หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา ภาคตะวันออก

มี¼ักอะไรบา้ งในแปลง¼ักไม่ใช้ดนิ ¼กั ไทยâ๕ดยชเ©นลดิ ีย่ ใชó้เวðลาวเันกบç เกี่ยว ¼ักดีต่อรา่ งกาย อย่างไรบ้างนะ ข้นึ ©า่ ย ¼กั บงุ้ ¼กั âขมแดง ขอ้ ดีของ¼กั ไทย ข้ึนสงา่ภยา พเกอบ็ากไดาศ้ไวไ ดท้ดนี ต่อ กวางตงุ้ ¼ักกาดขาว ¼กั สลดั ö ชนดิ ใชเ้ วลาเกçบเกย่ี ว ô๕ วนั ข้อดีของ¼กั สลัดคือ กรีนâอค เรดâอค ¼กั กาดคอส ขายได้ราคาด ี แตเ่ มลด็ ¼ักกาดหอม ราคาสูง ใช้เวลากวา่ จะเกย่ี ว ได้นานกวา่ ผักไทย บัตเตอร์เÎด เรดâครอล ไอ¿ซล์เเบลิรย์ก์ เห็นมั้ยเด็กๆ ปลูกผักโดยไม่ใช้ดินท�าง่าย แถมยังได้ผักท่ีปลอดภัยได้มาตรฐาน และช่วยส่งเสริมรายไดช้ ุมชมดว้ ยศาสตร์พระราชาตามหลัก “ความพอเพียง” โครงการปลูกพชื โดยไมใ‹ ชŒดิน มูลนธิ ิชัยพัฒนา ๔๙การเดินทาง หม ู่ 1๔ ต.บา้ นพระ อ.เมือง จ.ปราจนี บรุ ี ๐ ๓7๔7 1๖๐๖ โครงการปลกู พืชไรด้ นิ มูลนธิ ชิ ัยพฒั นาฯ

เทขี่ยอวงอพ่ารงะเรกาçบชนา �้า อันเนâคือ่ รง¨งม.กปาา¨รราาห¨ก้วีนพยบรâะรุสรี มางชดา� ริ พระราชาปราชÞแ์ หง่ นา�้ แตเ่ ดมิ จงั หวดั ปราจนี บรุ เี ปน็ จงั หวดั เดยี วในเขตภาคตะวนั ออก ท่ีไม่มีเข่ือนหรืออ่างเก็บน้�าประจ�าจังหวัด ท�าให้มีปัญหาอุทกภัย ชาวบา้ นตอ้ งเจอกับปัญหาตา่ งๆ ทั้งน�้าท่วม นา�้ แล้ง น้�าเค็มรกุ ล้า� และน�้าเน่าเสีย พระราชาทรงเห็นความส�าคัญของการพัฒนาน�้า เพราะน้�าคือปัจจัยส�าคัญในการด�ารงชีวิต จึงให้ เดกç æ รมู้ ้ยั พฒั นาเขตพนื้ ทรี่ าบเชงิ เขา ต.แก่งดินสอ อ.นาด ี ที่นม่ี ออี ะีกไรช่ือวา่ จ.ปราจีนบุรี จัดท�าอ่างเก็บน�้าห้วยโสมงฯ เป็น โครงการเอนกประสงคข์ นาดใหญ ่ เพอ่ื แกไ้ ขปญั หา น�้าให้ชาวบ้านเพาะปลูกได้ และมีน้�ากิน อ่างเก็บน�้านฤบดินทรจินดา น�า้ ใช้ได้ตลอดป‚ แปลว่า อ่างเก็บน�้าที่สร้างขึ้น ด้วยตามพระราชด�าริในพระบาท ๕๐ สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั

“อคา่อื งอเะกไบçรนนะ้า� ” อ่างเก็บน้�า คือทะเลสาบที่ มนุษย์สร้างขึ้น เพื่อเก็บน้�าไว้ใช้ ประโยชนต์ า่ งๆ สรา้ งจากคอนกรตี ด นิ หิน ให้เป็นเขื่อนที่แขง็ แรง ๕1

