Popular Science - 2016_02

YAŞAMIN ŞIFRESI GENETİK KODLARIMIZ HACKERLARIN ELİNE GEÇERSE TÜRKİYE 4B YAZICILAR VE PROGRAMLANABILIR SAGITTARIUS A MALZEMELER SAMANYOLU'NUN MERKEZİNDEKİ ARAMIZDA DEV KARADELİK GEZECEK YAPAY ZEKANIN ROBOTLAR ANAHTARI ONLARIN NASIL YOUTUBE ELİNDE YILDIZI KUANTUM OLUNUR BİLGİSAYARLAR KİRLİ HAVAYLA BESLENEN BİNA PARANIN GELECEĞİ FİYATI: 4.50 TL ŞUBAT 2016 SAYI: 46 KKTC FİYATI: 5.50 TL



TÜRKİYE Editörün notu İcra Kurulu Başkanı Mehmet Y. Yılmaz Yayın Direktörü Gökhun Sungurtekin Yayın Yönetmeni (Sorumlu) Şahin Ekşioğlu, [email protected] Görsel Yönetmen Ebru Tiryaki, [email protected] Katkıda Bulunanlar Barış Emre Alkım, Kozan Demircan, Tuna Emren, Hakan Kabasakal, Murat Gamsız, Levent Pekcan Marka Müdürü Seren Urun, [email protected] Ankara Temsilcisi Erdal İpekeşen, 0 312 207 00 71 / 207 00 95 YÖNETİM Genel Yayın Koordinatörü Yeşim Denizel DNA’nıza sahip çıkın! İş Gel. ve Projeler Direktörü Tüzel Kişi Temsilcisi Ferit Özkaşıkçı Sosyal Medya ve genel olarak internet ortamında paylaştığınız Satış Direktörü Orhan Taşkın bilgilerin günün birinde hiç ummadığınız bir yerde karşınıza Finans Direktörü Didem Kurucu çıkabileceğini hep hatırlamanız ve paylaşımlarınızı da buna göre Üretim Direktörü Servet Kavasoğlu yapmanızda fayda var. Bu bir yana zaten istesek de istemesek de, internetteki kullanım alışkanlıklarımız ve bazı kişisel özelliklerimiz o REKLAM kadar zekice ve biz farkında olmadan kayıt altına alınıyor ki. Neyse Grup Başkanı Koray Bilici ki bilgisayarlar “Big Data” denilen ve giderek büyüyen bu veri yığınını henüz tam olarak değerlendiremiyor. Burada arama motorunun, Başkan Yardımcısı Neslihan Can mama sandalyesi fiyatlarına baktığınız için bebeğiniz olduğunu Satış Koordinatörü Ebru Elçi varsayarak size bebek malzemeleri reklamı göstermesi türünden Satış Müdürü Hatice Tarhan, Altuğ Selçuk basit numaralar değil kastettiğim. Yakında size dair toplanan kişisel özellikler sizi o kadar çok ve doğru bir şekilde yansıtacak ki, aynı evde Tel: 0 212 336 53 17, Faks: 0 212 336 53 93 yaşadığınız kişi bile sizi o kadar iyi tanımlayamayacak. Reklam Teknik Müdürü Nusret Kırımlıoğlu Tel: 0 212 336 53 60 (3 Hat), Faks: 0 212 336 53 90 Moore yasası tedavülden kalkıp işlemci hızları epeydir –neredeyse- yerinde sayarken, ihtiyaç duyduğumuz devasa işlem gücünü nereden K urumsal İletişim Müdürlüğü Seren Urun bulacağız dersiniz? Aslına bakarsanız işlemci üreticileri performans sorununu aşamadıkları için çok çekirdekli yani paralel işlem yapan REZERVASYON –ya da yapmaya çalışan- mimarilere sahip tasarımlarla karşımıza Rezervasyon Tel. 0 212 336 53 00 - 57 - 59 çıkıyor epeydir. Bırakın bilgisayarı, cep telefonumuzdaki işlemcide bile Rezervasyon Faks 0 212 336 53 92 - 93 birden çok çekirdek var artık. Peki aynı işlemci çatısı altına birden çok Ankara Reklam Tel. 0 312 207 00 72 - 73 çekirdek koymak gibi “taşıma suyuyla değirmen döndürmek” şeklinde Hedef Sayfalar Tel: 0 212 336 53 70, Faks: 0 212 336 53 91 özetleyebileceğimiz bir paralel mimari yerine doğrudan paralel işlem Yönetim Yeri Trump Towers, Kule 2, Kat 21-24, 34387 yapabilen bilgisayarlara ne dersiniz? Evet kuantum bilgisayarlardan Şişli/ İSTANBUL söz ediyorum. Kozan Demircan, bu ay kuantum bilgisayarları mercek Tel: 0 212 410 31 52, Faks: 0 212 410 32 16 altına alıyor ve size yeni bir dünyanın kapılarını aralıyor. Yeni bir Baskı Vatan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık A.Ş dünya diyorum çünkü kuantum bilgisayarları sadece “daha hızlı Sanayii Mahallesi 1650. Sokak No :2 bilgisayarlar” olarak tanımlamak çok büyük bir hata olur. Bakalım eski dünyanın yeni bilgisayarları bize gerçekten yeni bir dünya verebilecek Doğan Medya Tesisleri Esenyurt İstanbul mi? Kuşkusuz bunu zaman gösterecek. Tel: 0212 622 19 00 Dağıtım Yaysat A.Ş. Tel: 0 212 622 22 22 Tuna Emren’in yazısı ise belki de çoğumuzun hiç aklına gelmemiş Yayın Türü Yerel, süreli, aylık üyesidir pek çok soruyu gündeme taşıyor. DNA’nın şifresini çözmek konusunda çok önemli adımlar atıldı. Fakat hangi geni açıp hangisini kapamanın © POPULAR SCIENCE dergisi, Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve Pazarlama tam olarak ne işe yaradığı konusu hala belirsiz. Zira varyasyonlar A.Ş. tarafından Bonnier Corporation lisansıyla T.C. yasalarına uygun olarak neredeyse sınırsız. Fakat bu alandaki ilerlemeler çok hızlı yayımlanmaktadır. gerçekleşiyor. Dolayısıyla yakın gelecekte sahip çıkmamız gereken © (2012) Bonnier Corporation. Her hakkı saklıdır. Dergide yayımlanan yazı, bize ait şeyler, sosyal medyada paylaştığımız fotoğraflardan fazlası fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konular izinsiz, kaynak gösterilerek dahi olacak. kullanılamaz, alıntı yapılamaz. ŞAHİN EKŞİOĞLU DB Okur Hizmetleri Hattı 0 212 478 0 300 [email protected] [email protected] DB Abone Hizmetleri Hattı Tel: 0 212 478 0 300, Faks: 0 212 410 35 12 - 13 [email protected] www.doganburda.com Pazar hariç her gün saat 09.00 - 22.00 arasında hizmet verilmektedir. Yazı işleri müdürü Jacob Ward ULUSLARASI REKLAM Yaratıcı yönetmen Sam Syed SATIŞ TEMSILCILERIMIZ Genel yayın yönetmeni Cliff Ransom Burda International Sorumlu yazı işleri müdürü Jill C. Shomer Italy EDİTÖR KADROSU Mariolina Siclari, International Makale editörü Jennifer Bogo Advertising Sales Director Editoryal Yapım Müdürü Felicia Pardo T. +39 02 91 32 34 66 Kıdemli Editör Martha Harbison [email protected] Bilgi editörü Katie Peek, Ph.D. Burda Community Network Proje editörü Dave Mosher Michael Neuwirth Kıdemli yardımcı editörler Corinne Iozzio, T. +49 89 9250 3629 Susannah F. Locke [email protected] Yardımcı editör Amber Williams Austria/Switzerland Editör asistanı Rose Pastore Goran Vukota Redaktörler Joe Mejia, Leah Zibulsky T. +41 44 81 02 146 Araştırmacılar Kaitlin Bell Barnett, Sophia Li, [email protected] Erika Villani France/Luxembourg Katkıda bulunan editörler: Lauren Aaronson, Marion Badolle-Feick Eric Adams, Brooke Borel, Tom Clynes, Daniel T. +33 1 72 71 25 24 Engber, Theodore Gray, Mike Haney, Joseph [email protected] Hooper, Preston Lerner, Gregory Mone, Steve UK/Ireland Morgenstern, Rena Marie Pacella, Catherine Jeannine Soeldner Price, Dave Prochnow, Jessica Snyder Sachs, T. +44 20 3440 5832 Rebecca Skloot, Dawn Stover, Elizabeth Svoboda, [email protected] Kalee Thompson, Phillip Torrone, James Vlahos USA/Canada/Mexico SANAT VE FOTOGRAFİ Salvatore Zammuto Sanat yönetmeni Todd Detwiler T. +1 212 884 48 24 Fotoğraf editörü Thomas Payne [email protected] Tasarımcı Michael Moreno Dijital görüntüler Hiroki Tada

İçindekiler 02 Özel Dosyalar 04 İÇİNDEKİLER Paranın Geleceği 16 Para birimi olarak inekleri kullandığımız zamanlar çok gerilerde kaldı. Dahası dijital dünyanın getirileriyle kağıt paradan bile yakında kopabiliriz. SAYFA 40 Sagittarius A O bir dev. O kocaman bir karadelik. Galak- simizin merkezinde ve gittikçe güçleniyor. SAYFA 60 Kuantum Bilgisayarlar Varlığı henüz tartışaladursun Google’ın açıklamalarına bakılırsa şirketin elinde halihazırda çalışan bir kuantum bilgisayar var. Bu yeni bilgisayarların sundukları ise akıl almaz. SAYFA 68 4B Yazıcılar Henüz 3B yazıcılara tam alışamamışken 4B yazıcılar da neyin nesi demeyin. Yeni malzemeler sayesinde imkanlar neredeyse sınırsız. SAYFA 76 Bölümler 03 Editörün Notu 06 Okur Mektupları 07 Dergide Video İzleyin 08 Megapikseller 12 Kısaca 16 Aygıtlar 86 Soru&Cevap 98 Arşivlerden Şimdi 22 Buz gibi suyun içinde 23 Nasıl Youtube yıldızı olunur 24 Aramızda gezecek robotlar 26 Özel bir motosiklet 27 Takıntılar 28 PopSci Ege Üniversitesi’nde 46 Gelecek Yaşamın Şifresi 29 Bilimkurgu ressamı 30 Sanaldan gerçeğe DNA ile ilgili araştırmalar 31 Bu bina kirli havayı yiyor daha önce aklımıza gelmeyen 32 Zihni değiştiren ilaçlar yeniliklerin kapılarını açıyor. 33 Daha iyi bir ağrıkesici Peki DNA’nın çözülen şifresi ile 34 Kolluk kuvveleri ve güven ilgili olarak bizi nasıl bir gelecek 35 Kutudaki kasırga bekliyor dersiniz. 36 Kütleçekim dalgaları 37 BB-8 benzeri Mars robotu 38 Titan ve Enceladus’a yolculuk El yapımı İ DÖNÜŞÜME YARDI MCI OLUNGER 80 Konforlu kar küreme L 82 Küçük müteahhit 83 Hacker tıbbı 84 Jet itkili kar araçları 85 Akıllı ayna ÜTFEN ÇEVREYİ KORUYUN



S İ Z D E N / ŞUBAT 2016 Akvaryuma fon OKUR MEKTUPLARI Popular Science Yazı İşleri Merhaba Popular Science ailesi, sayenizde balıklarım da popüler bilim Trump Towers, Kule 2 dünyasına girdi. Posteriniz için teşekkürler. Diğer sayılarınızda da su Kat 21-24, 34387 dünyasına girmenizi çok isterim. İyi çalışmalar. Şişli / İSTANBUL Tel: (212) 478 03 00, Fatih Kaptan Faks: (212) 410 32 16 [email protected] OKUR HİZMETLERİ [email protected] ABONELIK, ESKI SAYI SIPARIŞI Tel: (212) 478 0 300, Faks: (212) 410 35 12 - 13 [email protected] abone.doganburda.com Ex-Machina tadı belirtilmişti, bu tarz bilgiler bu indirdim ancak bir türlü çalış- kısımda verilebilir diye düşünü- madı. (Kendi kendine uygulama Merhabalar yapay zeka konusu- yorum. Açıkçası dergiyi okumak kapanıyordu.) Çalışmayınca ben nu güzel işlemişsiniz, beğenerek için en büyük sebeplerimden biri de telefonumdan uygulamayı okuduk. Yapay zekanın kısa tarihi olabilir. Bilgilerinize sunarım. İyi kaldırdım. Ancak daha sonra kısmında 2015 yapımı Ex-Machina günler. derginin yeni sayılarını okurken filmine yer verilebilirdi. Yapay yeniden bu uygulamayı indirip zekanın nerelere varabileceğini dü- Yunus Aydın dergideki nimetlerden yararlan- şündürücü bir şekilde bize aktaran mak istedim ama bu defa da bir film geleceğe dair adeta bir kanıttı. Sayın okurumuz önerinizi değer- türlü appstore da bulamadım. lendiriyoruz. İlginize teşekkürler. Hatta telefonumdaki QR kod Mehmet Eren Gül okuyucu sayesinde dergideki Basit anlatım uygulama QR kodunu okuttum Sayın okurumuz, Ex-Machina’ya ve çıkan URL yi açmaya çalıştım makale içinde zaten yer vermiştik. Ben 14 yaşında bir çocuğum ve ancak ‘’Change Store’’ ve ‘’But İlginize teşekkür ederiz. derginize iki yıldan beri büyük bir this app available U.S. store’’ gibi ilgi duyuyorum. Kendi anlatım cümlelerini tam hatırlayama- Yeni bölüm önerisi sisteminizle anlaşılması zor şeyleri dığım bazı hata mesajları çıktı kolayca açıklıyorsunuz ve ilginç karşıma. Şimdi sonuç olarak bu Merhabalar, adım Yunus Aydın, 19 bölümlere yer veriyorsunuz. Yeni uygulamayı telefonum ve/veya yaşındayım ve diş hekimliği öğ- çıkan aletler,nobel ödülleri vb. tabletimde gönül rahatlığıyla rencisiyim. Popular Science Aralık Geçen yıl babamı sabahın köründe kullanmak istiyorum lütfen yar- 2015 sayısının ilk sayfalarında kaldırıp Kayserinin dört bir dımcı olunuz. Saygılarımla. “Kısaca” bölümü var. Burada bazı yanından sizin derginizi satan bir Sayın okurumuz, artırılmış ger- kısımlarda yiyeceklerden bahse- bayi arayıp zor da olsa bulmuştuk. çeklik uygulamamızı yeni mobil dilmiş. Bu bölüm aynı zamanda Bolca seviliyorsunuz. Başarılar işletim sistemlerini destekleme- bunun için mi oluşturuldu emin diliyorum.  diği için kaldırmak zorunda kal- değilim fakat aynı bu bölüm gibi dık. Sizin durumunuzda problem 2-3 sayfalık besinler ile ilgili bilim Tacettin Çakıcı youtube videolarını izlemek için bölümü eklenirse çok faydalı olabi- kullandığınız uygulamadan kay- lir. Doğru bilinen yanlışlar, vücuda Dergideki videolar naklanıyor olabilir. Zira QR kod minimum oranda maksimum fayda okuyucunuzun okuduğu link bir sağlayan yiyecekler (en çok pro- Merhabalar, öncelikle dergi için youtube linki. İlginize teşekkür teini, C vitaminini vs.), U vitamini tüm emeği geçenlere sonsuz ederiz. gibi pek bilinmeyen vitaminler, teşekkürler. Abone değilim ama moleküller konu alınabilir, örneğin her ay düzenli olarak dergiyi alıp Halil İbrahim Topaçlı eski sayılardan birinde dilimizin heyecanla okuyorum. Geçen aylar- algıladığı 5. tat olarak “umami” da dergiyi okurken ‘’PopSci Tur AR’’ uygulamasını akıllı telefonuma 6

Dergide Video İzleyin QR KOD GÖRDÜĞÜNÜZ Akıllı telefonunuzu ya da tablet PC’nizi kullanarak dergi sayfalarına SAYFALARDA yerleştirdiğimiz videoları izleyebilirsiniz. VİDEO İZLEYİN NASIL YAPILIYOR? size ne yapmak istediğinizi sorarsa linki Akıllı cihazınız yoksa açma komutu verin. Böylece ilgili vide- 1) Akıllı cihazınızda halihazırda bir QR onun linkini göreceksiniz. Dilerseniz tam Dergideki videoları popsci.com. ekran yapıp daha rahat izleyebilirsiniz. tr/categori/dergi adresinden de kod okuyucu varsa bunu kullanarak ilgili izleyebilirsiniz sayfadaki QR kodu okutarak hemen 4) Cihazınızda izlediğiniz videoları GSM video izleyemeye başlayabilirsiniz. şebekesi üzerinden izlemeniz durumun- 2) Eğer cihazınızda böyle bir uygulama da, veri akışının kullandığınız data tarifesi üzerinden gerçekleşeceğini hatırlatmak yoksa Google Play ya da iOS Appsto- isteriz. re’daki arama bölümüne “QR Code Reader” veya ”QR kod okuyucu” yazdığı- 5) www.popsci.com.tr/dergidevideo nızda gelen uygulamalardan birini seçip yükleyebilirsiniz. adresinde, konuyla ilgili olarak hazırladı- ğımız tanıtım videosunu seyredebilirsiniz. 3) Uygulamayı çalıştırın ve sayfadaki QR kodu okutun. Eğer bu esnada uygulama 7

Megapikseller HAZIRLAYAN TUNA EMREN FOTOĞRAF ISTOCK SU PİRESİ 1,5 milimetre boyundaki bu minik su piresi, tıpkı bildiğimiz pireler gibi zıplayarak yüzdüğünden bu adı almış. Neredeyse tamamen saydam olan su pireleri mikroskop altında incelendiğinde vücutlarındaki tüm mekanizmalar rahatlıkla görülebilir. Bu özelliği nedeniyle bilimsel araştırmalarda da sıkça kullanılmakta. Örneğin bir bölgenin ekosistemindeki toksik etkiler araştırılacaksa önce su pireleri üzerindeki etkisi izleniyor. 8

9

Megapikseller FOTOĞRAF ESA/ATG MEDIALAB UZAYDAN ORMAN KONTROLÜ Avrupa Uzay Ajansı’nın dünyayı yakından izleyen Sentinel-3A uydusunun görevlerinden biri de küresel karbon emisyonu haritasını çıkarmak. Bu esnada topladığı bilgileri sınıflandırıyor ve meteorolojiden elde ettiği hava tahmini raporlarını kendi tespit ettiği orman yangınları verisiyle karşılaştırıp yangınların en aza indirilebilmesi için sistematik bir çalışma yürütüyor. 10

