การบริหารความเสี่ยงของโครงการ

การบริหารความเสี่ยงของโครงการ (Project Risk Management) สงวน ช้างฉัตรคณะวทิ ยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏพบิ ูลสงคราม 2547

2 คานา การบริหารความเสี่ยงของโครงการ (Project Risk Management) เริ่มมีความสาคญั มากข้ึนในการบริหารโครงการท้งั ขนาดกลางและขนาดใหญ่ เนื่องจากโครงการท้งั สองขนาดดงั กล่าวตอ้ งใชท้ รัพยากรมาก มีขอ้ จากดั ท้งั ดา้ นงบประมาณและระยะเวลาการดาเนินงานความไม่แน่นอนและข้อจากัดหากมีมากข้ึนเท่าใด ความเสี่ยงก็จะเพ่ิมมากข้ึนเป็ นเงาตามตัวผบู้ ริหารโครงการจึงจาเป็ นตอ้ งพิจารณาความเสี่ยงท้งั ดา้ นค่าใช้จ่าย เทคนิควธิ ี ขอ้ จากดั ดา้ นทุนและความเส่ียงดา้ นการดาเนินการใหโ้ ครงการแลว้ เสร็จตามระยะเวลาที่กาหนดไว้ กรอบการบริหารความเสี่ยงอาจดาเนินการโดยการวางแผน การระบุความเสี่ยงการวิเคราะห์ความเสี่ยง การวางแผนตอบสนองความเสี่ยง การตรวจติดตามและการควบคุมการบริหารความเส่ียง หรือการวางแผนการบริหารความเสี่ยงที่รอบคอบในข้นั ตอนที่เหมาะสม ซ่ึงจะตอ้ งคานึงถึงวฒั นธรรมองคก์ าร ใชข้ อ้ มูลเชิงคุณภาพประกอบการตดั สินใจ มีคุณธรรมจริยธรรมมีความเป็นมืออาชีพและจะตอ้ งปรับปรุงมาตรฐานการดาเนินงานใหม้ ีคุณภาพสูงข้ึนอยา่ งต่อเนื่อง ความสาเร็จในการบริหารความเส่ียงของโครงการคือ ความสาเร็จของโครงการในแง่การบรรลุวตั ถุประสงคแ์ ละเป้าหมาย หรือความสามารถท่ีจะดาเนินการให้ประสบความสาเร็จภายใตง้ บประมาณ กาหนดเวลาและขอ้ กาจดั ดา้ นเทคนิคที่กาลงั เผชิญอยู่ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลนน่ั เอง รศ.สงวน ชา้ งฉตั ร ตุลาคม 2547

3สารบญัคานา……………………………………………………………………………………. หนา้สารบญั …………………………………………………………………………………. กสารบญั แผนภูมิ………………………………………………………………………… ขสารบญั ภาพ…………………………………………………………………………….. คการบริหารความ งเสี่ยง…………………………………………………………………… 1 ความหมายของความเส่ียง……………………………………………………… 2 การบริหารความเส่ียงของ 4 โครงการ…………………………………………….. 4 ทาไมจึงตอ้ งจดั การความเส่ียง………………………………………………….. 7 ประเภทของความเส่ียง…………………………………………………………. 8 ความเสี่ยงและขนาดขององคก์ าร………………………………………………. 9 การบริหารความเส่ียงกบั การ 10 ตดั สินใจ………………………………………….. 11 การวเิ คราะห์และการบริหารความ 11 เสี่ยง………………………………………… ประโยชนข์ องการวเิ คราะห์และการบริหารความ 11 เสี่ยง…………………………. 12 เทคนิคการวเิ คราะห์ความเส่ียง…………………………………………………. 13 13 การวเิ คราะห์ความเสี่ยงเชิงคุณภาพ…………………………………….. 13 การวเิ คราะห์ความเส่ียงเชิงปริมาณ…………………………………….. การวเิ คราะห์โอกาสที่จะเกิดความเส่ียง………………………………… ตน้ ไมก้ ารตดั สินใจ……………………………………………………... กระบวนการบริหารความเส่ียงของ Rodrigues…………………………………

4 การวางแผนการบริหารความ 13 เส่ียง……………………………………… 14 การระบุความเส่ียง……………………………………………………... 14 การวเิ คราะห์ความเสี่ยงเชิงคุณภาพ…………………………………….. 14 การวางแผนตอบสนองความเส่ียง……………………………………… 14 การตรวจติดตามและการควบคุมความเส่ียง……………………………. แง่คิดของการวางแผนการบริหารความเส่ียง…………………………………… 16 ขอบเขตของการวางแผนการบริหารความ 16 เส่ียง………………………… 18 เกณฑก์ ารวางแผนการบริหารความเส่ียง……………………………….. หนา้ การระบุคา่ ใชจ้ า่ ยของแผน……………………………………………... 18 การเสนอขออนุมตั ิแผน………………………………………………… 19 ความสอดคลอ้ งของแผน………………………………………………. 19 ลกั ษณะสาคญั ของกระบวนการบริหารความเสี่ยงที่มีความ 19 รอบคอบ…………... วฒั นธรรมองคก์ าร……………………………………………………... 19 การจดั ลาดบั ความสาคญั ของความเสี่ยง………………………………... 19 การผกู มดั อยกู่ บั ขอ้ มูลเชิงคุณภาพ……………………………………… 20 การยดึ ถือหลกั คุณธรรมขององคก์ าร…………………………………… 20 ความเป็ นมืออาชีพ……………………………………………………... 20 การปรับปรุงมาตรฐาน…………………………………………………. 20สรุป…………………………………………………………………………………….. 22เอกสารท่ีใชใ้ นการศึกษาและอา้ งอิง……………………………………………………. 23ภาคผนวก 24 มาตรฐานการบริหารความเส่ียงของรัฐวคิ ทอเรีย 25 กระทรวงการพฒั นาทรัพยากรที่ยง่ั ยนื ประเทศแคนาดา Project Risk Management Handbook

5สารบญั แผนภูมิแผนภูมิที่ หนา้ 1 ปัจจยั ท่ีก่อใหเ้ กิดความเสี่ยงของโครงการ………………………………... 2 2 ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งโครงการกบั ขอ้ จากดั ……………………………… 3 3 ผลของการกาหนดเวลาในกิจกรรมคาดเคลื่อนจากความเป็ นจริง………… 5 4 กระบวนการบริหารความเส่ียงของโครงการ……………………………... 6 5 ขอ้ จากดั ของโครงการ…………………………………………………….. 8 6 ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งกลยทุ ธ์การบริหารความเส่ียง การตดั สินใจ แผนการบริหารความเส่ียง และแผนบริหาร 10 โครงการ……………………..

6 สารบญั แผนภูมิภาพที่ หนา้ 1 ไดอาแกรมดา้ นความไวของการก่อสร้างโรงงานใหม่……………………. 13 2 วงจรผลสะทอ้ นกลบั ของโครงการท่ีก่อใหเ้ กิดระบบพลวตั และ ความเส่ียง………………………………………………………………… 15

7 การบริหารความเสี่ยงของโครงการ (Project Risk Management) การบริหารความเสี่ยงของโครงการเป็ นเรื่องสาคญั และหลีกเลี่ยงไม่ได้ แมก้ ารตดั สินใจโดยการศึกษาความเป็ นไปไดข้ องโครงการ (Feasibility Study) จะช่วยใหม้ ีความมน่ั ใจในผลสาเร็จวา่ จะสามารถจดั ความเส่ียงได้ และจะทาให้โครงการบรรลุเป้าหมายหรือวตั ถุประสงค์ท่ีต้งั ไว้ การดาเนินการตามโครงการก็อาจเกิดความเสี่ยงไดอ้ ีกและอาจเกิดผลกระทบกบั ความสาเร็จของโครงการ การบริ หารความเสี่ยงด้านงบประมาณ ความเสี่ยงด้านค่าใช้จ่าย ความเสี่ยงดา้ นกาหนดการ และความเส่ียงด้านเทคนิคหากไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่ วางแผนปฏิบตั ิการแกไ้ ข ติดตามประเมินผล ผลเสียหายอยา่ งร้ายแรงยอ่ มเกิดข้ึนกบั โครงการได้ ผูจ้ ดั การหรือหัวหน้าโครงการจึงตอ้ งให้ความสาคญั เรื่องการบริหารความเส่ียงโดยนาไปใส่ไวใ้ นแผนบริหารโครงการ ดาเนินการประเมินความเสี่ยง วิเคราะห์ความเส่ียงจัดลาดับความสาคัญและควบคุมความเส่ียง ก็เป็ นท่ีเชื่อแน่ได้ว่าการดาเนินการจะประสบความสาเร็จ โครงการเป็ นชุดของกิจกรรมท่ีจะดาเนินการเรื่องใดเร่ืองหน่ึงในอนาคต โดยใช้ทรัพยากรท่ีมีอยอู่ ยา่ งจากดั มาดาเนินการใหป้ ระสบความสาเร็จ ภายใตก้ รอบเวลาอนั จากดั ซ่ึงเป็ นกาหนดการปฏิบตั ิการในอนาคต ความเสี่ยงจึงอาจเกิดข้ึนได้ตลอดเวลา อนั เนื่องมาจากความไม่แน่นอนและความจากดั ของทรัพยากรโครงการ ผูบ้ ริหารโครงการจึงตอ้ งจดั การความเส่ียงของโครงการ เพ่ือใหป้ ัญหาของโครงการลดนอ้ ยลงและสามารถดาเนินการใหป้ ระสบความสาเร็จตามเป้าหมายที่ต้งั ไวอ้ ยา่ งมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพความหมายของความเสี่ยง ความเส่ียง (Risk) เป็นสิ่งท่ีเกิดจากการรวมตวั กนั ของขอ้ จากดั (Constraint) และความไม่แน่นอน (Uncertainty) เราตอ้ งการเผชิญขอ้ จากดั และความไม่แน่นอนของโครงการ ดว้ ยการลดความเส่ี ยงของโครงการให้ต่าสุ ดโดยการขจัดข้อจากัดหรื อลดความไม่แน่นอน(http://www.netcomuk.co.uk) ลงใหม้ ากท่ีสุด ความเสี่ยงคือ การวดั การไร้ความสามารถท่ีจะดาเนินการใหว้ ตั ถุประสงคข์ องโปรแกรมประสบความสาเร็จ ภายใตง้ บประมาณ กาหนดเวลาและขอ้ จากดั ดา้ นเทคนิคที่เผชิญอยู่ดงั น้นั ความเส่ียงจึงประกอบดว้ ยองคป์ ระกอบ 2 ส่วน คือ โอกาสที่จะไม่สามารถประสบ