เชมาวือ่ บแา้กนป้ แ˜Þลหะเากนษา้� ตไดร้ กรกçยิ้มได้ ชว่ งเดอื นธนั วาคม-เดอื นเมษายน เกษตรทา� นาไมไ่ ดเ้ พราะฝนทงิ้ ชว่ ง แหง้ แลง้ ชาวบ้านก็ปลูกพืชผักสวนครัวไว้กินเองไมไ่ ด้ นา�้ กินน้า� ใชก้ ข็ าดแคลน เมอ่ื มแี หล่ง เกบ็ กกั น้า� ขนาดใหญ ่ ปัญหาขาดแคลนน้า� กห็ มดไป ขมอีอปงะอรไา่ะรงâบยเกา้ ชงçบนนน์ ะ�้า เพื่อการชลประทานพ้ืนที่เกษตรกรรม จ�านวน 111,๓๐๐ ไร่ ในเขตอ�าเภอนาด ี อา� เภอกบินทร์บุรี เปšนแนวป‡องกันการบุกรุกทําลายพ้ืนป†าไมŒ อ่างเก็บน้�าเป็นแนวกันชนหรือแนวป‡องกันการ บุกรุกท�าลายพื้นป่าไม้ ในเขตอุทยานแห่งชาติ ทบั ลานและอทุ ยานแห่งชาติปางสดี า รักษาระบบนิเวศผลักดันนํ้าเค็มและน้ําเน‹าเสีย ในแมน‹ า้ํ ปราจนี บรุ แี ละแมน‹ าํ้ บางปะกง ซง่ึ เปน็ แหลง่ นา้� สนบั สนนุ การพฒั นาอตุ สาหกรรมในบรเิ วณพนื้ ที่ ชายฝ›ังทะเลตะวันออกและพนื้ ท่ีใกล้เคียง ปลูกป่าเพ่ิมเติมกวา่ ๑ หมื่นไร่ เจ้าหญิงนักพัฒนา มีพระราชด�าริ ให้ฟ„œนฟูสภาพป่าและ พัฒนาอาชีพ ในพนื้ ที่การกอ่ สรา้ งโครงการท่ีอยใู่ นเขตพ้นื ท่ปี ่า โดย กรมชลประทานได้มีการปลกู ปา่ เพ่ิมเตมิ กว่า 1 หมื่นไร่ ๕2

เพ่ือบรรเทาอุทกภัย เพม่ิ ความชม‹ุ ชน้ื ในพน้ื ทป่ี า† ในพ้ืนทีล่ มุ่ น�า้ ปราจนี บุรี ท�าให้โอกาสการเกิดไฟไหม้ป่า เปšนสถานท่ีท‹องเท่ียวแห‹งใหม‹ ลดลง ดว้ ยเปน็ พนื้ ทเี่ ชงิ เขาสวยงาม มองเหน็ ววิ ภูเขา ในป ‚ พ.ศ. 2๕๖1 จะกลาย เป็นสถานที่ท่องเท่ียวแห่งใหม่ของ จังหวัดปราจีนบรุ ี โครงการห้วยโสมงจึงถือก�าเนิดขึ้น เพ่ือจัดเก็บน�้าท่ีมี อย่มู าใชใ้ ห้เกดิ ประโยชนไ์ ด้สงู สุด ใหป้ ระชาชนไดม้ ีนา�้ ไวใ้ ช ้ เป็นการพฒั นาและอนรุ ักษค์ วบคู่กนั ไปอยา่ งสมดลุ โครงการหŒวยโสมง อนั เนือ่ งมาจากพระราชดาํ ริ การเดินทาง 177 ม.8 บ.แก่งยาว ต.แก่งดนิ สอ อ.นาดี จ.ปราจนี บรุ ี ๐ ๓7๖2 ๙281, ๐8 828๙ 12๙๙, ๐ ๓72๔ ๔๙๕7 ๕๓ huaisamong