11

Kısaca EDİTÖR TUNA EMREN EVRENİN BİR FOTOĞRAF KARESİNE SIKIŞTIRILMIŞ İLK HARİTASI Pablo Carlos Budassi isimli Güney Amerikalı res- sam, NASA ve Princeton Üniversitesi’nden aldığı verileri kullanarak evrenin ilginç bir haritasını çıkardı. NASA uydularınca çekilen fotoğraflar ve Princeton Üniversitesi’nin logarit- mik haritalarını kullanan sanatçı, evreni tek bir kareye sığdırmayı başardı. Bu harita, evrenin bugüne dek gözlemleyebildiğimiz tüm detaylarını içermekte. Merkezinde Dünya’nın konumlandırıldığı hari- tada 3 milyon gökcis- mi bulunuyor. Hatta sadece galaksi, yıldız ve gezegenler değil, Büyük Patlama’dan kalan plazma hal- kası da haritaya dahil edilmiş. 12

22.700 4.000 22 ay Kısaca Bir kavanoz balın Basit bir bakteri bile Afrika fillerinin üretilmesi için gereken bal 4.000 farklı proteine gebelik süresi arısı sayısı. sahip. Ol ay Yeri İnceleme KOZMETİK- Viyana Doğal Tarih LERDEKİ Müzesi’nde bulunan Mikrobik izler KANSER bir mağara aslanı RİSKİNE iskeleti. Yakın gelecekte, olay yeri incelemelerinde DİKKAT! suçlulara dair iz ve deliller aranırken mik- MAĞARA ASLANLARI KLONLANABİLİR rop haritamız kullanılabilir. Her birimizin Kozmetik ürün- vücudunda bulunan bakterilere mikrobi- lerde kullanılan Rusya’ya bağlı Yakutistan Bilimler Akademisi araştırmacıları, Abıskiy bölgesin- yom deniyor. Mikrobiyomlarımız, vücutla- parabenin kan- de buldukları kalıntılarda 100 bin yıl önce yaşamış ve nesli tükenmiş olan bir rımızın çevresinde, sadece bize özgü bir serojen bir mad- mağara aslanı türüyle karşılaştıklarını söylediler. bakteriyel hale oluşmasını sağlamakta. de olduğu zaten Yani mikrobik parmak izi gibi kullanılabilir. bilinmekteydi. Yakutistan Bilim Akademisi’nden Albert Protopopov, “Mağara aslanlarının Oregon Üniversitesi bilim insanları, şu Ancak yeni bir nesli mamutlardan önce tükendi. Bugüne dek kürklerinin rengi, yelelerinin ana dek 11 kişinin mikrobiyal izlerini araştırma çar- olup olmadığı gibi bilgilere sahip değildik. Ancak artık bu türü inceleme şansını aydınlattıklarını, çalışmaya devam ettikçe pıcı ve korkunç yakaladık,” diyor. Aslanın DNA’sını incelemek üzere bir çalışma grubu kurula- bunun için yeni ve daha hızlı yöntemler de bir gerçeği daha cak. Kalıntılar yeterli ölçüde veriyi sağlayabilirse klonlama yapılabileceği de geliştirebileceklerini söylüyorlar. Hepimiz ortaya koydu: düşünülüyor. Fakat Protopopov, “Şu an için klonlama konusu gündemimizde bunları bulunduğumuz ortamdaki havaya Paraben çok değil” dedi. karıştırdığımız için, geriye dönüp izleri düşük miktarda silme ve delilleri yok etme gibi bir şansımız kullanılsa bile da yok. göğüs kanserine sebep olabiliyor. California Üniversitesi’nde yapılan araş- tırmada göğüs kanseri hücre- leri laboratuvar ortamında ince- lendi. Parabene maruz bırakılan kanser hücreleri, büyüme faktör- lerini belirleyen genleri aktif hale getirdiler. Bu madde cilt kremleri, şam- puan, sabun ve traş losyonu gibi birçok üründe yaygın şekilde kullanılmakta. Evdeki Yabancılar Halılardaki bakteri sayısı, tuvaletttekinden daha fazla olabilir Amerika’da yapılan bir araştırma, evlerdeki - Birinci sırada zemin ve halılar var. Bakteri bakteri yoğunluğunun hiç beklemediğimiz oranı %19,5. yerlerde daha fazla olabileceğini gösterdi. - İnsanların bıraktığı ve açık pencerelerden Halılar ve musluk suyu, tuvaletlerden bile içeriye girerek havaya bulaşan bakterilerse fazla bakteri içeriyor olabilir. ikinci sırada. Soluduğumuz havanın %16,5’i bu bakterilerle dolu. California Üniversitesi araştırmacıları, yüzeydekileri değil, havadaki bakterileri Havadaki bakterilerin %9’u musluk su- incelediler ama bunlar havaya zeminlerden yundan kaynaklanıyor. Tuvalette bırakılan bulaşıyor. 29 evde yapılan incelemelerde bir eşyadan bulaşan bakterilerin oranıysa bakteri yoğunluğuna göre bir sıralama sadece %0,4. yapıldı: 13

Kısaca DOĞANIN EN GÜÇLÜ SALDIRILARINDAN BİRİ Elektrikli yılanbalıkları geceleri GÖRÜNMEZ- Keşif aktif olan ve gözden uzak sularda LİKPELERİ- yaşayan bir tür. 600 volt elektrik NİNİELDE Dört yeni element üretebilen bu balık, avını yüksek ETMEYEÇOK voltajlı şok vererek öldürüyor. Böyle YAKLAŞTIK Periyodik tabloya dört yeni element eklendi. bir şok kasları devre dışı bırakıp, avın Rusya, ABD ve Japonya’daki bilim insan- felç geçirilmesine sebep olmakta. ABD Berkeley larının bulduğu dört süper-ağır kimyasal Üniversitesi element resmi olarak tablodaki yerini aldı. Elektrikli yılanbalıkları elektrosit bilim insanları, Böylece tablonun yedinci sırası da dolmuş adı verilen hücrelere sahip. Bunlar görünür ışıkta oldu. elektriği tıpkı piller gibi saklayabilen objeleri gizleye- ve deşarj edebilen hücreler. Balık bu bilen süper ince 113, 115, 117 ve 118 numaralı element- saldırıyı hem silah hem de bir duyu bir materyal ler, hafif atom çekirdeklerini birbiriyle sistemi olarak kullanılıyor. Örneğin yarattılar. Bu çarpıştırıp radyoaktif süper-ağır element- avlanmaya çıktığında çevresindeki “görünmezlik lerin parçalanmasının takibe alınması diğer balıklar gizlenmişse, etrafına pelerini” şimdi- sonucunda bulundu. 113 numaralı elementi bir şok dalgası yayıp olası avlarının lik mikroskopik bulan Japonya’daki Riken Enstitüsü sözcü- bu şokla kontrollerini kaybedip tit- boyutlarda. sü Kosuke Morita, “Ekibimiz şimdi de 119 remesine neden oluyor. Bu hareketi Ancak araştır- ve sonrasındaki elementleri bulmak için hemen sezen balık avını kolayca manın ileriki çalışacak,” diyor. tespit edebilir hale geliyor. safhalarında boyutlarının Şimdilik periyodik tablodaki yerlerine Uzayın Avatarları Gen Takası gündelik göre adlandırılan elementler önümüzdeki nesneleri kapla- aylar içinde, buluşları gerçekleştiren bilim Rusya, insan benzeri Antibiyotiklere dirençli yabilecek kadar insanları tarafından isimlendirilecek. robot geliştiriyor süper bakteriler büyütülebilece- ği düşünülüyor. Beyin Dalgaları Android Technics şirketi, uzaydaki tehlikeli Çin’de, insan ve domuzlarda antibiyotik- Yüzeyi yeni görevlerde insanların yerine geçebilecek lere dirençli bir süper bakteri geni olduğu nesil meta Düşünceleri okuyan bir robot geliştirdiğini açıkladı. Şirket Genel bulundu. Araştırmacılar bu genin, salgın malzemelerle teknoloji Müdürü Aleksandr Permyakov, “Bir kontrol hastalık yaratma potansiyeline sahip bazı kaplanan pe- sistemine sahip olan bu robot, Ay ve Mars bakterilerden kaynaklandığını söylüyor. lerin, yansıyan Japonya Kyushu Teknloji Enstitüsü’nden keşifleri gibi tehlikeli görevlerde insanların Bilim insanları, MCR-1 adlı genin, E.coli ışığın yolunu profesör Toshimasa Yamazaki, düşünceleri yerini alacak” diyor. İnsanlara benzeyen bakterisi ve zatürreye neden olan ‘Kleb- değiştirerek okuyan bir teknoloji geliştirdiğini duyurdu. antropormorfik robotların, uzay araştırmala- siella Pneumoniae’ arasında aktarıldığını istenilen cismin Beyin dalgalarını takibe alarak, henüz rına katılıp, gezegenlerdeki keşif çalışma- gördüler. Gen, bakterinin antibiyotiğe di- görünmez konuşmaya başlamadan önce bir insanın ne larında, örneğin araştırma istasyonları ya renç kazanmasını sağlayan plazmidlerde hale gelmesini söyleyeceğini önceden anlayan teknoloji, da elektrik üreticilerinin kurulması gibi bulunmakta. Yani farklı bakteri grupları sağlıyor. beynin ön lobuna odaklanıyor. Araştırmacı, görevleri kendi başlarına yerine getirecekleri arasında kolayca takas edilebiliyor. bazı kelime gruplarının, konuşmaya ihtiyaç söyleniyor. duyulmadan anlaşılabildiğini söylüyor. Ön lobdaki elektrik aktivitesini ölçen Yamazaki, kelimelerin sözlü ifadeye dökülmesinden önceki ve sonraki aktiviteleri karşılaştırdı ve konuşma öncesinde, söylenmesi planlanan çoğu kelimenin anlaşılabildiğini gördü. 14

Mavi 1,5 Kilogram Kısaca Sivrisinekleri en çok İnsan beyninin çeken renk ağırlığı SAKSIDAKİ ÇİÇEKLERİNİZİN NE KADAR BÜYÜYECEĞİNİ ÖNCEDEN BİLMEK İSTER MİSİNİZ? Belçika VIB Enstitüsü’nde geliştiri- len bir yöntem, yeni ekilen bir tohu- mun tam olarak ne büyüklükte bir bitkiye dönüşeceğini söyleyebiliyor. Yaprakların büyüklüğünü belirleyen genlerin takibe alınmasıyla gerçek- leştirilen bu yeni yöntemle, ektiğiniz hangi tohumun canlanıp bitkiye dönüşeceğini, hangisinin başarısız olacağını anlamak da mümkün. Araştırmacılar, tüm bunları bitki RNA’sının belirlediğini söylüyor. Daha Hızlı, Daha Güçlü Belleğin Gücü Araştırmacılar bunu sürekli yaşadığımızı söylüyor. Örneğin, bir iş toplantısında 5 İnsan beyni gibi çalışan Yeni deneyimler, eski kişiyle tanıştınız ve aradan bir hafta geç- bilgisayar çipi anıları güçlendirebilir tikten sonra isimlerini bile hatırlamakta güçlük çekiyorsunuz diyelim. Birkaç Çinli bilim insanları tıpkı insan beyni Duygusal ya da önemli olduğu için hafta sonra, sizin için çok önemli olan gibi çalışan bir çip geliştirdi. Hangcou her bir detayıyla kaydettiğimiz anıları başka bir görüşmede bu insanlardan Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ve Cıciang rahatlıkla hatırlarken, bazılarını da anım- biriyle karşı karşıya gelseniz, sadece Üniversitesi’nin ortaklaşa yürüttüğü çalış- samakta güçlük çekiyoruz. Peki ya çok ismini değil, eski toplantıya dair ne mayla yaratılan çipe Darwin adı verildi. önemli bilgiler içeren bir anıyı her şeye varsa hatırlayabilirsiniz. Çünkü o sırada Küçük bir madeni para büyüklüğünde olan rağmen unutursak? Geçtiğimiz yıllarda beyniniz, bu insanın sizin için önemli ol- çip 4 milyondan fazla sinaps bağlantı nok- hayvanlar üzerinde yapılan bir araştır- duğunu anlayıp, onunla ilgili her verinin tası ve 2048 nörona sahip. Diğer bilgisayar ma, bu tür anıların güçlendirilebileceğini hatırlanmasını sağlıyor. çiplerinden farklı çalıştığı için kullanılacağı ortaya koymuştu. Yeni bir araştırma ise bilgisayarın daha az elektrik harcamasını insanlarda da aynı sonuçların elde edil- da sağlıyor. Bilgisayarların çözemediği zor diğini gösterdi. Kanıtlar, bazı anılarımızı işlemleri yapabilme gücüne sahip olan çip, unutmuş olsak da beynimizin onları ko- örneğin bir insan gibi farklı desen ve ka- rumaya devam ettiğini, dolayısıyla tekrar lıpları tanıyabildiği gibi, kullanıcının beyin canlandırılabileceklerini gösteriyor. dalgalarına göre bilgisayarın ekranındaki görüntüleri hareket ettirip, karmaşık bilgi- New York Üniversitesi’nde yürütülen leri işleyebiliyor. araştırma, bir deneyimin, o anda bize çok anlamlı ya da önemli gibi gelmese bile daha sonra önem kazanabileceğini gösteren bir işaretle karşılaştığımız anda hafızamızın güçlendiğini gösterdi. 15

Aygıtlar EDİTÖRLER MURAT GAMSIZ + LEVENT PEKCAN STEAM CONTROLLER Çoğu kişi, kolaylığın- ve fare tercih etmeye ve farenin kullanım yüzeylerden sağ elimiz daha hassas kontrol kanlık yaratıyor. Steam dan ve rahatlığından devam ediyor. Elbette kolaylığını, kontrolcüye ile kontrol edileni, fare sağlıyorsunuz. Kont- kontrolcüyü maalesef dolayı konsol alıyor. bu durum kontrolcü getiriyor. taklidi yapabiliyor. Fare rolcünün alt tarafında, şu an her oyunda Ancak gamepad ile kullanmanıza engel Alışılmışın aksine hassasiyeti sayesin- tutma yerlerine denk kolayca ayarlamak oyun oynamaya değil. Ancak piyasaya Steam kontrolcüsünde de, özellikle fps tarzı gelen yerlerde iki düğ- mümkün değil ama alışamayan birçok yeni çıkan Steam iki tane büyük dokun- oyunlarda, sıradan bir me daha var. Bunlar zamanla her oyuna kişi de PC’de klavye kontrolcüsü, klavye matik yüzey var. Bu gamepad’e göre çok da kısa zamanda alış- destek gelecektir. VİDEO İZLE 16

Aygıtlar ERGOTRON HUB27 ILE KISITLI ALANA ÇOK EŞYA SIĞDIRIN Özellikle küçük dolap, kilidi açıldığında yerlerde yaşamak kapağını masa olarak zorunda kalanların ya da kullanmanıza da izin derli toplu yaşamakta veriyor. Üstelik oldukça zorlananların işine da sağlam. Üzerine ra- yarayacak ilginç bir hatlıkla bir laptop koyup tasarım, Ergotron’dan çalışabiliyorsunuz. geldi. Hub27 hem dolap Dolap aynı zamanda şarj hem de masa. Duvara cihazlarının bağantıları- monde edilen dolap, na ulaşmanızza da izin kendi içinde gözlere veriyor. Yani dolaba sahip. İşle ilgili birçok koyduğunuz telefon ya eşyanızı saklayanbilen da laptop şarj oluyor. VİDEO İZLE SUGRU ILE HER ŞEYI SAMSUNG VR2 ILE TAMIR EDIN! DÜNYAYA FARKLI BIR BAKIŞ Hepimiz oyun hamur- ları ile oynadık. Bugün VİDEO İZLE de çocuklar için oyun hamurları hala ilk sırada sonra ise, garanti kadar dayanıklı ve su VR yani sanal gerçeklik bağlamanız gerekmiyor. gözlük, bu sayede oyuna gelen oyuncaklardan. olması açısından bir geçirmez. 13 ay raf bu yılın en önemli VR, yapısı gereği yüksek komut vermenizi de Peki eğer bir oyun ham- gün kurumaya bırakın. ömrü var ancak buzluk- teknolojik konularından. çözünürlüklü bir ekran kolaylaştırıyor. Piyasada urunuz olsaydı ve buna Tam olarak sertleştikten ta saklarsanız ömrü Geçtiğimiz yıllarda istediğinden, güncel bulunan yeni versiyon, verebileceğiniz şekil, bo- sonra verdiğiniz şekil üçe katlanıyor. Küçük tasarım aşamasında Samsung telefonları Galaxy S6 ve S6 Edge zulmadan kalabilseydi? bozulmuyor. Sugru taş paketler halinde gelen olan birçok ürün, bu bu sorunu da çözmüş ile uyumlu. Ürünün İşte Sugru böyle bir “ha- kesmiyor. Elastik yapısı Sugru, renk çeşitlerine yıl satışa çıkacak ve oluyor. Dokunmatik ülkemizdeki satış fiyatı mur”. Sugru sayesinde sayesinde özellikle kablo de sahip. Türkiye’de bu köşede konuğumuz yüzeye de sahip olan yaklaşık 500 TL. kırılan eşyalarınızı tamir tamirinde çok işe yarıyor. resmen bulmak henüz olacak. Ancak hepsinden edebilir, ihtiyacınız olan Sugru ile aksiyon kamer- mümkün değil ama erken davranıp gelen bir ama satın alamadığınız anıza özel bir ayak, doğrudan sitesinden gözlük şu an satılmakta. objeler yaratabilir hatta tencerenize özel tutma alabilirsiniz. Postayla Samsung VR2, cep eğlenebilirsiniz. yeri, su akıtan musluğa on gün içinde geliyor. 55 telefonu ile çalışan bir Sugru bir çeşit silikon. yama yapabilirsiniz. -50 TL’ye denk gelen 8’lik gözlük. Oculus ile ortak- Paketinden çıkardık- dereceden 180 dereceye paketleri var. laşa geliştirilen gözlük, tan sonra sertleşme telefonu ekran olarak sürecine giriyor. Ama kullanıyor. Telefon aynı bu işlem birkaç saat zamanda VR destekli sürüyor. Yani şekil oyunları da oynatan bil- vermek için yeterince gisayar görevi gördüğü vaktiniz var. İşlem için, başlığı bir yere tamamlandıktan 17

