปลกู ปา่ ปลูกคน : การเพาะและปลูกไทร / 03 ลักษณะทางพฤกษศาสตรแ์ ละลักษณะทวั่ ไป [01] ลักษณะทางพฤกษศาสตร์และลักษณะท่ัวไป ไทรเป็นพืชในวงศ์ Moraceae สกุล Ficus มีหลากหลายพันธุ์ เช่น ต้นไทร ต้นโพธ์ิ ต้นไกร พืชตระกูลนี้เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีถ่ินก�ำเนิดอยู่ในประเทศอินเดีย และ ประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ไทรเป็นพืชท่ีได้รับการกล่าวถึงในประวัติศาสตร์และอยู่ในความเชื่อของชาวไทยมาช้านาน ไทรเป็น ไม้ส�ำคัญทางพุทธศาสนา คนไทยส่วนใหญ่จึงเช่ือว่าเป็นไม้ศักดิ์สิทธ์ิ นอกจากน้ันแล้ว ไทรยังเป็น ตน้ ไมท้ ่ีใหร้ ม่ เงา และมสี ว่ นส�ำคญั ในการปรบั สมดลุ ของธรรมชาติ อกี ทง้ั ยงั ชว่ ยสรา้ งความหลากหลาย ทางชีวภาพให้เกิดข้ึนในป่าด้วย เพราะเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ ให้ผลท่ีเป็นอาหารของสัตว์ บางชนิด และยงั เป็นทีอ่ ยอู่ าศยั ของพชื บางชนดิ ด้วย เช่น กลว้ ยไม้ กาฝาก เปน็ ต้น ตามธรรมชาติแล้ว พืชสกุลนี้ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด และอาศัยนกเป็นตัวช่วยในการขยายพันธุ์ เนือ่ งจากเมล็ดของพืชตระกลู น้มี เี ปลอื กแขง็ กรดในกระเพาะของนกจะชว่ ยกัดกรอ่ นเปลือกของเมล็ด ใหบ้ างจนสามารถงอกได้ แตอ่ ตั ราการงอกยงั คงมีน้อย 1.1 ไกร ช่ือวิทยาศาสตร์ : Ficus concinna Miq. ชื่อวงศ์ : Moraceae สกุล : Ficus ลักษณะท่ัวไป ไมย้ นื ตน้ ขนาดกลางถงึ ขนาดใหญ่ มถี นิ่ ก�ำเนดิ ในประเทศอนิ เดยี ศรลี งั กา ปากสี ถาน และแพรก่ ระจาย ท่วั ไปในแถบเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้

04 แนวทางการพฒั นาตามตำ� ราแมฟ่ ้าหลวง เร่ือง การปลูกป่า ปลูกคน : การเพาะและปลูกไทร / ลักษณะทางพฤกษศาสตร์และลักษณะทั่วไป ลำ� ตน้ : สูงไดถ้ ึง 30 เมตร มียางสขี าว รากอากาศเกิดใกลโ้ คนต้น ล�ำต้น และทกุ ส่วนสนี ำ�้ ตาล ไมม่ ีขน ผิวเปลอื ก : สเี ทาเรียบ ใบ : ใบอ่อนสีชมพู ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ รูปรี หรือรูปใบหอกกลับ กว้าง 2 - 4 เซนติเมตร ยาว 5 - 8.5 เซนติเมตร ปลายแหลมหรือแหลมต่ิงส้ันๆ โคนแหลมหรือสอบ ขอบเรียบ แผ่นใบหนา เส้นแขนงใบขา้ งละประมาณ 12 เสน้ ปลายเส้นจรดกนั ก่อนถึงขอบใบ เส้นกลางใบสขี าว เห็นเด่นชดั ท้งั 2 ด้าน ก้านใบยาว 1.2 - 1.5 เซนติเมตร หูใบ 2 อันประกบกันหมุ้ ยอดออ่ น รูปไข่แกมรูปใบหอก ร่วงงา่ ย ดอก : ช่อดอกออกเปน็ คู่ตามง่ามใบ และอยทู่ างดา้ นลา่ งของใบ มีใบประดบั เลก็ ๆ 3 ใบ รูปคลา้ ย สามเหล่ียม ร่วงงา่ ย กา้ นชอ่ ดอกยาว 1 - 5 มลิ ลเิ มตร ช่อดอกรปู รา่ งคลา้ ยผล มีฐานรองดอกเลก็ มาก แยกเพศอยภู่ ายในกระเปาะ ดอกเพศผู้มีจ�ำนวนนอ้ ย อยู่ใกลร้ ูเปดิ ไมม่ กี ้าน มีกลีบรวมบางๆ ผล : เป็นหน่วยผล เกดิ ตามซอกใบ เสน้ ผ่านศนู ยก์ ลางประมาณ 0.5 - 1 เซนติเมตร ก้านหน่วยผลยาว 0.8-1 เซนตเิ มตร ผวิ หนว่ ยผลมสี ะเกด็ สนี ำ�้ ตาลกระจายทว่ั ไป เมอื่ สกุ สเี หลอื งอมสม้ สเี ทาอมมว่ ง หรอื สมี ว่ งเขม้ ประโยชน์ ไม้ให้ร่มเงา ความส�ำคัญเชิงสัญลักษณ์ ตน้ ไมม้ งคลประเภทหนึ่ง มกั ปลกู ไวต้ ามศาสนสถานและสวนสาธารณะตา่ งๆ เพอ่ื เป็นร่มเงาและเป็น ทพ่ี ักพงิ แก่สัตว์ต่างๆ

แนวทางการพัฒนาตามตำ� ราแมฟ่ า้ หลวง เร่อื ง การปลูกป่า ปลกู คน : การเพาะและปลกู ไทร / 05 ลักษณะทางพฤกษศาสตร์และลกั ษณะทั่วไป ภาพท่ี 1 : ต้นไกร (มติชนออนไลน,์ 2554, 16 มีนาคม) ภาพท่ี 2 : ใบและผลไกร (แมกโนเลียไทยแลนด์, 2554, 6 กุมภาพนั ธ)์