8ความสาเร็จตามผลลพั ทท์ ่ีตอ้ งและการจดั การแกไ้ ขผลท่ีตามมาของความลม้ เหลวน้นั(http://www.acq.osd.mil) ปัจจยั ที่ก่อใหเ้ กิดความเส่ียงมี 4 ดา้ น ดงั ปรากฏในแผนภูมิท่ี 1แผนภูมิที่ 1 ปัจจยั ท่ีก่อใหเ้ กิดความเสี่ยงของโครงการ ขอ้ จากดั ดา้ นทุน ความไมแ่ น่นอนในการสนบั สนุนเงินทุน- ความไม่แน่นอน ความเส่ียง ความเสี่ยง ความเส่ียง - ความไม่แน่นอน ของค่าแรง ดา้ นค่าใชจ้ า่ ย ดา้ นงบประมาณ ดา้ นกาหนด ดา้ นการส่งมอบ การปฏิบตั ิการ- ความไม่แน่นอน ความเส่ียง - ความลา้ ชา้ ของ ของคา่ ครุภณั ฑ์ ดา้ นเทคนิค การดาเนิน และวสั ดุ กิจกรรม- ความผิดพลาด - ลูกคา้ เร่งรัดให้ ดา้ นการคานวณ ส่งมอบเร็วข้ึน ค่าใชจ้ ่าย - การจดั สรร ทรัพยากรไม่ เหมาะสม - ความตอ้ งการดา้ นโครงการสร้างพ้นื ฐาน - การวเิ คราะห์วธิ ีการดาเนินงาน - ความสามารถในการใชเ้ ทคโนโลยี - เทคโนโลยที ่ีนามาใชย้ งั เชื่อถือไมไ่ ด้ - สมาชิกทีมงานไม่ไดร้ ับการฝึ กอบรมอยา่ งเหมาะสม

9 ผบู้ ริหารโครงการจึงตอ้ งการเห็นอนาคตของโครงการ การเผชิญกบั ปัญหาท่ีไม่ได้คาดการณ์ไวล้ ่วงหน้า และการเขา้ ไปสอดแทรกการดาเนินการให้ประสบการณ์ความสาเร็จโดยศึกษาและทาความเขา้ ใจระหวา่ งโครงการกบั ขอ้ จากดั ที่ก่อใหเ้ กิดความเสี่ยงตามแผนภูมิที่ 2แผนภูมิท่ี 2 ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งโครงการกบั ขอ้ จากดั เวลา คา่ ใชจ้ า่ ย การปฏิบตั ิการ ขอ้ จากดั ของโครงการคน โครงการ ผลิตภณั ฑ์ครุภณั ฑ์ กระบวนการ เทคโนโลยีการเดินทางและอื่นๆทม่ี า : http : www.bit.umckc.edu/burris/[/project.management Page 7, 23 สิงหาคม 2547 จากแผนภูมิที่ 2 ข้อจากัดของโครงการได้แก่ ระยะเวลาการดาเนินการท่ีมีการประเมินความเสี่ยงไวแ้ ลว้ ก็อาจผิดพลาดได้ เป็ นเหตุให้ต้องเพิ่มค่าใช้จ่ายและยืดระยะเวลาการปฏิบตั ิการออกไปอีกซ่ึงจะทาให้ผลผลิตหรือผลิตภณั ฑไ์ ม่เป็ นไปตามเป้าหมาย หรือโครงการประสบความลม้ เหลวได้

10การบริหารความเสี่ยงของโครงการ การบริหารความเส่ียง (Risk Management) เป็ นการปฏิบตั ิการควบคุมความเส่ียงซ่ึงประกอบดว้ ย การวางแผนความเสี่ยง การประเมินความเสี่ยงดา้ นต่างๆ การพฒั นาทางเลือกในการบริหารความเส่ียง การตรวจสอบความเสี่ยงเพื่อหาวา่ ความเส่ียงไดเ้ ปล่ียนแปลงไปอยา่ งไรและบนั ทึกการบริหารความเส่ียงท้งั หมด (http://www.acq.osd.mil) การบริหารความเสี่ยงของโครงการ (Project Risk Management) เป็ นการปฏิบตั ิการท่ีมีข้นั ตอน วธิ ีการและเครื่องมือในการบริหารความเสี่ยง มีลกั ษณะของการตดั สินใจเชิงรุกเพื่อประเมินสิ่งที่อาจเกิดความผิดพลาดอยา่ งต่อเนื่องหรือประเมินความเส่ียง ระบุว่าความเส่ี ย งท่ี จะต้องจัดการคื ออะ ไร แล ะใช้ ยุทธ ศาส ตร์ เพื่อจัดก ารความเส่ี ยงเหล่ าน้ัน(http://www.sei.cmu.edu) เน่ืองจากความไม่แน่นอนของโครงการสมยั ใหม่ในช่วง 20 ปี ที่ผา่ นมาเพ่ิมมากข้ึน สถาบนั การบริหารโครงการ (Project Management Institute) จึงไดพ้ ฒั นากรอบการบริหารความเส่ียงข้ึนเรียกวา่ กรอบการบริหารความเส่ียงของโครงการ ซ่ึงไดร้ ับการยอมรับจากสมาคมการจดั การโครงการอย่างกวา้ งขวาง กรรมการบริหารความเส่ียงของโครงการประกอบด้วย 6ข้นั ตอนคือ การวางแผน (Planning) การระบุ (Identification) ความเสี่ยง การวิเคราะห์เชิงคุณภาพ (Quality Analysis) การวิเคราะห์เชิงปริมาณ (Quantitative Analysis) การวางแผนตอบสนองความเส่ียง (Response Planning) การตรวจติดตาม (Monitoring) และการควบคุม(Control) ซ่ึงจะไดก้ ล่าวถึงต่อไป (PMI Europe 2001)ทาไมจึงต้องการบริหารความเสี่ยง การบริหารความเสี่ยง (Risk Management) เป็ นงานดา้ นหน่ึงของการบริหารโครงการ อนั เน่ืองมาจากการประสบปัญญาทาใหง้ านไมเ่ สร็จตามเวลาที่กาหนดไว้ หรือการใชจ้ ่ายงบประมาณเกินวงเงินของโครงการ หรือการส่งมอบงานท่ีลูกคา้ ไม่ถึงพอใจจนตอ้ งปรับปรุงแกไ้ ขการป้องกนั ความเสี่ยงขา้ งตน้ อาจดาเนินการไดโ้ ดยการบริหารความเส่ียง หรือ การควบคุมไม่ให้ภาวะคุกคามเหล่าน้นั เกิดข้ึนกบั โครงการ ความเสี่ยงอาจเกิดจากหลายสาเหตุโดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ขอ้ จากดั ของโครงการและความไม่แน่นอนอนั เน่ืองมาจากอิทธิพลการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอ้ มโครงการ จนเป็ นเหตุให้การคานวณกิจกรรมของโครงการคาดเคล่ือนจากความจริง ผลที่ตามมาท่ีเห็นได้ชดั เจนคือ

11หากยอมรับความล่าชา้ น้นั ก็ตอ้ งเพิ่มงบประมาณและผลกระทบคือ ค่าใชจ้ ่ายเกินกวา่ ที่กาหนดไว้วนั สิ้นสุดของโครงการผิดพลาดและก่อให้เกิดความเสียหายต่อช่ือเสียงของธุรกิจหรือโครงการในกรณีท่ีตอ้ งจดั สรรทรัพยากรเพิม่ เติมผลก็จะจบลงท่ีค่าใชจ้ ่ายของโครงการเกินวงเงินที่กาหนดไว้เช่นเดียวกนั ดงั แผนภูมิที่ 3แผนภูมิท่ี 3 ผลของการกาหนดเวลาในกิจกรรมคลาดเคล่ือนจากความเป็นจริงทรัพยากรท่ีจากดั การกาหนดเวลา การยอมรับ  ค่าใชจ้ ่ายเกิน ของโครงการ ดาเนินกิจกรรม ความล่าชา้ และ  วนั สิ้นสุด คลาดเคล่ือนจากความไม่แน่นอน ความเป็ นจริ ง เพ่ิมเติม โครงการ ของเหตุการณ์ งบประมาณ ผดิ พลาด  ชื่อเสียง การจดั สรร เสียหาย ทรัพยากรเพิม่  คา่ ใชจ้ า่ ย เพิม่ มาก ข้ึนอยา่ งมี นยั สาคญั การบริหารความเส่ียงจึงเป็ นเรื่องสาคญั แมค้ วามเส่ียงน้นั จะยงั คงไม่หมดสิ้นไปแต่ก็เป็นการควบคุมมิใหป้ ัญหาการบริหารโครงการเกิดข้ึนในระดบั รุนแรงจนยากแก่การแกไ้ ขหรือเกินความเสียหายต่อองค์การ การบริ หารความเสี่ยงอาจมีข้ันตอนสาคัญ 5 ข้ันตอนคือ1) การกาหนดโครงสร้างพ้ืนฐานการจดั การ 2) การกาหนดของเขตการบริหารความเส่ียงของโครงการ 3) การวเิ คราะห์จุดมุ่งหมายของโครงการ 4) การระบุความเส่ียง 5) การวิเคราะห์ความเสี่ยง 6) การวางแผนควบคุมความเส่ียง 7) การควบคุมความเสี่ยง และ 8) การตรวจติดตามความเสี่ยง (http://www.rdware.com) ดงั แผนภูมิที่ 4

12แผนภูมิท่ี 4 กระบวนการบริหารความเสี่ยงของโครงการRisk mgmt Scope of risk Goal Mandate management reviewdefinition Objectives, Problem indicators, Expectations, Changes in situation Constraints,Expected results, Risk Changed Risk Project data monitoring State of risks identification List of “raw” risksRisk Risk monitoring Riskcontrol metrics analysisSelected Risk Prioritized/actions Control planning Quantified risks จากแผนภูมิท่ี 4 ผูจ้ ดั การโครงการจะต้องทบทวนจุดมุ่งหมายของโครงการระบุปัญหาหรือตวั ช้ีวดั การเปลี่ยนแปลง ระบุความเส่ียง วิเคราะห์ความเสี่ยง การวางแผนการ