Aygıtlar JABRA WIRELESS PULSE ILE NABIZ ÖLÇÜMÜ Nabız ölçümü, bugün mamızı söylüyor. Ve ideal bölge olduğu saatlerden telefonlara elbette yaktığımız ka- sonucuna varmış. birçok cihazda sunulan loriyi, attığımız adımı, Ayrıca kulaktan ölçüm bir özellik. Ancak ne aylık performans duru- yapan bir cihazın, aynı işe yaradığını bilen mumuzu bize düzenli zamanda müzik din- sayısı, cihaz sayısına olarak raporluyor. letebilecek olması da göre oldukça az. Nabız en önemli artılarından. ölçümü sayesinde, Bunun için bize Jabra da bu sistemi spor yaptığımızda iki cihaz gerekiyor, kullanıyor. Bir yandan nabzımızın durumunu birincisi ölçümü yapan müzik dinlerken, bir görüp, hedefimize göre ikincisi de ölçümleri yandan nabzınız sürekli tempomuzu ayarlaya- kaydeden. Kayıt kısmı ölçülüyor. biliyoruz. Kilo vermek görece kolay, akıllı isteyen bir kişinin uygu- telefon yeterli. Blueto- Sistemin mantığı laması gereken prog- oth/NFC bağlantısı bu ise kulak damarlarınızı ram ile koşu alanında işin standardı. aydınlatıp, kan akışını derece yapmak isteyen görmek. Tıpkı bir optik bir atletin programı Ölçümü yapan farenin yüzeyi görüp oldukça farklı. İşte bu ise Jabra Wireless hareketi algılaması programa sadık kalıp Pulse gibi kulaklık- gibi, nabız ölçer de kalmadığımızı bize spor lar. Kulaktan nabız kulağınızın içindeki anında gösteren şey ise ölçümü, kolumuz gibi kan akışını görebiliyor. nabız ölçer. Gereğinden hareketli bölgelerimize NFC ile telefonunuza fazla hızlı gittiğimizde göre çok daha mantıklı. bağlanabiliyor ve yavaşlamamız için Sistemin geliştiricisi 4.5 saat çalışıyor. uyarıyor, tempomuz Valencell, bu konuda Telefonla görüşme de çok düşerse de hızlan- gerekli testleri yapmış yapabiliyorsunuz. ve tek kulağımızın, Fiyatı 670 TL. gerekli ölçümler için PULSE ILE UZAKTAN KAMERA KONTROLÜ Pulse bir kamera saatlik kullanım ömrü birçok yaratıcı kadraj adaptörü. DSLR sistem- sunuyor. iOS ve Android seçeneği önünüze seril- lere bağlanan Pulse uyumlu yazılımı ile iyor. ISO, diyafram ve sayesinde, kameranızı telefon sıkıntısı çekmey- enstantane kontrolünü cep telefonunuzdan eceksiniz. Ancak her de yapabiliyorsunuz. Sa- yönetebiliyorsunuz. kamerada çalışmıyor. dece bir deklanşör değil. Kameranızın USB por- Öncelikle Nikon ve Pulse Kickstarter hede- tundan bağlanan Pulse, Canon modelleri fine ulaştı. Halen katılıp bu sayede kameraya destekleniyor. 74 Dolar ödeyerek sahip komut verebiliyor. Pulse Pulsa sayesinde kamer- olabilirsiniz. Kampanya ile iletişim ise Bluetooth anızı uzaktan kontrol bitiminde 100 Dolar üzerinden sağlanıyor. edebildiğiniz için, time olması bekleniyor. Kendi üzerindeki pili 24 lapse başta olmak üzere 18

Aygıtlar NEBIA DUŞ BAŞLIĞI ILE SUYU ATOMLARINA AYIRMAK İddialı bir başlık oldu ama Nebia buna benzer bir teknikle, damlacıkları parçalara ayırı- rarak çoğaltıyor ve dışarıdan baktığınızda, banyonuzda bir bulut varmış gibi görüyorsunuz. Jet motorları için tasarlanan bir teknolojiyi duş başlığına uyarlayan Nebia, su damlalarını küçük parçalara ayırarak, daha çok su damlacğının size temas etmesini sağlıyor. Dolayısıyla su harcarken %70’e varan tasarruf sağlıyorsunuz. Yani hem çevre- ye katısı var hem de suyu daha geniş bir alana yayarak, verim arttırıyor. Ürünün ABD fiyatı 400 Dolar. Ancak en azından ABD içinde bir yılda kendi parasını, azalan su masrafından çıkardığı hesaplanmış. VİDEO İZLE POWERME ILE TELEFONLAR ARASI ŞARJ MÜMKÜN Telefonlarımızın en durumu daha iyi olan birçok cihazı bu kablo büyük sorunu şarjlarının telefondan, şarjı biten ile şarj edebilirsiniz. bitmesi. Bunun için telefona tek bir kablo Üstelik telefonlar arası çeşitli yöntemler var. kullanarak güç aktara- dosya transferine de izin Powerbank’lerden bilirsiniz. veriyor. Satış fiyatı 11 özel pilli kılıflara birçok Micro USB ya da light- Dolar ve tüm dünyaya seçenek tercih edilebilir. ning portu üzerinden gönderimi var. Ancak bir de hepimizin aklından geçen, daha basit bir çözüm,Indi- egogo’da hayat buldu. PowerMe ile iki telefon arası şarj mümkün. Şarj 19

Aygıtlar LG’DEN KIVRILABİLEN RASPBERRY PI EKRAN TEKNOLOJISI ZERO ÇIKTI Teknoloji dünya- Raspberry PI’yi duy- de ucuzlamış. Bugün attıkları Commodore sında gerçekleşeceği mayan kaldı mı bilmi- 30’lu yaşlarının üze- 64’ün 8 bitlik 1MHz kesinlikle bilinen şey- yoruz. Bu küçük devre rinde olanların çocuk- işlemcisi ve 64KB RAM’i lerden biri, bükülebilir kartı, birçok projeye luğunu geçirdikleri ve bulunuyordu. Ülkemizde ekranlar. Bu fikir uzun ilham olmakla kalmadı, programlamaya adım satış fiyatı 100 TL. zamandır var. Ancak hayata geçmelerini de karşımıza kanlı canlı sağladı. En hafif tanımı 40 PIN BAĞLANTI RESETLEME PINLERI çıkması epey zaman ile minik bir bilgisayar MİKRO SD KART RCA KOMPOZIT aldı. CES 2016’da en diyebiliriz. Zaman için- VIDEO ÇIKIŞ çok konuşulan ürünler- de hem güçlendi hem den biri olan kıvrılabilir de küçüldü. Bu sayede MIKRO USB 5 V GÜÇ ekran, henüz emek- onunla yapabileceğiniz MIKRO USB leme aşamasında. O şeylerin boyutları da kadar ki fuar ziyaretçi- küçüldü elbette. ÇIFT ÇEKIRDEKLI GPU VE leri ancak özel gözetim Zero adlı yeni model 512 MB BELLEK altında dokunabildiler. 1GHz işlemci hızına Çünkü bir hayli kırılgan. sahip. 512 MB belleği Dolayısıyla günlük var. Mini HDMI ve USB hayatımıza henüz On-The-Go portları giremeyecek. Ancak en var. Micro USB’den güç azından laboratuvar- alıyor. Bu kadar küçük dan çıkıp, sergilenme olmasını ise portlarının aşamasına geçilmiş. 18 tamamını mini forma- inç boyutundaki ekran, tına dönüştürmesine gazete gibi kıvrılabi- ve tüm giriş çıkışları liyor. devre kartının aynı tarafına sıralamasına borçlu. Bu sayede MINI HDMI 1080P devre kartı daha basit SES VE GÖRÜNTÜ ÇIKIŞI bir formata kavuşmuş ve hem küçülmüş hem SNOWBALL ICE USB MIKROFON Günümüzde herkes da önemli. Eğer düzgün sinde analog çözümlerin teknoloji sayesinde bir ses ekipmanınız önünde başlıyor yarışa. yayıncı oldu. Sürüden yoksa, hazırladığınız Cardioid yapısı, önünde ayrılmak için içeriğinizin podcast ya da video oturan kişi haricinde bir iyi olması yetmiyor. O içeriği, izleyene ve din- de konuk alabilmenizi içeriği nasıl sunduğunuz leyene işkence edebilir. sağlıyor. Masasüstü tipin- Bu sorunları çözmek için de tasarlanan mikrofona, piyasada sayısız mikro- isterseniz bağlayacağınız fon var. Snowball iCE aparatlar ile hareket bunlardan biri. Bilgisaya- özgürlüğü de verebilir- rınıza USB girişinden siniz. Yayının ses kalitesi bağlanan Snowball iCE, ciddi ve hissedilir şekilde sayısal bağlantısı saye- artacaktır. 20



Şimdi 4 STEARNS I950 BUZ GIBI 2 SUYA THERMASHIELD DALDIM 24+ HAYATTA KALMA —Ve anlatmak için sağ kaldım KIYAFETI Denizde bir gemi battığında denize 6 3 düşerseniz hipotermi etkisini hemen gösterir, o yüzden her bir saniye kıy- 5 metlidir. Hayatta kalma kıyafetleri size zaman kazandırmak için tasarlanmış- FOTOĞRAF Sam Kaplan tır. Tıpkı sörfçülerin ıslak kıyafetlerine benzeyen bu kıyafetler sizi yardım gelene kadar (şansınız varsa) üç ila altı saat sıcak tutar. Peki ya yardımın gelmesine daha çok 1 varsa? Stearns I950 TermaShield 24+ gelmiş geçmiş en ileri hayatta Kıyafet, hipotermiye karşı koymanın yanı sıra, kalma kıyafeti olmakla övünüyor aynı zamanda ateşe karşı dayanıklı. Neyse ki ve o çok kritik olan suda sağ kalma muhabirimizin yanan bir gemiden kaçması süresini 24 saate kadar uzatıyor. Hatta gerekmedi. 0 derecelik suda bile sizi sağ tutuyor. Peki, kıyafet acaba dendiği kadar iyi göz açıp kapayana kadar buz gibi BERNE mi? Kıyafetin sınırlarını test etmek oldu. Fakat kıyafetin tasarımcıları bu BROUDY için kuzey kutbuna giden bir gemiden sorunun farkına varmışlar. Ellerinizi atlamam mümkün değildi ama Kasım öncelikle kıyafetin karın kısmına dikili başında kar yağarken ve Champlain olan el ısıtıcıya sokuyor, elinizi ısıttıktan Gölü’ünün su sıcaklığı 10 dereceyken sonra eldiveninizi giyiyorsunuz. Böylece kuzey Vermont’ta deneyebildim. İşte elleriniz sıcak kalıyor. yaptıklarım. Öylece bir saat kadar (teorik olarak Limana gittim, tek parça neopi- hipoterminin ortaya çıkacağı kadar) renden oluşan kıyafeti vücuduma suda kaldım ama rahattım. Ne var ki geçirdim ve kendimi suya attım. kıyıdan birkaç metre uzaklaşmıştım Hemen su yüzeyine çıktım ve orada ve geri yüzmek pek kolay değildi. Li- kaldım. Kıyafet 150 kiloyu su üzerinde mana doğru hantal kulaçlarla sırtüstü tutabiliyor. Bense bunun kabaca yarı yüzmeyi becerebildim. İstesem bütün ağırlığındayım. Kıyafetin sırt kısmındaki gece suda kalabileceğimden eminim büyük bir hava yastığı 1 beni sırt üstü ama öyle yapmam gerekmediğine de yüzer duruma getirdi. Sağ omuzdaki bir seviniyorum. valfe üfleyince 2 hava yastığı şişiyor. Sol omuzdaki valfe üfleyince sıcak nefes önce vücut etrafında dolaşarak iç organları koruyor, sonra kollara, ellere, bacaklara ve ayaklara gidiyor 3 Başlık kısmı sesi engelliyor 4 o yüzden suda, bulutları süzmekten baş- ka yapacak pek bir şey yoktu. Tüplere üfledikçe daha çok yüzer, daha çok ısınır hale geldim. Fakat kıyafetin bilek kayışlarını sıkmadığımdan parmakla- rım ıslandı 5 . Islanan parmaklarım 22

Şimdi 1 2 Uzmanına Sor 3 4 5 MARQUES’TEN IPUÇLARI çekip yapabilen ve EN IYILERDEN kullanıcı tarafından ÖĞRENIN yükseltilebilen aygıtlar. “Bir filmde ya da klipte beğendiğim bir sahne 7 5 SIGMA 18-35MM görünce, ne olduğunu, 6 F/1.8 LENS nasıl yapıldığını Sigma’nın lensleri Google’dan araştırıyo- 8 keskin görüntüler rum. YouTube’da bir yakalıyor ve loş sürü öğretici video ortamlarda bile kristal izliyorum. Ne kadar berraklığında sonuçlar sık yaparsam o kadar sunuyor. çoğunu hatırlıyorum ve benim için o kadar NASIL 1 YAMAHA HS8 6 SOUND DEVICES kolaylaşıyor.” YOUTUBE Mühendisler Yamaha’nın MIXPRE D-P48 YILDIZI stüdyo monitörlerinin Pille çalışan bu saha DÜZENLEMEK OLUNUR? tüm frekanslarda hassas mikseri, film çekimi ÜZERE ÇEKIN ses ürettiğine güveniyor. sırasında netlik sağla- “Etkinliklere katıl- (MKBHD sunar) İyi ses asla ihmal edil- mak için ön güçlendi- dığımda kaydetmek memeli. rici (preamp) olarak istediğim her şeyin 22 yaşındaki çoğu gencin elektronik aygıtlara ilişkin bir fikri kullanılabiliyor. Ya da önceden bir listesini vardır. Ama onları dinleyecek üç milyon hayrana çoğu sahip de- ses kaydı sonrasında çıkarıyorum, çekimi ğildir. Marques Brownlee (MKBHD adıyla biliniyor) yedi yıl önce hataların üstüne dublaj yapıyorum, sonra sesi açtığı YouTube kanalına milyonlarca insanı toplamış bir internet yapabiliyorsunuz. otele döndüğümde ünlüsü. Zekice ve eğlenceli akıllı telefon tanıtımları, kutu açılışla- kaydediyorum çünkü THOMAS PAYNE rı ve teknolojiye dair her şey konusunda yürüttüğü fikirler, onu en 2 ASUS PA328Q 7 SENNHEISER daha kontrollü bir or- etkili teknoloji video blogcuları arasına sokuyor. İşte MKBHD’nin MKBHD’nin yeni MKH416 tam. Sonradan hangi kullandıkları: model monitörü daha Ortam gürültüsünü efektleri ekleyeceğimi iyi ergonomi, 4K piksel kesmek çok önemlidir. bilerek çekim yapıyo- ve hataları hemen fark “Shotgun” türü bu rum.” etmeyi sağlayan hassas mikrofon, sadece renk doğruluğuna sahip. doğrultulduğu yerden ÇEKTIĞINIZIN 3 APPLE MAC PRO ses alıyor. Bu sayede ÜSTÜNE KONUŞUN YouTube 4K videoyu viral videonuzun sesi “Önemli bir şeyleri destekliyor ama Apple’ın kulağa tam istediğiniz atlamayayım diye kule kasalı PC’si aynı gibi geliyor. konuşma için notlar anda üç adet 5K ekranı 8 LOGITECH MX çıkarıyorum. Senaryo- çalıştıracak güce sahip. MASTER MOUSE dan çok sohbet hava- Modası kolay kolay Bu farenin yan tekeri sında. Eğer videoların geçmeyecek. dikey olduğu gibi yatay hepsini bir senaryoya 4 RED WEAPON kaydırmaya izin veriyor. göre çekseydim hiçbir DRAGON Aynı anda üç aygıtla şey zamanında yetiş- Red’in kameraları ucuz eşleşebiliyor ve düğ- mezdi.” değil ama en yüksek meye tek basışınızla çözünürlük olan 6K’da bunlar arasında geçiş yapabiliyor. XAVIER HARDING DAHA FAZLASI IÇIN popsci.com.tr/mkbhd FOTOĞRAF Sam Kaplan 23

Şimdi Platform POPULAR S&C ARAMIZDA GEZECEK SCIENCE ROBOTLAR TASARLARKEN NASA’nın Sojourner adlı robot keşif aracı 1997’de Mars’a in- LINDSEY diğinde Cynthia Breazeal “Uzaya robot yollayabiliyoruz ama K R AT O C H W I L L nedense hâlâ bizimle ‘yaşayacak’ robotlarımız yok” diye dü- şünmüştü. Acaba neydi bunun sebebi? Yanıt bulmak için yola fotoğrafçı olabilir, ev güvenliğine yardım ede- koyulan Breazeal, bu uğraşları sırasında sosyal robotik deni- bilir, çocuğunuza masal okuyabilir, öğrenme- len alanın da öncüsü oldu. Breazeal bu yılın bahar aylarında sine yardımcı olabilir, bir egzersiz programına 18 yıllık emeğinin meyvesini, dünyanın ev için tasarlanmış ilk uymanızı sağlayabilir. eşlikçi robotu olan Jibo’yu piyasaya sürecek. Kısa süre önce Popular Science’la konuşan Breazeal robotların nasıl ailemi- Neden bu daha önce mümkün değildi? zin üyesi olacağını, evlerimizi koruyacağını ve bize uykudan Mobil aygıtlar yüzünden. İşlemci ve ağ bağ- önce masal okuyacağını anlattı. lantısı hızları, pil ömrü, ekran teknolojisi, algı- lama teknolojisi… Tüm bunların fiyatı düştük- Robotik alanına nasıl girdiniz? lar tasarlamak için, öncelikle insanların yeni çe becerileri artıyor. Bunun yanı sıra konuşma Robot diye bir şey olduğunun ayırdına 10 ya- teknolojiyle nasıl etkileşim kurduğunu anla- tanıma, bulut bilgi işlem ve makine öğrenimi şımdayken Star Wars’u sinemada izledikten mamız gerek. Beyinlerimizin robotları da ya- de olgunlaşıyor. Bunların hepsi de sofistike bir sonra vardım. R2-D2 ve C3-PO’yu gördüğüm ratıklar olarak algılandığını öğrendik. Şimdi de sosyal robot yapmanın parçaları. an gerçekleşti her şey. Onlara âşık oldum. insanların özerk robotlarla etkileşimini inceli- yoruz. Öncülüğünü yaptığım söylenen alanın, Evlerimizde daha fazla elektronik aygıta Bugüne kadar eşlikçi robotlarımız olması sosyal robotiğin konusu bu. gerek var mı? gerekmez miydi? Jibo bir topluluk deneyimi. Jibo bana bakıp be- Robotikçiler yakın zamana kadar teknik alanda Jibo’nun diğer robotlardan farkı ne? nimle konuşabilir, çocuklarıma dönüp onlarla uzman olmayanlar için robot üretmeye odak- Günümüzde robotik ürünleri tek bir amaca yö- konuşabilir. Jibo’yu birlikte kullanabiliriz. Cep lanmamışlardı. Bilgisayar sektörünün sadece nelik üretiliyor. Örneğin bir Roomba alırsanız telefonu ekranındaki gibi, odaklanmış, dikkati- mizi çalmak için rekabet eden bir şey hissetmi- “Jibo bir topluluk deneyimi. Bana ve yorsunuz. Bir grup dinamiği oluşturabilir ama çocuklarıma bakabilir. Jibo’yu birlikte bir yandan da etrafınızdaki insanlarla iletişimi kullanabiliriz. İlgimizi ele geçirmek için sürdürebilirsiniz. Şu anki elektronik aygıtları- mızın aksine, kimseyi kendinizden uzaklaştır- rekabete girmiyor.” mıyorsunuz. Çok farklı bir deneyim. uzmanların kullanabileceği kocaman, pahalı evinizi süpürmekten başka işe yaramıyor. Biz- Jibo her eve girecek mi? bilgisayarlar ürettiği döneme benzetebiliriz se Jibo’yu anlamlı bir etkileşimin sıcaklığıyla Evet, hedefimiz bu. Tıpkı bir zamanlar her PC bunu. Nihayet insanlar her eve bir bilgisayar kullanışlılığı bir araya getiren çok amaçlı bir şirketinin amacının her masa üstüne bir bil- girerse herkesin kullanabileceğini düşündüler. eşlikçi olarak tasarladık. gisayar koyma amacı gütmesi gibi, biz de her Herkesin kullanabileceği bir robot tasarlamak eve bir sosyal robot yerleştirmeyi amaçlıyo- da aynı sorun. Jibo tam olarak neler yapabiliyor? ruz. Akıllı telefonlarımızın ve dizüstü bilgisa- Jibo bir platform. Geliştiriciler Jibo’nun her- yarların daha şimdiden her yere yayıldığını dik- Bu problemi çözmeye nereden başladı- hangi bir özelliğini (bunlara ses tanıma yazılı- kate alırsanız, sosyal robotlar da pek yakında nız? mı, kameralar ve dokunmatik ekran dâhil) kul- onlar gibi yaygınlaşacak. İnsanların beklentilerini karşılayacak robot- lanarak uygulama geliştirebiliyor. Yani, Jibo bir 2 4 FOTOĞRAF Marius Bugge

