โครงการติดตามประเมินผล แผนบูรณาการน้ำ 2563

สานักงานทรัพยากรนาแหง่ ชาติ Office of the National Water Resources รายงานสรุปสาหรบั ผู้บรหิ าร โครงการตดิ ตามประเมินผลการดาเนนิ งานตามแผนแม่บทการบริหาร จัดการทรพั ยากรนา และแผนงานบูรณาการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนา ศูนยบ์ รกิ ารวชิ าการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั 2563 Chula Unisearch, Chulalongkorn University

โครงการตดิ ตามประเมินผลการดำเนนิ งานตามแผนแมบ่ ทการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรนำ้ และ บทสรปุ ผบู้ รหิ าร แผนงานบูรณาการบริหารจัดการทรัพยากรนำ้ บทสรุปสำหรับผูบ้ ริหาร 1. กลา่ วนำ ปัจจุบันประเทศไทยได้วางแผนและประกาศยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี เพื่อพัฒนาประเทศในอนาคตใหม้ ี การมองในระยะยาวมากขน้ึ ประกอบดว้ ย 6 ดา้ น ได้แก่ (1) ด้านความมั่นคง (2) ด้านการสรา้ งความสามารถใน การแข่งขัน (3) ด้านการพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ (4) ด้านการสร้างโอกาสและความ เสมอภาคทางสังคม (5) ด้านการสร้างการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและ (6) ด้านการ ปรับสมดุลและพัฒนาระบบการบริหารจัดการภาครัฐ โดยในยุทธศาสตร์ที่ 5 การสร้างการเติบโตบนคุณภาพ ชีวิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมนั้นมีการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติควบคู่กับเป้าหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ทั้ง 17 เป้าหมาย ทั้งนี้ยุทธศาสตร์ชาติด้านที่ 5 ได้ให้ความสำคัญ กบั การบริหารจัดการทรัพยากรนำ้ และมีแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาตปิ ระเดน็ ท่ี 19 การบริหารจัดการน้ำ ทั้งระบบที่มุ่งเน้นการกำหนดเป้าหมาย และแนวทางพัฒนาระบบจัดการน้ำทั้งระบบ เพื่อให้เกิดความมั่นคง เพิ่มผลิตผลในการจดั การและการใช้น้ำทุกภาคส่วน โดยมีแนวทางพัฒนาประกอบด้วยแผนยอ่ ย 3 แผน ได้แก่ (1) การพัฒนาการจัดการน้ำเชิงลุ่มน้ำท้ังระบบ (2) การเพ่มิ ผลิตภาพของน้ำทั้งระบบและ (3) การอนุรักษ์และ ฟนื้ ฟูแม่น้ำลำคลองและแหลง่ นำ้ ธรรมชาตทิ ่ัวประเทศ สำหรับความเชื่อมโยงของยุทธศาสตร์ชาติดังกล่าวกับเป้าหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืนนั้นองค์การ สหประชาชาติได้ประกาศเปา้ หมายการพฒั นาอย่างยั่งยนื ท่ี 6 (SDG6) เพ่อื มงุ่ เน้นการจัดการน้ำและสุขาภิบาล มเี ปา้ หมายคอื สรา้ งหลกั ประกันใหม้ ีนำ้ ใช้ มกี ารบรหิ ารจดั การน้ำและการสุขาภบิ าลอยา่ งยัง่ ยืนสำหรบั ทุกคน สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) ในฐานะเลขานุการคณะกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (กนช.) ได้รับมอบหมายในการขับเคลอื่ นแผนแม่บทการจัดการน้ำทัง้ ระบบ (แผนแมบ่ ทภายใต้ยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี) จึงได้จัดทำแผนแม่บทการบรหิ ารจัดการทรัพยากรน้ำ 20 ปี (พ.ศ. 2561-2580) ซึ่งเป็นแผนปฏบิ ตั ิการ ประกอบด้วย 6 ด้าน ได้แก่ (1) การจัดการน้ำอุปโภค บริโภค (2) การสร้างความมั่นคงของน้ำภาคการผลิต (3) การจัดการน้ำท่วมและอุทกภัย (4) การจัดการคุณภาพน้ำ และอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ (5) การอนุรักษ์ฟื้นฟู สภาพป่าต้นน้ำที่เสือ่ มโทรม และป้องกันการพังทลายของดนิ และ (6) การบริหารจัดการ และต้องการติดตาม ประเมินผลการบริหารทรัพยากรน้ำ ตามนโยบาย แผนยุทธศาสตร์ แผนแม่บท และมาตรการที่ได้กำหนดไว้ ให้เป็นไปตามเป้าหมายที่สามารถแสดงผลผลิตและผลผลลัพธ์รายงานต่อ กนช. ทราบเป็นประจำทุกปี เพื่อ ทราบความก้าวหน้าของการดำเนินงานผลสัมฤทธิ์ (ผลผลิตและผลลัพธ์) ของแผนแม่บทการบริหารจัดการ ทรัพยากรน้ำ 20 ปี (พ.ศ. 2561-2580) และการประเมินระดับผลกระทบภายใต้แผนแม่บทการจัดการน้ำท้ัง ระบบ ว่าเป็นไปในทิศทางที่พึงประสงค์หรือไม่เพียงใด มีปัญหาอุปสรรคที่ต้องเร่งแก้ไขอย่างไรเพื่อให้บรรลุ เป้าหมายอยา่ งมีประสิทธิภาพ จงึ เปน็ ท่มี าของโครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนินงานตามแผนแม่บทการบรหิ าร จดั การทรพั ยากรน้ำ และแผนงานบูรณาการบรหิ ารจัดการทรัพยากรนำ้ ในคร้ังนี้ 1

