ประเพณีวันลอยกระทง

ประเพณีลอยกระทง จดั ทำโดย นาย ภทั รนนั รินทะกาศ เลขที่ 7 นางสาว กนั ย์สีนี สีวิใจ เลขท่ี 12 นางสาว จีราภรณ์ ขดั สาน เลขท่ี 14 นางสาว พทุ ธรักษา วงค์วีรพนั ธ์ุ เลขที่ 21 นางสาว ไอยญารัตน์ พรหมายน เลขท่ี 24 เสนอ ครู พิทยา ก้องเสยี ง

ก คำนำ หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกสเ์ ลม่ นเี้ ป็นส่วนหน่ึงของ วิชา เทคโนโลยเี พอื่ ชวี ิต ชน้ั ม.3 เพ่ือให้ไดศ้ ึกษา หาความรใู้ นเรอ่ื ง ประเพณลี อยกระทง และได้ ศึกษาอยา่ งเข้าใจเพือ่ เป็นประโยชน์กับการเรยี น ผู้จัดทาหวงั ว่า หนังสอื อิเลก็ ทรอนิกส์เลม่ น้จี ะ เปน็ ประโยชนก์ ับผู้อา่ น หรือนกั เรยี นนกั ศึกษา ที่ กาลังหาข้อมลู เรอ่ื งน้อี ยหู่ ากมีขอ้ แนะนาหรือ ขอ้ ผิดพลาดประการใด ผู้จัดทาขอนอ้ มรับไว้และขอ อภัยมา ณ ทน่ี ด้ี ว้ ย ผจู้ ดั ทำ วนั ที่ 25/02/2563

สำรบัญ ข หน้ำ ก คานา ข สารบญั 1-2 ประวตั ิวนั ลอยกระทง 3-5 ประวตั ิความเป็นมา 6-8 ประเพณีในแตล่ ะท้องถิ่น 9-10 เหตผุ ลและความเชื่อในวนั ลอยกระทง 11 อ้างอิง

1 ประเพณีและประวัตวิ นั ลอยกระทง วนั ลอยกระทง เป็นวนั สำคญั วนั หน่ึงของชำวไทย ตรงกบั วนั ข้ึน 15 ค่ำ เดือน 12 ตำมปฏิทินจนั ทรคติไทย ตำมปฏิทิน จนั ทรคติลำ้ นนำ มกั จะตกอยใู่ นรำวเดือนพฤศจิกำยน ตำม ปฏิทินสุริยคติ ประเพณีน้ีกำหนดข้ึนเพอ่ื เป็ นกำรสะเดำะ เครำะห์และขอขมำต่อพระแม่คงคำ บำงหลกั ฐำนเช่ือวำ่ เป็น กำรบูชำรอยพระพทุ ธบำทท่ีริมฝั่งแม่น้ำนมั ทำมหำนที และ บำงหลกั ฐำนกว็ ำ่ เป็นกำรบูชำพระอุปคุตอรหนั ตห์ รือพระ มหำสำวก สำหรับประเทศไทยประเพณีลอยกระทงได้ กำหนดจดั ในทุกพ้ืนที่ทวั่ ประเทศ โดยเฉพำะอยำ่ งยง่ิ บริเวณ ที่ติดกบั แม่น้ำ ลำคลอง หรือ แหลง่ น้ำตำ่ ง ๆ ซ่ึงแตล่ ะพ้ืนท่ีก็ จะมีเอกลกั ษณ์ท่ีน่ำสนใจแตกตำ่ งกนั ไป

2 ในวนั ลอยกระทง ผคู้ นจะพำกนั ทำ “กระทง” จำกวสั ดุอุปกรณ์ ตำ่ ง ๆ ตบแตง่ เป็นรูปคลำ้ ยดอกบวั บำน ปักธูปเทียน และนิยมตดั เลบ็ เส้นผม หรือใส่เหรียญกษำปณ์ลงไปในกระทง แลว้ นำไป ลอยในสำยน้ำ (ในพ้นื ที่ติดทะเล กน็ ิยมลอยกระทงริมฝ่ังทะเล) เชื่อวำ่ เป็นกำรลอยเครำะห์ไป นอกจำกน้ียงั เช่ือวำ่ กำรลอยกระทง เป็นกำรบูชำและขอขมำพระแม่คงคำดว้ ย