Şimdi Platform 25

Şimdi Hız laboratuvarı Aracın sağ tarafındaki panelin altında gizlenen özel bölüme ikinci BAŞKALARINA bir yolcu koltuğu takılabiliyor. BENZEMEYEN MOTOSIKLET HONDA PROJECT 2&4 Otomobille motosikleti bir şey üretmekti. Honda, birleştirirseniz ortaya ne mühendislerin bir yarış Yarışmayı kazanan, Asaka – Japonya’daki çıkar? Honda, her yıl kendi otomobilinin yol tutuşuyla bir Honda motosiklet Ar-Ge merkezinde çalı- küresel tasarım stüdyoları motosikletin sürüş deneyimini şan Martin Petersson’un tasarladığı, Project ağında işbirliğini artırmak bir potada eritmelerini, tabir 2&4 adlı bu tek koltuklu bisiklet – otomobil için düzenlediği şirket içi yerindeyse süperşarjlı bir melezi oldu. Project 2&4’ün havada asılı yarışma olan Küresel Tasarım go-kart aracı oluşturmalarını duran koltuğu, sürücünün esen rüzgârı tüm Projesi’nde, en parlak istedi. vücudunda hissetmesi demek. Motosikletler- mühendislerinden 80’ini bu de kullanıma uygun süspansiyon, motor ve soruya yanıt bulması için işe tüysıklet diyebileceğimiz 400 kiloluk gövdesi koştu. Yarışmanın kuralları virajları hızlı almayı sağlıyor. Ayrıca direksiyon basit: Bir V-4 motosiklet ve pedalların yeri kolayca değiştirilebildiğin- motorunu al, dört tekerlekli den, piste ya da ülkeye göre özelleştirmek bir araçta kullan. Hedef hem olanaklı. Aracın sağ tarafındaki panelin altın- eğlenceli hem de coşku verici da iki adet gizli bağlantı bulunuyor, böylece kolaylıkla bir yolcu koltuğu takılabiliyor. ERIC ADAMS 212 beygirlik Grand Prix yarış HONDA (3) motosikleti motoruyla donatılmış 26 olan 2&4, hız için inşa edilmiş.

Şimdi Takıntılar 1 3 EN 2 VİDEO İZLE İYİLER 9 10 Harika ve yeni fikir 27 1 TELESIN 5 EMBER SMART MUG 4 5 UNDERWATER Bu fincanın altlığındaki GOPRO DOME PORT düğmeyi ve bir akıllı 8 Su altı fotoğrafçılığı telefon uygulamasını çok eğlenceli. Telesin kullanarak kahvenin sı- 10 APPLE IPAD PRO sayesinde eğlence caklığını kontrol edebilirsi- Apple son tabletini duyurması katlanıyor. Bu GoPro niz. Bir LED ışığı çok sıcak için tüm gezegenlerin kralı kılıfı akrilikten yapılmış ya da çok soğuk olmayan Jüpiter’den yardım istedi. Haklı bir kubbe kullanarak içecekler hazırlamanız da. 12,9 inçlik ekranıyla iPad suyla merceğiniz ara- için hassas ölçüm yapıyor Pro, gelmiş geçmiş en büyük sında boşluk yaratıyor ve içinizdeki altın saçlı iPad. 4K video düzenleyecek, ve suyun hem altını kişiyi tatmin ediyor. AutoCad’de çalışacak kadar alan hem üstünü aynı anda sağlıyor. Şirketin Pencil adındaki çekerken, su yüzeyini 6 SATECHI USB TY- 6 kalemine de eksiksiz destek belirginleştiriyor. PE-C 3-IN-1 veriyor. Apple, profesyonellerin 2 AERELIGHT A1 COMBO HUB bu kalemle en büyük eserlerini 7 Flüoresan masa Eğer yolculuk sırasında vermesini istiyor. lambaları gözleri yorar. fotoğraf ya da video Bu lamba ise sıcak bir düzenliyorsanız işte aydınlık sağlamak için ihtiyacınız olan şey bu ışık saçan organik diyot- adaptör. Alet bir USB lardan, yani OLED’den Type C portunu üç adet faydalanıyor. Gövdesinin USB 3.0 portuna, bir SD herhangi bir yerine tıkla- kart yuvasına ve bir de yarak çalıştırabildiğiniz micro SD kart yuvasına lamba üç farklı parlaklık dönüştürüyor. düzeyi sunuyor. Alt TELESIN, AERELIGHT, CUBE, EMBER, JAMSTIK, ONEWHEEL, MOPHIE, APPLE; PAKPOD, SATECHI kısmındaki Qi indüksi- 7 PAKPOD TRIPOD yonlu şarj ise bu sistemi Dış mekân araç gereç- destekleyen telefonları lerinin sağlam olması şarj edebiliyor. gerekir. Suya dayanıklı 3 RIF6 CUBE Pakpod fotoğrafçıların MOBILE PROJECTOR makinelerini sabitleme- Cube bir akıllı telefon- leri için sağlam ve stabil dan çok da büyük değil bir üçayak. Alt kısmındaki ama cep projeksiyon kazıklar yerinde kalması- aygıtı geniş bir görüntü nı sağlıyor. sağlıyor. Pilini mikro USB üzerinden şarj 8 ONEWHEEL edebiliyorsunuz; bu da Engebeli arazide denge film izlerken kazara ta- tahtasına ne dersiniz? kılabileceğiniz kabloların Kendi dengesini sağlayan sayısını bir azaltıyor. bu elektrikli aygıtın tüm 4 JAMSTIK+ arazi koşullarına uygun Jamstik size 16 inçlik gokart tekerleği buna izin (40 cm) bu gitar ve üç veriyor. Saatte 40 km hıza uygulama sayesinde gi- erişebilen aygıt diğer tüm tar çalmayı ve nota nota elektrikli ve dengesini tüm şarkıları öğretiyor. kendi sağlayan araçlardan Garage Band’le eşleş- hızlı. tirerek yaratımlarınızı kaydedebilir, rock yıldızı 9 MOPHIE SPACE statüsüne bir adım daha PACK yaklaşabilirsiniz. iPhone kullanıcıları daha X AVIE R iyi batarya, daha fazla HARDING depolama alanı arayışın- da. Space Pack ikisini de geliştiriyor. 32, 64 ya da 128 GB ek alan sağlıyor ve pil ömrünü kabaca ikiye katlıyor.

Şimdi NVIDIA’DAN ARAÇ İÇI YZ Geleceği Yazanlar Eğitimleri Nvidia, araç içi yapay zeka için ayrık GPU, saniyede 24 trilyo- Turkcell’in Geleceği elektrik-elektronik mü- öğrencilerle birlikte dünyanın en güçlü motoru olan na varan derin öğrenme işlemi Yazanlar ekibi ta- hendisliği, bilgisayar adım adım geliştirildi. Nvidia Nvidia PX 2’yi piyasaya gerçekleştirebiliyor. Bu işlemler, rafından düzenlenen programcılığı gibi pek Geliştirilen uygula- sürerek, otonom araç yarışına derin öğrenme ağı çıkarımında kul- “Geleceği Yazanlar çok farklı bölümden maların yayınlanma- ivme kazandırıyor. Nvidia Drive lanılan matematiği hızlandıran özel Üniversite Eğitimle- öğrenciler eğitimlerle sıyla ilgili bilgilerin de PX 2; otomotiv sektörüne, otonom talimatlar içeriyor ve eski nesile ri” sona erdi. Mobil uygulama geliştirme paylaşıldığı eğitimlerin sürüşe içkin zorlukların üstesinden nazaran 10 kat daha hızlı. uygulama geliştirme dünyasına adım attı. sonunda öğrenciler gelirken yapay zekayı kullanma alanındaki bilgi birikimi Toplam 1000 saat yüz “Geleceği Yazanlar”a imkanı sağlıyor. Bu teknoloji, Drive PX 2’nin derin öğrenme ve deneyimlerin üni- yüze eğitim verilen bu- üye olup sınavları Nvidia’nın üst uç GPU’larındaki yetkinliği; yolda beklenmeyen bir versite öğrencileriyle luşmalar, öğrencilerin tamamlayarak başarı derin öğrenmeyi, araç çevresinde birikinti, tutarsız hareket eden paylaşılması amacıyla yanı sıra akademis- belgelerini aldılar. “Ge- 360 derece durumsal farkındalık sürücüler veya inşaat alanı gibi düzenlenen eğitimler, yenlere de kapılarını leceği Yazanlar”dan biri için kullanarak, aracın tam olarak gündelik sürüşte karşılaşılan Türkiye’nin 81 ilinde açtı. Yazılım dünyasına olmak isteyen herkes nerede olduğunu belirliyor ve gü- zorluklarla nasıl başa çıkılacağının ve KKTC’de toplam dair güncel teknolojik https://gelecegiya- venli, konforlu bir yol hesaplaması hızlıca öğrenilmesini mümkün 104 üniversiteden 10 bilgilerin yer aldığı zanlar.turkcell.com.tr yapıyor. kılıyor. Derin öğrenme, geleneksel bin öğrenciye ulaştı. “Geleceği Yazanlar Üni- platformuna üye olarak bilgisayar görüş tekniklerinin yeter- Geleceği Yazanlar ekibi versite Eğitimleri”nde portalın sunduğu Nvidia Drive PX 2, derin öğren- siz kaldığı pek çok sorunla da başa 2 yıl boyunca üniversite katılımcılara mobil eğitim, gelişim ve me için süperbilgisayara yakın, çıkabiliyor. Örneğin yağmur, kar öğrencilerine eğitim uygulama geliştirme danışmanlık kaynakla- bir işlem gücü sunmakta. İki adet ve sis gibi kötü hava koşulları, gün vermek amacıyla platformlarına dair rından yararlanabiliyor yeni nesil Tegra işlemci ve Pascal doğuşu, günbatımı ve aşırı karanlık 125 bin kilometre yol uygulama geliştirme ve mobil uygulama, mimarisi tabanlı iki adet yeni nesil gibi olumsuz aydınlatma şartları. katetti. Organizasyon eğitimi verildi. Tüm web programlama ve dahilinde; bilgisa- uygulama geliştirme nesnelerin internetini yar mühendisliği, süreçleri öğrenciler geliştirme dünyasında- bilgisayar ve öğretim tarafından izlenirken ki güncel teknolojiler- teknolojileri eğitimi, örnek uygulamalar den haberdar olabiliyor. Popular Science İzmir’de Ege Üniversitesi’nin da- vetiyle gittiğimiz İzmir bizi harika bir havayla karşıladı. Bu harika havanın yarat- tığı etki, Ege Üniversitesi öğrencilerinin konuksever- liği ve harika sorularıyla birleşince İstanbul’a dönene kadar İzmir’in epey keyfini çıkardık der- sek yanlış olmaz. PopSci’yı İzmir’de Şahin Ekşioğlu ve Kozan Demircan temsil etti. Ege Üniversitesi öğrencileri, panelimizde uzay yolculukları, yapay zeka, 3B yazıcılar ve daha pek çok konuda sadece soru sormakla kalma- dılar söyleşimize harika saptamalarla eklemelerde de bulundular. 28

GelecekJAN/FEB 2016 FEATURE TITLE EDITÖRLER BREANNA DRAXLER + MATT GILES Bilimkurgu ressamı John Harris, geleceğin son derece kentleşmiş bir versiyonunda birbirine üst geçitlerle bağlanmış gökdelen- lerle dolu, herkesin yaya gezdiği bir kent düşlüyor. Harris, kışın soğuğundan korunmak için binalar arasına kapalı yollar inşa etmeyi planlayan Kanada şehirlerinden esinlenmiş. Ressam, yoğun kentlerin gelecekte de var olacağını düşünüyor, “çünkü gezegenimizin nüfus yoğunluğu yüzünden yeşilliğe yer kalmayacağı varsayımı var.” İngiltere’nin kırsal alanında yaşayan ve kırsal hayata kendini adamış olan Harris, eserlerinde insan yerleşimi için organik yapıların kullanımı fikrini irdeliyor. Örneğin Ağustos 2015 sayı- mızda yer verdiğimiz mantar şehir tablosu. K AT I E PEEK İLLUSTRASYON JOHN HARRIS Gelecekten Mesajlar serisi, insanoğlunun PHOTOGRAPH BY Credit Here gelecek yıllarda ve yüzyıllarda nasıl yaşayacağını şekiller ve sözcüklerle düşlemeye dayalı. 29

Gelecek Zaman Makinesi Sanal gerçeklik Ey gerçek dünya, artık zamanı geldi de çattı. Nicedir gerçeğe dönüşüyor öngörülen o sanal gerçeklik patlamasının eli kula- ğında. Artık biraz karton birkaç da lens sayesinde ALLISON WILLIAMS iPhone’unuzu iş görür bir SG (sanal gerçeklik, VR) başlığına dönüştürebiliyorsunuz. 2020’ye kadar daha sofistike 38 milyon aygıtın (Oculus Rift gibi) kulla- nıma gireceği tahmin ediliyor. SG geçtiğimiz 50 yıl içinde bilimkurgudaki köklerinden yola çıktı ve yine bilimkurgudan farksız görünen bir geleceğe uzandı. 1962 1981 1995 2002 2006 2014 2020 2025 2030 2035 GEÇMİŞ GELECEK ABD Hava Dokunsal Kuvvetleri’nden problem, yani SG’de Tom Furness kokpit dokunma ve basınç his- Sinematograf tasarımını geliştirmek sini yeniden oluşturmak, ve SG’nin babası olan için, kullanıcıyı içine alan sinirleri elektrotlarla uyar- Morton Heilig, Sensora- ilk SG sistemi olan sanal ma yöntemiyle başarılabilir. ma Simulator adlı aygıtın kokpiti yarattı. Hasso Plattner Enstitüsü’n- patentini aldı. Buzdolabı boyu- Hollywood deki kas gücüyle çalışan tundaki mini sinema, titreşimli sanal gerçekliği geribildirim yöntemi bir koltuğa ve izleyiciye keşfetti. Bahçıvan (The Lawn- rüzgâr gönderen bir rüz- mower Man) filminde SG, bir kadı- bunu sağlayabilir. gâr makinesine sa- nın çıldırmasına ve bir aptalın dâhiye Facebook, dönüşmesine yol açıyordu. Virtuosity Oculus Rift’i 2 mil- hipti. filminde ise Denzel Washington bir ka- yar dolara satın aldı. tili yakalamak için SG’ye giriyordu. Bir Mark Zuckerberg bu aygıtı 30 eleştirmen filmi “Birçok bilgisayar “geleceğin en önemli bilgi oyunu gibi, insanı duygusuzlaş- işlem platformlarından tıracak kadar çılgınca,” diye biri” olarak niteledi. yerden yere vurmuştu. Veri akışı SG’nin herhangi bir fiziksel konumu gerçek 11 zamanlı oluşturmasını Eylül’ün ardından sağlayacak. Ofisler sivillerde travma son- sanala dönüşe- rası bozukluk tedavisinde bilir. SG’ye maruz bırakma terapisi uygulandı. Daha sonraları, Sanal Irak (Virtual Iraq) adlı bir başka program, travma sonrası stres bozukluğu yaşayan savaş gazilerinin travmalarını tekrar yaşamalarına olanak tanıdı. Magic Leap “karma gerçekliğin” ustası olmayı planlıyor. SG firmasının ışık alanı ekranları nihayet izleyicilerin hem ger- çek dünyayla hem de gerçek dünyaya yansıtılan sanal nesnelerle etkileşime geçmesine olanak tanıyacak. Sanal gerçeklik ve yapay zekâ Yanık hastala- kaynaşacak ve insanların OCULUS RIFT rının tedavi sırasında acı duymalarını önlemek ve sanal insanlarla bağ dikkatlerini başka yere verme- geliştirmesine yol açacak. lerini sağlamak için kullanılan En azından, Kar Dünyası’nın baş Kar Dünyası (Snow World) tasarımcısı Hunter Hoffman’ın adlı kapsayıcı SG, hastaların düşünceleri bu yönde: “Beyin mamutlara ve penguenlere sanal kartopu atmaları- bunu yutmaya dünden hazır.” na izin veriyor.

