เชอ้ื ราของเตา้ นม (candidiasis of breast) อาการ และอาการแสดง อาการคันหรอื เจบ็ ปวดทีห่ วั นม ตาราบอกลักษณะการเจบ็ ปวดแบบแสบ (burning pain) แต่แมไ่ ทย สว่ นมากบรรยายการเจบ็ คลา้ ยเขม็ แทง (sharp pain) ความเจ็บปวดรา้ วไปทั้งเตา้ รกั แรส้ ะบกั หรือกลาง หลังอาการเจ็บคงอยูห่ ลงั ลกู ดดู นมนานเป็นช่วั โมงการตรวจหัวนมและลานหวั นมพบสจี างกว่าปกติ เนื่องจากลานหวั นมของคนไทยมีสนี ้าตาลเขม้ ถา้ แมม่ ีสผี วิ ไม่เข้มหัวนมและลานหวั นมจะมสี ชี มพูกว่า ปรกตอิ าจพบรอยโรคเป็นสะเกด็ ละเอียด(Fine Scales) แม่บางรายมีแตอ่ าการเจบ็ แต่ไมพ่ บรอย โรคทห่ี ัวนมและลานหัวนมชีบ้ ง่ ว่าเช้อื ราอยู่ในท่อนา้ นม 51
เชอ้ื ราของเต้านม (candidiasis of breast) การรักษา ถา้ ไม่มีอาการเจบ็ มแี ต่อาการคันให้การรกั ษาดงั นี้ ยาทา Anti-Fungus • Miconazole cream • Clotrimazole (nystatin) • Fluconazole วธิ ที า • ทาลานหวั นมและหวั นมทกุ ครงั้ หลงั มื้อนม • หลังทายาเปิดลานหัวนมและหัวนมผ่งึ อากาศเพือ่ ไม่ใหย้ าถกู ซบั โดยเสื้อใน • ก่อนให้ลกู ดดู นมอาจใชส้ าลที มี่ ีนา้ นมแม่แตะเบาเพื่อขจัดยา • ทาตอ่ เนื่องนาน 14-21 วันเมื่ออาการคันหายใหท้ าต่ออกี 1 สปั ดาห์ 52
พกั ผอ่ น 5 นาที 53
Sub involution of Uterus
Sub involution of Uterus ถ้าระดบั มดลูกไมล่ ดลงตดิ ต่อกนั 3 วนั หรือมดลกู ลดตัวช้ากวา่ ปกติเรยี กว่า “มดลูกไมเ่ ข้าอู่” (Sub involution of uterus)น้นั เกิดจากการหดรดั ตวั ของมดลกู ไมด่ ี สาเหตุ มกี ารตัง้ ครรภ์แฝดหรอื ตั้งครรภแ์ ฝดนา้ ซ่ึงทาใหก้ ลา้ มเน้ือมดลกู มกี ารยดื ขยายมาก มภี าวะอ่อนเพลยี จากระยะคลอดยาวนานหรอื จากการคลอดยาก เคยต้งั ครรภม์ ากกวา่ 6 คร้งั ข้นึ ไป การไดร้ บั ยาระงบั ความรสู้ กึ ในขณะคลอด การมเี ศษรกค้างอยใู่ นโพรงมดลกู ซงึ่ จะขัดขวางการหดรดั ตวั ของมดลูก มปี ัสสาวะเต็มกระเพาะปสั สาวะ มี Early ambulation ช้ากว่าปกติ 55
Sub involution of Uterus การสง่ เสรมิ ใหม้ ีการเขา้ อูข่ องมดลกู 1. เล้ียงทารกดว้ ยการดดู นมจากเตา้ เป็นวิธที ่ีชว่ ยกระตุ้นใหก้ ลา้ มเน้ือมดลูกเขา้ อเู่ รว็ ข้นึ โดยในขณะที่ มารดาหลังคลอดให้นมลกู จะมอี าการปวดทบ่ี รเิ วณทอ้ งน้อย ซึ่งเป็นอาการท่ีแสดงถงึ มดลูกมกี ารบบี ตัว 56