13ควบคุมความเส่ียง เลือกการปฏิบัติการท่ีเหมาะสม ควบคุมความเสี่ยงและตรวจติดตามผลการดาเนินงานประเภทของความเส่ียง 1. ความเสี่ยงด้านระบบการจัดการ ความเส่ียงประเภทน้ีอาจจะเกิดจากปัจจัยภายนอก ได้แก่ การเมืองการดาเนินการท่ีผิดกฎหมายหรือข้อบงั คบั การถูกฟ้องร้องเร่ืองท่ีเก่ียวกับข้อตกลงในสัญญาส่วนปัจจัยภายในอาจเป็ นเรื่อง ข้อจากัดด้านบุคลากรและข้อจากัดด้านการเรียนรู้ โดยทว่ั ไปความเสี่ยงดา้ นระบบการจดั การจะเป็ นปัญหาดา้ นความรู้ความสามารถ ประสบการณ์ วฒั นธรรมองคก์ ารและทกั ษะการจดั การทีมงาน 2. ความเส่ียงด้านกาหนดเวลาการดาเนินโครงการ ความเส่ียงประเภทน้ี คือ การไม่สามารถปฏิบตั ิงานไดท้ นั ตามเวลาท่ีกาหนดภายใตง้ บประมาณท่ีได้รับการจดั สรรไวแ้ ลว้ ซ่ึงเก่ียวขอ้ งกบั ท้งั เวลา คน เงินและวสั ดุความเสี่ยงประเภทน้ีคลา้ ยกบั ความเสี่ยงดา้ นระบบการจดั การแต่มีจุดเนน้ มากกวา่ เช่น จะร่วมมือกนั แก้ปัญหาในข้นั ตอนสุดทา้ ยของกาหนดการปฏิบตั ิงาน เมื่อส่ิงที่หลีกเล่ียงไม่ได้เกิดข้ึน คือเวลาและทรัพยากรลดนอ้ ยลงไดอ้ ยา่ งไร 3. ความเส่ียงด้านค่าใช้จ่าย ความเส่ียงประเภทน้ีคือ ไม่มีงบประมาณเพ่ือทางานตามที่มอบหมายภายในเวลาที่กาหนดไว้ ซ่ึงอาจเกิดจากการประมาณการค่าใช้จ่ายของกิจกรรมต่างๆ ผิดพลาดกาหนดราคาผดิ และตดั สินใจผดิ พลาด 4. ความเสี่ยงด้านเทคนิค ความเสี่ยงประเภทน้ีเป็นความเสี่ยงดา้ นการปฏิบตั ิการของหน่วยงานผูซ้ ้ือความเกี่ยวกนั ดา้ นน้ีคือ ระบบงานจะไม่สามารถดาเนินงานไดต้ ามขอ้ กาหนดหรือความตอ้ งการของผซู้ ้ือ ส่วนในแง่ของหน่วยปฏิบตั ิการความเกี่ยวพนั ดา้ นน้ีคือ ระบบงานจะไม่สามารถผลิตตามขอ้ กาหนดหรือคุณลกั ษณะเฉพาะตามที่ผซู้ ้ือตอ้ งการได้ ความเส่ียงท้งั 4 ดา้ นดงั กล่าวแลว้ เกิดจากการดาเนินการโครงการภายใตข้ อ้ จากดัด้านค่าใช้จ่าย เวลาและการปฏิบตั ิการซ่ึงมีความสาคญั และมีส่วนเก่ียวข้องกนั ดงั แสดงไวใ้ นแผนภูมิท่ี 5

14แผนภูมทิ ี่ 5 ขอ้ จากดั ของโครงการ เวลา (Time)ค่าใชจ้ ่าย (Cost) การปฏิบตั ิการ (Performance) (รวมท้งั คุณภาพและอ่ืนๆ) จากแผนภูมิแสดงให้เห็นว่า ข้อกาจัดด้านเวลา ค่าใช้จ่าย และการปฏิบตั ิมีความสาคญั ท่ีเท่าเทียมกนั หากดา้ นใดดา้ นหน่ึงมีปัญหาก็อาจทาให้โครงการเกิดความเส่ียงจนส่งผลกระทบต่อความล้มเหลวของโครงการได้ เช่น ค่าใช้จ่ายเพ่ิมข้ึนเกิน ร้อยละ 20% อนัเน่ืองมาจากการเล่ือนระยะเวลาส่งมอบออกไปอีก จนค่าใช้จ่ายเพ่ิมมากข้ึนอย่างมีนัยสาคญัคุณภาพของงานไมเ่ ป็นไปตามมาตรฐาน ลูกคา้ ไมร่ ับการส่งมอบจนตอ้ งปรับปรุงคุณภาพ เป็นตน้ความเส่ียงและขนาดของโครงการ การบริหารโครงการตอ้ งเขา้ ไปเก่ียวขอ้ งกบั ความเสี่ยงท้งั ดา้ นค่าใชจ้ ่าย เวลา และการปฏิบตั ิการตามแผนที่วางไว้ เนื่องจากโครงการมีหลายขนาดและความเสี่ยงยงั มีส่วนสัมพนั ธ์กบั ขนาดโครงการอีกดว้ ย ความเสี่ยงในการดาเนินโครงการขนาดเล็ก ขนาดกลางและขนาดใหญ่มีดงั น้ี :-

15 1. โครงการขนาดเลก็ (Small Projects) ส่วนใหญ่มกั มีความเสี่ยงไม่มากนกัเพราะมีระยะเวลาดาเนินการส้ัน ปัญหาการบริหารโครงการขนาดเล็กท่ีจะเกิดข้ึนในอนาคตจึงมีนอ้ ยตามไปดว้ ย 2. โครงการขนาดกลาง (Medium Projects) ความเสี่ยงจะมีเพ่ิมมากกวา่ โครงการขนาดเลก็ เมื่อดาเนินโครงการจึงจาเป็นตอ้ งประเมินความเสี่ยงของโครงการ ระบุระดบั ความเส่ียงวา่ อยรู่ ะดบั ใด ซ่ึงส่วนมากจะแบง่ เป็น 3 ระดบั คือ สูง กลางและต่า จดั ทาแผนการบริหารความเสี่ยงท่ีอยใู่ นระดบั สูงวา่ จะดาเนินการอยา่ งไร จะละเลย ตรวจสอบ หลีกเล่ียง มอบหมายให้บุคคลท่ีสามหรือจะดาเนินขจดั ให้เบาบางลง (Mitigation) การจดั ทาแผนการบริหารความเส่ียงที่อยูใ่ นระดบั กลาง หากตรวจพบว่ามีผลกระทบรุนแรงกบั โครงการและตรวจสอบความเสียงระดบั ต่าว่ามีศกั ยภาพที่จะสร้างปัญหาใหก้ บั โครงการหรือไม่ อยา่ งไรก็ตามเนื่องจากความเส่ียงอยใู่ นระดบั ต่าจึงน่าสรุปไดว้ ่าเงื่อนไขจะไม่เกิดข้ึน ผูจ้ ดั การโครงการจะตอ้ งนาแผนการบริหารความเส่ียงไปใส่ไวใ้ นการแผนบริหารโครงการดว้ ย ซ่ึงจะทาให้มีการตรวจสอบความสาเร็จของการบริหารความเสี่ยงตอ่ ไป 3. โครงการขนาดใหญ่ (Large Projects) กระบวนการบริหารความเสี่ยงจะเหมือนกบั การบริหารความเส่ียงของโครงการขนาดกลาง แต่จะตอ้ งใชเ้ ทคนิคการวิเคราะห์ความเส่ียงเชิงปริมาณ และการวเิ คราะห์ความเส่ียงเชิงคุณภาพเขา้ มาช่วยและจดั ทาแผนเผื่อเหลือเผ่อื ขาด(Contingency Plan) หรือแผนการบริหารความเสี่ยงเป็ นกรณีหรือแผนการบริหารความเสี่ยงตามความไม่แน่นอนดว้ ยการบริหารความเส่ียงกบั การตดั สินใจ การบริหารความเสี่ยงช่วยใหส้ ามารถตดั สินใจไดใ้ น 3 ระดบั คือ :- 1. การตัดสินใจทางกลยุทธ์ทางธุรกิจ (Strategic Business Decisions) วา่ กาลงัดาเนินธุรกิจได้ถูกตอ้ งหรือไม่ จะดาเนินโครงการอะไร ผลตอบแทนการลงทุนพอเพียงหรือไม่มีความเป็ นไปได้ในการจากัดการลดขนาดขององค์กรหรือไม่ กลยุทธ์ทางเลือกที่ดีท่ีสุดของโครงการคืออะไร 2. การตัดสินใจโครงการ (Project Decision) ความเส่ียงที่สาคญั ที่สุดของโครงการคืออะไร การดาเนินโครงการจะประสบความสาเร็จตามงบประมาณและระยะเวลาท่ีกาหนดไว้หรือไม่ จะตรวจสอบและจดั การความเส่ียงอยา่ งต่อเนื่องไดอ้ ยา่ งไร

16 3. การตัดสินใจด้านโรงงานหรือกระบวนการ (Plant or Process Decisions)อนั ตรายจากการดาเนินการตามข้นั ตอนคืออะไร จะจดั การปัญหาดา้ นสภาพแวดลอ้ ม และความปลอดภยั ในโรงงานอย่างไร เราจะแน่ใจไดอ้ ยา่ งไรว่าการกาหนดมาตรการดา้ นความปลอดภยั จะมีค่าใชจ้ ่ายต่าสุด การบริหารโครงการจึงตอ้ งมีกลยทุ ธ์การบริหารความเสี่ยงเพ่ือตดั สินใจดา้ นธุรกิจโรงงานและโครงการ ซ่ึงจะตอ้ งนาไปจดั ทาแผนปฏิบตั ิการและแผนบริหารโครงกร ดงั แผนภูมิที่ 6แผนภูมิท่ี 6 ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งกลยทุ ธ์การบริหารความเสี่ยง การตดั สินใจ แผนจดั การความเส่ียง และแผนบริหารโครงการ กลยทุ ธ์การบริหารความเส่ียงธุรกิจ โครงการ โรงงาน แผนการบริหารความเส่ียง แผนบริหารโครงการการวเิ คราะห์และการบริหารความเสี่ยง การวิเคราะห์ความเสี่ยง (Risk Analysis) เป็ นเครื่องมือที่จาเป็ นสาหรับผบู้ ริหารโครงการและผเู้ กี่ยวขอ้ งในโครงการทุกคน เน่ืองจากสามารถช่วยระบุสิ่งกีดขวางที่ทาให้โครงการ

17ไม่สาเร็จตามเป้าหมายได้ท้งั ความผิดพลาดด้านกาหนดการ ค่าใช้จ่าย และการยุติโครงการการวเิ คราะห์ความเสี่ยงก่อใหเ้ กิดการสืบสวนและประเมินปัญหาแตเ่ ร่ิมตน้ การปรับปรุงการปฏิบตั ิตามแผนอยา่ งเหมาะสม รวมท้งั การตรวจติดตามผลการบริหารความเส่ียง การวิเคราะห์ความเสี่ยงและการบริหารโครงการเป็นกระบวนการท่ีสามารถวิเคราะห์ และจดั การความเส่ียงซ่ึงสัมพนั ธ์กบัโครงการน้นั ดงั น้นั การดาเนินการอยา่ งเหมาะสมจะช่วยเพิ่มพูนความสาเร็จของโครงการไดอ้ ยา่ งสมบูรณ์แบบท้งั ดา้ นค่าใช้จ่าย เวลาและการปฏิบตั ิการให้ประสบความสาเร็จตามวตั ถุประสงค์อาจกล่าวไดว้ ่า การวิเคราะห์ความเสี่ยงและการบริหารโครงการเป็ นกระบวนการที่ออกแบบให้สามารถเคลื่อนยา้ ยหรือลดความเส่ียงท่ีคุกครามความสาเร็จของโครงการไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพนน่ั เองประโยชน์ของการวเิ คราะห์การบริหารความเสี่ยง การวเิ คราะห์และการบริหารความเส่ียงนอกจากเกิดประโยชน์กบั โครงการแลว้ ยงัส่งผลถึงองคก์ ารและลูกคา้ ท่มี าใชห้ รือขอรับบริการอีกดว้ ย ซ่ึงพอสรุปได้ ดงั น้ี :- 1. สามารถสร้างเสริมความเขา้ ใจโครงการและจดั ทาแผนที่ใกลเ้ คียงความเป็นจริงมากข้ึนในแง่การประมาณการค่าใชจ้ า่ ย และระยะเวลาดาเนินการ 2. เพ่ิมพนู ความเขา้ ใจความเสี่ยงในโครงการมากข้ึน โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิผลกระทบท่ีจะเกิดกบั โครงการหากจดั การความเสี่ยงไม่เหมาะสมหรือละเลยการบริหารความเส่ียงน้นั 3. มีอิสระในการพจิ ารณาความเส่ียงของโครงการซ่ึงจะช่วยใหก้ ารตดั สินใจจดั การความเสี่ยงใหม้ ีประสิทธิผลและประสิทธิภาพมากข้ึน 4. ทาใหย้ อมรับความเส่ียงไดม้ ากข้ึน และสามารถไดป้ ระโยชน์จากการยอมรับความเส่ียงน้นั ไดม้ ากข้ึนดว้ ยเทคนิคการวิเคราะห์ความเส่ียง การวเิ คราะห์ความเส่ียงสามารถนาไปใชไ้ ดก้ บั โครงการทุกประเภทแต่จะใชไ้ ดด้ ีและมีประโยชน์มากหากโครงการน้ันเป็ นโครงการที่ต้องใช้นวตั กรรมและเทคโนโลยีใหม่ตอ้ งการเงินลงทุนสูงและดาเนินการให้สาเร็จลุล่วงไปได้ดว้ ยความรวดเร็ว โครงการน้นั มีปัญหา