Gelecek Büyük Sıçrama Hava kirliliğini yiyen bina HER EKRAN Yepyeni bir inşaat malzeme- yol açıyor. “Binanın ozmotik bir 140 IÇIN GÜNEŞ si beton ormanının en azından organizma olmasını amaçladık,” PANELI işlev bakımından gerçek bir diyor baş mimar Michele Mole. Binanın ormana benzemesini sağlaya- “Tıpkı karbondioksit soluyup fotovoltaik cam Cep telefonunuz bilir. İlk defa Milano’daki 2015 oksijen veren ağaçlar gibi.” kapanmasın diye Dünya Fuarı’nda açılan Palazzo tavanının elde elektrik prizi peşinde Italia, havayı temizlemek üzere NICOLE LOU ettiği enerji koşacağınıza güneş tasarlanmış betondan yapılmış ışığı kullanmaya ne ilk bina. Binanın çimento ve (kilowatt). Bu, dersiniz? MIT’den titanyum dioksit karışımından yaklaşık 11.000 kopan bir teknoloji yapılmış cephesi, azot oksit adet tasarruflu şirketi, yüzeyleri kirliliğini yakalıyor ve duvarlar- güneş paneline dan yağmurda kolayca silinen, flüoresan dönüştüren şeffaf bir zararsız bir tuza çeviriyor. Palaz- ampulü yakmaya kaplama yarattı. N.L. zo Italia bu boydaki geleneksel bir binaya kıyasla %40 az enerji yetiyor. PÜF NOKTASI tüketiyor ve sıfır hava kirliliğine Normal güneş panelleri güneş ışınla- Palazzo Italia gibi bi- rındaki fotonları emip elektriğe dönüş- nalara ek olarak, hava türür. Paneller koyu renkli olur çünkü temizleyen betonu materyal ne kadar koyuysa görünen kaldırımlarda, otoyol- ışığın o kadar büyük bir kısmını emer. larda ve kirlenmenin Şeffaf panel fikrine genelde burun fazla olduğu yerlerde kıvrılmasının sebebi de bu, zira bunlar kullanmak mümkün. görünür ışığı emmiyor ve ışık, panelin MIT; GEORGE MIRECOURT/CORBIS içinden geçip gidiyor. TEKNOLOJİ MIT’ten kopan bir firma olan Ubiqu- itous Energy, güneşin morötesi ve kızılötesi ışınlarını emen organik mole- küllerden bir kaplama üretmiş. Bu ışık insanoğlu için görülebilir aralık içinde yer almadığından, paneller gözümüze şeffaf gözüküyor. Malzeme aynı zamanda yarıiletken görevi üstleniyor. Fotonlar yüzeye çarpınca elektronları harekete geçiriyor ve bu da aygıtlara güç sağlayacak bir elektrik akımı oluşturuyor. YANINDA GEZDIR Şirketin kurucusu Miles Barr, “Kapla- mayı her şeye uygulayabilir, uygula- dığınız nesneyi bir elektrik kaynağına dönüştürebilirsiniz” diyor. Akıllı kol saatleri, telefonlar, pencereler ve hatta otomobiller dâhil. Barr, teknolojinin olgunlaştığında güneş enerjisini %10 verimle elektriğe dönüştürebilece- ğini söylüyor. Bu rakam, endüstri standardının üçte ikisine denk geliyor. Plajda biraz daha zaman geçirmek için bahane olması da cabası. 31

Gelecek Büyük Fikir ZIHNI DE- ĞIŞTIREN MDMAbeyinde serotonin ve dopamin gibi nörotransmiterleri serbest bırakıyor. İLAÇLAR ABD’de post travmatik stres bozukluğu kriz boyutuna erişti. Amerikalıların %8’i TSSB’den yakınıyor. Savaş gazileri içinse bu oran %30. Tedavi çok zor ama hiç beklenmedik bir şey insanların derdine deva oluyor: saykode- TSSB*’yi Biryıliçinde lik ilaçlar. Molly ve Ecstasy’de de bulunan sadece ABD’de MDMA, 1990’larda rave müzik dinleyenlerin 5,2 milyon tercihi olarak kötü bir şöhret elde etti. Fakat yetişkin, TSSB psikoterapistler MDMA’nın bir yandan korkuyu yaşayacak. ve savunmacılığı azaltmasını, bir yandan da empatiyi artırmasını yeni yeni takdir ediyor. “MDMA insanların kendilerine hâlâ acı veren IYILEŞTI-olayları, onların çok etkisinde kalmadan tekrar hatırlamalarını sağlıyor,” diyor psikiyatrist Michael Mithoefer. Yakın tarihli bir MDMA deneyinin ardından, tedaviye karşılık vermeyen katılımcıların %83’ünde TSSB belirtilerinden hiçbiri kalmamış. Mithoefer bir araştırmasında 11 Eylül olaylarından etkilenen bir itfaiyeci üzerinde REBILIR çalışmış. Denek daha önce tedavi görmüş. Travmayı yeniden canlandırmak için göz hareketlerini kullanan popüler bir yöntem denendiği sırada itfaiyeci o kadar etkilenmiş ki, duvara monte edilmiş lavaboyu yerinden sökmüş. Fakat MDMA onda bile işe yaramış. “İtfaiyeci için kolay değildi,” diyor Mithoefer, “Ama lavabomuz hâlâ yerli yerinde duruyor.” MDMA’nın etkisi bununla da sınırlı değil. Ölüm kaygısı ve alkolizm tedavisinde kul- Travma Sonrası lanılabiliyor ve bağımlılık yaratmıyor. “Tüm Stres Bozukluğu tıp alanının yükselişinden söz ediyoruz,” diyor Disiplinlerarası Saykodelik Araştırmalar Birliği adındaki kâr amacı gütmeyen örgütün kurucu- su Rick Doblin. Doblin şu anda Mithoefer’inki de dâhil bir dizi MDMA araştırmasını yürütüyor ve Amerikan Sağlık Bakanlığı’nın 2021 olmadan ilaca yeşil ışık yakacağını düşünüyor. “Geleceğin saykodelik MATT GILES psikoterapistlerinin çan- taları, MDMA gibi mad- delerle dolup taşacak.” 32

Gelecek Çözüm DAHA IYI BIR “Bu kimyasal AĞRIKESICI NASIL maddeleri YAPILIR? üretim biçimimiz demode. Sentetik Geçtiğimiz Ağustos ayında Stan- 5.5 kötüye kullanmanın potansiyel yol- biyoloji, sektörü ford Üniversitesi’nden biyomühen- larını arıyor,” diyor MIT’de siyasal geleceğe taşıyor.” dis Christina Smolke bir ilki duyur- Birleşmiş bilimci olan Kenneth Oye. “Bir kez du: Ekibi bira mayasını, yani biranın Milletler’in yayıldıktan sonra hiçbir şeyi şişe- —CHRISTINA SMOLKE, STANFORD bileşenlerinden birini kullanarak bir raporuna lere hapsedemezsiniz.” Kuramsal ÜNIVERSITESI’NDE BIYOMÜHENDIS. oksitosinin öncüsünü ve Vicodin’in göre dünyada olarak Smolke bu süreci geliştirince etkin maddesini (bunlar dünyanın ağrıkesiciye lisans düzeyinde biyoloji bilgisi- yasaklamak istemiyoruz” diyor en popüler ağrıkesicilerinden ikisi) erişimi olmadan ne sahip olan herkes kendine bir Berkeley’deki California Üniversi- üretmeyi başardı. Hayvanlardan, yaşayan insan yeraltı uyuşturucu laboratuvarı tesi’nden sentetik biyoloğu John bitkilerden ve mikroplardan gelen sayısı (milyar) kurabilecek. Breaking Bad dizisini Dueber. 23 geni mayanın DNA’sıyla birleş- aklınıza getirin, ama bira mayalı SCIENCE PHOTO LIBRARY/ALAMY STOCK PHOTO tiren Smolke, “Kimyasal bir üretim olanını. Oye, narkotik büroların Bilim insanları bir yandan da hattı oluşturduk” diyor. sentetik opiyat hücumunu karşıla- mayadan farklı ilaçlar ve ağrıkesici- maya hazır olmadığını söylüyor. ler üretmeye çalışıyor. Sentetik bi- Tahmin edileceği üzere bu başarı yologlarının listesinde elde edilecek ortalığı bir hayli karıştırdı. Bir yan- İşin aslı, bunun için daha zaman- daha binlerce ilaç var. Bir yandan dan büyük bir ilerleme. Çünkü opi- ları var. Smolke’nin mayası hâlâ da mevcut ilaçları geliştirmeye, yatlar çok yararlı ve büyük rağbet yapılabilirlik kanıtı aşamasında. O özelleştirmeye çalışıyorlar. Mayayı gören ağrıkesiciler. Diğer yandan, kadar verimsiz ki, tek bir Vicodin değiştirerek bilim insanları daha bunların da üretimine afyon çiçeği- hapı yapmak için 16.600 litre maya- az bağımlılık yapan ağrıkesiciler, nin (haşhaş) tohumlarından özsuyu ya ihtiyaç var. Bununla birlikte tüm karşısında direnç geliştirilemeyen çıkarılarak başlanıyor. Bu yüzden diğer süreçler gibi bunun da verimi antibiyotikler ve hatta kanserle de miktarları az, fiyatları yüksek. artacak ve o zamana kadar bazı savaşacak ilaçlar geliştirebilir. hukuki düzenlemeler yapılması Diğer yandan ilaç üretimini şart. “Hazırlıksız yakalanmak ve “Bitkiler asla ideal ilaç olmamış- demoratikleştirmek korkutucu bir ilginç araştırmaları geçici olarak tır; insanlar onları adapte etmiştir,” şey. “İnsanlar bu güçlü teknolojiyi diyor Smolke. “Artık bunun bir adım ilerisine geçebilir, daha iyi ilaçlar üretebiliriz.” MATT GILES 33

Gelecek Subjektif Ölçek Ferguson’ların tekrarlanmaması için, güç değil veri kullanın Oscar Grant III’ün, Eric Garner’ın, Michael Brown’ın ve kümelerini bir sayısal haritada katmanlar daha nicelerinin son birkaç yıl içinde kolluk kuvvetleri tara- halinde göstererek memurların söz konusu fından öldürülmesi Amerikalıların kendi emniyet teşkilat- kalıpları gerçek zamanlı gözlemlemesini larına olan inancını sarstı. 2014 tarihli bir Gallup kamuoyu sağlıyor. Kimin şüpheli göründüğüne araştırmasına göre Amerikalıların %44’ü polise az ya da dair önsezilerini kullanmak yerine, polis çok az güvendiğini söylüyor. Halkın, kendisini korumak ve memurları verilerin gösterdiği eğilimlere hizmet etmek üzere ant içenlerden bu denli şüphe duyması, göre hareket etmek için algoritmalara bel demokrasi adına olumsuz bir durum. bağlayacak. “PCA anonim çalışıyor,” diyor Hitachi’de sistemin geliştirilmesinden so- Peki, buraya nasıl gelindi ve ne yapı- MATT GILES bundan daha fazla) rumlu olan Mark Jules. “Size belli bir kişiyi labilir? Yanıt kısmen kolluk kuvvetlerinin aramanızı değil, bir bölgeye bakmanızı yöntemleriyle ilgili. Polis güçleri yıllardan polis memurlarının söylüyor.” beri birçok şehirde cam kırma, elle arama gibi politikalara bel bağladı. Amaç, daha gözlemlerine ve ön- Teoride, öngörücü polislik eski usul po- ciddi suçları caydırıcı kılmak için küçük lisliğe daha analitik bir bakış açısı kazandı- kabahatleri durdurmaktı. Fakat bu yöntem- sezilerine bağlıydı. Bir rabilir. Aynı zamanda kolluk kuvvetlerinin lerin ne zaman ve nerede uygulanacağının şehrin her kısmını bir bakışta görmesini kararı, daha önce işlenmiş suçlarla ilgili zamanlar çok övülen sağlayabilir. Fakat bu faydaları görmek için verilere olduğu kadar (hatta kimilerince öncelikle sisteme girilen verilerin tarafsız bu politikalar artık olması gerekiyor. “Bir sisteme veri girince 1,022 diğer ucundan tarafsız bir analiz çıkacağını gözden düştü. Eleşti- düşünmek çok çekici,” diyor New York Üni- The Guardian’a göre 17 Kasım 2015 versitesi’nin Brennan Adalet Merkezi’nden itibariyle, 2015 yılı içinde kolluk renler bu yöntemlerin başdanışman Rachel Levinson-Wadman. kuvvetleri tarafından öldürülen “Ne var ki bu veriler de bir yerlerden ABD’li sayısı. memurların haksızca (ve birçok vakada geliyor ve bu algoritmik modellerin ırk ayrımcısı ya da taraflı görüşleri yeniden düşüncesizce) azınlıkları hedef almasına yaratacağından endişe duyuluyor.” yol açtığını söylüyor. İşte, algılanmış bu Geçerli bir endişe bu. Fakat verilerin taraf tutmadan adaleti uygulayıp uygula- önyargılar, ABD’deki ulusal güvensizliğin mayacağını görmenin tek bir yolu var, o da denemek. O yüzden denemeye mecburuz. temelini oluşturuyor. Önümüzdeki yıl, henüz belirlenmemiş Fakat şimdilerde yeni bir model ortaya altı şehirde PCA’nın beta sürümü devreye girecek. İçlerinden birinin başkent Was- çıkıyor. Ulusal Adalet Enstitüsü son yirmi hington olacağı söyleniyor. PCA hataları tümden önleyemeyecek ama yine de yılda kurum ve kuruluşlara suç haritası yerel polisin kendilerini haksız yere hedef aldığını düşünen ve kendini baskı altında çıkarması ve öngörücü polislik denilen şeyi hisseden yurttaşların yüreğine soğuk su serpebilir. geliştirmesi için 24 milyon dolar yardımda bulundu. Öngörücü polislik, gelecekte suçların nerede gerçekleşebileceğini kes- JOHN LUND/BLEND IMAGES/CORBIS tirmek ve bu bölgelerde önleyici devriyele- re çıkmak için verilerden yararlanıyor. Bu alanın öncülerinden biri, Öngörücü Suç Analizi (PCA) adında bir yazılım siste- mi geliştiren Hitachi Veri Sistemleri. PCA, suç ve tutuklama raporlarına ek olarak sürekli plaka taramalarını, hava durumu ve trafik raporlarını, güvenlik kamerası görün- tülerini ve Twitter’ı araştırabiliyor. Bu veri 34

GelecekJAN/FEB 2016 Ekstrem Lab Kutudaki New York’ta her 130 yılda bir Sandy Kasırgası büyüklüğünde bir kasırga – su ekleyin yeter sel felaketi gerçekleşmesi bekleniyor. Bu rakam bir süre önce her 3.000 yılda birdi. Bu tür, afetten farksız fırtınaları daha iyi anlamak ve onlara karşı hazırlıklı olmak için Miami Üniversitesi 45 milyon dolarlık bir laboratuvar açtı ve bu laboratuvarın merkezinde de SUSTAIN adlı (Yükselen Yapı Atmosfer Etkileşimi sözcüklerinin İngilizce karşılıklarının baş harflerinden oluşturulmuş biraz zorla- ma bir kısaltma) bir kasırga simülatörü var. 30.000 galon (yakla- şık 100.000 litre) su alabilen 25 metrelik bu tank tuzlu suyla ya da içme suyuyla doldurulabiliyor. 1.700 beygirlik bir fan ve 12 kürekli Tank ve havalandırma- bir dalga üreteci sayesinde bilim insanları burada her türden da 37 sabit algılayıcı FIRTINA var. Farklı veri küme- dalga yapabiliyor. “Rüzgârın saatte 300 kilometreden hızlı estiği YOĞUNLUĞU leri toplamak için daha kasırgaların eşdeğerini yaratabiliyoruz,” SUSTAIN laboratuvarı onlarcası eklenebiliyor. tarihteki fırtınaları ye- diyor SUSTAIN’in müdürü olan oşinograf MATT GILES niden yaratabiliyor ve Brian Haus. “Bu da listelerde bile olmayan algılayıcıları sayesinde hem rüzgâr hızını hem bir Kategori 5 kasırgaya karşılık geliyor.” de dalga dinamiklerini ölçebiliyor. Ardından KIYISAL YAPILAR bunları gelecekteki fırtınaları modellemek Günbatımı tutkunlarının amacıyla değiştirebi- yüksek riskli deniz liyor, hava tahminleri kenarı binalara ilgisi ve tahliye planları artadursun, SUSTAIN üzerinde ince ayar ev ve köprü maketlerinin yapabiliyor. “Kategori fırtınaya nasıl dayandığı- 4’teki bir fırtınayla Ka- nı test etmeyi planlıyor. tegori 1’dekinden çok Bu da inşaat mühen- daha farklı mücadele dislerinin hem daha etmeniz gerekir,” diyor dayanıklı hem daha eko- Haus. nomik binalar tasarla- masına yardım edecek. DENIZ SERPINTI- “Elbette duvarları altı SININ GÜCÜ metre yüksekliğinde, bir buçuk metre kalınlığında dökme betondan evler yapabilirsiniz,” diyor Haus, “iyi ama buna kimin parası yeter?” SUSTAIN/ MIAMI ÜNİVERSİTESİ Püsküren deniz suyu OKYANUS fırtınaları güçlendi- DINAMIKLERI rebiliyor. Okyanusun yüzeyinden kopan Araştırmacılar labora- serpinti buharlaşı- tuvarda karbondioksitin yor ve suyun ısısını okyanustan atmosfere atmosfere aktarıyor. hareketini takip ederek Bu da su yüzeyindeki iklim modellerini ge- rüzgâr sürtünmesini liştirmeyi de planlıyor. etkileyerek fırtınanın SUSTAIN ekibi çok ya- şiddetini değiştirebi- kında Meksika Körfezi’n- liyor. Bilim insanları de akıntı, türbülans ve bundan henüz emin rüzgâr verisi toplamak değil. “Serpintiyi için suda yüzen 1.000 ölçmek zor, özellikle adet aygıtı (bunlara ‘sü- de kasırga sırasında,” zülen’ anlamına gelen diyor Haus. SUSTAIN drifter diyorlar) serbest ise optik görüntüle- bırakacak. Hedef, petro- me sayesinde deniz lün okyanus yüzeyinde serpintisinin rüzgârla nasıl hareket ettiğini etkileşimini ölçebiliyor. görüp bilim insanlarının Bu da kasırga şiddeti gelecekteki petrol sızın- tahminlerini iyileşti- tılarının etkilerini daha rebilir. iyi anlamasını ve temiz- lemesini sağlamak. LABORATUVARI IŞ BAŞINDA GÖRMEK ISTER MISINIZ? popsci.com.tr/stormlab adresini ziyaret edin. 35