âรสงอเรนีวยิ¶น¨ีช.ีสกวิรตาะคสแนรกกว้กบั สควิวาิทยย์ คนกบั ควายเปนš เพอื่ นกัน สมัยก่อนคนไทยเล้ียงควาย ใช้ควายช่วย กาสรกสวิ ิทย์ ท�านา แต่เมื่อยุคสมัยผ่านไปการท�านาโดยใช้ แปลว่าอะไรนะ ควายลดนอ้ ยลง และคอ่ ยๆ หายไป กาสร = ควาย เจ้าฟ‡าหญิงนักพัฒนา จึงมีพระราชด�าริ กสิวิทย์ = ศาสตรแ์ หง่ การ ให้อนุรักษ์ควายไทยและภูมิปัญญาน้ีไว้ โดย ทา� กสิกรรม ให้มูลนิธิชัยพัฒนาสร้างโรงเรียนกาสรกสิวิทย์ กาสรกสิวิทย ์ = ศาสตร์การเรียน ขึ้นเพอื่ เป็นโรงเรยี นฝƒกควาย เป็นศนู ยอ์ นรุ ักษ์ รู้ในเรื่องการท�ากสิกรรมที่ใช้ และพัฒนาควายไทย และให้ความรู้เร่ือง ควายท�าเกษตรกรรม เป็นชื่อ วิถีชีวิตแบบพื้นบ้านด้วยวิถีพอเพียงตามแนว พระราชทานจากสมเดจ็ พระเทพ- พระราชดา� ริของพระราชา รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช- กุมารี เจ้าฟ‡าหญิงนักพัฒนา ๕๔

๕๕

ควายครูใ¨ดี มีท่ีนที่ ี่เดียว ควายครู คอื ควายท่ีสอนท้ังคนท้ังควาย ซึ่งควายทรงเลี้ยงในสมเดç¨พระเทพรัตนราชสุดาÏ มีท้ังหมด ó๑ ตวั คณุ เ¼อื กหรือคณุ ตะเภาทอง คอื ควายเ¼ือกทรงเลย้ี ง ตวั ¼ู้ กินหÞา้ เก่ง เปšนมติ ร ¨งึ เปšนควาย ท่ี¶ูกเดçกæ ขี่ มากท่ีสุด ๕๖

วเสิ¶้นีคทนากงบัเรคียวนารยู้ บมนีอพะืน้ไรทใหี่ ๑้เร๑ียðนรไรูบ้ ่ ้าóง งไปานส�า๘รว๑¨กตันารเ¶างอวะา บอ่ ¨กาา กซขชี้ีวคภวาาพย ¶ทไึงา� ดลไล้ มอ่ะบย้าน?น�า้ บา้ นลอยน้�า คอกควาย บา้ นของเจา้ ทยุ นา่ อยู่มาก ลองดูสิมีทงุ่ กวา้ ง บ่อน�า้ และปลักโคลนให้ลงไปนอนแช่ ไดส้ บายตามใจพี่ทยุ ๕7

ร้านกาแ¿ควายคะนอง เดินกันจนเพลินแล้ว ก็มาแวะกินกาแฟที่ร้านกาแฟ ควายคะนอง และให้อาหารปลาได้ที่จดุ นเี้ ลย สระมะรุมล้อมรัก วา้ ว…บ่อเล้ยี งปลาใหญ่มาก รอบๆ ยงั มี แปลงผกั สมนุ ไพร และแปลงหญ้าแฝกด้วย นทิ รรÈการ เครื่องมือการท�านา ก่อนจะลงแปลงนา มารู้จักเคร่ืองมือ และอปุ กรณใ์ นการทา� นาตามภมู ปิ ญั ญา ชาวบ้านกันก่อน แปลงนา¨�าลอง มที ้ัง นาโยน นาด�า นาหว่าน เดก็ ๆ อยากลองไถนาดไู หมนา้ บา้ นดิน บา้ นดนิ จากภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ ที่น่ี ท�างา่ ยมากๆ มใี ห้ลองท�าจรงิ ๆ ดว้ ยนะ แทชชป่า�อไลบมกั นค¨อวังานนยะ เพราะควายมีต่อมเหง่ือตามผิวหนงั นอ้ ย จึง ข้ีร้อนมาก การแช่ปลักจะช่วยปรับอุณหภูมิ รา่ งกายให้ควายรูส้ กึ สบายและผ่อนคลาย ๕8