18ดา้ นสภาวะแวดลอ้ มและมีความสาคญั ทางการเมือง เศรษฐกิจ และการเงิน เทคนิคการวิเคราะห์ความเสี่ยงแบง่ ออกเป็น 2 ลกั ษณะ ดงั น้ี :- 1. การวิเคราะห์ความเส่ียงเชิงคุณภาพ (Qualitative Risk Analysis) มีการดาเนินการ ข้นั ตอนแรก คือ การระบุความเส่ียงซ่ึงเป็นการพิจารณาองคป์ ระกอบของกระบวนการต่างๆ ความสาเร็จของการระบุความเส่ียงอาจเกิดจากการสัมภาษณ์สมาชิกทีมงานโครงการ การประชุมระดมความคิดของทุกฝ่ ายที่เก่ียวขอ้ งและใชป้ ระสบการณ์ส่วนบุคคลในการวเิ คราะห์ และทบทวนประสบการณ์ที่เคยเกิดข้ึนในอดีต ข้ันตอนที่สอง คือ การประเมินความเสี่ยงท่ีสามารถจดัหมวดหมู่ความเสี่ยงว่าโอกาสท่ีจะเกิดความเส่ียงน้นั อยู่ในระดบั ใด ระดบั สูง ระดบั กลาง หรือระดับต่า ขณะเดียวกนั ก็สามารถระบุผลกระทบต่อโครงการได้ ประการท่ีสาม เตรียมการตอบสนองต่อความเส่ียงท่ีระบุไวใ้ นแต่ละดา้ นโดยเฉพาะอยา่ งยิ่งมีการระบุว่าความเส่ียงน้นั จะตอ้ งใหค้ วามสนใจและจดั การอยา่ งเร่งด่วน ประการท่ีส่ี การประเมินผลการบริหารความเส่ียงเพ่ือพิจารณาสามารถจดั การความเส่ียงไดผ้ ลมากนอ้ ยเพียงใด และเกิดความเส่ียงที่ตามมาจากการบริหารความเสี่ยงแรกอยา่ งไร ซ่ึงอาจทาใหก้ ารดาเนินงานประสบความลม้ เหลวได้ 2. การวิเคราะห์ความเสี่ยงเชิงปริมาณ (Quantitative Risk Analysis) มีข้นั ตอนการดาเนินการคือ การระบุความเสี่ยงท้งั หมดและวิเคราะห์เชิงลึกในดา้ นปริมาณ ทาให้สามารถระบุผลกระทบต่อโครงการในเชิงปริมาณได้ โดยพิจารณาจากเกณฑ์การประเมินความสาเร็จของโครงการ 3 ประการ ไดแ้ ก่ คา่ ใชจ้ า่ ย (Cost) เวลา (Time) และการปฏิบตั ิการ (Performance) วธิ ีการที่วเิ คราะห์ความเส่ียงเชิงปริมาณท่ีสาคญั ในปัจจุบนั คือ 1) การวิเคราะห์ความไว (Sensitivity Analysis) เป็ นการวิเคราะห์ความเสี่ยงท่ีมีรูปแบบง่ายท่ีสุด กล่าวคือการวิเคราะห์ความไว สามารถกาหนดผลลพั ทข์ องโครงการ เช่น การเปล่ียนแปลงของตวั แปรท่ีก่อให้เกิดความเส่ียงด้านค่าใช้จ่ายของวสั ดุหรือการออกแหล่งช้า ทาให้โครงการเปลี่ยนแปลงThe Association for Project Management (APM : 7) ระบุวา่ ความสาคญั ของการวเิ คราะห์วธิ ีน้ี แสดงใหเ้ ห็นวา่ ผลลพั ทข์ องการเปลี่ยนแปลงตวั แปรดา้ นความเสี่ยงเพียงหน่ึงตวั แปรสามารถทาให้ผลลพั ท์ของโครงการแตกต่างกนั ได้ ในทางปฏิบตั ิการวิเคราะห์ความไวจะตอ้ งวิเคราะห์ความเสี่ยงมากกว่าหน่ึงตวั แปร เพื่อกาหนดตวั แปรที่มีศกั ยภาพด้านผลกระทบต่อโครงการในดา้ นค่าใชจ้ ่ายหรือระยะเวลาของโครงการในระดบั สูง และอาจนาวธิ ีการน้ีไปใชว้ เิ คราะห์ผลกระทบการตอบแทนทางเศรษฐกิจของโครงการ ดงั ภาพท่ี 1

19 ภาพท่ี 1 ไดอาแกรมดา้ นความไวของการก่อสร้างโรงงานใหม่ จากได(อAาPแMกร.มPใrนojภeาcพt ทR่ีis1k Aแnสalดysงiใsหa้เnหd็นวMา่ aโnคaรgงeกmาeรnมt)ีความไวมากเมื่อวดั และนาไปเปรียบเทียบกบั อตั ราผลตอบแทนของการลงทุนเม่ือเกิดการเปล่ียนแปลงใดๆ ท้งั อุปทานดา้ นผลผลิตและรายไดจ้ ากการขายผลิตภณั ฑ์ ในขณะท่ีการเปล่ียนแปลงค่าใชจ้ ่ายดา้ นพลงั งานและวตั ถุดิบมีผลกระทบนอ้ ยมาก 3. การวิเคราะห์โอกาสทจ่ี ะเกิดความเสี่ยง (Probabilistic Analysis) เป็ นการวเิ คราะห์โอกาสท่ีจะเกิดความเสี่ยงแต่ละตวั แลว้ พิจารณาผลของความเสี่ยงภาพรวม โดยการใช้เทคนิคการสุ่ม (Sampling Techniques) ซ่ึงปกติจะอา้ งอิง Monte Carlo Simulation ที่เขา้ ใจอย่างง่ายคือ การใชก้ ารคาดคะเน 3 ลกั ษณะ คือ การใชเ้ วลาน้อยที่สุด หรือการมองในแง่ดี(Minimum or Optimistic) ค่าเฉลี่ย (Mean หรือ Most likely time) และมากท่ีสุดหรือมองในแง่ร้าย (Maximum or Pessimistic) ดงั น้นั การคานวณเวลาการดาเนินโครงการจึงเป็ นผลรวมของค่าที่เลือกจากความเสี่ยงขอแต่ละตวั หรือแต่ละกิจกรรม เรารู้จกั การคิดแบบน้ีในลกั ษณะ CriticalPath Method หรือ เส้นทางสายวกิ ฤตท่ีใชค้ านวณระยะเวลาการดาเนินกิจกรรมของโครงการวา่ จะแลว้ เสร็จในระยะเวลานานเท่าใด กิจกรรมของโครงการตอ้ งมีคา่ ใชจ้ า่ ย หากกิจกรรมของโครงการล่าชา้ ก็อาจกระทบคา่ ใชจ้ ่ายของโครงการได้ 4. ต้นไม้การตัดสินใจ (Decision Trees) เป็ นวธิ ีการสร้างรูปแบบทางกราฟฟิ คเพ่ือให้ข้อมูลที่จาเป็ นต่อการตดั สินใจ และแสดงให้เห็นการปฏิบตั ิกรท่ีเป็ นไปได้ในปัจจุบันและผลลพั ท์ท้งั หมดท่ีจะเกิดข้ึนในอนาคต การวิเคราะห์ความเส่ียงแบบน้ีมกั ใช้ในการวิเคราะห์คา่ ใชจ้ า่ ยของโครงการกระบวนการบริหารความเส่ียงของ Rodrigues Rodrigues ไดเ้ สนอเอกสารกรอบการบริหารความเสี่ยงของโครงการ “The FourthEuropean Project Management Conference” ที่กรุงลอนดอน ประเทศสหราชอาณาจกั รระหวา่ งวนั ท่ี 6 – 7 มิถุนายน 2001 เพ่ือการบริหารความเสี่ยงประกอบดว้ ย 6 ข้นั ตอน คือ

20 1. การวางแผนการบริหารความเสี่ยง (Risk Management Planning) เป็ นการนาระบบพลวตั (System Dynamics) มาใชใ้ นการวางแผนการบริหารความเส่ียงและการจดั กิจกรรมการบริหารความเสี่ยง นอกจากน้นั ยงั นา System Dynamic มาใหใ้ นการวเิ คราะห์ปัญหา ภาพในอนาคตจึงเกิดข้ึนและสะท้อนให้เห็นระดับโครงสร้างที่หลากหลายโดยผลสะท้อนกลับของโครงการ 2. การระบุความเส่ียง (Risk Identification) การใชร้ ะบบพลวตั สนบั สนุนให้สามารถระบุความเส่ียงได้ 2 ทางคือ การระบุคุณภาพไดจ้ ากการวิเคราะห์ผลสะทอ้ นกลบั และการระบุระดับปริมาณจากสารสนเทศของโครงการ การใช้ระบบพลวตั ทาให้ผูจ้ ดั การสามารถตรวจสอบผลสะทอ้ นกลบั ในระยะแรกว่าก่อให้เกิดความเสี่ยงที่จะกระทบต่อโครงการหรือไม่ดว้ ยวิธีการขา้ งตน้ ทาให้สามารถจดั ความเส่ียงที่ไม่เกี่ยวขอ้ งออกไปได้ นอกจากน้นั การตรวจสอบดว้ ยระบบพลวตั ยงั ช่วยใหค้ น้ พบสารสนเทศดา้ นเชิงปริมาณท้งั สถานภาพของโครงการและอดีตท่ีผา่ นมา 3. การวเิ คราะห์ความเสี่ยงเชิงคุณภาพ (Qualitative Risk Analysis) เป็ นการประเมินโอกาสท่ีจะเกิดความเสี่ยงและผลกระทบผา่ นการวเิ คราะห์วงจรของผลสะทอ้ นกลบั แต่ละวงจรจะทาใหม้ องเห็นพลงั ผลกั ดนั ใหเ้ กิดผลผลิตของโครงการ 4. การวเิ คราะห์ความเส่ียงเชิงปริมาณ (Quantitative Risk Analysis) ในการกาหนดความเสี่ยงเชิงปริมาณจากระบบพลวตั ก่อใหเ้ กิดประโยชน์สาคญั 2 ประการคือ เกิดการคาดการณ์ในแนวกวา้ ง และการคาดการณ์น้นั จะสะท้อนให้เห็นผลกระทบของความเส่ียงท่ีจะเกิดข้ึนท้งั ทางตรงและทางออ้ ม 5. การวางแผนตอบสนองความเสี่ยง (Response Planning) สถานการณ์จาลองจากระบบพลวตั เป็ นเครื่องมือที่ทรงพลงั สามารถตอบสนองความเสี่ยงอย่างไดผ้ ลประโยชน์สาคญัของระบบพลวตั คือ ช่วยสนบั สนุนการทดสอบ การตอบสนองต่อความเส่ียงท่ียุง่ ยากซบั ซอ้ น ได้ผลตอบสนองที่สามารถระบุโอกาสการตอบสนองความเสี่ยง เป็ นการวิเคราะห์ท่ีมีประสิทธิผลทาใหเ้ ขา้ ใจสาเหตุของความเสี่ยงและนาไปสู่การวางแผนจดั การความเส่ียงหรือการแกไ้ ข 6. การตรวจติดตามและควบคุมความเส่ียง (Risk Monitoring and Control)ระบบพลวตั ยงั สามารถใช้เป็ นเครื่องมือในการตรวจติดตามความเสี่ยงและการควบคุม ช่วยให้สามารถระบุสัญญาณความเส่ียงท่ีอาจเกิดข้ึน การบริหารความเสี่ยงยงั สามารถตรวจติดตามและประเมินประสิทธิผลการดาเนินงานได้ เน่ืองจากความเสี่ยงเป็ นเร่ืองของพลวตั คือ ไม่หยุดน่ิงและมีเหตุการณ์ต่างๆเขา้ มาเก่ียวขอ้ ง ความเส่ียงของโครงการเกิดข้ึนในโยงใยที่ซบั ซอ้ นของความเก่ียวพนั ในเหตุและผล