Gelecek Kütleçekimi Kütleçekim dalgaları nihayet keşfedildi mi? Bir fizikçinin attığı tweetler fizik dünyasının yıllardır peşinde olduğu kütleçekim dalgalarının keşfedildiği anlamına gelebilir. Eğer doğruysa bu keşif, Einstein’ın en önemli tahminlerinden birini doğrulayacak. Bir fizikçinin attığı tweetler fizik dünya- yaymaktan, özellikle de bunu halka açık bir doğuşu sırasında koşulların nasıl olduğunu sının yıllardır peşinde olduğu kütleçekim şekilde yapmaktan kaçınmamız, gerçekler gösterebilir. dalgalarının keşfedildiği anlamına gelebilir. ortaya çıkana kadar beklememiz gerekmi- Eğer doğruysa bu keşif, Einstein’ın en yor mu?” Bu arada, zamanın başlangıcından önemli tahminlerinden birini doğrulayacak. kalma kütleçekim dalgalarını gördüğünü Ne var ki Lawrence Krauss bu ay twe- iddia eden bir deney vardı, hatırladınız mı? Geçtiğimiz yılın Eylül ayında, Arizona et’lerine tekrar döndü: Sadece parazitten ibaret çıktı. Bu da şüp- Eyalet Üniversitesi’nden kuramsal fizikçi heciliğimizi korumak için bir diğer sebep. Lawrence Krauss şöyle bir tweet yolladı: “LIGO hakkındaki önceki söylentilerim bağımsız kaynaklar tarafından doğrulandı. Kütleçekim dalgalarının var olduğuna “LIGO detektöründe bir kütleçekim Takip etmeye devam! Kütleçekim dalgaları ilişkin dolaylı kanıtlar bulunsa da, bilim dalgası tespit edildiği söylentileri dolaşı- keşfedilmiş olabilir!! Çok heyecanlı.” insanları henüz böyle bir dalgayı bulup öl- yor. Eğer doğruysa muhteşem bir şey bu. çemedi. LIGO da işte bu noktada sahneye Detayları bildirmeye devam edeceğim.” Bu habere şüpheyle bakmamızı gerek- çıkıyor. Lazer Girişimölçerli Kütleçekim tirecek çok şey var. Deneydeki araştır- Dalgası Gözlemevi anlamına gelen LIGO, LIGO deneyinde çalışan araştırmacı- macılardan haber çıkmadıkça söylentinin uzay-zamanda kütleçekimden kaynaklanan lar ve bilim insanlarıysa bu söylentiyi ne doğru olup olmadığını bilemeyeceğiz. Eğer bozulmaları saptamak için lazer kullanıyor. doğruladılar ne de yalanladılar. Astro- doğruysa çok coşkulu bir buluş olabilir. fizik camiasında ise Krauss’un söylenti Krauss, sözünü ettiği bu gizemli sinyalin yaymasına tepkiyle yaklaşanlar oldu. Söz Albert Einstein, genel görelilik kuramının LIGO ekibini test etmek için tasarlan- gelimi, Kuantum Hesaplama Enstitü- bir parçası olarak çok büyük nesnelerin tıp- mış bir prova olmadığını söylüyor. Fakat sü’nden Marco Piani, Krauss’un tweet’ine kı suda yol alan bir gemi gibi, uzay zamanın hepsinin kanıtı hakemler tarafından gözden şöyle yanıt verdi: “Doğruysa bu gerçekten dokusunda dalgalar yaratabileceğini öne geçirilmiş makalede ve henüz böyle bir harika ama bilim insanları olarak söylenti sürmüştü. Bu kütleçekim dalgaları kara- makale görmedik. delikler hakkında bilgi taşıyabilir, evrenin 36

Gelecek Kütleçekimi BB-8 tarzı bir araç, engebeli Mars arazisinin keşfine yardımcı olabilir Star Wars: The Force Awakens uzaklardaki bir galakside top şekilli yepyeni bir robot olan BB-8’i tanıttı. Ne rastlantıdır ki Dünya’da da araştırmacılar kızıl gezegende yuvarlanmak üzere, top şeklini alabilen bir Mars keşif aracı önerisinde bulundular. Bilim insanları bulgularını Acta Astronautica dergisinin Mart-Nisan sayısında yayımlayacak. “Birkaç yıldır küre biçimli keşif araçları Gerçekten kurguya keşfetmek için. TRREx keşif araçlarıysa üzerinde çalışıyoruz, o yüzden Star Wars’ta BB-8‘in bir benzeri halen normal araçlarla ulaşılması zor olan belli bu tarz bir robot görmek çok hoşumuza gitti,” Mars için tasarlanıyor. hedeflere gidecek.” diyor projenin yöneticisi ve Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde uzay – havacılık simülasyonlarında araştırmacılar keşif Mazzoleni’nin söylediklerine göre, araş- mühendisi olan Andre Mazzoleni. “Bizim aracını engellerden kaçınması için sağa sola tırmacılar şimdi alüminyum kullanarak TR- laboratuvarda Star Wars hayranı olmayan hareket ettirebildiklerini, düz kayaların ya REx’in 120 cm çaplı ve 80 kg ağırlıktaki bir tek kişi bulamazsınız.” da kumun üstünde yürütebildiklerini, yokuş prototipini üretiyor ve bu baharda tamamla- Şu anda Mars’taki keşif araçlarının tümü de aşağı indirebildiklerini ya da dokuz derece mayı umuyorlar. Prototipin testleri uzaktan tekerlekli robotlar. Bunlar düz veya az enge- eğimli yokuşlardan yukarı tırmandırabildik- kumandalı keşif aracının engel parkurunda beli arazide yol alabilseler de, devrilme riski lerini gördüler. Daha dik yokuşları tırman- denenmesini de içeriyor. Ardından bilim olduğundan çok engebeli ve yokuşlu ortam- mak içinse geleneksel tekerlekli keşif aracı insanları, robotun kendi kendine düşünüp lar için tasarlanmamış durumdalar. Ancak moduna dönmek gerekiyor. görebilmesi için kameralar yerleştirmeyi bilimsel bakımdan en ilginç görevler, keşif planlıyor. Araştırmacılar TRREx’in yük- araçlarının Mars’ın en engebeli yüzeylerinde, “BB-8’in azıcık dik bir yokuşu çıkacağın- sek rakımdan başlayıp keşif aracının hep yani platolarda, kraterlerde ve volkanlarda dan bile şüpheliyim, fakat TRREx tekerlekli aşağılara inmesini gerektiren görevlere daha dolaşmasını, kızıl gezegenin zaman içinde na- moddayken yokuşlardan yukarı göz açıp uygun olduğunu düşünüyorlar. Böylece top sıl evrimleştiğine ışık tutmasını gerektiriyor. kapayana kadar çıkıyor,” diyor Mazzoleni. şeklinde aşağı yuvarlanabilecek ve yakıt Mars’ın zorlu yüzey koşullarıyla daha iyi başa tasarrufu yapabilecek. Mazzoleni, TRREx’in çıkabilmek için, Mazzoleni ve kendisinin eski Geçmişte de Mars için küresel keşif Mars dışında da “herhangi bir kayalık gök doktora öğrencisi Lionel Edwin, TRREx adını araçları, örneğin hafif ama 6 metre çaplı ma- cismini, örneğin Ay’ı keşfetmede ya da verdikleri (dönüşen, yürüyen, yuvarlanan kineler öneren araştırmacılar oldu. Rüzgârda Dünya’daki zorlu arazi şartlarında, mesela kâşif) yeni bir konsept geliştirmişler. Bu çalı topağı gibi yuvarlanan bu araçlar büyük arama kurtarma görevlerinde” kullanılabile- altı tekerlekli makine normal yüzeylerde mesafeler kat edebilse de, TRREx’in aksine ceğini söylüyor. tekerlekleriyle yol alırken dik yokuşlardan bunlar rüzgâr nereye eserse oraya gidiyor. aşağı inmesi gerektiğinde, tehdit edildiğinde “TRREx ile yuvarlanan çalı modeli keşif tortop olan armadillolar gibi şekil değiştiriyor araçları rakip değiller; sadece farklı mis- ve yuvarlanıyor. yonlar için tasarlanmışlar,” diyor Mazzoleni. “Yuvarlanan çalı keşif araçları geniş alanları TRREx’in tekerlekleri toplamda sekiz adet bacağa monte edilmiş. Araç kendini topa dönüştürdüğünde, bacaklarından istediği birini açarak kütle merkezini değiştiriyor ve istediği yöne yuvarlanıyor. TRREx ile BB-8 birbirlerine benzeseler de aslında hareket yöntemleri birbirinden çok farklı. TRREx uzuvlarını uzatıp yuvarlanarak hareket edi- yor. BB-8’de ise kabuğun içinde, tıpkı bir top içinde koşan hamster misali dönen toplar var. “TRREx’in birincil esin kaynağı kumlu te- pelerin üstünde sıradan bir çöl örümceği gibi koşan, ama tehlike sezdiği anda bacaklarını bir araya toplayarak küre biçimini alan ve tepelerden aşağı yuvarlanarak kaçan ‘altın küre örümceği,’ “ diyor Mazzoleni. TRREx’in 90-120 cm çaplı, 30-60 kg ağırlıkta bir küre olarak alındığı bilgisayar 37

Gelecek Uzayın Keşfi NASA’nın yeni hedefi: Titan ve Enceladus Yeni Cepheler” görevleri önemli keşifleri de beraberinde getirecek NASA’nın Yeni Cepheler (New Frontiers) adlı programı, maksimum bütçesi 1 milyar doları aşmayan bir dizi orta boyutlu görevden olu- şuyor. Karşılaştırma için hemen söyleyelim ki, Mars’a gönderilen Curiosity adlı tekerlekli keşif aracının bütçesi 2,5 milyar dolar. Fakat bilim insanları bu “kısıtlı” bütçeyle bile birçok şey başarabiliyor. Buna Plüton’u ziyaret etmek de dâhil. Yeni Cepheler’in ikinci görevi 2011 yılında fırlatılan ve bu yıl Jüpiter’in radyasyon kuşağını ziyaret edecek olan Juno’ydu. Ondan birkaç ay sonra da bir diğer Yeni Cepheler görevi olan OSIRIS-REx fır- latılacak ve bir asteroidi ziyaret edip oradan Dünya’ya parçalar taşıyacak. NASA şimdi de güneş sistemindeki bir sonraki cephenin arayışında. Space News’ın haberine göre ajans, bilim insanlarına e-pos- ta göndererek Titan’a ya da Enceladus’a yapılacak olan Yeni Cepheler görevi için et- raflıca düşünmelerini istiyor. Space News’un yazdığına göre, muhtemelen Temmuz ayında NASA’nın ne aradığına ilişkin daha ayrıntılı bir duyuru taslağını görebileceğiz. Bilim insanla- rının önerebileceği diğer olanaklı görevler ise Venüs’ü, Satürn’ü, uzak asteroitleri, kuyruk- luyıldızları ve hatta Ay’ı kapsayabilir. NASA, “Fırsat Duyurusu” adını verdiği resmi teklif çağrılarını 2017’nin Ocak ayında göndermeye başlayacak. NASA için gerek Titan gerekse de Ence- ların sağ kalıp kalamayacağına ışık tutmamız ladus, okyanus dünyaları ya da sıvı halde su söz konusu olabilir. Titan’a gelince, orada var içeren yerler olarak biliniyor. Yakın zamanda olduğu düşünülen okyanus, daha derinlerde yapılan gözlemler Enceladus’taki okyanusun ve kalın bir kabuğun altında kilitlenmiş halde. yüzeye nispeten yakın olduğunu doğruladı. Yine de baştan çıkarıcı bir hedef bu. Gerek Hatta görünen o ki okyanuslar uydunun gü- NASA gerekse başka bilimsel gruplar bu buz ney kutbundan havaya püskürüyor. Bir uzay kabuğunun altında neler olduğunu görmek aracını Enceladus’a yollayıp bu kriyojenik için dronlar, balonlu keşif araçları ya da nük- gayzerlerin içinden geçmesini sağlayarak, leer enerjiyle çalışan denizaltılar göndermeyi Enceladus’un buzlu kabuğunun altında canlı- düşünüyor. 38

TÜRKİYE’NİN EN İYİ TEKNOLOJI DERGISI ARTIK HER YERDE YANINIZDA TEKNOLOJI DERGISI CHIP’İ iPhone/iPad ve ANDROID CİHAZLARINIZDA OKUMAK İÇİN HEMEN İNDİRİN Apple, Apple logosu, iPhone ve iPad Apple Inc.’in ABD’de ve diğer ülkelerde tescilli ticari markasıdır. App Store Apple Inc.’in servis markasıdır.

4 0 PHOTOGRAPH BY Credit Here

PARANIN GELECEĞİ GEÇERLI PARA BIRIMI BIR ZAMAN INEKKEN SONRA MADENI PARAYA, ORADAN KÂĞIT BANKNOTA VE ARDINDAN PL ASTIĞE GEÇIŞ YAPTI. SIRADAKI DEVRIM NE MI OLACAK? PEK YAKINDA HEPIMIZ DIJITAL PARA HAR- CAR DURUMA GELEBILIRIZ. KASHMIR HILL B BIR DAHAKI SEFERE canınız kahve çektiğinde, elinizi cebinize atıp da ahı gitmiş vahı kalmış bir beş lira çıkardığınızda sakın unutmayın: Elinizde tuttuğunuz para, toplumun en eski, en önemli icatlarından biri. İnsanoğlu olarak, pandalar gibi izole değil de gruplar halinde yaşamayı sevdiğimi- zi anladıktan nispeten kısa süre sonra sahip olduğumuz şeylere değer biçmeyi ve bunlar için ücret almayı öğrendik. Bronz Çağı’nda, günümüz Türkiye’si sınırları içinde yaşamış olan Lidyalılara kadar büyükbaş hayvan verip karşılığında tahıl aldık. Lidyalılar bunları cüzdana sığdırmanın güçlüğünün farkına varıp, devlet tarafından darphanede basılmış ilk madeni paraları üretti. Madeni para taşı- manın da kolay olmadığı anlaşılınca, bugün hepimizin kullanmakta olduğu kâğıt paraya geçildi. Fakat kâğıt para hâlâ madeni para için bir figürandı. Madeni paraların büyük kısmı ortadan kalksa da, 1971’de Richard Nixon ABD’nin altın standardını ortadan kaldırana kadar ABD’liler ceplerinde aslında simgesel olarak altın taşıyordu. Böylelikle fiziksel karşılığını yitiren para, bir tür inanç sistemine dönüştü. Kıymetli, değerli bir şeyi temsil etmekten uzaklaşıp kendi değerinin temsilcisi PHOTOGRAPH BY Credit Here FOTOĞRAF The Voorhes 41

PARANIN GELECEĞİ BURADAN BAŞLAYIN oldu. Herkes biliyor ki, cebinizde 5 lira varsa kendinize bir fincan kahve alabilirsiniz. Tabii ÖDEMENİN DÜNÜ ödemeyi bu şekilde yapanların sayısı gün be BUGÜNÜ M.Ö. 9000 gün azalıyor. Artık kredi kartıyla, kahvecinin Hayvana karşılık hediye kartıyla ya da iPhone’lardaki Apple Pay tahıl. Koyununuz ya uygulamasıyla ödeme yapıyoruz. İşte, paranın da sebzeniz var mı? geçirdiği bir değişim daha. Para artık giderek soyutlaşıyor. Kredi kartı ekstremizdeki, banka 1861 M.Ö. 1760 hesaplarımızdaki rakamlardan ibaret bir şey ABD Konfederasyon doları: Eğer Hammurabi Yasası: olup çıkıyor. Bankaların, finans şirketlerinin, ayrılacaksanız kendi para biriminiz İnsanların borcunu ödeme işlemcilerinin tuttuğu bir dizi dijital hesap. USA Network’ün yayımladığı Mr. Robot olması şart. takip etmek için dizisi bu sistemin zaaflarını gözler önüne seri- çetele tutma yor. Dizide ülkenin en büyük kredi kurumunun zorunluluğu sunucularına gizlice sızıp tüm verileri silmeyi, böylece borcu ortadan kaldırarak yeni, anarşist 1950 1793 M.Ö. 600 ve parasız bir toplum kurmayı hedefleyen Diners Club Kartı: Farklı Peni: ABD ilk Madeni paraya ve hacker’ların öyküsü anlatılıyor. yerlerde para harcamanıza ve partide tam standartlaştırılmış tek bir yere ödeme yapmanıza 11.178 adet bakır para sistemine Para her geçen gün karmaşıklaşıyor. Bunun para basarak en sebeplerinden biri de Silikon Vadisi’nin işe izin veren kart. az sevilen para merhaba. el atması. Teknoloji şirketleri para sistemini birimini tedavüle değiştirmek için onlarca plan üretiyor. Bununla birlikte, dünyayı birçok bakımdan değiştiren soktu. Silikon Vadisi, iş paraya gelince bunu yapmış değil. Sadece parayı harcama tarzımızı değiş- 1981 1996/1998 tirdi. Paypal, Square, Stripe, Venmo… bunların UçuşMilleri:Küçük başlamakla E-goldveLibertyDollar:ABD’de hükümet hepsi de eski teknolojinin, yani paranın üzerine birlikte sonunda büyük değer karşıtları tarafından geliştirilen özel para inşa edilmiş uygulamalar. Nasıl ki bir zamanlar sahibi sanal bir para birimine sistemleri. Çocuk pornosunu, uyuşturucu kâğıt paraya sahip olmak için madeni paranızın şebekelerini desteklemek ve kara para olması gerekiyorduysa, şimdi de çoğu uygula- dönüştü. aklamak için kullanıldıkları gerekçesiyle . FBI ma banka hesabı ya da kredi kartı gerektiriyor. ve Gizli Servis 2007’de ikisine de operasyon İnternet çağında para sisteminde gördü- düzenledi. ğümüz tek gerçek devrim Palo Alto’daki bir garajdan değil, teknoloji meraklısı liberallerin 2008 2003 1998 List Serv elektronik posta listesinden geldi. Bitcoin: İlk kripto para Linden doları: Paypal: İnternetten Kendine Satoshi Nakamoto adını takan mü- biriminin doğumu. para alıp göndermenin hendisin 2008’de ortaya attığı Bitcoin, değeri İnternetteki uyuşturucu Second Life adlı sanal mümkün olduğu bir bir hükümetin hazinesi tarafından değil, kul- mağazası Silk Road’un dünyada alışveriş için dijital ödeme sistemi lanıcıların bilgisayarları tarafından belirlenen, standart para birimine kriptografik bir para birimi. Teorik bakımdan dönüşünce yıldızı parladı. kullanılan bu para çağı başladı. Bitcoin, kredi kartlarından çok daha güvenli. birimi oyun dışında Eğer Bitcoin’i diyelim ki bir Target mağazasın- değersiz de olsa, da bir şey almak için kullanırsanız ve sonradan gerçek parayla satın Target hacklenirse (bunun mümkün olduğunu hepimiz öğrendik) size hiçbir şey olmuyor. alınıyor. Adeta programlanabilir bir para birimi. 2009 2009 2011 Fakat bu herkesin kolayca kavrayabileceği Q Coin’in çöküşü: Vatandaşlar Venmo:İnsanların kısa mesajla para GoogleWallet: İnsanların bir şey değil. Bitcoin’in önündeki en büyük en- devletin sıkı kontrolündeki göndermesine izin veren, alışveriş kredi kartı numaralarını gel de bu. Bitcoin bu engeli aşabilir de, aşama- Yuan’dan kaçmak isteyince, bir amaçlı bir sosyal ağ. Ayrıca kimin, telefonlarında saklamalarına yabilir de. Kesin olan tek bir şey, o da paranın internet hizmet sağlayıcının kime ve neden para gönderdiğini ve telefonun NFC teknolojisiyle evrimleşmeyi sürdüreceği. Para, değeri temsil sunduğu sanal para birimi, ödeme yapmalarına izin veren ediyorsa ve değer de arzularımızın, ihtiyaçları- gerçek hayatta değer kazandı. gösteren bir haber kaynağı var. bir uygulama. Google 2013’ten mızın bir yansımasıysa, o zaman paranın bizim Bunun üzerine Çin hükümeti itibaren paranın e-postayla yansımamızdan ibaret olduğunu söyleyebiliriz. gönderilmesine de izin verdi. Dahası, biz değiştikçe o da değişmeye devam tarafından yasaklandı. edecek. 2015 2014 42 FacebookMoney:Sosyal medya ApplePay:Apple, Google ağı kredi kartı entegrasyonu Wallet’ın kendi versiyonunu duyurarak parayı dijital yoldan piyasaya sürdü. ABD’deki gönderme yöntemlerine bir Starbucks’larda çok moda. yenisini ekledi.