คณุ สมบตั ทิ ี่ควายครูต้องมี ● มสี ุขภาพแข็งแรง คลอ่ งแคล่ว ● เรยี นรไู้ ด้เร็ว เข้าใจค�าสัง่ ไดเ้ ปน็ อย่างด ี ● มีบคุ ลิกของความเป็นหัวหนา้ ฝงู ● นสิ ัยเปน็ มิตร เปน็ แบบอยา่ ง ให้นกั เรยี นควายได้ เคลçดลับ½ƒกควายใหเ้ ก่ง ● ตอ้ งมอี าย ุ 2 ปข‚ น้ึ ไป เปน็ ชว่ งอายุ ท่ีฝกƒ ง่าย เชื่อฟังค�าสัง่ ไดด้ ี ไม่ด้ือ ● ชาวนาต้องมีทักษะการใช้เชือก เชือกเป็นตัวบังคับทิศทางการเดินของ ควาย ซ่ึงขน้ึ อยกู่ ับการฝƒก และความคุ้น เคยของคนฝกƒ กบั ควาย ●อายกุ ารทา� งานของควายคอื 1๕ ป‚ ควายมอี ายุขัยเฉล่ยี ประมาณ 2๕ ป ‚ แต่ ถ้าควายที่แข็งแรง มีสุขภาพท่ีดี อาจ อายยุ นื ได้ถงึ ๔๐ ป‚ ๕๙

คสนนกุกเับรคียวนารยรู้ ่วมกัน ทุกวนั ที่ 1-1๐ ของทุกเดือน เกษตรกรจะพาควายของตวั เอง มาเขา้ เรยี นหลกั สูตรฝƒกควายไถนา มอี ะไรใหเ้ รยี นรู้บ้างนะ ๑.เทคนคิ สรา้ งความคนุ้ เคยกบั ควาย ผ่านการดมกล่ิน พาไปกนิ หญา้ ฝกƒ ใชภ้ าษา บงั คบั เชอื ก เดกç æ ร้ไู หม อาบน้�าใหบ้ อ่ ยๆ ออกคา� สงั่ เจ้าทุย ใช้ควายไ¶นา ò.ลงแปลง½ƒก มแี ปลงฝกƒ ไถดะ ไถแปร ดียงั ไง ไถคราด ตีลกู ทบุ และหมกั ดนิ • ทนแดด ทนฝนเป็นท่ีสุด • แข็งแรง คล่องตัว เพราะขา ó.เรียนรู้ภูมิป˜ÞÞาไทย ได้ลองใช้ ทง้ั ส่ีขา้ งรับน้า� หนกั ไดด้ ี เดินได้ดี อปุ กรณ์ในการทา� นาแบบดงั้ เดิม ในโคลนและนาที่ขรขุ ระ • ข้ีควายท�าเป็นปุ‰ยมาใช้ใน ô.ทา� บอ่ กา ซชีวภาพ¨ากขี้ควาย สา� หรบั การเกษตรไดต้ อ่ • ประหยัดตน้ ทุนระยะยาว ๖๐ใชใ้ นครวั เรอื นเพอื่ ลดการใชไ้ ฟฟา‡ และนา�้ มนั

รู¨้ ักปราชÞ์ ให้มากขึ้น ๖1 ปราชญ ์ คอื คนท่มี ีความรู้ความเชี่ยวชาญ ซึ่งมาจากการสอบ คัดเลอื กชาวนาผชู้ า� นาญทวั่ ประเทศ เกษตรกรท่ีมาเรียน จะต้องเป็นสมาชิกธนาคาร โค-กระบอื อยู่แล้ว เมื่อจบหลกั สูตรเรียน 1๐ วนั แล้ว ก็จะมีควายเปน็ ของตวั เอง

เดçกæ ร้¨ู ัก พ่ีควายปลกั ดีแคไ่ หนนะ ? เดçกæ ช่วยเตมิ บา้ นและสภาพแวดลอ้ ม ที่ควายปลักชอบหน่อย ๖2

ชอบทน�าอไนม©แชัน่ป¶ลงึ กั ? ชาวนาเล้ียง©นั ไว้ ทา� อะไรไดบ้ า้ งนะ ? …..............… …............…. ©ทันี่ ไชหอนบอ?ยู่ ©อนัะไชรอนบะก?ิน เพอื่ นซข้ี อง©นั คอื ใคร ? …............…. …............…. .............…. ควายปลกั (Swamp buffalo) โรงเรยี นกาสรกสิวิทย การเดนิ ทาง ๙๙๙ ต.ศาลาล�าดวน อ.เมือง จ.สระแกว้ ผู้สนใจเขา้ เทีย่ วชมสอบถามขอ้ มูลเพิ่มเตมิ ไดท้ ี่ ๖๓ ๐8 828๙ 12๙๙, ๐ ๓72๔ ๔๙๕7 www.kasorn.com