โครงการตดิ ตามประเมนิ ผลการดำเนนิ งานตามแผนแมบ่ ทการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ และ บทสรุปผบู้ รหิ าร แผนงานบรู ณาการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ 2. วตั ถปุ ระสงค์ การติดตามประเมินผลการดำเนินงานตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ และแผนงาน บรู ณาการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ มวี ตั ถปุ ระสงคด์ ังนี้ 2.1 เพื่อติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์ (ผลผลิต และผลลัพธ์) ของการดำเนินโครงการภายใต้แผน แมบ่ ทบรหิ ารจัดการทรัพยากรน้ำ และแผนงานบูรณาการบริหารจดั การทรัพยากรน้ำ รวมถึงผลการดำเนินการ ของหน่วยงานตามแผนแมบ่ ทบรหิ ารจัดการทรัพยากรน้ำ 2.2 เพื่อศึกษาปัญหา อุปสรรค ข้อจำกัด ของการดำเนินโครงการฯภายใต้แผนแม่บทการบริหาร จัดการทรัพยากรน้ำ 20 ปี และแผนงานบรู ณาการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ และเสนอแนะแนวทางการแก้ไข ปญั หา อุปสรรคในการดำเนินโครงการฯ เพอ่ื ให้การขับเคลอ่ื นแผนแมบ่ ทการบริหารจัดการทรัพยากรนำ้ 20 ปี มีประสิทธิภาพมากขึ้น มีข้อเสนอแนะให้แก่ กนช. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อปรับปรุงการดำเนินการให้ เป็นไปตามเปา้ หมาย 2.3 เพื่อจัดทำคู่มือในการติดตามและประเมินผลโครงการฯ รวมทั้งเสนอแนะวิธีการประเมิน ผลท่ี สามารถวัดได้ถึงผลกระทบ และตัวอย่างการประเมินผลกระทบจากโครงการต่อเป้าหมายยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ เพื่อให้การขับเคลื่อนแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ ของประเทศมีความเชอื่ มโยงกบั ยุทธศาสตรช์ าติ 3. ขั้นตอนการดำเนนิ การ การดำเนินงานนั้นประกอบด้วยสองส่วนหลักคือ (1) การวิเคราะห์การติดตามและประเมินโครงการ ทง้ั หมดทด่ี ำเนนิ งานในปัจจบุ ันโดยใชข้ ้อมลู ทตุ ยิ ภมู จิ ากผลการดำเนินการจากหน่วยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั โครงการ ด้านน้ำท้งั หมดเพ่อื ติดตามความก้าวหนา้ และผลสมั ฤทธิ์ของแผน และ (2) การวิเคราะหป์ ระเมินผลโครงการใน พื้นที่ โดยใช้ข้อมูลปฐมภูมิจากการสำรวจโครงการที่ดำเนินการของหน่วยงานในพื้นที่จริงโดยครอบคลุม (1) แผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำทั้ง 6 ด้าน (2) พื้นที่ในแต่ละภูมิภาคและ (3) หน่วยงานที่ รับผดิ ชอบ โดยขอ้ มลู สว่ นใหญม่ าจากการสัมภาษณ์และสำรวจในพน้ื ทีจ่ รงิ จำนวน 150 โครงการ กรอบแนวความคิดที่ใช้ในการติดตามและประเมินผลมาจากทฤษฎีการเปลี่ยนแปลง (Theory of Change) โดยมีการประเมินใน 4 ด้านหลักคือ (1) ความสอดคล้องของโครงการกับแผนแม่บทการบริหาร จัดการทรัพยากรน้ำ 20 ปี (แผนระดับ 3) (2) ประสิทธิผลของโครงการ โดยประเมินว่าโครงการมีผลผลิตที่ สามารถใช้งานไดจ้ รงิ ตามวัตถุประสงค์ที่โครงการกำหนดไวห้ รือไม่ (3) ประสิทธิภาพของโครงการ โดยประเมิน ว่าโครงการมีความเหมาะสมกับการแก้ปัญหาในพื้นที่ รวมถึงความต้องการในพื้นที่และชุมชนโดยรอบหรือไม่ (4) ผลกระทบ โดยประเมินวา่ โครงการลงทุนด้านน้ำนัน้ มีความสอดคล้องกับแผนแมบ่ ทภายใต้ยทุ ธศาสตร์ชาติ (แผนระดบั ท่ี 2): แผนที่ 19 แผนแมบ่ ทการบริหารจัดการน้ำทั้งระบบหรือไม่ 2

โครงการติดตามประเมินผลการดำเนินงานตามแผนแมบ่ ทการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรนำ้ และ บทสรุปผู้บรหิ าร แผนงานบรู ณาการบริหารจัดการทรพั ยากรนำ้ 4. สรุปผลการประเมนิ 4.1 ผลการวิเคราะห์การติดตามและประเมินโครงการทัง้ หมดทีด่ ำเนนิ งานในปัจจุบนั ผลการดำเนินงานตามแผนแม่บทบริหารจัดการทรัพยากรน้ำจากรายงาน สทนช.002 สามารถสรุปรายด้าน ได้ดังนี้ ด้านที่ 1 การจัดการน้ำอุปโภคบริโภค พบว่าการดำเนินงานแผนงานการก่อสร้างระบบประปา หมู่บ้านเป็นไปตามแผน (100%) แผนงานการกอ่ สร้างและขยายเขตประปาเมืองดำเนินการไดต้ ่ำกวา่ เป้าหมาย มากเนื่องจากหลายโครงการไม่เหมาะสมเชิงเศรษฐศาสตร์ทำให้การประปาต้องได้รับการอุดหนุ นงบประมาณ บางส่วนจากรัฐบาลหรือองค์กรปกครองท้องถิ่นที่ได้รับประโยชน์และบางพื้นที่มีปัญหาน้ำต้นทุนไม่เพียงพอ ตอ้ งขอการจัดสรรจากแหล่งน้ำของหน่วยงานอ่ืน นอกจากนี้ยงั พบวา่ ในหลายแผนงานยังไม่มผี ลการดำเนินงาน เช่น แผนงานการประหยัดน้ำทุกภาคส่วน แผนงานจัดหาแหล่งน้ำสำรอง/น้ำต้นทุน แผนงานการลดการ สญู เสยี น้ำในระบบท่อส่งจ่ายน้ำประปา และแผนงานพฒั นาน้ำด่ืมให้ได้มาตรฐานและราคาที่เหมาะสม เป็นต้น ทเ่ี ป็นแผนงานใหมท่ ่ตี อ้ งเตรยี มความพรอ้ มและเร่งรดั การดำเนนิ การตอ่ ไป ด้านที่ 2 การสร้างความมั่นคงของน้ำภาคการผลิต (เกษตรและอตุ สาหกรรม) พบวา่ การดำเนนิ งาน ในแต่ละแผนงานเมื่อเปรียบเทียบกับแผนมีทั้งที่ต่ำกว่าแผนไปจนถึงสูงกว่าแผน โดยแผนงานที่มีผลการ ดำเนินงานค่อนข้างสูงคือแผนงานอนุรกั ษ์ ฟื้นฟู พัฒนาแหล่งน้ำ และแผนงานพัฒนาแหลง่ น้ำเพื่อการอนุรักษ์ ดินและน้ำ แหล่งน้ำชุมชน และสระน้ำในไร่นาแต่พบว่าผลผลิต ผลลัพธ์ ของโครงการตามการรายงานสูงกว่า ขอ้ เท็จจริงมาก เช่น ปรมิ าณน้ำท่ีได้และพืน้ ที่รบั ประโยชน์ควรมีการประเมินปรมิ าณน้ำท่ีพัฒนาได้จริงหลังการ ก่อสร้างเสร็จนอกเหนือจากการคำนวณปริมาณน้ำที่เพิ่มขึ้นจากแบบ และควรมีการกำหนดมาตรฐานในการ คำนวณพื้นที่รับประโยชน์จากปริมาณน้ำโครงการที่พัฒนาได้ ส่วนแผนงานพัฒนาแหล่งเก็บกักน้ำและพื้นท่ี ชลประทานใหม่ต่ำกว่าเป้าหมาย เนื่องจากติดปัญหาการขออนุญาตตามระเบียบต่างๆ ความพร้อมของพื้นที่ และค่าลงทุนปัจจุบันสูงขึ้นมากโดยเฉพาะค่าชดเชยและค่าเวนคนื ควรเร่งรัดดำเนินการในแผนงานที่มีผลการ ดำเนินงานที่ต่ำกว่าแผน โดยเฉพาะการพัฒนาระบบผันน้ำและระบบเชื่อมโยงแหล่งน้ำไม่ให้เกิดความล่าช้า เพื่อลดความเสี่ยงการขาดแคลนน้ำจากความต้องการใช้น้ำตามแผนการพัฒนาพื้นที่และความผันแปรของ สภาพภูมิอากาศ นอกจากนี้พบว่าในหลายแผนงานยังไม่มีผลการดำเนินงาน เช่น การเพิ่มผลิตภาพมูลค่า ภาคการผลิต และกลยุทธ์การจัดการด้านความต้องการในแผนงานลดการใช้น้ำภาคเกษตรและอุตสาหกรรม ทีเ่ ป็นแผนงานใหมท่ ่ีต้องเตรียมความพรอ้ มและเร่งรดั การดำเนินการต่อไป ด้านที่ 3 การจัดการน้ำท่วมและอุทกภัย พบว่าการดำเนินงานในแต่ละแผนงานเมื่อเปรียบเทียบกับ แผนมีทั้งที่ต่ำกว่าแผนไปจนถึงใกล้เคียงกับแผน โดยมีแผนงานที่มีความก้าวหน้าในการดำเนินงานสูงสุดคือ แผนงานเขื่อนป้องกนั ตลิ่ง (รอ้ ยละ 40) แผนงานการเพิ่มประสทิ ธิภาพการระบายน้ำ การปอ้ งกันน้ำท่วมชุมชน 3