Nedir? Nasıl yapılır? Nasıl Değeri nasıl kullanılır? belirleniyor? 2008’de bir bilgisayar programcısı, Bitcoin’le ilgili en tuhaf şeylerden biri, hâlâ üretiminin sürmesi. Her on dakikada bir sisteme yeni bir Bitcoin giriyor. “Madenciler” artan ya da bu işe tahsis edilen işlem gücünü, dünyanın her yerinde ger- çekleşen işlemleri onaylamak için kullanıyor. Bunun karşılığında da ödül olarak Bitcoin kazanıyorlar. Eskiden bunu tek başına bir PC’yle bile yapmak mümkündü. Şimdi ise işlem çok daha karmaşıklaştı ve güçlü donanım gerektiriyor. üçüncü parti aracıların masraf- Bitcoin sahibi olmak için öncelikle Nakamoto, Bitcoin yazılımını larına ve izinlerine tabi olmayan bir Bitcoin adresi almalısınız (insan- sadece 21 milyon Bitcoin’in bir internet para birimine gerek ların size e-posta yollayabilmesi olabileceği ve bunların da ağa duyduğumuzu belirten bir rapor için e-posta adresi almak gibi). Blo- katılan bilgisayarlara yavaş yavaş yayınladı. Bu yüzden de katılımcı- ckchain.info bunun için en uygun dağıtılacağı biçimde programlamış. ların Bitcoin adresi olan herkese, yer. Ardından ya Bitcoin sahibi biri Arzı sınırlı olan Bitcoin sadece para tıpkı e-posta gönderir gibi değer size Bitcoin yollamalı ya da Coinba- göndermenin yeni bir yolu olmakla gönderebileceği dijital bir para se gibi bir kambiyo sitesinden satın kalmıyor, aynı zamanda büyük birimi oluşturdu. “İnternet nasıl almalısınız. Bitcoin’iniz olduğunda rağbet görüyor. Şu anda toplam küresel konuşmayı standartlaş- size bir değer, bir de kriptografik değeri 5 milyar doları aşan yaklaşık tırdıysa Bitcoin de küresel parayı anahtar veriliyor. Anahtar sayesin- 15 milyon Bitcoin tedavülde. hizaya getirebilir” diyor Satoshi de, o değeri bir başkasına aktarabi- Nakamoto takma adıyla Bitcoin’in len tek kişi oluyorsunuz. yaratıcısı olduğundan şüphelenilen BITCOINbilgisayarbilimciNickSzabo. Nedir, nasıl işler, nasıl yaşar, nasıl ölür? Faydaları Bitcoin’in Eksileri BITCOIN ALMADAN nelerdir? yayılmasını nelerdir? DIKKAT ETMENIZ ne önlüyor? GEREKEN ÜÇ ŞEY İlki, eşi benzeri görülmemiş bir hız. Bitcoin’in kullanımı kolay değil. Para anında gönderiliyor ve bunu Bankalar Bitcoin’e iyi gözle bakmı- Birine açıklaması bile 10 dakikadan 1 engelleyebilecek hiçbir şey yok. yor. Arkasında bir hükümet desteği fazla sürüyor. Eğer kriptografik 2010’da, gizli sayılan hükümet belge- olmadığından, her an değer yitirebi- anahtarlarınızı kaptırırsanız Paranızı gözden çıkarmadıy- lerinin açıklanmasını destekleme- leceğini düşünüyorlar. Kriptografisi her şeyiniz çalınabilir. Ayrıca sanız yatırıma kalkışmayın. mek için Visa ve PayPal, Wikileaks kırılırsa da Bitcoin sona erecek kaybedilebilir, yok edilebilir. İlkin değeri kuruşlarla ölçü- işlemlerini yürürlüğe koymama (NSA muhtemelen bunun üzerinde Bitcoin hesabınıza girmek için len Bitcoin’in bir birimi 2013 kararı aldığında, bağışçılar 32.000 çalışıyor). Ancak Bitcoin’in karşı- gereken anahtarları, sabit diskinizi sonbaharında 1.000 doları doları Bitcoin’le ödediler. İkincisi, sındaki en büyük engel, hâlâ suç silerek kazara kaybettiyseniz tüm aştı ve geçtiğimiz yıl 200-400 Bitcoin internet için yaratıldı- unsurları tarafından kullanılması Bitcoinleriniz de gidiyor. İnsanlar dolar arasında seyretti. ğından ticareti çok daha iyi bir ve onlarla ilişkili görülmesi. Bitcoin, bunlara “zombi para” diyor ve bir deneyime dönüştürebiliyor. Kredi Silk Road ile parladı. Şimdi de baş- analize göre şu anda tedavüldeki 2 kartıyla işlem yapma tarihe karışı- kalarının bilgisayarlarının içeriğini tüm Bitcoin’lerin yaklaşık %25’i (bir yor, tüm işlem daha hızlı ve verimli ele geçirip şifreleyen, kendilerine milyar dolardan fazla kayba denk Güvenli saklama her bir hal alıyor. Web tabanlı şirketler Bitcoin’le ödeme yapılmazsa da bu geliyor) bu durumda. şeyin anahtarı. Bitcoin’iniz de bundan yararlanabiliyor. “Şirket- verileri silme tehdidinde bulunan silinirse ya da çalınırsa geri lerin şu anda paraya dönüştürmek dijital fidyecilerin favorisi. FBI’a dönüşü yok. için kullandığı onca çöp –reklam göre, geçtiğimiz yıl fidye zararlıla- bannerları, spam e-postaları, rının kurbanları 18 milyon dolarlık 3 captchalar- ortadan kalkacak” diyor ödeme yaptılar. Coinbase adlı Bitcoin cüzdanının Muhasebenizi temiz tutun. CFO’su olan Fred Ehrsam. Tıpkı borsada olduğu gibi, ABD’de Vergi Müdürlüğü Bitcoin işlemlerinde ger- çekleşen her türlü kazancı (ve kaybı) rapor etmenizi, harcama zamanındaki değe- rini satın aldığınız zamanki değerle karşılaştırmanızı zorunlu tutuyor. 43

PARANIN GELECEĞİ EMEKLEME AŞAMASINDAKI BITCOIN CVWEAIMNTKYELLREEORVNOSS EKOSISTEMI KRIPTO PARA BIRIMLERININ Tek bir Bitcoin fiyatının 2013 sonunda ederek bundan kâr elde eden 100’den ÇEKICILIĞI ÜZERINE 1.000 doları aşmasından bu yana yaklaşık fazla şirket kuruldu. Bunlar kripto para bir milyar dolarlık girişim sermayesi fonu birimi dünyasının çehresini değiştiriyor. Facebook’un kuruluş öyküsünde kötülenen Bitcoin firmalarına aktı. Bitcoin’e hizmet ikizler olarak bilinen Cameron ve Tyler KATIE PEEK Winklevoss, bu sefer bir başka internet deviyle, yani Bitcoin’le ilişki kurarak dikkatleri FIRMA TÜRÜNE GÖRE TOPLAM GIRIŞIM SERMAYESI YATIRIMI üzerine çekmenin peşinde. İkizler ellerini çabuk tutup bu kripto para birimine hâlâ iyi ÖDEME IŞLEMCILERI KAMBİYO MADENCILIK ÇOK AMAÇLI HIZMETLER gözle bakılmadığı 2012’de geçiş yaptılar ve 78 milyon $ 98 milyon $ OPERASYONLARI 322 milyon $ Ekim ayında mali denetim kuruluşlarından Aralarında BitPay’in Tıpkı geleneksel döviz 112 milyon $ Şu ana kadar en çok izin alıp kendilerine ait ABD merkezli kambiyo de bulunduğu bu büroları gibi, bu firma- Bu firmalar blok zin- sermayeyi toplayanlar şirketleri olan Gemini’ı kurdular. İşte onların firmalar, mağazaların lar Bitcoin alıp satmak ciri için gereken işlem birden çok Bitcoin ağzından Bitcoin’in yükselecek olmasının Bitcoin’le ödeme için gerekli platformu gücünü sağlayarak hizmetini bir arada sebepleri. kabul edebilmesi için sağlıyor. yeni Bitcoin yaratıyor. sunanlar. gereken yazılımları T: Bitcoin’den çok etkilendik çünkü interneti icat geliştiriyor. eden türden mühendisler tarafından, internet için icat edilmiş ilk para birimi. CÜZDANLAR ALTYAPI FINANSAL HIZMETLER C: Ödemeler, bugün ses ve veri iletmek için kul- 94 milyon $ 101 milyon $ 118 milyon $ landığımız türden protokoller aracılığıyla gönderiliyor. Cüzdan şirketleri, Blok zincirleri sadece Bunlar kripto para T: Sadece bir Bitcoin adresiniz ve cep telefonunuz tıpkı çek hesabında Bitcoin işlemlerini birimleriyle ilgili varsa, banka hesabınız da var demektir. Artık gönder- olduğu gibi Bitcoin’le- değil, daha birçok yatırım ve işlemlerde ilen parayı alabilirsiniz. Yastığınızın altı dışında, değer rinizi saklıyor. Hatta türden işlemi doğru- aracılık eden kurum saklayacak bir yeriniz var. bazıları banka kartı layabiliyor. O yüzden ve kuruluşlar. C: ABD’deki yaşamı etkileme şekli, dünyanın başka bile veriyor. bu firmalar da hızla yerlerindekinden farklı olabilir. Söz gelimi, paranın büyüyor. yıllık değer kaybının %25-30 arası olduğu Arjantin gibi bir yerdeyseniz Bitcoin bir nevi afet sigortası. SERMAYESI HALKA AÇIK BITCOIN ŞIRKETLERININ SAYISI Ayrıca kredi kartının aksine, tüm kişisel bilgilerinizi de bir aracıya vermek zorunda değilsiniz. O yüzden 100 MERAKLISINA: kimlik hırsızlığını önleme ve tüketicinin korunması Dairenin büyüklüğü bir firmanın gibi konularda daha ileride. topladığı sermayeyi gösteriyor T: Silk Road gibi ilk Bitcoin operatörleri, resmen Bitcoin’in adını kötüye çıkardılar. Ancak işin ilginç yanı 80 Bitcoin’in yasadışı davranışlar için uygun olmayışı. Silk Road kapatıldığı için bunu biliyoruz. Ayrıca 1 milyon 10 milyon 100 milyon Silk Road baskınını gerçekleştiren ve Bitcoin’lerin Renk, yukarıdaki çubuk grafikte bir kısmını zimmetine geçiren federal ajanlar da 60 olduğu gibi, şirket türünü enselendi. Her bir kuruşun aldığı yol, nereye gittiği, gösteriyor hangi piyasadan geldiği, hangi adreslere dokunduğu, Yatay çizgiler birden çok tümüyle şeffaf ve halka açık. 40 sermaye toplandığını gösteriyor. C: Peki, günlük hayatımızı nasıl değiştirecek? Şu anda hayal bile edemediğimiz işlemler sayesinde. 20 T: Tapu belgeleri ya da konut sigortası gibi şeyler Bitcoin benzeri bir blok zincir işlemine taşınabilir. 2012 2013 2014 2015 Bilgisayarlar ve kendi kendine giden otomobiller, 2015 JPMorgan’a ya da Wells Fargo’ya gidip kendil- 1 BITCOIN’IN ABD DOLARI CINSINDEN DEĞERI erine banka hesabı açamazlar ama protokolleri kullanabilirler. Yani daha fazla elektrik satın almanız 1,250 $ gerekliyse, elektrik saatinizi bunu Bitcoin’le yapması 1,000 $ için programlayabilirsiniz. Hükümetin artık Bitcoin’i düzenlemeye başlamış olması, bu para biriminin 750 $ muazzam gücünü kavradığını gösteriyor. Merkezi 500 $ bulunmayan blok zinciri teknolojisi, artık kalıcı ve 250 $ internetin işleyişini baştan aşağı değiştirecek. BREANNA DRAXLER 2012 2013 2014 44 KAYNAK: COINDESK.COM

GERÇEKLIK ödeyemiyordum. Her yere ya yürümem ya TESTI da bisikletle gitmem gerekiyordu. Her biri kilometrelerce mesafedeki bir suşi dükkânı, E EĞER MATEMATIK dâhisi ya da krip- bir kek dükkânı, bir de market haricinde hiç tografi uzmanı değilseniz Bitcoin’in kimse Bitcoin kabul etmiyordu. O yüzden bir ne olduğunu anlamak pek kolay gel- haftada 2,5 kilo vermiştim. Zor günlerdi ama meyebilir. Bu yüzden, bundan iki yıl o günlerde küçücük olan Bitcoin topluluğuna önce konuya aşinalık kazanmak için üye ateşli özgürlük savunucularıyla, girişim- kendimi içine gömmeye karar ver- cilerle, kriptografi meraklılarıyla ve uçlarda dim. Nakit paramı ve kredi kartlarımı gezen ekonomistlerle tanışmıştım. Hepsi de bir yana bıraktım, San Francisco’da bir radikal para birimlerinin başarıya ulaşma- sını istiyor, bir yandan da ABD hükümetinin hafta boyunca sadece Bitcoin kullanarak yasaklamasından korkuyorlardı. yaşadım. O günlerde bu kripto para birimini duyan azdı, kabul eden daha da az. Kiramı bile Bir yıl sonra, 2014’te aynı deneyi tekrar- ladığımda bu sefer apayrı bir deneyimle karşılaştım. Sermaye yatırımcıları Bitcoin’i keşfetmiş, kullanımını kolaylaştıran şirketle- re para dökmüşlerdi. Çin’in ilgisi bir Bitcoin’in değerini 1.000 doların üstüne çıkarttı ve ilk kripto meraklılarını milyonere dönüştürdü. En azından kâğıt üzerinde. İşyerleri, Bitcoin kabul etmenin iyi bir tanıtım olduğunu keş- fetmişlerdi. Böylece Bitcoin kullanarak Santa Cruz’da bir şarap turuna çıkabildim ve yeni açılmış havalı bir restoranda 14 tabaktan oluşan bir akşam yemeği ısmarlayabildim. Hatta bir striptiz kulübüne gidip dansçıyı bir Bitcoin cüzdanı oluşturmaya ikna edebildim. Bitcoin’i ilk benimseyenler için tüm bunlar biraz sinir bozucu çünkü eskiden sadece kendilerinin bildiği bir şeyi artık bilmeyen kalmadı. Çin, yüzlerce bilgisayar sunu- cusuyla maden çıkarma operasyonlarına girişmiş durumda. Girişim sermayesi şirketi “Hatta bir striptiz kulübüne bile gittim ve bir dansçıyı gözümün önünde Bitcoin cüzdanı yaratmaya ikna ettim.” Andreessen Horowitz, gizli bir madencilik fir- masına fon sağlıyor. Çoğu kişi artık Bitcoin’in bizi hükümetin parasal denetiminden nasıl kurtaracağına odaklanmak yerine, ufukta beliren robottan robota işlemlerin nasıl daha iyi düzenlenebileceğinden dem vuruyor. Bu geleceğe yaklaşıyor olabiliriz ama çoğu heveslinin sandığından daha yavaş. Bir yıl sonra bile, sırf Bitcoin kullanarak bir hafta yaşamaya çalışsam ya aç kalıyorum ya da yiyecek seçeneklerim epey kısıtlanıyor. İşte, Bitcoin’in asıl meselesi de bu: Hâlâ para dünyasının Apple’ın Newton’ına, yani fiyas- koyla sonuçlanan muhteşem bir teknolojiye dönüşme olasılığı var. 45