เพลนิ เรียนรู้ âครงการพั²นาอพันนื้ เนท่อื ่ีรงอมบ¨าว¨.ชดั าลÞกบพาุรณรี ะสรังาวชรดา�ารราิ มวรมหาวิหาร พระราชา เห็นว่าการจะพัฒนาให้ทุกคนได้ประโยชน์อย่างย่ังยืน เกื้อกลู กนั ได้ จะตอ้ งพฒั นาแบบองคร์ วม ยอ้ นไปเมอ่ื ป‚ พ.ศ. 2๕2๕ พระราชาเสด็จมาที่วัดญาณสังวรารามฯ จึงมีพระราชด�าริให้มีการ พฒั นาทด่ี นิ บรเิ วณตดิ ตอ่ กบั วดั ญาณสงั วรารามฯ โดยมหี ลายหนว่ ยงาน รว่ มกนั ดแู ล เพอ่ื ใหเ้ ปน็ แหลง่ อนรุ กั ษป์ า่ ไม ้ มวี นอทุ ยาน และพฒั นาการ เกษตรท�าให้ประชาชนในพ้ืนทมี่ ีอาชีพและมีคุณภาพชีวติ ท่ีดขี ึน้ ๖๔

พนื้ ทเมกด่ีรบัีปกç อใรæบคะวรâรยดับูไ้ ชหÞา้ นงเมาก์ ณษÏตรนกกั รทว ดัปอ่ปร ง่าะสเ โนทอยับนช่ียสนรุ วกนัท์ ษนุาเท์งกปดรจิน็ า้พักทนยร่ีพการาักกมรผรทเธ่อการนษงรพหตมทุรยชกอ่ธารตศนรใิาใมหจสขม้ขนออสีางงภชปาารพวะบเปชา้ น็านชสในนวนทพ๖ป่ัวนื้ ไา่๕ทป่ี

รเพอลบินวรดั ้ทู Þี่âาคณรÏงการพั²นาพนื้ ที่ พื้นที่รอบวัดญาณสังวรารามวรมหาวิหาร ในพ้ืนท่ีประมาณ 2,๕๐๐ ไร ่ พัฒนาดว้ ยหลักบวร หรือ “บ้าน วัด และโรงเรยี น” วดัทคเใด่ีวกนัดกçลไบæป้æ้าทงเบา�คกอ้ายนั นะไนไปไรหะม ท�าไมต้องรวม “บา้ น วัด âรงเรียน” ไว้ดว้ ยกนั นะ แตไ่ หนแต่ไรมา วัดเป็นศนู ย์กลางเชื่อมคนในชุมชนไว้ด้วยกัน การพัฒนา ๓ สิ่งน้ี คอื บา้ น วดั โรงเรยี น ไปพร้อมๆ กนั ก็จะทา� ให้บา้ นเมอื งที่เราอยู่มัน่ คง คนมีความสามัคค ี ร่วมกนั ทา� ส่งิ ดๆี มากข้นึ ๖๖

เนื้อทราย ละอง-ละมัง่ และหมีควาย เปนš สตั ว์ป่าประเภทไหน ใครร้บู า้ ง ? เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีâอน เป็น พ้ืนท่ีฟ„œนฟูสภาพป่า และปล่อยสัตว์ป่าคืนสู่ ธรรมชาต ิ ทา� ใหม้ ีสัตวป์ ่าเพ่มิ ขึ้น หมดปัญหา ส¶านีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่า การบุกรุกพ้ืนทีป่ ่า บางละมุง มีพื้นที่รวม ๔8๐ ไร่ เพ่ือเพาะเลี้ยงสตั ว์ปา่ ให้ความรดู้ า้ น งานแปลงสาธิตพืชเÈรษ°กิ¨ การ การขยายพนั ธุแ์ ละการอนุบาล อยใู่ นพนื้ ท่ีส่วนพระองค ์ จา� นวน ๔๕ ไร ่ ใน วัดญาณสังวรารามฯ ซ่ึงมีรวบรวมพันธุ์พืช งานปÈุสัตว์ ส่งเสริมการเลี้ยง ท่ีดีเพ่ือผลิตและขยายพันธุ์ไปสู่เกษตรกรใน โคเนอ้ื โดยการผสมเทียม และจัดต้ังกลุ่ม บรเิ วณใกล้เคยี ง เกษตรกรเล้ยี งโคเน้ืออ�าเภอสตั หบี สตั ว์ปา่ มีกช่ี นดิ นะ สตั ว์เลี้ยงลกู ด้วยนม สัตวป์ ก‚ สัตวเ์ ลื้อยคลาน ๖7