21ซ่ึงก่อใหเ้ กิดห่วงโซ่ของการสะทอ้ นกลบั ในแต่ละวงจร ความเสี่ยงจึงเกิดข้ึนจากวงจรผลสะทอ้ นกลบั หลากหลายที่อยใู่ นระบบของโครงการ ดงั ภาพท่ี 2 อตั ราการทางาน กาหนดการในแผนผลผลิต วงจร 2 การรับรู้ วงจร 1 การปรับกาหนดการ การเปลี่ยนแปลง B- B- แรงกดดนั กาหนดการ การตอ่ รองใหป้ รับ ดา้ นกาหนดการ กาหนดการ วงจร 3ผลขา้ งเดียว ลูกคา้ เตม็ ใจ การเกิดความบกพร่อง R+ วงจร 5 เปล่ียนแปลง ประสิทธิผลการประกนั คุณภาพ ความล่าชา้ R+ ความเหน่ือยลา้ ของทีมงาน เนื่องจากผลขา้ งเดียว ลูกคา้ ร้องขอให้ เปล่ียนแปลง การตอ้ งการความไวเ้ น้ือเชื่อใจ เวลาพิเศษ ขอบเขต รับรู้ความตอ้ งการ การทางาน เนื่องจากเปล่ียนแปลงวงจร 4 ขอบเขตการทางาน R+ ผวู้ า่ จา้ ง ลูกคา้ ยอมรับ กดดนั ใหย้ อมรับ การเปลี่ยนแปลง การเปลี่ยนแปลง ขอบขา่ ย

22 ภาพที่ 2 วงจรผลสะทอ้ นกลบั ของโครงการท่ีก่อให้เกิดระบบพลวตั และความเส่ียง (PMI Europe 2001, Page 2) จากภาพท่ี 2 แสดงใหเ้ ห็นวา่ ความเสี่ยงเกิดข้ึนไดใ้ นหลายวงจรภายในระบบการดาเนินงานของโครงการ ผลสะทอ้ นกลบั ทาใหเ้ กิดความเขา้ ใจท่ีตรงกบั ความจริง สามารถอธิบายและปฏิบตั ิในระบบสังคมที่มีความยงุ่ ยากซบั ซอ้ น ความเสี่ยงเกิดจากปัจจยั หลายตวั และการแกไ้ ขก็ตอ้ งแกไ้ ขหลายปัจจยั เช่นเดียวกนั ดงั น้นั เพ่ือใหเ้ ขา้ ใจการเกิดความเสี่ยง และการหาทางเลือกการแกป้ ัญหาจึงตอ้ งมองในภาพรวม วงจรที่มีคาว่า R+ คือ ผลจากการเสริมแรง วงจรท่ีมีคาวา่ B-คือ สมดุลของผลลพั ธ์ ส่วน O หมายถึง เหตุและผลทางตรงเปล่ียนแปลงไปในทิศทางตรงขา้ มเป็นการระบุความสมั พนั ธ์ของเหตุและผล (Cost – effect relations)แง่คิดของการวางแผนการบริหารความเสี่ยง การวางแผนการบริหารความเสี่ยง (Risk Management Planning) ซ่ึงไดม้ ีการนาเสนอเป็ นคร้ังแรกใน ค.ศ. 2000 มีวตั ถุประสงค์ที่สาคญั คือ การตดั สินใจเลือกวิธีการและแผนการจดั กิจกรรมการบริหารความเส่ียงของโครงการ ดงั น้นั กิจกรรมหรือกลยทุ ธ์จึงครอบคลุมกระบวนการท้งั หมด ตลอดจนความสัมพนั ธ์กบั สภาพแวดลอ้ มของโครงการ การบริหารความเสี่ยงจึงกลายเป็ นส่วนสาคัญท่ีทาให้โครงการมีความสมบูรณ์มากข้ึน และเพ่ือให้เกิดประสิทธิผลจึงตอ้ งมีการวางแผนกิจกรรมการบริหารความเสี่ยง จดั สรรงบประมาณและทรัพยากรอื่นๆผจู้ ดั การจะตอ้ งถือวา่ การบริหารความเสี่ยงเป็ นงานสาคญั อีกงานหน่ึงท่ีตอ้ งให้ความเอาใจใส่ (PMIEurope 2002, page 1) และจดั การใหบ้ รรลุวตั ถุประสงคแ์ ละเป้าหมายท่ีต้งั ไว้ 1. ขอบเขตของการวางแผนการบริหารความเสี่ยง แผนการบริหารความเสี่ยงเป็ นเร่ืองการดาเนินงานภายในโครงการใดโครงการหน่ึงโดยเฉพาะ กิจกรรมการดาเนินงานจึงเก่ียวกบั การวิเคราะห์องค์ประกอบสาคญั ท่ีทาใหเ้ กิดความเส่ียง มีการจดั หมวดหมูข่ ององคป์ ระกอบใหค้ รอบคลุมสภาพแวดลอ้ มที่ก่อใหเ้ กิดความเสี่ยงอย่างคร่าวๆ ไดแ้ ก่ ผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย (Stakeholders) สภาพแวดลอ้ มของโครงการ (ProjectEnvironment) การแบง่ โครงสร้างการทางานของโครงการ (Project Work Breakdown Structure)และกรอบการดาเนินงานของโครงการ (Project Framework) ซ่ึงอธิบายไดด้ งั น้ี :-

23 1.1 ผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย ความเตม็ ใจในความเสี่ยงของผูม้ ีส่วนไดเ้ สียมีอิทธิพลต่อขอบข่ายการวางแผน การบริหารความเสี่ยงและความเต็มใจน้นั ยงั ข้ึนอยู่กบั ความสาคญั ของโครงการ วตั ถุประสงคแ์ ละความคาดหวงั ของผูม้ ีส่วนไดเ้ สีย ซ่ึงแบ่งออกเป็ น 4 กลุ่มใหญ่คือลูกคา้ ผบู้ ริหารระดบั สูง ผลู้ งทุนและสังคม แต่ละกลุ่มจะมีระดบั ความเต็มใจต่างกนั ดงั จะเห็นได้จากนโยบายหรือการปฏิบตั ิที่พงึ พอใจในผลกาไรและการปฏิบตั ิการ การวางแผนการบริหารความเสี่ยงจึงถูกกาหนดให้ดาเนินการเมื่อผูม้ ีส่วนได้เสีย มีความเต็มใจท่ีจะเสี่ยงในระดบั ต่า ในทางกลบั กนั หากความเตม็ ใจท่ีจะเสี่ยงอยใู่ นระดบั สูง การวางแผนการบริหารความเส่ียงก็จะลดลงอยา่ งมาก 1.2 สภาพแวดล้อมของโครงการ สภาพแวดล้อมของโครงการประกอบดว้ ยตวั แปรมากมาย ซ่ึงรวมท้งั ตลาด ความหลากหลายทางวฒั นธรรม องคก์ ารและความเสี่ยงระดบั โลก ตวั แปรขา้ งตน้ จะเป็ ฯตวั กาหนดวา่ จะวางแผนการบริหารความเส่ียงมากนอ้ ยเพียงใด เช่น ความหลากหลายทางวฒั นธรรมทาให้เกิดความแตกต่างดา้ นการปฏิบตั ิและความร่ ว ม มื อของบุคคล การวางแผนการบริหารความเส่ียงจึงอาจต้องมีหลายระดบั เพ่ือให้ครอบคลุมความหลากหลายดงั กล่าวแลว้ 1.3 การแบ่งโครงสร้างการทางานของโครงการ (WBS) จะเป็ นตอ้ งกาหนดขอบเขตการวางแผนการบริหารความเส่ียง ความซบั ซ้อนและความสามารถในการจดั การกล่าวคือ โครงสร้างการทางานของโครงการมีความซบั ซ้อนก็ตอ้ งก็ตอ้ งวางแผนการบริหารความเส่ียงมากกวา่ โครงสร้างการทางานแบบง่ายๆ 1.4 กรอบการดาเนินงานของโครงการ จะมีผลต่อขอบเขตของการบริหารความเส่ียง ซ่ึงโดยปกติกรอบการดาเนินงานของโครงการเกิดจากวตั ถุประสงค์กระบวนการ สมมติฐานและขอ้ จากดั ของโครงการ เช่น การกาหนดวตั ถุประสงคท์ ่ีชดั เจนของโครงการจะช่วยลดขอบเขตของการวางแผน การบริหารความเสี่ยง ขณะเดียวกนั ความเขา้ ใจกระบวนการดาเนินงานของโครงการกจ็ ะช่วยลดความเส่ียงไดเ้ ช่นกนั แบคเคอร์และเชอร์เรเมตา (Bakker and Sheremeta, 2002 page 3) ไดอ้ ธิบายการแบ่งโครงสร้างการบริหารความเส่ียงของโครงการ (WBS) ไวด้ งั แผนภูมิขา้ งล่างน้ี