โครงการติดตามประเมินผลการดำเนินงานตามแผนแมบ่ ทการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรนำ้ และ บทสรุปผู้บรหิ าร แผนงานบรู ณาการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ เมืองดำเนินการไดต้ ่ำกวา่ เป้าหมาย เนือ่ งจากความพร้อมโครงการและใช้งบประมาณค่อนข้างสูง และไม่มีผลการ ดำเนินงาน ไดแ้ ก่ แผนงานผังนำ้ และการปรับปรุงผงั เมือง แผนงานการบรรเทาอุทกภยั เชิงพืน้ ที่อยา่ งเป็นระบบ ในระดับลุ่มนำ้ /พื้นท่ีวิกฤต แผนงานปรับปรุงพืน้ ทีช่ ะลอน้ำและการสนับสนุนการปรับตัวและเผชิญเหตุ ที่เป็น แผนงานใหมท่ ี่ต้องเตรยี มความพรอ้ มและเร่งรดั การดำเนินการต่อไป โดยควรเรง่ รัดแผนงานที่ไมใ่ ช้ส่ิงกอ่ สรา้ ง ทใี่ ชง้ บประมาณน้อยสามารถลดความรนุ แรงและการขยายพ้ืนทเ่ี สยี่ งได้ ด้านที่ 4 การจัดการคุณภาพน้ำ พบว่าการดำเนินงานต่ำกว่าเป้าหมายโดย แผนงานก่อสร้างระบบ บำบัดน้ำเสียใหม่มีความคืบหน้าร้อยละ 12 ทำให้ผลการประเมิน SDGs ด้านที่ 6 ที่ใช้ผลการบำบัดน้ำเสีย ชมุ ชนเปน็ ตวั แปรของประไทยได้คะแนนค่อนข้างต่ำ ตอ้ งเรง่ รดั การปรับปรุงระบบบำบัดเดิมและระบบรวบรวม น้ำเสียให้ใช้งานได้เต็มประสิทธิภาพ และดำเนินการเป็นระบบขนาดเล็กเพื่อลดปัญหาที่ต้องจัดหาที่ดิน การ ป้องกนั และลดการเกดิ น้ำเสียที่ต้นทางควรเน้นการติดตามเฝ้าระวังการบงั คับใช้กฎหมายควบคู่กบั การการออก เทศบัญญัติครอบคลุมทั้งน้ำเสียชุมชนและอุตสาหกรรม นอกจากนี้ยังพบว่าแผนงานที่ไม่มีผลการดำเนินงาน ได้แก่ การป้องกันและลดการเกิดน้ำเสียที่ต้นทาง การอนุรักษ์และฟื้นฟูแม่น้ำลำคลองและแหล่งน้ำธรรมชาติ ทวั่ ประเทศ เปน็ แผนงานใหม่ที่ตอ้ งเตรียมความพร้อมและเร่งรัดการดำเนินการต่อไป ด้านที่ 5 การอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำทีเ่ สื่อมโทรมและป้องกันการพังทลายของดิน พบว่าการ ดำเนินงานในแต่ละแผนงานตำ่ กว่าเป้าหมาย โดยมีผลการดำเนินการแผนงานฟน้ื ฟูป่าต้นน้ำค่อนขา้ งต่ำคิดเป็น ร้อยละ 15 ของพื้นที่เป้าหมาย เนื่องจากการขอคืนพื้นที่และการพิสูจน์สิทธิยังดำเนินการได้ช้า สำหรับ แผนงานป้องกันและลดการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่ต้นน้ำยังไม่พบผลการดำเนินงาน ที่เป็นรูปธรรม รวมทั้งการลดการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่การเกษตรทีต่ ้องเตรยี มความพร้อมและเร่งรัดการดำเนินการ ตอ่ ไป ด้านที่ 6 การบริหารจัดการ พบว่ามีการดำเนินงานแล้วเสร็จตามแผนเป็นส่วนใหญ่ และเป็นการ ดำเนินการตามพระราชบัญญัติทรัพยากรน้ำและตามอำนาจหน้าที่ของหน่วยงานที่ต้องดำเนินการให้แลว้ เสร็จ และพฒั นาต่อไป 4.2 ผลการวเิ คราะห์การตดิ ตามและประเมนิ ผลโครงการทใี่ นพื้นท่จี ำนวน 150 โครงการ ด้านที่ 1 การจัดการน้ำอุปโภคบริโภค ผลการประเมินโครงการรวมทั้งสิ้น 27 โครงการ จาก 3 แผนงาน สรปุ ผลการประเมินได้ดงั นี้ ความสอดคล้องของนโยบาย: โครงการทส่ี ำรวจมีความสอดคล้องสูงต่อเป้าหมายของแผนแม่บทการ บริหารจัดการน้ำ ผลผลิต ผลลัพธ์ของโครงการสามารถตอบนโยบายได้โดยตรง และสามารถเชื่อมโยงโดยตรง กับดัชนชี ว้ี ัดระดับผลกระทบของแผนแม่บทการบริหารจดั การน้ำท้ังระบบ (แผนระดบั ท่ี2) 4

โครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนินงานตามแผนแม่บทการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรน้ำ และ บทสรปุ ผบู้ ริหาร แผนงานบรู ณาการบริหารจดั การทรพั ยากรน้ำ ประสิทธิผล: โครงการที่สำรวจได้คะแนนค่อนข้างสูง ผลที่ได้รับจากโครงการสามารถบรรลุ วัตถุประสงค์ ผลลัพธ์และวิธีการมีความเหมาะสม แต่ประเด็นการพัฒนาโครงการประปาหมู่บ้านถูกปรับลด คะแนนเนื่องจากการวางแผนโครงการบางส่วนไม่พิจารณาความเหมาะสมของปริมาณและคุณภาพน้ำของ น้ำต้นทุนให้สอดคล้องกับความต้องการ และคุณภาพน้ำยงั ไม่ได้ตามมาตรฐานน้ำประปา จึงเหมาะสมเพื่อการ อุปโภคเท่านั้น ประปาน้ำบาดาลมีปัญหาปริมาณน้ำไม่พอโดยเฉพาะในพื้นที่หาน้ำยากและไม่สามารถเจาะ บอ่ บาดาลไดเ้ นื่องจากไม่มีข้อมลู การสำรวจทางธรณีฟสิ กิ ส์ ประสิทธิภาพ: โครงการที่สำรวจมีประเด็นความเหมาะสมในการลงทุนได้คะแนนค่อนข้างสูง แต่ถูก ปรบั ลดคะแนนลงในประเดน็ ระบบประปาหมู่บ้านท่ียงั ขาดเร่ืองมาตรฐานนำ้ ทผี่ ลิต ประปาเมอื งพ้นื ท่ีเศรษฐกิจ พื้นที่ที่ต้องลงทุนสูงจากการจัดหาแหล่งน้ำและการวางท่อเชื่อมเพื่อขยายเขต โครงการประปาโรงเรียนซ่ึง ยังไม่ได้ใช้ประสิทธิภาพของระบบให้เต็มท่ี เนื่องจากส่วนใหญ่ใช้เฉพาะกิจกรรมภายในของโรงเรียนเท่านั้นมี เพียงบางแห่งที่สนับสนุนชุมชนใกล้เคียง ควรขยายผลการให้การสนับสนุนน้ำดื่มสะอาดสำหรับชุมชนด้วย ในประเด็นความต้องการของพื้นที่ได้คะแนนสูงจากผลที่ได้เป็นการสนับสนุนความจำเป็นพืน้ ฐานและคุณภาพ ชีวิตที่ดี มีประเด็นประปาเมืองที่ปรับลดคะแนนลงจากบางจุดมีทางเลือกการใช้น้ำจากแหล่งอื่น และมีบาง ครัวเรือนไม่ตอ้ งการใชเ้ นื่องจากราคาสูงกว่าน้ำประปาขององค์กรปกครองสว่ นท้องถนิ่ ผลกระทบ: โครงการท่สี ำรวจได้คะแนนค่อนขา้ งสูง แต่ถกู ปรับลดคะแนนในประเด็นประปาหมู่บ้านที่ ยังไม่ถงึ เป้าหมายมาตรฐานน้ำประปา ประปาพน้ื ท่ีเศรษฐกจิ บางพ้ืนทีย่ ังมผี ลกระทบจากน้ำต้นทุนท่ีต้องอาศัย จากแหล่งน้ำธรรมชาติและระบบชลประทานที่มีปริมาณน้ำไม่เพียงพอในบางช่วง ส่วนน้ำดื่มโรงเรียน ถูกปรับลดคะแนนเนื่องจากกลุ่มผู้ใช้น้ำรับประโยชน์ค่อนข้างต่ำไม่ถึงเป้าหมายของกลยุทธ์น้ำดื่มสะอาดและ ราคาเหมาะสม ดา้ นท่ี 2 การสร้างความมั่นคงของนำ้ ภาคการผลิต ผลการประเมินโครงการรวมทั้งส้นิ 71 โครงการ จาก 4 แผนงาน สรปุ ผลการประเมนิ ได้ดังนี้ ความสอดคล้องของนโยบาย: โครงการที่สำรวจได้คะแนนปานกลางถึงสูง แผนงานการจัดหาน้ำใน พื้นที่เกษตรน้ำฝนในแผนงานย่อยการอนุรกั ษ์ฟื้นฟแู หล่งนำ้ ไดค้ ะแนนปานกลาง เน่ืองจากวตั ถุประสงคเ์ ดิมของ โครงการถูกออกแบบเพียงเพื่อการดำเนินการให้มีแหล่งน้ำไม่ได้วางแผนเพื่อการใช้ประโยชน์ สำหรับการ แผนงานปฏบิ ตั ิการฝนหลวงเป็นการสนับสนนุ ทางอ้อมต่อพ้ืนที่เกษตร ส่วนแผนการจดั หาแหล่งน้ำและมีระบบ สง่ นำ้ ใหมไ่ ด้คะแนนสงู เพราะสามารถมีผลสมั ฤทธ์ิเชื่อมโยงกับผลกระทบกับแผนระดับ 2 ได้ ประสิทธิผล: โครงการที่สำรวจได้คะแนนค่อนข้างต่ำถึงสูง แผนงานเพิ่มประสิทธิภาพโครงการ แหล่งน้ำและระบบส่งน้ำเดิมได้คะแนนค่อนข้างต่ำเนื่องจากมีพื้นที่รับประโยชน์เป็นพื้นที่เดิม เป็นส่วนใหญ่ แผนงานการจัดหาน้ำต้นทุนและระบบกระจายน้ำใหม่มีประสิทธิผลสูง แผนงานการจัดหาน้ำในพื้นที่เกษตร นำ้ ฝนในแผนงานการอนุรักษ์ฟืน้ ฟูแหล่งนำ้ ถูกปรับลดคะแนนเนื่องจากยังไมม่ ีการออกแบบการใช้น้ำและระบบ 5

โครงการตดิ ตามประเมินผลการดำเนนิ งานตามแผนแมบ่ ทการบริหารจดั การทรพั ยากรนำ้ และ บทสรปุ ผู้บริหาร แผนงานบูรณาการบริหารจดั การทรัพยากรน้ำ กระจายน้ำทำให้มีการใช้ประโยชน์น้อย ส่วนการปฏิบัติการฝนหลวงต้องพัฒนาการวัดผลให้สามารถแสดง ผลสัมฤทธิท์ ่สี ามารถวดั ได้ ประสิทธิภาพ: โครงการที่สำรวจได้คะแนนค่อนข้างต่ำถึงสูง แผนงานการจัดหาน้ำต้นทุนและระบบ กระจายน้ำใหม่ที่มีคะแนนค่อนข้างสูงได้ปริมาณน้ำและพื้นที่รับประโยชน์ที่วัดได้ชัดเจน ส่วนแผนงานการ จัดหาน้ำในพื้นที่เกษตรน้ำฝนคะแนนอยู่ในระดับปานกลางถึงต่ำ เนื่องจากโครงการมีลักษณะเป็นโครงการ ขนาดเล็กพื้นที่รับประโยชน์ค่อนข้างน้อยทำให้ต้นทุนต่อหน่วยสูงเมื่อเทียบโครงการขนาดค่อนข้างใหญ่ ส่วนใหญ่ไม่มีระบบการกระจายน้ำการนำน้ำไปใช้ประโยชน์จึงมีต้นทุนสูง และแผนงานย่อยน้ำบาดาลเพื่อ การเกษตรทบ่ี างแห่งทปี่ รมิ าณนำ้ ไม่เพียงพอกบั การให้น้ำที่วางแผนไว้ ผลกระทบ: โครงการที่สำรวจในแผนงานการจัดหาน้ำต้นทุนและระบบกระจายน้ำใหม่มีผลสัมฤทธิ์ โครงการในระดับดีมีผลต่อในการวัดผลกระทบในแผนระดับที่ 2 ส่วนโครงการที่ยังไม่มีระบบกระจายน้ำจะมี ผลผลสัมฤทธิ์โครงการในระด้บน้อย บางโครงการเป็นแผนงานอนุรักษ์ฟื้นฟูแม่น้ำคูคลองท่ีมีผลผลสัมฤทธ์ิ โครงการน้อยมาก มีเป้าหมายเพื่อรักษาแหล่งนำ้ ให้คงไว้ควรย้ายไปดา้ นการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำที่มีเป้าหมาย อนุรักษ์ให้คงสภาพแหล่งน้ำ และโครงการที่มีขนาดเล็กต้องมีการปรับปรุงเพิ่มระบบส่งน้ำเพื่อให้สามารถมี ผลสัมฤทธิ์โครงการท่ีสามารถวัดผลได้ ด้านที่ 3 การจัดการน้ำท่วมและอุทกภัย ผลการประเมินโครงการรวมทั้งสิ้น 29 โครงการ สรุปผล การประเมินได้ดงั นี้ ความสอดคลอ้ งของนโยบาย: โครงการทีป่ ระเมนิ ทงั้ 3 แผนงานได้คะแนนค่อนข้างตำ่ ถงึ สงู เน่ืองจาก วัตถปุ ระสงคข์ องโครงการ เช่น เข่ือนป้องกนั ตลิ่ง ไม่ตอบเปา้ หมายของแผนและลักษณะงานทกี่ ำหนดโครงการ ไม่ได้ดำเนินการเพื่อวัตถุประสงค์การบรรเทาอุทกภัยโดยตรง แผนการก่อสร้างระบบป้องกันชุมชนได้คะแนน สูงมีผลสัมฤทธิ์ท่ไี ดต้ รงกบั ปัญหาที่ต้องการกำเนินการ ประสทิ ธิผล: โครงการทส่ี ำรวจพบว่าผลที่ได้ได้คะแนนต่ำถึงสงู ไม่ตรงกบั ปญั หาที่เกดิ ขึ้นโดยตรง เช่น การเพิ่มประสิทธิภาพการระบายน้ำส่วนใหญ่เป็นการรักษาสภาพลำน้ำ และการป้องกันตลิ่งก็เป็นการลด ผลกระทบทางอ้อม มีเฉพาะการปอ้ งกนั ชมุ ชน การจัดทำทางผันน้ำ ทางระบายนำ้ ทีม่ ีประสทิ ธิผลตรงต่อปัญหา ส่วนแผนงานพื้นที่ชะลอน้ำท่วมยังไม่ได้มีโครงการที่ประเมินเพื่อรองรับโดยตรงซึ่งการดำเนินการเป็นการใช้ โครงสร้างอาคารเดิมเป็นพ้ืนทที่ ่ีมีการจัดการนำน้ำเข้าและออก และการประเมนิ โครงการขนาดเล็กไม่สามารถ ประเมินผลสัมฤทธเิ์ ป็นรายโครงการไดช้ ดั เจนตอ้ งประเมินเป็นชดุ หรือกลมุ่ ของโครงการ ประสิทธิภาพ: โครงการที่สำรวจพบว่าผลที่ได้ได้คะแนนต่ำถึงสูงเนื่องจากโครงการมีขนาดเล็กและ การตอบสนองต่อปญั หาคอ่ นขา้ งน้อย เช่น การจดั ทำพ้นื ที่ชะลอนำ้ และในการเพ่ิมประสิทธิภาพการระบายน้ำ และป้องกันตลิ่งก็มีผลทางอ้อมจึงทำให้ประสิทธิภาพค่อนข้างต่ำแต่ผลประเมินด้านความต้องการสูง ยกเว้น การทำทางผันน้ำ ระบบระบายนำ้ โดยเฉพาะที่เก่ยี วข้องกบั การปอ้ งกนั เมอื งจะมีประสิทธภิ าพสูง 6