ใทนอ่ วงดั Þöาâณซนสงั วรารามวรมหาวิหาร วดั ÞาณÏ เปšนพระอารามหลวงชน้ั เอก ชนดิ วรมหาวิหาร มพี ้นื ที่ทั้งหมด óöö ไร่ ò งาน ๑๑ ตารางวา มาเดินเที่ยวไปดว้ ยกันเ¶อะ  อริยาคาร หรือพิพิธภัณฑ์  พระอโุ บสถ หรอื วหิ ารพระศรอี รยิ เมตไตรย อรยิ สงฆ ์ เปด ใหเ้ ขา้ ชมไดท้ กุ วนั เปน็ อาคารคอนกรตี เสริมเหล็ก 2 ช้ัน ซ่ึงพระ โดยไมเ่ สียค่าใช้จา่ ย ราชา (รชั กาลท ี่ ๙) ทรงเปน็ ผตู้ ดั หวายลกู นมิ ติ พระอุโบสถ และบรรจพุ ระบรมสารรี กิ ธาตุ เดกç æ ร้ไู หม วัดนส้ี า� คัÞอยา่ งไร กับพระราชา วดั ญาณสังวรารามฯ คณะผูส้ รา้ งวัดไดพ้ รอ้ มใจกันสร้าง ขึน้ เพือ่ ถวายแดพ่ ระราชา เนอ่ื งในวโรกาสพระราชพธิ ี เฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๕ รอบ เขาชี¨รรย์ พระพุทธรูปแกะสลัก บนหนา้ ผาหนิ ปนู ทใี่ หญ่ทส่ี ุดใน เป็นจดุ เที่ยวชมอย่ใู กลๆ้ วัดญาณฯ น่เี อง ๖8

 พระบรมธาตเุ จดยี ม หาจกั รพี พิ ฒั น  เปน็ พระเจดยี ์ ขนาดใหญส่ ีขาวสะดุดตา ชนั้ ลา่ งเป็นห้องโถงใหญ่ ส่วนช้ันสองเป็นที่ประดิษฐานพระเจดีย์ทอง บรรจุ พระบรมสารรี กิ ธาตุ  พระเจดยี พทุ ธคยาจําลอง เป็น 1  อเนกกุศลศาลาหรือวิหารเซยี น เป็น ใน ๔ สถานทสี่ า� คัญทางพทุ ธศาสนา สิ่งก่อสร้างที่แสดงออกซึ่งความจงรัก ซ่ึงเป็นเจดีย์ที่จ�าลองมาจากเจดีย์ ภักดีและความกตัญูกตเวที ของชาว พทุ ธคยา ทรี่ ฐั พิหาร ประเทศอินเดีย ไทยเชื้อสายจีนท่ีอาศัยในประเทศไทย เกือบทุกชิ้นงานที่จัดแสดงไว้ที่น่ีข้ามน�้า ขา้ มทะเลมาจากเมืองจนี  ศาลานานาชาติหรือศาลา นอก¨าก¨ะชว่ ยให้รา� ลกึ ¶ึง มังกรเล‹นนํ้า มีรูปมังกรเล่น พระพุทธÈาสนามากขนึ้ แลว้ ยัง นา�้ เปน็ สญั ลกั ษณป์ ระจา� ศาลา เปนš ส¶านที่ท่องเท่ียวเรียนรู้ ศาลามงั กรเลน่ น�า้ ทง้ั หมด ๖ ชาต ิ รวม 7 ศาลา ไดพ้ ร้อมกนั ท้ังครอบครัว โครงการพัฒนาพื้นท่รี อบวดั ญาณสังวรารามวรมหาวิหาร การเดินทาง อันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริ ต.หว้ ยใหญ่ อ.บางละมงุ จ.ชลบุรี ๖๙ ๐๓8 2๓7๙12 www.watyanasangvararam.com