Sub involution of Uterus การส่งเสริมให้มีการเข้าอูข่ องมดลกู 2. การรักษาอุณหภูมิรา่ งกายมารดาหลงั คลอดในอบอนุ่ เช่น การดื่มนา้ อนุ่ บ่อยๆ การอยไู่ ฟเปน็ วิธีท่ีทากนั มาอย่างต่อเนื่องยาวนาน ตง้ั แตส่ มัยโบราณ จะชว่ ยให้ร่างกายขบั นา้ คาวปลาท่คี า้ งอยู่ใหอ้ อกมาทงั้ หมด ชว่ ยใหม้ ดลูกเขา้ อู่เรว็ และยังชว่ ยในการกระต้นุ ให้ เลอื ดไหลเวยี นดี ชว่ ยใหไ้ มเ่ กดิ อาการหนาวสะทา้ น ชว่ ยลดอาการคัดตงึ เต้านม ช่วยให้หน้าท้องแบน และช่วยใหแ้ ผลแหง้ เรว็ 57
Sub involution of Uterus การสง่ เสริมใหม้ กี ารเข้าอขู่ องมดลกู 4. การนวดประคบสมุนไพร ชว่ ยในการขับน้าคาวปลาทาให้มดลกู เข้าอู่เรว็ หน้าทอ้ งยุบตวั ไวขน้ึ และช่วยในการ บรรเทาอาการปวดเมอื่ ยไดเ้ ป็นอย่างดี รวมถึงช่วยกระต้นุ และเพมิ่ การไหลเวยี นของโลหิต 58
Sub involution of Uterus การสง่ เสริมให้มีการเข้าอขู่ องมดลกู 5. การประคบดว้ ยอิฐเผาไฟ ชว่ ยให้แผลสมานตวั ไดเ้ รว็ ข้ึน โดยนาอิฐไปเผาไฟใหร้ ้อนแลว้ จงึ นามาหอ่ ดว้ ย ผา้ หลาย ๆ ชั้นหรอื ห่อด้วยใบพลับพลงึ แลว้ นามาวางบริเวณหน้าท้องหรอื ตามรา่ งกาย 59
Sub involution of Uterus การสง่ เสริมให้มกี ารเข้าอูข่ องมดลกู 6. การนวดบรเิ วณหนา้ ทอ้ ง โดยใหน้ วดเบา ๆ ตรงบริเวณหน้าท้องท่ีมกี อ้ นกลม ๆ ใหน้ วดไปเรื่อย ๆ จนกว่ามดลูกจะเขา้ อู่ (มดลูกเขา้ ส่สู ภาพปกติ) 60
Sub involution of Uterus การสง่ เสริมใหม้ กี ารเข้าอขู่ องมดลกู 7. วิธที บั หม้อเกลอื ใชเ้ ปน็ การฟนื้ ฟสู ภาพหลงั คลอด ชว่ ยให้นา้ คาวปลาไหลได้สะดวก ชว่ ยบรรเทาอาการ ปวดมดลูก อาการเมื่อยลา้ อาการปวดกลา้ มเนื้อหลงั คลอด ช่วยทาใหก้ ล้ามเนอ้ื หน้าทอ้ งแข็งแรงยบุ เรว็ ชว่ ยใหเ้ ลอื ดลมไหลเวยี นได้ดีขน้ึ และชว่ ยใหม้ ดลกู เข้าอเู่ ร็ว 61
Hematoma
Hematoma Hematoma กอ้ นเลือดคงั่ ท่ีฝเี ย็บ ก้อนเลอื ดค่ัง (hematoma) บริเวณ ปากช่องคลอด และ ช่องคลอด อาจเกดิ จากการคลอดกอ้ นเลอื ดค่งั นี้ อาจจะเกดิ จากการแตกของเส้นเลอื ดดาขอด (varicose vein) บริเวณนี้ โดยเฉพาะชว่ งต้ังครรภ์แก่ หรือ หลงั คลอด และ อาจจะเกิดจากการถูกทารณุ กรรมทางเพศกไ็ ด้ นอกจากนี้ยังมีรายงานเกดิ จากการแตก ของหลอดเลอื ดโปง่ พอง (aneurysm) บริเวณ hypogastric artery 63
Hematoma อาการ และ อาการแสดง ผปู้ ่วยจะอาการปวดบรเิ วณทมี ีกอ้ นเลอื ดคงั่ ชดั เจน และถ้าเป็นในช่องคลอดผ้ปู ่วยจะบอกว่าร้สู กึ ปวดถว่ งใน ชอ่ งคลอด อาจจะมีปัญหาปัสสาวะ หรอื อจุ จาระลาบาก 64