3 ประวตั คิ วำมเป็ นมำของวนั ลอยกระทง ประเพณีลอยกระทงน้นั ไม่มีหลกั ฐำนระบุแน่ชดั วำ่ เร่ิมต้งั แต่ เม่ือใด แต่เช่ือวำ่ ประเพณีน้ีไดส้ ืบตอ่ กนั มำยำวนำนต้งั แต่สมยั สุโขทยั โดยในรัชสมยั พอ่ ขนุ รำมคำแหง เรียกประเพณีลอย กระทงน้ีวำ่ “พธิ ีจองเปรียญ” หรือ “กำรลอยพระประทีป” และ มีหลกั ฐำนจำกศิลำจำรึกหลกั ที่ 1 กล่ำวถึงงำนเผำเทียนเล่นไฟ วำ่ เป็นงำนร่ืนเริงท่ีใหญ่ท่ีสุดของกรุงสุโขทยั ทำใหเ้ ช่ือกนั วำ่ งำนดงั กล่ำวน่ำจะเป็นงำนลอยกระทงอยำ่ งแน่นอน ในสมยั ก่อนน้นั พิธีลอยกระทงจะเป็นกำรลอยโคม โดย พระบำทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลำ้ เจำ้ อยหู่ วั รัชกำลท่ี 5 ไดท้ รง สันนิษฐำนวำ่ พิธีลอยกระทงเป็นพิธีของพรำหมณ์ จดั ข้ึนเพ่อื บูชำเทพเจำ้ 3 องค์ คือ พระอิศวร พระนำรำยณ์ และพระพรหม ต่อมำไดน้ ำพระพทุ ธศำสนำเขำ้ ไปเก่ียวขอ้ ง จึงใหม้ ีกำรชกั โคม เพื่อบูชำพระบรมสำรีริกธำตุ และลอยโคมเพอ่ื บูชำรอย พระบำทของพระพุทธเจำ้

4 ก่อนท่ีนำงนพมำศ หรือ ทำ้ วศรีจุฬำลกั ษณ์ สนมเอกของพระ ร่วงจะคิดคน้ ประดิษฐก์ ระทงดอกบวั ข้ึนเป็นคนแรกแทนกำร ลอยโคม ดงั ปรำกฏในหนงั สือนำงนพมำศที่วำ่ “คร้ันวนั เพญ็ เดือน 12 ขำ้ นอ้ ยไดก้ ระทำโคมลอย คิดตกแตง่ ให้ งำมประหลำดกวำ่ โคมสนมกำนลั ท้งั ปวงจึงเลือกผกำเกษรสี ต่ำง ๆ มำประดบั เป็นรูปกระมุทกลีบบำนรับแสงจนั ทร์ใหญ่ ประมำณเท่ำกงระแทะ ลว้ นแต่พรรณดอกไมซ้ อ้ นสีสลบั ให้ เป็ นลวดลำย…” เม่ือสมเดจ็ พระร่วงเจำ้ ไดเ้ สดจ็ ฯ ทำงชลมำรค ทอดพระเนตร กระทงของนำงนพมำศกท็ รงพอพระรำชหฤทยั จึงโปรดใหถ้ ือ เป็นเยย่ี งอยำ่ ง และใหจ้ ดั ประเพณีลอยกระทงข้ึนเป็นประจำ ทุกปี โดยใหใ้ ชก้ ระทงดอกบวั แทนโคมลอย ดงั พระรำชดำรัส ท่ีวำ่ “ต้งั แตน่ ้ีสืบไปเบ้ืองหนำ้ โดยลำดบั กษตั ริยใ์ นสยำม ประเทศถึงกำลกำหนดนกั ขตั ฤกษว์ นั เพญ็ เดือน 12 ใหท้ ำโคม ลอยเป็นรูปดอกบวั อุทิศสักกำรบูชำพระพุทธบำทนมั มทำนที ตรำบเท่ำกลั ปำวสำน” พธิ ีลอยกระทงจึงเปล่ียนรูปแบบต้งั แต่ น้นั เป็นตน้ มำ