24 การแบ่งโครงสร้างการวางแผน การบริหารความเสี่ยงผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย การแบง่ ระบบ ขอบเขต สภาพ การทางาน การทางาน แวดลอ้ ม ของโครงการลกู คา้ ฝ่ าย ผลู้ งทุน สงั คม จดั การ ระดบั สู วตั ถปุ ระสงค์ กระบวน สมมุติฐาน ง การ และขอ้ จากดั เทคโนโลยี ทรัพยากร เงิน ตลาด วฒั นธรรม องคก์ ร ความเส่ียง ระดบั โลก 2. เกณฑ์การวางแผนการบริหารความเสี่ยง การวางแผนจะตอ้ งคานึงถึงการยอมรับความเสี่ยงของผูม้ ีส่วนได้เสียการแบ่งโครงสร้างการบริหารความเสี่ยงจะถูกนาไปใชใ้ นการพิจารณาความซับซ้อนทางเทคนิคส่วนกรอบการดาเนินงานโครงการจะใช้ระดับความไม่แน่นอนเป็ นเกณฑ์การพิจารณาและสภาพแวดลอ้ มของโครงการพจิ ารณาจากความอิสระจากโครงการหรือ การสนบั สนุนโครงการ เช่นหากการยอมรับความเสี่ยงของลูกคา้ อยใู่ นระดบั ต่าการวางแผนจะตอ้ งพิจารณาอยา่ งรอบคอบและทาให้ลูกค้ามน่ั ใจว่าโครงการจะประสบความสาเร็จ ในทานองเดียวกนั หากความซับซ้อนทาง

25เทคนิคอยใู่ นระดบั ต่าหรือมีทรัพยากรอยใู่ นระดบั การวางแผนการบริหารความเสี่ยงก็จะนอ้ ยลงตามไปดว้ ย 3. การระบุค่าใช้จ่ายของแผน การระบุค่าใช้จ่ายในข้นั ตอนการบริหารความเส่ียงให้ถูกต้องเป็ นเร่ืองจาเป็นและเมื่อนาไปจดั ทาแผนเพื่อจดั การความเสี่ยงแลว้ ก็จะง่ายต่อการตดั สินใจของฝ่ ายบริหารวา่จะยอมรับไดม้ ากนอ้ ยเพียงใด ในกรณีอนุมตั ิแผนการบริหารความเส่ียงจะหมายถึงการมีเงินพฒั นาและรักษากระบวนการบริหารความเส่ียงใหด้ ารงอยตู่ ลอดวงจรชีวติ ของโครงการ 4. การเสนอขออนุมัตแิ ผน อาจกล่าวได้ว่าแผนท่ีดีคือแผนที่สามารถนาไปปฏิบัติได้ และทาให้โครงการประสบความสาเร็จ ดงั น้นั นอกจากการจดั ทาแผนการบริหารความเสี่ยงให้ดีแลว้ ยงั ตอ้ งทาให้ผูม้ ีอานาจอนุมตั ิแผนเห็นคุณค่าของการใช้จ่าย และตระหนักว่าการนาแผนไปปฏิบตั ิจะช่วยให้องค์การประสบความสาเร็จ แผนท่ีดีจะควรมี 3 A คือ มีความเหมาะสม (Appropriate)สามารถทาใหบ้ รรลุผลสาเร็จได้ (Achievable) และสามารถจ่ายเงินได้ (Affordable) 5. ความสอดคล้องของแผน แผนการบริหารความเสี่ยงจะตอ้ งมีความสอดคล้องกบั โครงการตลอดช่วงระยะการดาเนินหรือตลอดวงจรชีวิตของโครงการ เพราะแผนการบริหารความเสี่ยงจะตอ้ งสนบั สนุนโครงการ ดงั น้นั แผนการบริหารความเส่ียงจึงเป็นส่วนสาคญั ของการวาแผนโครงการดว้ ยลกั ษณะสาคญั ของกระบวนการบริหารความเสี่ยงที่มีความรอบคอบ การบริหารความเสี่ยงของโครงการที่รอบคอบเกิดจากองคป์ ระกอบหลายประการคือ วฒั นธรรมองคก์ ร การจดั ลาดบั ความสาคญั ของความเสี่ยง การยึดถือขอ้ มูลท่ีมีคุณภาพ ความเป็ นมืออาชีพ ความเป็ นอันหน่ึงอันเดียวกันขององค์กร และการปรับปรุงคุณภาพให้สูงข้ึนซ่ึงเดวดิ ที ฮุลเลท (PMI Wurope 2001 : 1) ไดอ้ ธิบายไวพ้ อสรุปไดด้ งั น้ี :- 1. วฒั นธรรมองค์กร (Organizational Culture) การให้ความระมดั ระวงั กบั ความเสี่ยงเป็ นเร่ืองที่องค์การพึงปฏิบัติ เพ่ือทาให้การบริหารความเสี่ยงประสบความสาเร็จ การเสริมสร้างบรรยากาศเพ่ือส่ือสารเร่ืองความเป็ นไปได้ของความเส่ียง และรู้สึกปลอดภยั ท่ีจะด า เ นิ น ก า รโดยการส่งเสริมการอภิปรายความเส่ียงของโครงการ จึงเป็นเรื่องท่ีพงึ ดาเนินการ

26 ในวฒั นธรรมองค์การท่ีไม่รอบคอบเร่ืองความเส่ียง ผูเ้ สนอแนะแนวทางการแก้ปัญหาถูกมองว่าไม่ใช่ผูร้ ่วมทีมและอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อโครงการได้ ซ่ึงถือว่าเป็ นวฒั นธรรมท่ีไมถ่ ูกตอ้ ง ผบู้ ริหารโครงการจึงตอ้ งสร้างวฒั นธรรมใหม่ทาใหส้ มาชิกเกิดความผูกพนักบั ทีมงาน ร่วมกนั แกป้ ัญหาของตนเองโดยเฉพาะอย่างย่ิงการบริหารความเสี่ยง ขณะเดียวกนัผบู้ ริหารระดบั สูงจะตอ้ งสนบั สนุนการบริหารความเส่ียง พูดคุยเก่ียวกบั ความเส่ียงและคาดหวงั วา่ทีมงานจะตอ้ งช่วยกนั จดั การความเส่ียงอย่างซื่อสัตย์ ผูป้ ิ ดบงั ความเสี่ยงจะถูกลงโทษ พนั ธกิจององคก์ ารจึงควรกาหนดจุดมุง่ หมายใหม้ ีการอภิปรายความเสี่ยงอยา่ งเปิ ดเผยดว้ ย 2. การจัดลาดบั ความสาคญั ของความเสี่ยง (Prioritizing Risk) การดาเนินการให้เกิดการจดั ลาดบั ความสาคญั ของความเสี่ยงหมายถึง การกาหนดกิจกรรมการบริหารความเส่ียงให้มีระดบั เท่าเทียบกบั ค่าใชจ้ ่าย เวลา และขอบเขตของการจดั การ การส่งเสริมบุคคลที่จดั การความเสี่ยงทาให้บุคคลน้นั ตอ้ งการยึดการบริหารความเส่ียงเป็ นอาชีพได้ นอกจากน้นั การเชิญผูจ้ ดั การความเส่ียงเขา้ ร่วมประชุมการจดั ทากลยุทธ์ ยงั ช่วยให้มองเห็นหนา้ ท่ีของการบริหารความเส่ียงได้ชัดเจนมากข้ึน องค์กรท่ีมีการบริหารความเส่ียงไม่รอบคอบ มักมองว่าเป็ นเร่ืองพิเศษที่อยู่นอกเหนือความจาเป็น และบุคลากรในองคก์ ารกม็ กั ไมค่ ุน้ เคยกบั การบริหารความเส่ียง 3. การผูกมัดอยู่กับข้อมูลเชิงคุณภาพ (Data Quality Commitment) ขอ้ มูลเชิงคุณภาพจะถูกนาไปใช้ในการวิเคราะห์ความเสี่ยงและการตดั สินใจ การรวบรวมขอ้ มูลจึงตอ้ งใช้เวลามากซ่ึงอาจถึง ร้อยละ 90.00 ของเวลาในการวเิ คราะห์ความเสี่ยง นอกจากน้นั ยงั ตอ้ งไดร้ ับความร่วมมือจากผูเ้ กี่ยวข้อง เพื่อการสัมภาษณ์หรือการตอบแบบสอบถาม องค์การท่ีมีความรอบคอบอาจเก็บขอ้ มูลโดยระบุปัจจยั ท่ีก่อใหเ้ กิดความเสี่ยงที่มีความเป็ นไปไดส้ ูงและมีผลกระทบต่อการดาเนินงานของโครงการ การไดข้ อ้ มูลท่ีมีคุณภาพผลการวเิ คราะห์ความเส่ียงก็จะน่าเชื่อถือมากข้ึนและนาไปสู่การปฏิบตั ิที่ไดผ้ ลอีกดว้ ย 4. การยึดถือหลกั คุณภาพขององค์การ (Organizational Integrity) การวเิ คราะห์ความเส่ียงองคก์ ารจะตอ้ งให้อานาจอิสระกบั หน่วยงานท่ีวิเคราะห์ความเสี่ยงเพ่ือให้แน่ใจไดว้ ่าผลการวเิ คราะห์จะแมน่ ยา และไม่เป็นเพยี งการวเิ คราะห์เพ่ือสนบั สนุนโครงการเท่าน้นั ดงั น้นั ในบางกรณีจึงอาจเชิญผเู้ ชี่ยวชาญภายนอกมาบอกกล่าวความจริงที่เกี่ยวกบั ความเส่ียงได้ หากมอบหมายให้ผูจ้ ดั การโครงการวิเคราะห์ความเส่ียงเองผลอาจออกมากในลกั ษณะการปิ ดบงั ขอ้ เท็จจริงของโครงการเพอ่ื ใหก้ ารดาเนินการต่อไปไดจ้ นเกิดผลเสียหายต่อโครงการ 5. ความเป็ นมืออาชีพ (Professionalism) ความเป็ นมืออาชีพ หมายถึง การผกู มดั ตนเองเพ่ือทาสิ่งที่ถูกตอ้ งตามมาตรฐานวิชาชีพ ในองคก์ ารท่ีจดั การความเสี่ยงไม่รอบคอบผูจ้ ัดการโครงการมักบอกให้ทากาหนดการครอบคลุมเวลาที่สูญเสียไปเพียงเพื่อกลบเกล่ือน