โครงการตดิ ตามประเมินผลการดำเนินงานตามแผนแมบ่ ทการบริหารจัดการทรพั ยากรน้ำ และ บทสรปุ ผู้บรหิ าร แผนงานบูรณาการบริหารจัดการทรพั ยากรนำ้ ผลกระทบ: แผนงานป้องกนั เมือง แผนงานการผนั น้ำ ระบายน้ำขนาดใหญ่มีผลต่อปัญหาของชุมชนมี ผลสัมฤทธิ์โครงการสูง ในแผนงานป้องกันตลิ่งและปรับปรุงการระบายน้ำมีผลสัมฤทธ์ิโครงการต่ำเนื่องจาก สักษณะโครงการไมเ่ หมาะสมกบั ปัญหา ด้านที่ 4 ด้านการจัดการคุณภาพน้ำและอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ ผลการประเมินโครงการรวมทั้งส้ิน 11 โครงการ สรุปผลการประเมินไดด้ งั น้ี ความสอดคล้องของนโยบาย: การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพในการบำบัดและควบคุมการระบายนำ้ เสียออกสู่ สิ่งแวดล้อมได้คะแนนสูงเนื่องจากโครงการภายใต้กลยุทธ์ตรงกับปัญหาที่เกิดขึ้น สำหรับอีกสองกลยุทธ์ ผลสัมฤทธไ์ิ มต่ รงเป้าประสงค์และตวั ช้ีวดั จงึ ไดค้ ะแนนตำ่ ประสิทธิผล: สามารถสรุปประสิทธิผลได้เฉพาะการเพิ่มประสิทธิภาพในการบำบัดและควบคุมการ ระบายน้ำเสียที่คะแนนค่อนข้างสูงจากที่โครงการบรรลุเป้าหมายการลดน้ำเสียที่ออกสู่สิ่งแวดล้อม ส่วนการ ป้องกันและลดการเกิดน้ำเสียที่ต้นทาง ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมีความเห็นว่ามีความเหมาะสมปานกลางเน่ืองจากใช้ เวลาในการดำเนินการ ประสิทธิภาพ: ยังอยู่ในเกณฑป์ านกลางเนื่องจากมีข้อจำกดั ในการรวบรวมนำ้ เสียเขา้ ระบบบำบัดและ การเดินระบบ ผลกระทบ: การดำเนินการยังทำได้ต่ำกว่าเป้าหมายค่อนข้างสูงและตัวโครงการขนาดค่อนข้างเล็ก ไมส่ ามารถส่งผลกระทบต่อภาพรวมได้ชัดเจน ด้านที่ 5 การอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำที่เสื่อมโทรมและป้องกันการพังทลายของดิน ผลการ ประเมนิ โครงการรวมท้งั สิ้น 12 โครงการ สรปุ ผลการประเมินไดด้ งั น้ี ความสอดคล้องของนโยบาย: การปลกู ป่าเพ่ือการอนุรักษ์ฟนื้ ฟูพื้นทีป่ ่าต้นน้ำที่เสื่อมโทรมได้คะแนน ปานกลางเนื่องจากวัตถุประสงค์ของโครงการตอบเป้าหมายและแก้ปัญหาในพื้นที่คือการปลูกป่าทดแทนป่าท่ี ถกู บกุ รุกหรือป่าท่ีเส่อื มโทรมลง แต่ยังไมส่ ามารถเช่อื มโยงกับการลดการพังทลายดินเน่ืองจากการปลกู ปา่ ได้ ประสิทธิผล: การปลูกป่าได้คะแนนปานกลางเนื่องจากบรรลุวัตถุประสงค์คือจำนวนไร่ที่ปลูกป่า ทดแทน แตจ่ ำนวนไร่และสถานทถี่ กู กำหนดและวางแผนจากสว่ นกลางภายใต้ข้อจำกดั งบประมาณและเง่ือนไข กรณีพิพาทในพื้นที่ปฏิบัติงาน ทำให้พื้นที่ปลูกป่ามีขนาดเล็กและกระจายตัว ส่งผลให้ไม่มีการปลูกป่าแปลง ใหญ่ทำให้ผลสัมฤทธิ์จากการปลูกค่อนข้างต่ำ การลดการชะล้างยังไม่พบโครงการที่มีเป้าหมายโดยตรง แต่ ผเู้ ก่ยี วขอ้ งสว่ นใหญเ่ หน็ ด้วยว่าเหมาะสมตอ่ สถานการณ์ของปา่ ไม้ ประสิทธิภาพ: การปลูกป่ามีระดับคะแนนอยู่ในระดับปานกลางถึงต่ำ เนื่องจากโครงการมีลักษณะ เป็นโครงการขนาดเล็ก พื้นที่รบั ประโยชน์ค่อนข้างน้อยจึงถูกปรบั ลดคะแนนลง ยังต้องมีการเพิม่ ประสทิ ธิภาพ โครงการ เช่น การรวมหรือผนวกพื้นที่ปลูกแปลงใหญ่ การมีส่วนร่วมในการปลูกและดูแลรักษาโดยประชาชน 7