Hematoma การรกั ษา การรกั ษาโดยทวั่ ไปถ้าขนาดของก้อนเลือดคงั่ ไมใ่ หญ่ มักไมต่ อ้ งทาอะไรเพียงแตร่ กั ษาตามอาการและใช้น้าแข็ง กดทับ ให้ยาแก้ปวด ยาแก้อักเสบ ถ้าผ้ปู ่วยปสั สาวะเองไมไ่ ด้ ต้องใสส่ ายสวนปสั สาวะไว้ โดยมีการศึกษาพบว่า การรักษาตามอาการ ได้ผลดีกว่าการรักษาโดยวิธีผ่าตัดเข้าไปเอาก้อนเลือดค่ังออก แต่ถ้ามีขนาดเกิน 5 ซม และโตเร็ว ต้องสงสัยว่าอาจจะมีหลอดเลือดแดงฉีกขาดด้วย จึงอาจต้องค่อยสารวจก้อนเลือดคั่ง หาจุด เลือดออก แลว้ ผูก ถา้ ไมเ่ ห็นอาจใช้วิธีการทา embolization 65
Hematoma การปอ้ งกัน การดูแลแผลฝีเยบ็ อยา่ งถกู วิธี 1. ดแู ลแผลฝีเย็บด้วยการประคบเย็นหลังคลอดวันแรก แผลที่เย็บจะยังมีอาการบวม และค่อนข้างเจ็บ มากอยู่สักหน่อย สามารถบรรเทาอาการเหล่าน้ีได้ ด้วยการใช้น้าแข็งประคบ ซึ่งนอกจากจะช่วยให้เจ็บ นอ้ ยลงแล้ว ยังลดอาการบวมได้ดว้ ยหลงั จากนถี้ ้ามารดาหลังคลอดยังมีอาการปวด ให้นอนพักเพ่ือคลาย กล้ามเนอ้ื บริเวณฝีเยบ็ 2. ทีร่ องน่งั อกี หน่งึ ตวั ช่วยลดอาการเจบ็ แผลฝเี ยบ็ หากมีอาการเจ็บมากจนน่ังไม่สะดวก ใช้หมอนโดนัท อันโตหรือห่วงยางอันเล็กสาหรับคนเป็นริดสีดวงช่วยได้ดีมารดาหลังคลอดนามารองนั่งแล้วรู้สึกดีข้ึน เพราะบรเิ วณฝเี ย็บเวลาเจ็บจะเจ็บมากเพราะเปน็ บริเวณทไี่ วตอ่ ความรู้สกึ ความตงึ เจ็บจะหาย 3 – 4 วัน และมกั จะใช้เวลาประมาณ 3 สปั ดาห์แผลจะหายสนิท 66
ความผิดปกติ ทางด้านจิตใจหลงั คลอด
68
Postpartum blue พบในช่วง 10 วนั แรกหลงั คลอด อาจมาจากปัจจยั หลายๆอย่างประกอบกนั ดังนีค้ อื 1. การลดลงทันทขี องฮอรโ์ มนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนในช่วง 72 ชวั่ โมงแรกหลงั คลอด 2. ผิดหวังเก่ยี วกบั รปู ร่างของตนเองในช่วงหลงั คลอด 3. มคี วามเครียดทางรา่ งกาย เชน่ ออ่ นเพลีย เจ็บแผลฝีเยบ็ ปวดจากเตา้ นมคดั ตงึ เจ็บรดิ สีดวงทวาร 4. มคี วามเครยี ดดา้ นจิตใจในช่วงรบั บทบาทการเป็นมารดา 5. มคี วามขดั แย้งระหว่างบุคคล เช่น มคี วามขัดแยง้ ระหว่างตนเองกับสามี กับสมาชกิ คนอน่ื ๆ 6. รสู้ กึ ถูกละเลยไม่ไดร้ บั ความสนใจ 69
Postpartum blue ซมึ เศรา้ อารมณแ์ ปรปรวน กังวล สับสน ไม่มสี มาธิ อาการ นอนไมห่ ลบั อยากรอ้ งไห้ อ่อนเพลยี ปวดศีรษะ 70
Postpartum blue การรกั ษา การบาบดั รกั ษา มผี เู้ ชือ่ ว่า Postpartum blue นา่ จะเป็นสภาวะปกติมากกว่าเป็นความผิดปกติ การบาบดั รกั ษาจึง ไมจ่ าเป็น สามารถหายเองได้ แตอ่ ย่างไรกต็ ามการให้การดแู ลทางด้านจิตใจจะช่วยทาให้อาการ ดีข้ึนเร็วหรืออาจ ปอ้ งกนั ไม่ใหเ้ กดิ อาการได้ ไดแ้ ก่ 1. ให้ความมั่นใจกับผู้ปว่ ยหลังคลอดว่า อาการนเ้ี ป็นภาวะปกติ พบไดบ้ ่อยและจะ หายไปได้เอง 2. ใหข้ อ้ มลู ความรูเ้ ก่ยี วกับการดแู ลทารก หรือให้ความช่วยเหลือในการดูแลทารก 3. สามีและครอบครัวต้องให้กาลังใจ อยู่เป็น เพื่อน ไม่ไปให้ความสาคัญทารกจนลืม ความสาคัญของแม่ท่ี ตัง้ ครรภ์มาจนให้ กาเนดิ ลกู 71