27ส่วนเกิน จากประสบการณ์พบว่าผูจ้ ดั ทากาหนดการน้อยมากที่ปฏิเสธการเปลี่ยนแปลงตวั เลขเพ่ือให้เกิดภาพที่ดีท้งั ท่ีรู้แก่ใจว่าไม่เป็ นความจริง ดงั น้นั บางโครงการจึงจดั ทากาหนดการข้ึนสองชุดคือ ชุดแรกทาข้นั เพื่อใชก้ ารบริหารภายในโครงการและชุดที่สองมอบใหล้ ูกคา้ 6. การปรับปรุงมาตรฐาน (Benchmarking) องค์การจะตอ้ งไม่กลวั การเปรียบเทียบข้นั ตอนการปฏิบตั ิงานกบั หน่วยงานอ่ืน และควรเต็มใจท่ีจะเรียนรู้จากองค์การอื่นๆด้ ว ยการดาเนินการให้ดีที่สุดจะเป็ นการปรับปรุงมาตรฐานหรือปรับปรุงการบริหารความเส่ียงไดเ้ ป็ นอย่างดี การปรับปรุงมาตรฐานอาจดาเนินการท้งั จากภายในและภายนอก (Inside – outsidebenchmarking) เพื่อหลีกเล่ียงความเช่ือวา่ องคก์ ารของเรามีความแตกต่างจากองคก์ ารอื่น การเชิญผเู้ ช่ียวชาญภายนอกมาปรับปรุงคุณภาพและมาตรฐานขององคก์ ารเป็ นระยะอาจนาไปสู่การพฒั นาคุณภาพที่ดีและลดความเช่ือเรื่ององคก์ ารของเราแตกตา่ งจากองคก์ ารอ่ืนได้ ตัวอย่างการแบ่งโครงสร้างของความเสี่ยงในการออกแบบการก่อสร้างระดบั 0 ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 สภาพ ถูกตอ้ งตาม  การอนุมตั ิแผนล่าชา้ความ แวดลอ้ ม กฎหมาย  การเปล่ียนแปลงของกฎหมายเสี่ยง  ขอ้ จากดั ดา้ นสภาวะแวดลอ้ มของ อุตสาหกรรม ตลาด  การแขง่ ขนั เพมิ่ มากข้ึนโครงการ  ความเปลี่ยนแปลงดา้ นอุปทาน ทีมงานของ  ค่าใชจ้ ่ายดา้ นวตั ถุดิบ ลูกคา้  ผแู้ ทนของลูกคา้ ปฏิบตั ิหนา้ ท่ีลม้ เหลาว  การกาหนดความรับผิดชอบของทีมงานลูกคา้ ไม่ ทีมบริหาร โครงการ เหมาะสม  การควบคุมการจดั การโครงการไมเ่ พียงพอ  การจดั การใหเ้ กิดสมดุลของทรัพยากรและ ผเู้ ช่ียวชาญไมถ่ ูกตอ้ ง  การกาหนดความรับผิดชอบของทีมงานบริหาร โครงการไม่เหมาะสม

28 ลูกคา้ เป้าหมาย  การกาหนดวตั ถุประสงคข์ องโครงการไม่ดี  จุดมุง่ หมายของโครงการเปล่ียนแปลงไปขณะกาลงั ออกแบบโครงการ ทุน  ขอ้ กาหนดดา้ นการประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยลา้ ชา้  การใหท้ ุนของโครงการไม่พอเพียง  เงินไม่เป็นไปตามการคาดคะเน Cashflow กลยทุ ธ์  การเปลี่ยนแปลงไมไ่ ดท้ าเป็ นลายลกั ษณ์อกั ษร  การไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงวธิ ีควบคุมระดบั 0 ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 โครงการ ทีมงาน  การติดต่อสื่อสารท่ีดอ้ ยประสิทธิภาพความ กลยทุ ธ์  การเปลี่ยนแปลงและแกนนาของทีมงานเสี่ยง  มีสมาชิกทีมงานไมพ่ อเพียงของ งาน  การควบคุมค่าใชจ้ า่ ยโครงการ  การควบคุมเวลา  การควบคุมคุณภาพ  การควบคุมการเปล่ียนแปลง  ท่ีต้งั ของโครงการ  การออกแบบทม่ี า R.J Chapman “The controlling influences on effective risk identification and assessment for construction design manage mint. International Journal of Project Management V.19 (3)สรุป การดาเนินงานโครงการเป็ นเร่ืองของการจัดกิจกรรมในอนาคตท่ีจะต้องใช้งบประมาณและเวลาอนั จากดั ความเส่ียงของโครงการจึงอาจเกิดข้ึนไดจ้ ากหลายองค์ประกอบเช่น ความเส่ียงดา้ นค่าใชจ้ ่ายอนั เนื่องมาจากการคานวณค่าใชจ้ ่ายผิดพลาด การตดั สินใจทางธุรกิจผดิ พลาด หรืออาจเกิดจากความเส่ียงดา้ นเทคนิคไดแ้ ก่เทคโนโลยที ่ีใช้อยูย่ ง่ั เชื่อถือไม่ได้ ความไม่

29เขา้ ใจเทคโนโลยี การมีขอ้ จากดั ดา้ นประสบการณ์การใชเ้ ทคโนโลยี สมาชิกไม่ไดร้ ับการฝึ กอบรมในเร่ืองท่ีจาเป็น เป็นตน้ การบริหารความเส่ียงของโครงการจึงเป็ นเรื่องสาคญั เพราะช่วยลดความเส่ียงที่อาจเกิดข้ึนจากหลายสาเหตุลงได้ โครงการสาคญั จาเป็ นตอ้ งประเมินความเส่ียง โดยผูจ้ ดั การจะตอ้ งวางแผนการบริหารความเส่ียงเพ่ือระบุและควบคุมการปฏิบตั ิงาน ค่าใช้จ่ายและความเสี่ยงด้านการดาเนินการให้แล้วเสร็จตามกาหนดเวลา การบริหารความเส่ียงของโครงการควรให้ครอบคลุม 4 ดา้ นคือ การวางแผน การจดั สรรทรัพยากร การควบคุมและการติดตามผลหรืออาจกาหนดมาตรฐานการบริหารความเส่ียงและคู่มือการบริหารความเส่ียงเพ่ือให้ผูเ้ ก่ียวขอ้ งไดใ้ ช้เป็ นแนวทางในการบริหารจดั การใหเ้ กิดประสิทธิภาพต่อไป เอกสารทใี่ ช้ในการศึกษาและอ้างองิAPM (________) Project Risk Analysis and Management The Association for Project Management.Project Management Process Improvement Office. (2003) Project Risk Management Handbook Sacramento, California.Dawn Henry (2002) SDLC Project Management Risk Management Standards Version 1.1 Information Management Branch, Eeb.12.John P. Kindinger and John L. Darby (2000) Risk Factors Analysis : A New Qualitative Risk Management Tool Proceeding of the Project Management Institute Annual Seminar and Symposium, September 7 – 16, 2000 Houston, Texas.Hulett, David T. (2001) Key Characteristics of a Mature Risk Management Process 6 - 7 June 2001, London UK.PMI Europe 2001 Managing and Modeling Project Risk Dynamics : A System Dynamics – based Framework, 6 – 7 June 2001, London Uk.http://www.acq.osd.mil.http://www.bit.umckc.edu.http://www.sei.cmu.edu.

30http://www.rdware.comhttp://www.spare.airtime.co.ukhttp://www.netcmuk.co.ukhttp://www.umckc.edu ภาคผนวก

31 มาตรฐานการบริหารความเสี่ยง ของรัฐบาลวคิ ตอเรีย กระทรวงการพฒั นาทรัพยากรทยี่ ง่ั ยืน ประเทศแคนาดา* (Risk Management Standards Government of British Columbia Ministry of Sustainable Resource Development Carada)Version 1.1 February 12, 2002.1. ความนา เอกสารมาตรฐานน้ีกล่าวถึง การบริหารความเส่ียงที่เกี่ยวพนั กบั วงจรชีวิตการพฒั นาระบบโครงการ หรือ System Development Life Cycle (SDLC) ของกระทรวงการจดั การทรัพยากรที่ยงั่ ยนื2. จุดมุ่งหมาย มาตรฐานน้ีเป็ นการกาหนดกระบวนการบริ หารความเสี่ยงของโครงการซ่ึงผูเ้ ก่ียวขอ้ งจะตอ้ งปฏิบตั ิตามและใส่ไวใ้ นการวางแผนโครงการทุกด้าน ซ่ึงกระบวนการจะ

32ครอบคลุม การระบุ การวเิ คราะห์ การทาใหล้ ดนอ้ ยลง การวางแผน การตรวจติดตามและการส่ือการบริหารความเสี่ยงของโครงการ* รองศาสตราจารยส์ งวน ชา้ งฉตั ร เรียบเรียงจาก Dawn Henry (2002) SDLC Project Management Risk Management Standards version 1.1 Information Management Pranch February 12, 2002.3. ผู้ใช้ เอกสารมาตรฐานการบริหารความเส่ียงกาหนดข้ึนโดยกระทรวงและผูจ้ ดั การโครงการ ผูม้ ีหน้าที่รับผิดชอบหรื อมีส่วนร่วมในกระบวนการบริหารความเส่ียง ได้แก่คณะกรรมการวางระเบียบวาระการประชุม ผูด้ าเนินธุรกิจ ผูว้ ิเคราะห์การจดั การสารสนเทศ และผรู้ ับผดิ ชอบตดั สินใจโครงการต่างๆ4. มาตรฐานการบริหารความเสี่ยง เอกสารกาหนดให้มีกระบวนการบริหารความเสี่ยงของโครงการ 2 ระดบั คือการประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) และการควบคุมความเส่ียง (Risk Control) 4.1 การประเมินความเสี่ยง การประเมินความเส่ียงการระบุ วเิ คราะห์ จดั ลาดบั ความสาคญั การประเมินความเส่ียงจะต้องดาเนินการท้งั 3 ข้นั ตอนเพ่ือให้การประเมินความเส่ียงมีความสมบูรณ์

33 4.2 การระบุ (Identify) ทบทวนแผนท้งั หมดของโครงการและระบุดา้ นที่มีความไม่แน่นอน 4.3 วเิ คราะห์ (Analyze) ระบุวา่ ความไมแ่ น่นอนในดา้ นต่างๆ น้นั มีผลกระทบต่อการปฏิบตั ิการและความสาเร็จของโครงการดา้ นขอบเขต คุณภาพ ระยะเวลา และค่าใชจ้ ่ายอยา่ งไร 4.1.3 จัดลาดบั ความสาคัญ (Prioritize) จดั ลาดบั ความสาคญั แต่ละความเส่ียงเพือ่ กาหนดการปฏิบตั ิการหรือความพยายามที่ตอ้ งการ (ในการบริหารความเส่ียง) กาหนดช่ือความเส่ียงแต่ละขอ้ โดยย่อ พร้อมระบุเลขท่ีเพ่ือการอา้ งอิงต่อไปในอนาคต ผูป้ ระเมินจะตอ้ งพรรณารายละเอียดของแต่ละความเสี่ยง เพ่ือให้เกิดความชดั เจนและเขา้ ใจความเสี่ยงน้นัตัวอย่าง การระบุความเส่ียงของโครงการชื่อโครงการ : ระบบการจดั การขอ้ มูลคุณภาพน้าผจู้ ดั การโครงการ : George Butcherวนั ที่ : 22 ตุลาคม 1999การระบุ ชื่อ มาตรวดั การไหลของน้า ID # WQDMSR 001คาพรรณา : โครงการน้ีจะใชม้ าตรวดั การไหลของน้าแช่ไวใ้ นแมน่ ้าเพอ่ื ตรวจและบนั ทึก การไหลของน้า มาตรวดั จะส่งขอ้ มูลไปยงั Modem ขอ้ มูลที่ไดร้ ับจะใชเ้ ป็น ฐานขอ้ มูลในการวเิ คราะห์คุณภาพน้า มาตรวดั เหล่าน้นั ใชเ้ ทคโนโลยใี หม่และยงั ไม่ไดม้ ีการทดสอบวธิ ีการถ่ายโอนขอ้ มูลอยา่ งเตม็ ที่ โครงการตอ้ งอาศยั การ บนั ทึกขอ้ มูลจากมาตรวดั การไหลของน้า หากไม่สามารถรวบรวมขอ้ มูลได้ ระบบจะ ไม่สามารถป้อนขอ้ มูลการไหลของน้า เพ่ือใชใ้ นการวิเคราะห์ได้ 4.2 วเิ คราะห์