โครงการติดตามประเมินผลการดำเนนิ งานตามแผนแม่บทการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรน้ำ และ บทสรุปผบู้ รหิ าร แผนงานบรู ณาการบริหารจดั การทรพั ยากรน้ำ ในพื้นที่จะทำให้เกิดความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมและทำให้การปลูกป่ามีประสิทธิภาพและยั่งยืนมากขึ้น โดยท่ี ประสิทธภิ าพในภาพรวมจะตอ้ งใชก้ ารดำเนินการในระยะยาวและจำนวนมาก ผลกระทบ: การปลูกป่าเพื่อการอนุรักษ์ฟื้นฟูพื้นที่ป่าต้นน้ำที่เสื่อมโทรมมีผลสัมฤทธิ์กระทบต่อแผน ระดับที่ 2 ค่อนข้างต่ำหลังจากถูกปรับลดคะแนนลงเนื่องจากโครงการมีขนาดเล็กและกระจาย การคำนวณ ผลกระทบปริมาณน้ำท่าที่สม่ำเสมอตลอดปีและปริมาณตะกอนแขวนลอยในลำน้ำที่เปลี่ยนแปลงยังไม่ชัดเจน การปลกู ปา่ แปลงเลก็ และกระจายตวั จะไม่สามารถส่งผลกระทบต่อภาพรวมของน้ำท่าและตะกอนได้ ด้านที่ 6 การบริหารจัดการ รวมทั้งสิ้น 16 โครงการ ประกอบด้วย 3 กลยุทธ์ สรุปผลการประเมินได้ ดงั นี้ ความสอดคล้องของนโยบาย: โครงการที่ประเมินทั้ง 3 กลยุทธ์ได้คะแนนปานกลางถึงสูง การ สนับสนุนคณะกรรมการลุ่มน้ำได้คะแนนค่อนข้างสูงเนื่องจากสนับสนุนองค์กรด้านการบริหารจัดการน้ำใน ระดับลุม่ น้ำตามพระราชบัญญตั ิทรัพยากรน้ำ พ.ศ. 2561 และสามารถเช่ือมโยงกับธรรมาภิบาลด้านน้ำในแผน ระดับ 3 และ 2 ได้ สำหรับการพัฒนาฐานข้อมูลเพื่อสนับสนุนการตัดสินใจและงานวิจัยเป็นการสนับสนุน ทางออ้ มต่อการบรหิ ารจัดการนำ้ ประสิทธิผล: โครงการทั้ง 3 กลยุทธ์ได้คะแนนปานกลาง กิจกรรมสนับสนุนคณะกรรมการลุ่มน้ำได้ คะแนนปานกลางแต่มีแนวโน้มดีขึ้นเนื่องจากการสนับสนุนจาก พรบ.น้ำ และแผนแม่บทฯน้ำ สำหรับกลยุทธ์ อื่นถูกปรับลดคะแนนเนื่องจากยังขาดการประชาสัมพันธ์นำไปสู่การใชป้ ระโยชน์โดยหน่วยงานและประชาชน รวมถงึ ความต่อเนอื่ งของการบำรงุ รกั ษา และการพัฒนาแบบจำลอง ประสิทธิภาพ: โครงการทั้ง 3 กลยุทธ์ได้คะแนนปานกลางถึงสูง กิจกรรมสนับสนุนคณะกรรมการ ลุ่มน้ำได้คะแนนสูง เพราะการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่ในการร่วมกันบริหารจัดการน้ำ แต่ควรมีการ เพิม่ จำนวนคณะกรรมการลุ่มนำ้ จากกลุ่มผใู้ ชน้ ้ำในพื้นท่ี เพื่อการพจิ ารณาโครงการของลุ่มน้ำภายใต้การพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมในแต่ละจังหวัดในลุ่มน้ำเดียวกัน สำหรับกลยุทธ์อื่น เช่น การพัฒนาระบบฐานข้อมูล ได้คะแนนปานกลางแต่หากมีการประชาสัมพันธ์และการใช้ประโยชน์จากหน่วยงาน อื่นและประชาชนมากข้ึน จะทำใหโ้ ครงการมปี ระสิทธภิ าพมากขน้ึ ผลกระทบ: กิจกรรมสนับสนุนคณะกรรมการลุ่มน้ำมคี ะแนนสูงเนือ่ งจากสามารถมีผลสัมฤทธิก์ ระทบ ต่อแผนระดับที่ 2 โดยเฉพาะด้านธรรมาภิบาลโดยตรง อีกสองกลยุทธ์ก็สามารถเชื่อมกับธรรมาภิบาลด้วย เช่นเดียวกันแต่เนื่องจากแนวทางการประชาสัมพันธ์การใช้ประโยชน์ การบำรุงรักษาสร้างความต่อเนื่อง ยงั จำกัดทำให้ถกู ปรับลดคะแนนลง 8

โครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนนิ งานตามแผนแม่บทการบริหารจดั การทรพั ยากรน้ำ และ บทสรุปผู้บรหิ าร แผนงานบูรณาการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ 4.3 ผลการวิเคราะห์ความเช่อื มโยงผลลัพธ์ ผลสมั ฤทธ์ิ และผลกระทบของตัวช้ีวดั ในแตล่ ะระดบั ตัวชี้วัดระดับผลสัมฤทธิ์ (ผลผลิต (output) ผลลัพธ์ (outcome)) และผลกระทบ (impact) ในแผน แต่ละระดับต้ังแต่ระดับโครงการ แผนระดับ 1 2 และ 3 ของประเทศไทย ถูกนำมาวิเคราะหแ์ ละเชือ่ มโยงเพอ่ื สะท้อนผลความสำเรจ็ ตามเปา้ หมายการพฒั นาของประเทศ โดยตวั ชว้ี ดั ประกอบดว้ ย • ตวั ชี้วดั ผลสัมฤทธิ์ (output และ outcome) ระดบั โครงการ • ตัวชี้วัดผลสัมฤทธิ์ (output และ outcome) และตัวชีว้ ัดผลกระทบ (impact) แผนระดับ 3 คือ แผนแม่บทการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้ 20 ปี • ตัวชี้วัดผลสัมฤทธิ์ (output และ outcome) และตัวชี้วัดผลกระทบ (impact) แผนระดับ 2 เชอื่ มโยงยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี และเป้าหมายการพฒั นาทย่ี งั่ ยืน ใน 3 กล่มุ o กลุ่มที่ 1 แผนแม่บทประเด็น 19 การบริหารจัดการน้ำทั้งระบบ ส่งผลกระทบเป้าหมาย ระดับประเทศ ประกอบดว้ ย 3 หมวดหลกั ดงั น้ี ▪ หมวดที่ 1 ดัชนีความมั่นคงด้านน้ำ (water security index) ประกอบด้วย 5 มิติของ ตวั ชว้ี ัดและธรรมาภบิ าลดา้ นนำ้ ▪ หมวดท่ี 2 ผลิตภาพของน้ำ ▪ หมวดที่ 3 การอนรุ กั ษ์ฟ้นื ฟแู ม่นำ้ ลำคลองและแหลง่ น้ำธรรมชาติ o กลมุ่ ที่ 2 แผนแมบ่ ทประเดน็ อน่ื ๆ ท่เี กี่ยวขอ้ งกับด้านน้ำ ไดแ้ ก่ ▪ แผนแม่บทประเด็น 1 ความมั่นคง ▪ แผนแม่บทประเด็น 2 การต่างประเทศ (ดัชนีความสามารถด้านการแข่งขัน (IMD Competitiveness Index) และ ดัชนีความสามารถด้านการแข่งขันโลก (Global Competitiveness Index 4.0)) ▪ แผนแม่บทประเดน็ 3 การเกษตร (มูลค่าผลผลติ สินคา้ เกษตรตอ่ หน่วย) ▪ แผนแม่บทประเด็น 9 เขตเศรษฐกิจพิเศษ (อัตราการขยายตัวของผลิตภัณฑ์มวลรวม ของพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษและมูลค่าการส่งเสริมการลงทุนในพื้นที่เขตเศรษฐกิจ พิเศษ) ▪ แผนแม่บทประเด็น 13 การเสริมสร้างให้คนไทยมสี ขุ ภาวะที่ดี (ตัวชี้วัดด้านสุขอนามยั และสขุ าภบิ าล) ▪ แผนแม่บทประเด็น 18 การเติบโตอย่างยั่งยืน (สัดส่วนพื้นที่สีเขียวทุกประเภท และ คุณภาพของน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน แหล่งน้ำทะเล และแหล่งน้ำใต้ดินอยู่ในเกณฑ์ เหมาะสมกบั ประเภทของการใช้ประโยชน์) o กลุ่มที่ 3 เป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals, SDGs) ขององค์การสหประชาชาติ (United Nations, UN) สง่ ผลกระทบระดับนานาชาติ 9

โครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนินงานตามแผนแมบ่ ทการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรน้ำ และ บทสรปุ ผ้บู รหิ าร แผนงานบรู ณาการบริหารจัดการทรพั ยากรนำ้ ▪ เป้าหมายที่ 6 สร้างหลักประกันให้มีนำ้ ใช้ และมีการบริหารน้ำและการสขุ ภิบาลอยา่ ง ย่งั ยืนสำหรบั ทุกคน (SDGs 6) ▪ เป้าหมายการพฒั นาทย่ี ั่งยนื (SDGs) อน่ื ๆ ท่ีเกีย่ วข้อง โดยความเชื่อมโยงของแตล่ ะตวั ช้ีวัดในแผนแตล่ ะระดับแสดงดงั รูป 10

โครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนนิ งานตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรพั ยากรนำ้ และ แผนงานบูรณาการบรหิ ารจัดการทรัพยากรน้ำ รูปแนวทางการเชื่อมโยงและคำนวณตวั ชี้วดั ระดบั ผลสมั ฤ 1

บทสรุปผู้บรหิ าร ฤทธ์ิ (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ และผลกระทบในแผนระดับตา่ งๆ 11

โครงการตดิ ตามประเมนิ ผลการดำเนินงานตามแผนแมบ่ ทการบริหารจดั การทรพั ยากรน้ำ และ บทสรปุ ผบู้ รหิ าร แผนงานบรู ณาการบริหารจัดการทรพั ยากรนำ้ 5. ข้อเสนอแนะ 5.1 ข้อเสนอแนะการดำเนนิ งานของส่วนราชการ 5.1.1 การขับเคลื่อนกลยุทธ์/แผนงาน/โครงการตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรนำ้ เพื่อให้เป็นไปตามเป้าหมายการดำเนินงาน ควรเร่งรัดดำเนินการในกลยุทธ์/แผนงาน/โครงการที่มีผลการ ดำเนนิ งานท่ตี ำ่ กว่าแผน และเร่งรดั การขบั เคล่อื นในกลยทุ ธ/์ แผนงาน/โครงการที่ยังไม่ได้ดำเนนิ การ 5.1.2 การจัดทำค่าเริ่มต้น (Baseline) ในการขับเคล่ือนแผนแม่บทการบรหิ ารจดั การทรพั ยากร น้ำ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ในประเด็น ที่ 19 การบริหารจัดการน้ำทั้ง ระบบ และเป้าหมายตามยุทธศาสตร์ชาตินั้น หน่วยงานต้องเตรียมความพร้อมในการศึกษา วิเคราะห์ สำรวจ กำหนด ค่าเป้าหมาย และตัวชว้ี ัดท่ีเหมาะสมในแต่ละกลยทุ ธแ์ ละแผนงาน โดยต้องมีการประเมินหาค่าเร่ิมต้น (based line) เพอ่ื เปน็ ฐานในการดำเนนิ งาน 5.1.3 การเก็บข้อมูล ผลผลิต ผลลัพธ์ ที่เป็นจริง เพื่อลดการระบุตัวชี้วัดที่มากเกินความเป็นจรงิ ควรมีการกำหนดมาตรฐานของตัวชี้วัดในแต่ละโครงการ/ กิจกรรม/ แผนงาน โดยให้สอดคล้องกับข้อเท็จจรงิ ของแผนงานในพื้นที่ มีมาตรฐานของการคำนวณปริมาณน้ำเฉลี่ยที่สามารถใช้ได้ รวมถึงข้อแนะนำในการเก็บ ข้อมูลการคำนวณที่นา่ เชื่อถือ เช่น 1) การพัฒนาแหลง่ เก็บกักน้ำ/ระบบส่งน้ำใหม่ ควรเก็บข้อมูลหลังก่อสรา้ ง มีการคำนวณปริมาณการเก็บกักน้ำและน้ำใช้จริงจากข้อมูลค่าเฉลี่ยน้ำเข้าเขื่อน (average inflow) หรือ ค่าเฉลี่ยน้ำที่ใช้ได้ 2) ในกลยุทธ์การเพิ่มประสิทธิภาพการระบายน้ำ ควรใช้ค่าการไหลปกติ (normal flow) ของลำนำ้ เปน็ เกณฑ์ในการปรับปรุงลำน้ำ 5.1.4 การจัดทำตัวแปรค่าผลกระทบ การเชื่อมโยงตัวชี้วัดจากแผนแม่บทการบริหารจัดการ ทรัพยากรน้ำ ซึ่งเป็นแผนระดับที่ 3 ไปสู่แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ (แผนระดับที่ 2) ประเด็นที่ 19 และ ยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี ในบางตัวช้วี ัดอาจสามารถเช่อื มโยงไดโ้ ดยการคำนวณจาก ตัวชวี้ ดั ของผลผลิต (output) ของโครงการและแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ (แผนระดับ 3) แต่ตัวชี้วัดส่วนใหญ่ไม่สามารถ คำนวณจาก ตัวชี้วัดของผลผลิต (output) ของโครงการตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรนำ้ (แผน ระดับ 3) โดยตรงต้องใช้การคำนวณทางอ้อมจากข้อมูลอื่น เช่น ค่าสถิติต่างๆ ที่ต้องมีการจัดเก็บข้อมูลเป็น ระยะเวลานาน หรอื ต้องใช้การคำนวณรว่ มกับตวั แปรอ่ืนๆ หรือในบางตวั ชีว้ ดั ตอ้ งอาศัยตวั แปรค่า เช่น ตวั ช้ีวัด ด้านภัยพิบัติ ผลิตภาพจากการใช้น้ำ ตัวแปรค่าจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องเร่งดำเนินการต่อไปเพื่อให้สามารถ เช่ือมโยงผลการดำเนนิ งานตามแผนระดับที่ 3 ไปสูต่ ัวชวี้ ัดในแผนระดบั ท่ี 2 และ ระดบั ที่ 1 ได้ 5.2 ข้อเสนอเชิงนโยบายเพ่ือขบั เคล่อื นไปสเู่ ปา้ หมายของแผน 5.2.1 เพื่อให้การดำเนินงานตามแผนแม่บทน้ำเป็นไปตามเป้าหมายของแผนแม่บทภายใต้ ยุทธศาสตร์ชาติ ในประเด็น ที่ 19 การบริหารจัดการน้ำทั้งระบบ และเป้าหมายตามยุทธศาสตร์ชาตินั้น ควร เร่งรัดการขับเคลื่อนการดำเนินงานตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ โดยเฉพาะในกลยุทธ์/ แผนงานทีย่ งั ไม่ได้ดำเนินการ และเตรยี มความพร้อมในการศึกษา วิเคราะห์ สำรวจ กำหนด ค่าเปา้ หมาย และ 12