7๐

ภาคเหนือตอนบน ภาคเหนอื ตอนล‹าง ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือตอนบน สราŒ งสรรคโดย สนบั สนุนโดย สราŒ งสรรคโดย สนับสนุนโดย สรŒางสรรคโดย สนับสนนุ โดย มูลนธิ ิชยั พฒั นา มูลนิธิชยั พฒั นา มูลนธิ ชิ ัยพัฒนา ภาคตะวนั ตก ภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือตอนลา‹ ง สรŒางสรรคโดย สนับสนุนโดย สรŒางสรรคโดย สนับสนุนโดย สราŒ งสรรคโดย สนบั สนุนโดย มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา มลู นิธิชัยพัฒนา มูลนธิ ชิ ยั พฒั นา ท‹อง ๙ แหล‹งเรียนรŒู พิพธิ ภณั ฑท่ีมีชีวติ เสŒนทางเรยี นรูŒ “ตามรอยพระราชา” ท‹อง ๙ แหลง‹ เรยี นรูŒ พพิ ธิ ภัณฑทมี่ ีชวี ติ เสŒนทางเรียนรูŒ “ตามรอยพระราชา” ภาคใตŒฝ˜ง› ตะวันตก ภาคใตฝŒ ˜›งตะวนั ออก ภาคตะวนั ออก สรา งสรรคโดย สนบั สนุนโดย สราŒ งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย สราŒ งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย มลู นิธชิ ยั พฒั นา มูลนิธิชยั พัฒนา มลู นธิ ิชยั พฒั นา ท‹อง ๙ แหล‹งเรยี นรŒู พพิ ิธภณั ฑท่มี ีชวี ติ เสนŒ ทางเรยี นรŒู “ตามรอยพระราชา” ทอง ๙ แหลงเรียนรู พพิ ิธภัณฑท ม่ี ีชีวติ เสน ทางเรยี นรู “ตามรอยพระราชา” ท‹อง ๙ แหลง‹ เรียนรูŒ พพิ ธิ ภณั ฑท ม่ี ชี ีวติ เสŒนทางเรียนรูŒ “ตามรอยพระราชา” 71

พระราชา ไมไดม แี ตในนทิ าน ห“TนhงัeสKือiเnดgิน’sทJาoงตurาnมeใรyนอ”ยเดLพตeนิรaระrแnรยีขาinดอชมgานงตPพaแัวsรsหเpดะoง รrินกtาทาชราาเงรไยีปนรู สนุกรูสํานกั งานสง‹ เสรมิ สงั คมแหง‹ การเรียนรูŒและพฒั นาคณุ ภาพเยาวชน ๓88 อาคารเอส.พี. (อาคารเอ) ชั้น 1๓ ถนนพหลโยธิน สร้างสรรคโ์ ดย H(สสeค.a) rt สนกุ คิดแโทขรวศงพัสาทม ์ เ๐ส น2ใH๖น1 ๙eเข ต1a8พd1ญ1าไท กรงุ เทพฯ 1๐๔๐๐ สนุกทำเว็บไซต ์ www.qlf.or.th วเิ คราะห์เนื้อหา Hand นายเฉลมิ พร พงศธรี ะวรรณ ครูรเาตงวลัรสียมเมด็จตเจา้ัวฟไา‡ ปมหเารจียักรนี ปรระู ใจหา� ปเ ‚ ต2๕็ม๕8อ่ิม ผศ.ดร.ธนั ยวชิ วเิ ชยี รพนั ธ หทกวัั หษนะค้าเโวคตารมงรคกิดายี รสวมริจ้าัยงใสจพรัฒไรคปน์แาสลเคะรนกอ่ื างกุรมคใือดิ หสวง่เิ เคเสตรรามิ ะ็มแหลท์ ะป่ี ระเมนิ ผบเลรตษิิตทังรานรียักโดลมยกู กถรุปามจําไกดดั ทกุ คำถามทส่ี งสยั เตรกยี ล่มุมบบริษนั ัท ทอาึกร์แทอลุกจี ค(รกั วลากู มเลปิร์นรนงิ่ะ ทกรุปบั ) ใจไวก นั ลมื พิมพ์ครัง้ ท ี่ 1 ธันวาคม 2๕๖๐ ณจ�านวแน พหิมลพ์ ง 1๐เร,๐๐ีย๐น เลรม่ ู พิพิธภัณฑท ่มี ีชวี ติ จากโครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดำริ พระราชา รัชกาลที่ ๙ 72

7๓

จัดพมิ พโดย สราŒ งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย 7๔ มูลนธิ ิชัยพฒั นา