34 การวิเคราะห์ความเสี่ยงดาเนินการโดยการจดั หมวดหมู่ความเสี่ยงท่ีระบุไวท้ ้งั หมด โดยพิจารณาจากความน่าจะเป็ น (Likelihood) ของการเกิดความเสี่ยงและผลกระทบ(Impact) ท่ีมีต่อโครงการและใช้ตารางแมททริกช่วยในการวิเคราะห์ความเสี่ยงและการจดั ลาดบัความสาคญั H (สูง) วเิ คราะห์ความเส่ียง ผลกระทบ ่ตอโครงการ 21 43 L (ต่า) ความน่าจะเป็นในการเกิดความเสี่ยง H (สูง)ความน่าจะเป็ นของการเกดิ ความเส่ียง ผจู้ ดั การโครงการ สมาชิกทีมงานช่วยกนั ตดั สินใจหรือกาหนดความน่าจะเป็ นในการเกิดความเสี่ยงโดยระบุวา่ น่าจะเกิดในระดบั ใดต่า (Low) หรือ สูง (High) บนั ทึกการกาหนดความน่าจะเกิดความเส่ียงน้นัผลกระทบต่อโครงการ จดั ระดบั ความเส่ียงแต่ละขอ้ วา่ อยใู่ นระดบั สูงหรือต่า โดยพิจารณาจากผลกระทบท่ีมีต่อโครงการ บนั ทึกการจดั ระดบั ผลกระทบท้งั หมด พร้อมขอ้ สงั เกต โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ ขอ้ สังเกตเพม่ิ เติมผลกระทบดา้ นขอบข่าย คุณภาพเวลาและ / หรืองบประมาณของโครงการตวั อย่าง สูง ข้อสังเกต : ปัจจุบนั มาตรวดั ยงั ไม่ไดม้ ีการทดสอบกบั วเิ คราะห์ (H) กระทรวงเทคโนโลยี ข้อสังเกต : การรวบรวมขอ้ มูลอาจดาเนินการไม่ไดโ้ ดยการใช้อตั ราการเกิด สูง ระบบน้ีความเส่ียง (H)ระดบั การเกิดผลกระทบ

35ผลกระทบต่อ ข้อสังเกต : หากไมส่ ามารถใชม้ าตรวดั น้าในระบบน้ีให้ประสบความสาเร็จขอบเขตของ จะตอ้ งเลือกใชอ้ ุปกรณ์อื่นและทดสอบใหม่โครงการ (Impactto Scope) ข้อสังเกต : หากมีการทดสอบแลว้ ปฏิบตั ิตามแผนอาจไม่มีผลกระทบตอ่ผลกระทบต่อ ระบบหรือคุณภาพของขอ้ มูลคุณภาพ (Impactto Quality) ข้อสังเกต : ควรขยายเวลาของโครงการต่อไปอีก 6 สปั ดาห์ ถา้ ไดร้ ับ ครุภณั ฑใ์ หมแ่ ละการแกไ้ ขระบบเป็นส่ิงจาเป็นผลกระทบต่อเวลา ข้อสังเกต : มาตรวดั ท่ีมีอยไู่ ดจ้ ดั ซ้ือจดั จา้ งเรียบร้อยแลว้ รวมท้งั การพฒั นา(Impact to Time) ระบบดว้ ย คาดวา่ หากมีการจดั ซ้ือจดั จา้ งครุภณั ฑใ์ หม่ และแกไ้ ขระบบผลกระทบตอ่ จะตอ้ งมีค่าใชจ้ ่ายเพิ่มข้ึน 120,000 เหรียญคา่ ใชจ้ า่ ย(Impact to Cost) 4.3 จัดลาดับความสาคญั สมาชิกทีมงานช่วยกนั จดั ลาดบั ความสาคญั แตล่ ะความเสี่ยงดงั น้ี :-ลาดบั ที่ ความเส่ียงจะตอ้ งถูกขจดั ให้หมดสิ้นไป หรือลดความเส่ียงน้นั ในทนั ทีทนั ใด 1 (ระดบั สูงสุด) 2 ความเส่ียงท่ีจาเป็นตอ้ งตรวจสอบอยา่ งใกลช้ ิด และอาจตอ้ งมีแผนปฏิบตั ิการเพ่ือป้องกนั ไมใ่ หเ้ กิดผลกระทบตอ่ โครงงาน 3 ความเส่ียงที่จาเป็นตอ้ งตรวจสอบ แตเ่ ขม้ งวดนอ้ ยและแผนการลดความเสี่ยงมีความ เร่งด่วนนอ้ ย 4 ความเสี่ยงในระดบั น้ีอยใู่ นระดบั ต่าสุด และตอ้ งการความเอาใจใส่นอ้ ย แต่ไม่ควร ละเลยท้งั หมด การจดั ลาดบั ความสาคญั ของความเสี่ยงช่วยให้ผูจ้ ดั การโครงการ และสมาชิกทีมงานให้ความสนใจหรือเนน้ การบริหารความเส่ียงที่มีผลกระทบต่อโครงการมากที่สุด ทีมงานอาจอภิปรายและใหข้ อ้ สังเกตตวั อยา่ ง

36การการอนั ดบั 1 ข้อสังเกต : ความเสี่ยงน้ีร้ายแรง มีผลกระทบต่อความสาเร็จของความสาคญั โครงการและจะตอ้ งดาเนินการแกไ้ ขทนั ที 4.2 การควบคุมความเสี่ยง การควบคุมความเส่ียง การทาให้ วางแผน ลดนอ้ ยลง สื่อสาร ตรวจติดตาม ผล การควบคุมความเส่ียงเป็ นข้ันตอนทส่ี อง ในการบริหารความเสี่ยงการปฏิบตั ิการควบคุมความเสี่ยงมี 4 ข้นั ตอนคือ : 4.2.1 การทาให้ลดน้อยลง กาหนดการปฏิบตั ิการท่ีจาเป็นท่ีสามารถลดหรือขจดั ความเสี่ยงดา้ นผลกระทบตอ่ โครงการ 4.2.2 วางแผน พฒั นาแผนเพื่อเหลือเผอื่ ขาด (Contingency Plan)เพื่อจดั การกบั ความเสี่ยงที่มีนยั สาคญั 4.2.3 ตรวจตดิ ตามผล ตรวจติดตามผลเพื่อพิจารณาวา่ ความเสี่ยงที่ระบุไวไ้ ดร้ ับการแกไ้ ขจนประสบความสาเร็จแลว้ 4.2.4 สื่อสาร จดั ทาเอกสารและสื่อสารการบริหารความเส่ียงของโครงการใหส้ มาชิกทีมงานและผจู้ ดั การโครงการรับทราบ การทาใหค้ วามเส่ียงลดนอ้ ยดาเนินการได้ 2 วธิ ี คือ การขจดั ความเสี่ยง (RiskElimination) หรือ การลดความเส่ียง (Risk Reduction) ซ่ึงอธิบายไดด้ งั น้ี :- การขจัดความเส่ียง

37 ความเสี่ยงที่มีลาดบั ความสาคญั อยใู่ นอนั ดบั ที่ 1 ตอ้ งปฏิบตั ิการในเชิงรุกเพอ่ื ทาใหค้ วามเส่ียงลดนอ้ ยลง ความเสี่ยงในอนั ดบั ท่ี 1 ควรจะดาเนินการขจดั ใหห้ มดสิ้นไปถา้เป็นไปไดเ้ พราะมีผลกระทบตอ่ โครงการในระดบั สูงที่สุด การลดความเสี่ยง การลดความเส่ียงเก่ียวขอ้ งกับการกาหนดปฏิบตั ิการทาให้ความเส่ียงลดนอ้ ยลง ซ่ึงจะช่วยใหก้ ารเกิดความเสี่ยงลดนอ้ ยลง และผลกระทบต่อโครงการลดนอ้ ยลงอยา่ งมีนยั สาคญัตวั อย่าง การทาให้ความเสี่ยงลดน้อยลงแผนการทาให้ ข้อสังเกต : จดั ต้งั การทดสอบการถ่ายโอนขอ้ มูลจากมาตรวดั การไหลความเสี่ยงลดนอ้ ยลง ของน้าอยา่ งเร่งด่วน เพื่อให้แน่ใจวา่ จะเป็ นไปตามเทคนิคที่ไดว้ างใจ การวางแผน การจดั ทาแผนเผื่อเหลือเผ่ือขาดเพื่อการบริหารความเส่ียงแยกตางหากเพื่อระบุการบริหารความเส่ียงแต่ละเร่ือง โดยการพรรณาใหเ้ ห็นปัญหาท่ีจะเกิดข้ึน ตรวจติดตามความเสี่ยงโดยการระบุผรู้ ับผดิ ชอบการนาแผนไปปฏิบตั ิ ระบุช้ีวดั ที่สามารถบอกไดว้ า่ ปัญหากาลงัจะเกิดข้ึนแลว้ และดาเนินกิจกรรมเพอ่ื แกไ้ ข ลดหรือขจดั ปัญหาใหห้ มดสิ้นไปตัวอย่าง แผนแผนเผือ่ เหลือเผอื่ ขาดใช่/ไมใ่ ช่ ไม่ใช่ ข้อสังเกต : มีการพบโดยไม่คาดคิดมาก่อนวา่ แผนปฏิบตั ิการลดความเสี่ยงจะสามารถนาไปแกค้ วาม เส่ียงได้ หากไม่ใช่ ก็จะตอ้ งพฒั นาแผนทางเลือกต่อไป

38 การตรวจติดตามผล กิจกรรมน้ีจะดาเนินการภายหลังการนาแผนการลดความเส่ียง และการวางแผนแก้ปัญหาไปปฏิบตั ิ โดยผูจ้ ดั การจะตอ้ งนางานการลดความเส่ียงให้น้อยลงใส่ไวใ้ นกาหนดการของโครงการ กาหนดความกา้ วหนา้ ของความเส่ียงท่ีเกิดข้ึนอยา่ งเหมาะสม และประชุมทบทวนการดาเนินการลดความเส่ียงอยา่ งสม่าเสมอ สื่อสาร การส่ือสารการควบคุมความเสี่ยงก็เพื่อให้แน่ใจว่า เอกสารความเส่ียงของโครงการไดร้ ับการแจก ช่วยใหส้ มาชิกทีมงานและผตู้ ดั สินใจอยา่ งสม่าเสมอสรุป การบริหารความเส่ียงของโครงการทาให้กระบวนการและการปฏิบตั ิการเป็ นไปตามข้นั ตอนการบริหารโครงการอยา่ งสมบูรณ์แบบโดยปราศจากการขดั ขวางและความล่าช้าดงั น้นั การบริหารความเส่ียงจึงเป็ นองคป์ ระกอบพ้ืนฐานของการบริหารและการพฒั นาระบบการจดั การโครงการทุกระบบ