โครงการตดิ ตามประเมนิ ผลการดำเนนิ งานตามแผนแม่บทการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรนำ้ และ บทสรุปผ้บู รหิ าร แผนงานบรู ณาการบริหารจดั การทรัพยากรน้ำ ตัวชี้วัดที่เหมาะสมในแต่ละกลยุทธ์และแผนงาน โดยต้องมีการประเมินหาค่าเริ่มต้น (based line) เพื่อเป็น ฐานในการดำเนินงาน 5.2.2 การเพิม่ ผลสัมฤทธ์ิของการดำเนนิ งานตามแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ โดยการปรับ การดำเนินงาน ดังนี้ 1) การดำเนินโครงการ ควรจัดทำให้ได้มาตรฐานไปพร้อมกนั เช่น น้ำประปาดม่ื ได้ 2) ควรมีการบูรณาการ งบประมาณระหว่างชุดโครงการในพื้นที่ หน่วยงานส่วนกลาง หน่วยงาน ท้องถิ่น และออกแบบร่วมโดยผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในพื้นที่ จะนำไปสู่การดำเนินการที่มีประสิทธิภาพภายใต้ ธรรมาภิบาลน้ำ 3) โครงการแหล่งน้ำขนาดเล็กควรออกแบบโดยกลุ่มผู้ใช้น้ำในพื้นท่ี เนื่องจากขนาดของพื้นที่ และประสทิ ธภิ าพของระบบจำกดั และควรมกี องทุนเพ่ือบำรุงรักษาในระยะยาวต่อไป โดยอาจร่วมกันระหว่าง กลมุ่ ผู้ใชน้ ้ำและหน่วยงานท้องถ่นิ 4) โครงการขนาดใหญ่ทีม่ ีน้ำต้นทนุ และระบบกระจายน้ำ ควรสง่ เสริมเกษตรมลู ค่าสูงเน่ืองจาก พื้นที่รับประโยชน์ค่อนข้างมีความมั่นคงด้านน้ำและมูลค่าของโครงการสูง การลงทุนโครงการจะไม่มีความ คุ้มค่าทางเศรษฐกจิ หากยงั ทำการเกษตรแบบด้ังเดิม 5) รูปแบบของโครงการในพื้นที่ควรถูกออกแบบให้ยืดหยุ่นและเหมาะสมกับปัญหาทั้งด้านเทคนิค เศรษฐกจิ สงั คมและวัฒนธรรม โดยรบั ฟังความคิดเหน็ และแนวทางการแก้ไขปัญหาความเสียหายของพ้นื ที่ 6) ในแผนงานป้องกันตลิ่งหรือเมืองไม่ได้ส่งผลโดยตรงกับการจัดการนำ้ ท่วม ซึ่งอาจส่งผลต่อการ ประเมินผลสัมฤทธ์ิ จึงเห็นควรให้แยกกลยุทธ์ใหม่ที่เน้นแผนงานป้องกันตลิ่งหรือเมืองเพื่อให้สามารถประเมิน ผลสัมฤทธ์ไิ ด้ 7) โครงการก่อสร้างประปาหมู่บ้านส่วนใหญ่ยังประสบปัญหาจากน้ำต้นทุนที่ไม่เพียงพอ การ วางแผนแก้ไขปัญหาเป็นรายแหง่ ไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้ควรพิจารณาวางแผนเป็นกลุ่มพื้นที่เพื่อให้สามารถ กระจายน้ำจากพนื้ ทท่ี ่มี แี หล่งน้ำมากเพยี งพอ 8) ควรมีการพัฒนาระบบการวิเคราะห์ข้อมูลเชื่อมโยงและรายงานข้อมูลเพื่อการตัดสนิ ใจ และ การแก้ไขปัญหาอยา่ งมปี ระสิทธภิ าพในพื้นทนี่ ำไปสกู่ ารมธี รรมาภิบาลด้านน้ำ 9) ควรมีการทบทวนเรือ่ งการแก้ไขและป้องกันน้ำเสียของระบบบำบัดน้ำเสีย ทั้งที่สรา้ งไว้แล้ว ไม่เกิดประโยชน์ในการใช้สอย รวมทั้งระหว่างการก่อสร้างและมีแผนจะสร้างต่อไป เนื่องจากปัญหาการเดิน ระบบบำบัดน้ำเสียที่ไม่มีประสิทธิภาพส่วนใหญ่มักจะเกิดกับพื้นที่ที่องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่นทำการเดิน ระบบฯ เอง แตข่ าดความรู้ความชำนาญ ขาดบุคลากร และงบประมาณ ทำใหร้ ะบบบำบัดน้ำเสียขาดการดูแล และบำรุงรักษาที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ และระบบบำบัดน้ำเสียหลายแห่งเปิดเดินระบบไม่ต่อเนื่องเพ่ือ ประหยัดคา่ ใช้จ่ายหรอื ไมบ่ ำรงุ รักษาเครื่องจักร อุปกรณ์อย่างถูกวธิ ี และตามกำหนดเวลา จนเกิดความเสยี หาย และไม่สามารถใช้งานได้ในที่สุด ซึ่งทั้งหมดมีผลต่องบประมาณ และภัยน้ำเสียซึ่งมีผลกระทบต่อเศรษฐกจิ และ สังคมโดยรวมเป็นอย่างมาก ดังน้ันควรมีนโยบายในการฟื้นฟูสภาพระบบรวบรวมและบำบัดน้ำเสียรวมของ 13

โครงการติดตามประเมนิ ผลการดำเนนิ งานตามแผนแมบ่ ทการบริหารจดั การทรพั ยากรนำ้ และ บทสรุปผู้บรหิ าร แผนงานบรู ณาการบรหิ ารจดั การทรัพยากรน้ำ ชุมชนให้สามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมทั้งสร้างความพร้อมให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน เพือ่ ให้สามารถบริหารงานระบบฯ ได้อย่างต่อเนอ่ื งและย่ังยนื 10) การดำเนนิ งานดา้ นการบริหารจดั การทรัพยากรน้ำในทุกแผนงาน/โครงการควรเปดิ โอกาส ให้ชุมชมและประชาชนในพื้นที่เข้ามาร่วมรับรู้ตั้งแต่ต้น ร่วมคิดให้ข้อเสนอแนะร่วมตัดสินใจ ร่วมดำเนินการ ร่วมตดิ ตามตรวจสอบและตดั สินใจเพื่อให้เกิดการมีสว่ นร่วมเพอื่ ป้องกันปัญหาความขัดแย้งตา่ งๆ ทจี่ ะเกิดขน้ึ 5.2.3 ตัวชี้วัดบางตัวขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกที่ไม่เกี่ยวข้องกับเรื่องน้ำโดยตรง เช่น GDP ภาคเกษตร ท่เี ปน็ ตวั แปรหลักในการคำนวณคา่ ผลิตภาพของน้ำ (Water Productivity = GDP / การใชน้ ำ้ หนว่ ยคอื บาท ต่อ ลบ.ม.ของน้ำ) ในกรณีน้ี GDP ภาคเกษตรเป็นปัจจัยภายนอกที่ไม่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการน้ำ อย่างไรก็ ตามในอีกมุมมองหนึ่ง ค่าผลิตภาพของน้ำในกรณีการส่งเสริมการปลูกพืชมูลค่าสูงและใช้น้ำน้อยปรับเปลี่ยนจาก การปลกู ข้าวในพื้นท่ีที่ไม่เหมาะสมกลับเป็นประเด็นทน่ี ่าสนใจ เน่อื งจากการใชน้ ้ำทน่ี ้อยลงจากระบบน้ำหยดหรือ สปริงเกอร์ปลูกพืชที่ใช้น้ำน้อยลงแต่สามารถสร้างรายได้ได้มากขึ้น เช่น ผัก ในกรณีนี้ค่าผลิตภาพของน้ำสูงขึ้น เนื่องจากนโยบายภาคการผลิตเกษตรและน้ำ ด้วยเหตุนี้การใช้ตัวชี้วัดในการกำหนดนโยบาย ผู้กำหนดนโยบาย จะต้องเข้าใจความหมาย วิธีการคำนวณ สมมุติฐานที่ใช้เพื่อไม่ไห้เกิดการบิดเบือนนโยบาย และมุ่งไปสู่เป้าหมาย การพฒั นาทย่ี ัง่ ยืนภายใต้แผนแม่บทการบรหิ ารจดั การทรัพยากรน้ำ 20 ปี ในท่ีสุด 14