Postpartum depression เปน็ โรคซมึ เศร้าชนิดหน่งึ ทพ่ี บในผู้ป่วยหลังคลอด มีโอกาสพบได้ประมาณ 10% ของผู้คลอดบุตร ผู้ป่วย บางคนอาจเริม่ มอี าการตั้งแตช่ ว่ งตง้ั ครรภ์ แต่ส่วนใหญ่มักมีอาการเด่นชัดหลังคลอด 2-3 เดือน มีอาการ นานกวา่ 2 สัปดาห์ อาการท่ีมจี ะทาให้ไม่สามารถดูแลทารกได้ ย่งิ ถ้าดูแลทารกอยู่ตามลาพัง ไม่มีใครคอย ให้คาแนะนาหรือคอยถามไถ่ความรู้สึก อาจทาให้ทารกมีอันตรายได้ บางรายท่ีมีอาการรุนแรง อาจมี ความคดิ ฆา่ ตวั ตายหรือฆ่าทารกของตนเองได้ 72
Postpartum depression อาการ เศรา้ ,รอ้ งไห้ , ไม่สนใจหรอื รสู้ กึ เบอื่ หน่ายในการดูแลลูกหรือท่ีต้องทาประจา รู้สึกผิดที่มีลูกหรือไม่สามารถดูแลลูกได้,รู้สึกว่าตัวเองไร้ค่าเป็นแม่ที่ไม่มี ความสามารถ,อ่อนเพลียตลอดเวลา , การนอนเปลี่ยนแปลง อาจง่วงนอนอยู่ ตลอดเวลาหรือนอนไม่หลับ , เบื่ออาหารหรืออยากอาหารตลอดเวลา ,ไม่มี สมาธิ , อาจมคี วามคิดฆ่าตวั ตายหรือฆา่ ลูก ตวั เองได้ , มีอาการต่อเน่ืองเกือบ ตลอดเวลา และเปน็ ทกุ วนั 73
Postpartum depression สาเหตุ 1. ผูท้ เี่ คยเป็น postpartum depression เมอ่ื การต้ังครรภค์ รั้งท่ีผา่ นมา 2. มีอาการซมึ เศร้าขณะตั้งครรภ์ 3. มีประวตั ปิ ่วยด้วยโรคซมึ เศร้าหรอื โรค ไบโพลาร์มากอ่ น 4. ประสบเหตกุ ารณท์ ่สี รา้ งความเครยี ดชว่ ง ใกลค้ ลอด 5. มปี ัญหาในชีวติ สมรส 6. ขาดความช่วยเหลือทางสงั คม 74
Postpartum depression การรกั ษา เน่ืองจากโรคนี้อาจรุนแรง ถึงขนาดมีการทาร้ายตนเองหรือทาร้ายลูก เม่ือ พบว่าผู้ป่วยหลังคลอดมีอาการดังกล่าวแม้จะรู้สึกว่ายัง ไม่รุนแรง ก็ไม่ควร ปล่อยทิ้งไว้ ควรปรึกษาจิตแพทย์เพื่อ ให้การวินิจฉัยและบาบัดรักษา การ บาบดั รักษาจะทา รว่ มกนั ท้ังการให้ยาและการใหจ้ ติ บาบดั 1. การบาบัดดว้ ยยา จะใช้ยารักษาโรคภาวะซึมเศรา้ ในกล่มุ Selective serotonin reuptake inhibitor เปน็ อนั ดับแรก โดยการเลือกยาตอ้ งคานงึ ถึงประสทิ ธิภาพการรกั ษาทต่ี ้องการและผลขา้ งเคยี งที่อาจมีต่อลูก ทยี่ ังเลยี้ งดูด้วยนมมารดาอยู่ 2. จติ บาบดั เปา้ หมายหลักในการทาจติ บาบัดคอื ลดความขัดแย้งในจติ ใจท่มี ีอยู่ ช่วยทาให้ผปู้ ว่ ยได้ระบาย ความรู้สึกและ เข้าใจถึงอารมณค์ วามรสู้ กึ ตนเองมากขนึ้ นอกจากน้ีการใหค้ าแนะนาในการแกป้ ญั หา การ ดูแลบตุ ร รวมถึงการปรบั ตวั ในชีวิตสมรส จะมสี ว่ นช่วยใหผ้ ูป้ ว่ ยหายจากโรคได้มากขึ้น 75