5 ประเพณีลอยกระทงสืบตอ่ กนั เร่ือยมำ จนถึงกรุง รัตนโกสินทร์ตอนตน้ สมยั รัชกำลที่ 1 ถึง รัชกำลท่ี 3 พระ บรมวงศำนุวงศต์ ลอดจนขนุ นำงนิยมประดิษฐก์ ระทงใหญ่ เพือ่ ประกวดประชนั กนั ซ่ึงตอ้ งใชแ้ รงคนและเงินจำนวน มำก พระบำทสมเดจ็ พระจอมเกลำ้ เจำ้ อยหู่ วั รัชกำลท่ี 4 ทรง เห็นวำ่ เป็นกำรสิ้นเปลือง จึงโปรดใหย้ กเลิกกำรประดิษฐ์ กระทงใหญ่แข่งขนั และโปรดใหพ้ ระบรมวงศำนุวงศท์ ำเรือ ลอยประทีปถวำยองคล์ ะลำแทนกระทงใหญ่ และเรียกชื่อวำ่ “เรือลอยประทีป” ต่อมำในรัชกำลที่ 5 และรัชกำลท่ี 6 ได้ ทรงฟ้ื นฟพู ระรำชพธิ ีน้ีข้ึนมำอีกคร้ัง ปัจจุบนั กำรลอยพระ ประทีปของพระบำทสมเดจ็ พระเจำ้ อยหู่ วั ทรงกระทำเป็น กำรส่วนพระองคต์ ำมพระรำชอธั ยำศยั

6 ประเพณีในแต่ละท้องถ่นิ ภาคเหนือตอนบน นิยมทำโคมลอย เรียกวำ่ “ลอยโคม” หรือ “วำ่ วฮม” หรือ “วำ่ วควนั ” ทำจำกกระดำษบำงๆ กระดำษท่ีใช้ ทำวำ่ ว แลว้ สุมควนั ขำ้ งใตใ้ หล้ อยข้ึนไปในอำกำศอยำ่ งบลั ลูน ประเพณีของชำวเหนือน้ีเรียกวำ่ “ยเี่ ป็ง” หมำยถึงกำรทำบุญใน วนั เพญ็ เดือนย(ี่ ซ่ึงนบั วนั ตำมแบบลำ้ นนำ ตรงกบั วนั เพญ็ เดือน สิบสองในแบบไทย) – จงั หวดั เชียงใหม่ มีประเพณี “ยเี่ ป็ง” เชียงใหม่ ในทุกๆ ปี จะ มีกำรจดั งำนข้ึนอยำ่ งยง่ิ ใหญ่ตระกำรตำ และมีกำรปล่อยโคม ลอยข้ึนเตม็ ทอ้ งฟ้ำ – จงั หวดั ตำก จะลอยกระทงขนำดเลก็ ทยอยเรียงรำยไปเป็น สำย เรียกวำ่ “กระทงสำย” – จงั หวดั สุโขทยั ขบวนแห่โคมชกั โคมแขวน กำรเลน่ พลุ ตะไล ไฟพะเนียง

7 ภาคอสี าน ในอดีตมีกำรเรียกประเพณีลอยกระทงในภำค อีสำนวำ่ สิบสองเพง็ หมำยถึงวนั เพญ็ เดือนสิบสองซ่ึงจะมี เอกลกั ษณ์แตกตำ่ งกนั ออกไป เช่น – จงั หวดั ร้อยเอด็ มีชื่องำนประเพณีวำ่ “สมมำน้ำคืนเพง็ เส็ง ประทีป” ตำมภำษำถ่ินมีควำมหมำยถึงกำรขอขมำพระแม่คง คำ ในคืนวนั เพญ็ เดือนสิบสอง กำรประกวดประทีปโคมไฟ และกระทงอนั สวยงำม มีกำรจำลองแห่หวั เมืองสำเกตุนครท้งั 11 หวั เมือง – จงั หวดั สกลนคร ในอดีตจะมีกำรลอยกระทงจำกกำบกลว้ ย ลกั ษณะคลำ้ ยกบั กำรทำปรำสำทผ้ึงโบรำณ เรียกงำนน้วี ำ่ เทศกำลลอยพระประทีปพระรำชทำน สิบสองเพง็ ไทสกล – จงั หวดั นครพนม จะตกแต่งเรือแลว้ ประดบั ไฟ เป็นรูปต่ำงๆ เรียกวำ่ “ไหลเรือไฟ” โดยเฉพำะท่ีจงั หวดั นครพนมเพรำะมี ควำมงดงำมและอลงั กำรท่ีสุดในภำคอีสำน