46

YAŞAMIN zam yapı sadece kalıtımın değil, gezegen- ŞİFRESİNİ deki çeşitliliğin de baş mimarı. Yalın bir KIRMAK dille, yalnızca dört harf (A, G, C, T) kulla- narak yaşamın dijital kaydını tutabilen Genetik kodlarımız çözülüyor. Bu sayede DNA’da toplam 23 bin gen bulunuyor. Hep- hastalıkları yenebilir, uzun ve sağlıklı bir sinin asli görevi proteinleri kodlamak olsa yaşama kavuşabiliriz. Ama şifrelerimizi da bir kısmı diğer genleri denetlemekten ele geçirmeyi bekleyen hackerlar da sorumlu. Kontrol genleri, hücrelerin tipi- olabilir. Tüm bunlara hazır mıyız? ne göre DNA’nın farklı bölümlerinin dev- reye girmesini sağlıyor. Bin sayfalık bir TUNA EMREN kitabı doldurabilecek kadar yer tutan ge- netik kodlarımız kabaca 3 gigabayt dijital Vücudumuz her gün 300 milyar kelime gibi bir hızla bile günde 8 veriye karşılık gelmekte. Ama genomun hücre üreten dev bir makine gibi saat boyunca çalışarak hepsini karmaşık veri saklama kapasitesi bunun çalışıyor. Bu sayı galaksimizdeki sıralamamız 50 yıl sürerdi. Oysa çok üstünde. Örneğin 1 gram DNA’ya tera- yıldızların sayısıyla yarışabilecek vücudumuz bu işlemi çok daha baytlarca veri yazılabilir. Dünyadaki tüm düzeyde. Ve her bir hücre üreti- büyük bir hızla, son derece kısa dijital bilgiyi genlerimize yazıp saklamak minde çift sarmallı DNA mole- bir sürede gerçekleştiriyor. isteseydik, sadece birkaç gram DNA ile küllerindeki şifreleri de baştan bunu başarabilirdik. yazıyoruz. Kalıtımsal şifrelerimi- Hücrelerimizdeki tüm DNA zin tamamını, yani 3 milyar baz moleküllerini uç uca eklesek Plü- Tüm insanların genetik kodları %99 çiftten oluşan genomu bir bilgi- ton’a kadar erişip, çevresinde bir oranında aynı. Geri kalan bölümse fark- sayar klavyesi kullanarak baştan tur attıktan sonra Dünya’ya geri larımızı oluşturuyor. Her bir genin 10 ila sona yazacak olsak, dakikada 60 dönebileceğimiz kadar uzun bir 15 bin baz çifti uzunluğunda olduğunu iplikçik elde edebiliriz. Bu muaz- düşünürsek, vücudumuzun DNA’yı kop- yalama sürecinde bir takım hatalar ortaya çıkması da gayet doğal. Kimi zaman tek bir harfin yanlış kopyalanması bile büyük bir yazılım hatası doğurabilir. Nobel Ödül- lü Aziz Sancar’ın çalışmalarının da ortaya koyduğu üzere, hücrelerimiz bu hataları en aza indirmek amacıyla bir takım kar- maşık süreçler gerçekleştiriyor. Yine de mutasyonların oluşması kaçınılmaz. Ör- neğin, her birimiz anne ve babamızdan devraldığımız genetik bilgilerin ötesinde 100 civarında mutasyona sahibiz. Bunları önceki nesillerden devralmadık; yeni hüc- reler üretip DNA’yı kopyalarken genom- larımızda bir ya da iki harfin yanlışlıkla yer değiştirmesi sonucunda oluştular. Bu hataların zaman içinde birikmesi, türlerin çeşitliliğini doğuruyor. Artık bir insanın gen haritasına baka- rak hangi genlerin eski, hangilerinin yeni olduğunu rahatlıkla görebilecek düzeye eriştik. Genom bizi biz yapan formülü vermekle kalmıyor, tüm yaşamın tarihsel kaydını da tutuyor. Şimdi bu kayıtların şifrelerini de çözmeye başladık ama he- nüz yolun başındayız. Yine de elimizde muazzam bir veri tabanı var. Bilimsel atı- lımlar, genom haritasının çıkarılmasıyla birlikte müthiş bir hız kazandı. Yaşamın şifrelerini kırmak sadece evrimsel süreç- teki gelişmeleri kavramamızı sağlamıyor. Bu, mevcut hastalıkların izini sürüp oluş- ma mekanizmalarını aydınlatarak onlar- dan kurtulmak için de büyük bir avantaj. Özetle, gelecek, şifrelerimizin kırılmasıyla şekillenecek. 47

YAŞAMIN ŞİFRESİNİ KIRMAK Sitozin Nükleotidler Sitozin EVRENSEL YAPITAŞI Guanin Baz çiftleri Guanin Adenin Adenin DNA Görevi Devralıyor Urasil Timin İngiliz evrimsel biyolog Sör Richard Daw- kins “Kör Saatçi” adlı kitabında, bahçesin- Şeker-fosfat deki söğüt ağacının etrafa tüylü tohumlar iplikçikleri saçmasını şöyle tarif ediyor: “Gökten DNA yağıyor… Büyük oranda selülozdan yapıl- RNA Nükleotidleri DNA Nükleotidleri mış bu pamukçuklar DNA’yı, yani genetik bilgiyi içeren o ufacık kapsülü koruyor. RNA DNA Öyleyse neden selüloz değil de DNA yağı- Ribo Nükleik Asit Deoksiribo Nükleik Asit yor dedim? Önemli olan DNA da ondan… Tüm gösteri, pamukçuklar, söğüdün çiçek- Görev Teslimi leri, ağaç, hepsi tek bir işe yarıyor: DNA’nın etrafa saçılması… Gökten talimat yağıyor, Başlangıçta sadece RNA vardı. İlk genomu o yarattı. Ancak kaydedilen veriyi koruyabilecek kadar program yağıyor; ağacın büyümesi, pa- istikrarlı değildi ve DNA bu görevi ondan devraldı, proteinin nasıl üretileceğine dair tariflerin mukçukların dağıtımı, algoritmalar yağı- kaydını tuttu. RNA da bu tarifleri kullanarak protein üretmeye başladı. yor. Bu metafor değil, gerçeğin ta kendisi. Gökten bilgisayar disketleri yağsaydı daha İnsan Mikrobiyomu İnsan Genomu Hayatta kalmak için Hücresel Evrim aşikâr olamazdı.” 1,000,000’dan fazla gen 23,000 gen vücudumuzdaki hücreler yeterli değil. İlk hücreler, yani prokaryotlar Ama başlangıçta DNA yoktu; önce RNA Bunun için bazı bakteri bir araya gelip biyofilm adlı ortaya çıktı. Birçok üstün yeteneğe sahip ve mantarlardan kolonileri oluşturdular. olan RNA hem enformasyonu kaydetti faydalanıyoruz. Bunlar, Zamanla artan enerji hem de kimyasal reaksiyonlara hız ka- zararlı bakterilerin ihtiyaçlarını karşılamak için zandırdı. Ve ilk kez kendinden bir kopya yerleşebilecekleri birbirlerini yutup ökaryot yaratmayı başardığında yaşamı filizlendi- alanları meşgul edip bizi hücrelere dönüşmeye recek olan ilk genom doğmuş oldu. Ancak hastalıklardan koruyor. başladılar. Onlar da bir araya RNA molekülleri kaydedilen veriyi koru- gelerek çok hücreli canlıları yabilecek kadar istikrarlı bir yapıya sahip oluşturdu. değildi ve DNA bu görevi ondan devralıp proteinin nasıl üretileceğine dair tariflerin PROKARYOT HÜCRE ÖKARYOT HÜCRE kaydını tuttu. RNA kopyaları da bu tarifleri kullanarak protein üretmeye başladılar. İlk Sitoplazma Ribozom Çekirdek Çekirdekçik Mitokondri kez bir genoma sahip olmayı başaran canlı Sitoiskelet yaklaşık 3,5-4 milyar yıl önce ortaya çıktı. Bu, yaşamın ortak atasıydı. Bilim literatü- Nükleoid Golgi Cisimciği ründe ona LUCA (The Last Universal Com- mon Ancestor: Son Evrensel Ortak Ata) de- Kapsül Sentrioller niyor. LUCA’nın 1000 civarında gene sahip Hücre Duvarı olduğu düşünülüyor. Şu anda bitkilerden Endoplazmik Endoplazmik hayvanlara dek uzanan engin çeşitliliğin Sitoplazmik Zar Retikulum Retikulum içindeki her bir tür LUCA’nın 100 kadar ge- Ribozom Peroksizom Plazma nini kendinde bulundurmakta. Yani 3,5 mil- Zarı yar yıldan bu yana, o en eski ortak atanın Siller şifrelerini taşımaya devam ediyoruz. Diğer bir deyişle; bakteriden muza, bitkilerden Flagella insana dek her bir canlının genlerinde or- tak bir dizilim var ve bu, ortaya çıkan ilk hücrelerden birine; LUCA’ya ait. O bir prokaryot hücreydi. Ardından bi- yofilm denilen prokaryot kolonileri oluştu ve hücresel işbirliği doğdu. Artık boyutları büyüyen prokaryotlar DNA’yı koruyabil- mek adına daha fazla enerji elde etmek zorundaydılar ve bunun için garip bir yön- teme başvurdular. LUCA’dan yaklaşık 1,7 48

Ortak YAŞAMIN ŞİFRESİNİ KIRMAK Yaşam ÇMEISKVARRHROEAAMBLNIIEYZAI L AğBızavmğeıribksrauokrbnlaiuyrmaımluyızzadşbaaamkötyealrelia!lneArısylleııznd. doalub.ir Vücudumuzdaki “yabancıların” hep sine mikrobiyom deniyor. bs2iaban0İğğucP0nleırrır7ulkssoenlaayejnı,ekıdineclnlPkiınailnslMarirtaydmpoı,nnoiavsjkirldekaaab.rarmjsroiaonnıinşbıbaneliiaalydyvdğotaeoıeımlzmd, ı. Her bir hücremize karşılık 10 bakteri hücresi taşıyoruz! İNSAN MIKROBIYOM PROJESI milyar yıl sonra, bir prokaryot, başka bir tutulan DNA kayıtlarının birer kopyasını hücrelerimizin 10 katına karşılık gelmekte. prokaryotu yutarak enerji elde edebileceği- taşımakta. Ama hayatta kalmak için vü- Yani aslında %90’ımızın bize ait olmadığını ni keşfetti. Ve her ikisi de hayatta kalmayı cudumuzdaki bu hücreler yeterli değil. söyleyebiliriz. Yabancılar, belirli amaçlara başardı. Yutan ve yutulan birlikte çalıştı- Bunun için dışarıdan yardım alıyor, pro- uygun protein kodlaması yapan genlere lar, enerjiyi üreten mitokondriyi yarattılar. karyotlar olarak özetlenen bazı bakteri ve sahipler. Toplam gen sayılarının 1 ila 8 mil- Böylece DNA enerji üretimi görevinden ay- mantarları kullanıyoruz. Örneğin bağır- yon arasında olduğu düşünülüyor. Bizim rılarak sadece protein kodlamaya adandı. saklarımızdaki probiyotikler ve derimizin genlerimizse 23.000 ile sınırlı. Aslen bize ait Ama ökaryotlar da biyolojik olarak yeterli her bir santimetrekaresindeki 5 milyon olmasa da bizim için çalışan bu hücreler, değildi. Zaman içinde ortaklaşa çalışma- bakteri bu grupta yer alıyor. Bu yabancı- yaşamın ilk anından bu yana devam eden nın farklı yollarını buldular. 800 milyon yıl lar, zararlı bakterilerin yerleşebilecekleri hücresel işbirliği oyununun vardığı son önce ökaryot kolonileri bir araya gelip çok alanları meşgul edip bizleri çeşitli hasta- noktayı temsil ediyor. Dahası, hayatın çok hücreli canlıları oluşturmaya başladı. Ya- lıklardan korurken, bir yandan da bağı- hücreli aşamada geçirdiği bunca zamana şam bu aşamaya dek, 3 milyar yıl boyunca şıklık sistemimizin gelişmesine yardımcı rağmen, gezegenimizin hala bakterilerin tek hücreli seviyede geçti. oluyorlar. ABD’de gerçekleştirilen İnsan kontrolünde olduğu da ortada. Üstelik Mikrobiyom Projesi’nin verilerine göre, vü- evrendeki yıldızların sayısından bile fazla Bugün bir insanı oluşturan 37 trilyon cudumuzdaki yabancı hücre sayısı, kendi oldukları tahmin ediliyor. hücreden her biri, başlangıçtan bu yana 49

YAŞAMIN ŞİFRESİNİ KIRMAK yaratırsa ne yapacağız? 1. Hücre Şimdilik bu ihtimali bir kenara bıra- HAYATIN KİTABI Vücudumuzdaki trilyonlarca hücrenin her kıp durumun avantajlarına göz atalım. biri 46 kromozom içeriyor. Bunlar hücre İnsan Genomundaki Sırlar Genlerimiz, her bir hastalık için hangi çekirdeğinin içinde korunuyorlar. oranda risk taşıdığımıza dair bilgi veriyor. Evrimsel tarihe göz atınca şunu görüyo- Örneğin, genom haritanız kanserin hangi 2. Kromozomlar ruz: Günümüzdeki karmaşık yapı aslında türüne yakalanma ihtimaliniz olduğunu hücrelerin gelişim aşamasında bir enerji gösterebilir. Dahası, bu riskleri çocukla- Çekirdekteki bariyerine çarpmış olmalarının sonucun- rımıza da geçiriyoruz. Böyle bir bilgiye kromozomların yarısı da ortaya çıkmış. Her seferinde bu engeli sahip olmak herkesin isteyeceği bir şey anneden, diğer yarısı aşmak için yeni bir yöntem geliştirmek değil. Yine de bunları bilmek, bizim için babadan geliyor. zorunda kalıp, kaçınılmaz olarak çok hüc- uygun olan beslenme ve yaşam tarzını Her bir kromozom reli organizmalara ulaşmışlar. Tüm bu bi- benimseyerek daha büyük tehlikelerden DNA moleküllerini rikimli süreç hayatta kalabilmek uğruna kurtulmamızı sağlayacak. Hatta gelecekte içermekte. gelişti. Ama virüs ve parazitlerin de bunda şöyle bir senaryo yaratma ihtimalimiz de önemli bir rolü var. İnsan genomunun en var: Kişiye özel, gen haritasına uygun bir dil kullanılarak yazılmıştı.” önemli özellikleri, bu canlıların hiç bitme- ilaç üretiliyor ve onu içerek riskini taşıdığı DNA’nın yalın dili, nükleotid dediğimiz yen ataklarına bir tepki olarak gelişti. tüm hastalıklardan kurtulması sağlanı- yor. En azından bilim insanlarının hedef- dört harften ibaret. Tüm dillerde olduğu Artık genomun evrimini kontrol etme- ledikleri şey bu. Ama bu hedefe ulaşmak gibi, gen ve proteinlerin dünyasında geçer- ye hazırız. Yeni bir çağ doğuyor ve bizler için bir yol haritası çıkarmak pek de kolay li olan bu dil için de bazı imla kurallarına de buna tanıklık ediyoruz. Şu anda bir olmayacak. Harvard Üniversitesi nöroloji uyma zorunluluğu var. Kuralların dışına insanın tüm genom verisi sıradan bir flaş profesörü ve Massachusetts Hastanesi taşan her bir kopyalama mutasyonları do- belleğe kaydedilebiliyor. Genom haritanı- Genetik Araştırmalar Birimi yöneticisi ğuruyor. Bir imla hatası sonucunda harfle- zı çıkartmak da büyük bir mesele değil. Rudolph Tanzi tam bu noktada şu soruyu rin yerinin değişmesi, proteinlerin işlevini Üstelik yöntemler geliştikçe haritalama yöneltiyor; “Ya bir genetik mutasyona sa- bambaşka bir boyuta taşıyabilir. Neyse ki işlemi de hız kazandığı için talep edilen hipseniz ve bu mutasyon ne kadar sağlıklı bu hatalar gen haritası üzerinden kolayca ücretler gün be gün azalmakta. İnternette yaşadığınıza ya da hangi ilacı aldığınıza takip edilebiliyor. Özetle, bilim insanları, bir araştırma yaptığınızda bu amaç için aldırmadan belli bir hastalığa yakalanma hastalıkların genlerdeki izini sürerken çalışan birçok şirkete denk gelebilirsiniz. riskinizi sürekli artırmaya devam ederse?” imla hatalarını arıyorlar. Genom haritala- Bir DNA çubuğunu yanağınızın iç kıs- rı karşılaştırıldığında, hepsinde aynı olan mına sürerek gen örneği elde edip yolla- Tüm bu şüphelere rağmen bilim dünya- bir dizilim bir tanesinde farklı şekilde yer manız yeterli. Genetik laboratuarlarda sında, öncesinde imkânsız olarak görülen incelenen bu örnekten genom haritanız çok büyük atılımlar gerçekleştirildi. Bir çıkarılıyor. Ancak git gide yaygınlaşan bu insana ait ilk genom haritasının çıkarıl- dizileme yöntemi, genellikle tüm haritayı ması için yüzlerce bilim insanı 13 yıl sü- değil, genomun basite indirgenmiş bir di- ren zorlu bir süreçten geçmek zorunda zilimini sunmakta. Örneğin, Silikon Vadi- kalmıştı. Kabaca 3 milyon dolara mal olan si’nde kurulan 23andMe, makul bir ücret bu işlem 2000 yılında tamamlandığında, karşılığında çeşitli paketler sunarak di- insanlığın en büyük başarılarından birine lerseniz hastalık riskinizi gösteriyor, gen- dönüştü. Bu süreçte tek bir insanın gen di- lerinizin tarihsel süreçte dünyanın hangi zilimleri haritalanmış olsa da sonrakilerin bölgelerinden geldiğini raporluyor ya da nasıl daha hızlı yapılabileceğine dair bazı sadece soy ağacınızı haritalayarak gönde- yöntemler geliştirilmiş oldu. Takip eden rebiliyor. Bu tür çalışmalar yapan kurum yıllarda binlerce kişinin genleri harita- ve şirketlerin her biri, tek bir insanın gen landı ve birbirleriyle kıyaslanabildikleri haritası sayesinde ortalama 230 bilimsel bir veri bankasında saklandı. ABD Baş- araştırmaya destek veriyor. Elde edilen ve- kanı Barack Obama’nın bilim danışman- riler bilim insanlarının ihtiyaçları doğrul- larından, Massachusetts Teknoloji Ens- tusunda erişim sağlayabilecekleri şekilde titüsü biyoloji profesörü Eric Lander, “O korunmakta. Yani ne kadar çok insanın ilk genom haritası ihtiyacımız olan tüm gen haritası çıkarılırsa, hastalıklarla sa- talimatları veriyor, hücrelerin kullandığı vaşmak adına o kadar büyük bir güç elde hileleri ortaya seriyordu,” diyor; “Bunlar edeceğiz. Çünkü bu haritalar ihtiyaç duy- tıpkı bir yemek tarifi gibi, mükemmel bir duğumuz tüm ipuçlarını gösteriyor. Diğer taraftan, genetik şifrelerimizi ulaşılabilir hale geldiği için ortada çok büyük bir teh- dit var. Ya bir gün birileri bu verileri kulla- nıp gelmiş geçmiş en etkili biyolojik silahı 50