Postpartum psychosis เปน็ โรคทางจิตใจหลงั คลอดท่ีมีความรุนแรงที่สุด แต่โอกาสเกิดน้อย ประมาณ 0.1% ในผู้คลอดบตุ ร ลกั ษณะจะ มอี าการทางโรคจิตเกิดหลังจากการคลอด อาการทางจิตจะเป็นได้หลายรูปแบบ เช่น อารมณ์ Mania อารมณ์ ซึมเศร้าที่มีอาการทางจิตร่วมหรือ อาการแบบโรคจิตเภทคือมีหูแว่ว ประสาทหลอน มี อาการหลงผิด อาการ มกั จะเรมิ่ ตงั้ แต่ 48-72 ชวั่ โมงหลงั คลอด จะไม่พบอาการในผปู้ ่วยหลังคลอดเกิน 2 สัปดาห์แล้ว 76
Postpartum psychosis ปจั จยั เส่ยี งที่ทาใหเ้ กดิ โรคนี้สงู ขน้ึ 1. มีประวัติเจ็บป่วยในอดีตดว้ ยโรคไบโพลาร์ ซ่งึ จะทาให้มโี อกาสป่วยดว้ ยโรคน้ถี ึง 40% 2. มญี าติใกลช้ ดิ (1st degree relative) ปว่ ยดว้ ยโรคไบโพลาร์ 3. การคลอดกอ่ นกาหนด 77
Postpartum psychosis อาการ 1. อารมณ์ซึมเศร้าที่มีอาการทางจิตร่วม (psychotic depression) นอกจากจะมีอาการแบบ postpartum depression แล้วจะมีอาการทางจติ รว่ มดว้ ยคือ อาการหลงผดิ วา่ ลกู ไม่ใชล่ ูกตนเองหรอื หลงผดิ ว่าลูกกาลังจะตาย รวมถึงมอี าการหแู วว่ ร่วมด้วย 2. อารมณ์ Mania ลักษณะจะมอี าการดังนี้ อารมณ์รา่ เรงิ ผิดปกติ, ตนื่ เต้นผิดปกติ, รู้สึกขยันอยากทาโน่นทานี่, คิดว่าตัวเองย่ิงใหญ่หรือตัวเองเก่งกว่าผู้อื่น, หงดุ หงิดง่าย, มพี ลังงานในตัวเองมาก, ไม่ต้องการการพักผอ่ น 3. อาการแบบโรคจติ เภท มีลกั ษณะอาการดงั นี้ มีหูแว่วทั้งกลางวันกลางคืน, มีอาการหลงผิด, มีความคิดท่ีประหลาด ผิดเพ้ียน,อารมณ์เฉยชาหรืออารมณ์ไม่ สมเหตุสมผล 78
Postpartum psychosis การรักษา การบาบัดรักษา เน่ืองจากความรุนแรงของ อาการ ในการบาบัดรักษาจึงมีความจาเป็นต้องรับตัว ไว้รักษาใน โรงพยาบาล และงดเลี้ยงบตุ รหรือเลีย้ ง โดยมคี นดูแลใกลช้ ิดในชว่ งเวลาส้นั ๆ แต่ต้องงดการ ให้นมแม่เนอ่ื งจากยา ด้านอาการทางจติ ไมม่ ขี อ้ มลู มากเพยี งพอ ท่ีจะบอกวา่ ปลอดภยั ต่อเด็กท่ไี ด้รบั นมแม่ การรกั ษาจะเน้นในการใชย้ า ยาตา้ นโรคจติ ยาลดภาวะซึมเศรา้ ยาควบคมุ อารมณ์ ผลการรักษาสองในสามอาการจะดีขน้ึ ใน ชว่ งเวลา 2-3 เดือน ผูป้ ่วยที่มอี าการทางด้านอารมณ์ มักจะหายได้เร็วกวา่ ผูท้ ม่ี ีอาการแบบโรคจติ เภท โอกาสกลบั เป็นซา้ ในครรภต์ อ่ ไปจะประมาณ 24% 79
Place your screenshot here 80
Search