8 ภาคกลาง มีกำรจดั ประเพณีลอยกระทงข้ึนทว่ั ทุกจงั หวดั – กรุงเทพมหำนคร จะมีงำนภูเขำทอง เป็นรูปแบบงำนวดั เฉลิมฉลองรำว 7-10 วนั ก่อนงำนลอยกระทง และจบลง ในช่วงหลงั วนั ลอยกระทง – จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยำ มีกำรจดั งำนประเพณีลอย กระทงกรุงเก่ำข้ึนอยำ่ งยง่ิ ใหญ่บริเวณอุทยำน ประวตั ิศำสตร์พระนครศรีอยธุ ยำ ภำยในงำนมีกำรจดั แสดงแสง สี เสียง อยำ่ งงดงำมตระกำรตำ ภำคใต้ อยำ่ งที่อำเภอหำดใหญ่ จงั หวดั สงขลำ กม็ ีกำรจดั งำนอยำ่ งยงิ่ ใหญ่ นอกจำกน้นั ในจงั หวดั อ่ืนๆ กจ็ ะจดั งำน วนั ลอยกระทงดว้ ยเช่นกนั นอกจำกน้ีในแต่ละทอ้ งถิ่นยงั อำจมีประเพณีลอยกระทงท่ี แตกต่ำงกนั ไป และสืบทอดต่อกนั เร่ือยมำ

9 เหตุผลและควำมเช่ือของกำรลอยกระทง สำเหตุที่มีประเพณีลอยกระทงข้ึนน้นั เกิดจำกควำมเชื่อหลำย ๆ ประกำรของแตล่ ะทอ้ งที่ ไดแ้ ก่ 1.เพื่อแสดงควำมสำนึกถึงบุญคุณของแม่น้ำที่ใหเ้ รำไดอ้ ำศยั น้ำ กิน น้ำใช้ ตลอดจนเป็นกำรขอขมำตอ่ พระแม่คงคำ ท่ีไดท้ ิ้งส่ิง ปฏิกลู ตำ่ ง ๆ ลงไปในน้ำ อนั เป็นสำเหตุใหแ้ หลง่ น้ำไม่สะอำด 2.เพอ่ื เป็นกำรสกั กำระรอยพระพทุ ธบำทนมั มทำนที เมื่อครำวที่ พระพุทธเจำ้ เสดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดในนำคพิภพ และไดท้ รง ประทบั รอยพระบำทไวบ้ นหำดทรำยแม่น้ำนมั มทำนที ซ่ึงเป็น แม่น้ำสำยหน่ึงอยใู่ นแควน้ ทกั ขิณำบถของประเทศอินเดีย ปัจจุบนั เรียกวำ่ แม่น้ำเนรพทุ ท 3.เพอ่ื เป็นกำรสะเดำะเครำะห์ เพรำะกำรลอยกระทงเปรียบ เหมือนกำรลอยควำมทุกข์ ควำมโศกเศร้ำ โรคภยั ไขเ้ จบ็ และสิ่ง ไม่ดีต่ำง ๆ ใหล้ อยตำมแม่น้ำไปกบั กระทง คลำ้ ยกบั พิธีลอยบำป ของพรำหมณ์

10 4.เพอ่ื เป็นกำรบูชำพระอุปคุต ที่ชำวไทยภำคเหนือใหค้ วำม เคำรพ ซ่ึงบำเพญ็ เพียรบริกรรมคำถำอยใู่ นทอ้ งทะเลลึก หรือสะดือทะเล โดยมีตำนำนเลำ่ วำ่ พระอุปคุตเป็นพระ มหำเถระรูปหน่ึงท่ีมีอิทธิฤทธ์ิมำก สำมำรถปรำบพญำมำร ได้ 5.เพื่อรักษำขนบธรรมเนียมของไทยไวม้ ิใหส้ ูญหำยไปตำม กำลเวลำ และยงั เป็นกำรส่งเสริมกำรท่องเท่ียวใหเ้ กิดข้ึนท้งั ชำวไทยและชำวต่ำงประเทศ 6.เพอ่ื ควำมบนั เทิงเริงใจ เน่ืองจำกกำรลอยกระทงเป็ นกำร นดั พบปะสงั สรรคก์ นั ในหมู่ผไู้ ปร่วมงำน 7.เพ่ือส่งเสริมงำนฝีมือและควำมคิดสร้ำงสรรค์ เพรำะเม่ือ มีเทศกำลลอยกระทง มกั จะมีกำรประกวดกระทงแขง่ กนั ทำใหผ้ เู้ ขำ้ ร่วมไดเ้ กิดควำมคิดแปลกใหม่ และยงั รักษำภูมิ ปัญญำพ้นื บำ้ นไวอ้ ีกดว้ ย

11 อ้ำงองิ 1. ประวตั ิและควำมเป็นมำ http://www.todayth.com/%E0%B8 %A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0 %B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%A2 %E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8 %B0%E0%B8%97%E0%B8%87.html 2. วนั ลอยกระทง https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B 8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99% E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8 %A2%E0%B8%81%E0%B8%A3%E 0%B8%B0%E0%B8%97%E0%B8% 87