สรุปพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม

ดร.จักรกรชิ บญุ เดช สรปุ สาระสาํ คัญ พระราชบญั ญตั ิการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 และทีแ่ กไ ขเพิ่มเติม

หมวดท่ี 1 บททว่ั ไป ความมุงหมายและหลักการ หมวดท่ี 2 สิทธแิ ละหนาท่ีทางการศึกษา หมวดที่ 3 ระบบการศกึ ษา หมวดท่ี 4 แนวการจัดการศกึ ษา หมวดที่ 5 การบรหิ ารและการจัดการศึกษา หมวดท่ี 6 มาตรฐานและการประกันคณุ ภาพการศึกษา หมวดที่ 7 ครู คณาจารย และบคุ ลากรทางการศกึ ษา หมวดท่ี 8 ทรัพยากรและการลงทุนเพ่อื การศกึ ษา หมวดท่ี 9 เทคโนโลยเี พอื่ การศกึ ษา

 การศกึ ษา หมายความวา กระบวนการเรยี นรูเพือ่ ความเจรญิ งอกงามของบุคคลและ สังคม ฯลฯ  การศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน หมายความวา การศึกษากอนระดับอุดมศึกษา  การศกึ ษาตลอดชวี ติ หมายความวา การศึกษาที่เกดิ จากการผสมผสานระหวาง การศกึ ษาในระบบการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั เพ่อื ใหสามารถ พฒั นาคณุ ภาพไดอยางตอ เน่ืองตลอดชวี ิต  สถานศึกษา หมายความวา สถานพัฒนาเด็กปฐมวัย โรงเรยี น ศนู ยก ารเรยี น วทิ ยาลัย สถานบนั มหาวิทยาลัย หนวยงานการศกึ ษาหรือหนวยงานอืน่ ของรฐั หรอื เอกชน ทมี่ อี ํานาจหนา ทห่ี รอื มอี ํานาจหนาทีห่ รอื มวี ตั ถปุ ระสงคในการจัด การศกึ ษา  สถานศกึ ษาข้ันพื้นฐาน หมายความวา สถานศกึ ษาท่จี ัดการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน  มาตรฐานการศึกษา หมายความวา ขอกําหนดเก่ียวกบั คุณลกั ษณะ คณุ ภาพท่ีพึง ประสงคแ ละมาตรฐานที่ตอ งการใหเ กิดข้ึนในสถานศึกษา ทกุ แหง และเพอ่ื ใชเ ปน หลกั เทียบเคยี งสาํ หรบั การสง เสรมิ และกํากบั ดูแล การตรวจสอบ การประเมนิ ผล และการ ประกนั คณุ ภาพทางการศกึ ษา

 การประกนั คุณภาพภายใน หมายความวา การประเมินผลและการติดตามตรวจสอบ คุณภาพและมาตรฐานศกึ ษาของสถานศกึ ษาจากภายในโดยบคุ ลาการของสถานศึกษา น้ันเอง หรอื โดยหนว ยงานตนสงั กดั ที่มีหนา ที่กาํ กบั ดูแลสถานศึกษาน้นั  การประกันคุณภาพภายนอก หมายความวา การประเมนิ ผลและการติดตามตรวจสอบ คุณภาพและมาตรฐานการศกึ ษาของสถานศกึ ษาจากภายนอกโดยสาํ นกั งานรับรอง มาตรฐานและประเมนิ คณุ ภาพการศึกษา หรือบคุ คล หรอื หนว ยงานภายนอกท่สี าํ นกั งาน ดังกลา วรบั รอง เพ่ือเปน การประกันคณุ ภาพและใหมีการพฒั นาคณุ ภาพและมาตรฐาน การศกึ ษาของสถานศึกษา  ผูส อน หมายความวา ครแู ละคณาจารยในสถานศกึ ษาระดบั ตาง ๆ  ครู หมายความวา บุคลากรวิชาชีพหนึ่งซง่ึ ทาํ หนาทห่ี ลกั ทางดานการเรียนการสอนและการ สง เสริมการเรยี นรขู องผเู รยี นดวยวิธีการตา ง ๆ ในสถานศึกษาทั้งของรฐั และเอกชน  คณาจารย หมายความวา บุคลากรซึ่งทาํ หนา ทห่ี ลกั ทางดา นการเรียนการสอนและการวจิ ัย ในสถานศกึ ษาระดบั อุดมศึกษา ระดบั ปริญญาของรัฐและเอกชน

 ผูบรหิ ารสถานศกึ ษา หมายความวา บคุ ลากรวชิ าชพี ท่ีรบั ผิดชอบการ บริหารการศึกษาแตละแหงทงั้ ของรฐั และเอกชน  ผบู ริหารการศึกษา หมายความวา บุคลากรวชิ าชีพทีร่ ับผดิ ชอบการบรหิ าร การศกึ ษานอกสถานศึกษาตงั้ แตร ะดับเขตพน้ื ทกี่ ารศกึ ษาขน้ึ ไป  บคุ ลากรทางการศกึ ษา หมายความวา ผบู รหิ ารสถานศึกษา ผูบรหิ าร การศกึ ษา รวมทั้งผสู นบั สนนุ การศึกษาซึง่ เปนผทู าํ หนา ทใ่ี หบ รกิ าร หรอื ปฏิบตั ิงานเกย่ี วกับการจัดกระบวนการเรยี นการสอนการนิเทศ และการ บรหิ ารการศกึ ษาในหนว ยงานการศึกษาตา งๆ

หมวด 1 ความมงุ หมายและหลักการ  ม. 6 การจัดการศึกษาตองเปนไปเพอื่ พฒั นาคนไทยใหเปนมนษุ ย ท่สี มบูรณท ั้งรางกาย จิตใจ สรางปญ ญา ความรู และคณุ ธรรม  ม. 7 ในกระบวนการเรยี นรตู อ งมงุ ปลูกฝง จิตสาํ นึกที่ถกู ตอ ง เกี่ยวกบั 1. การเมอื งการปกครอง ระบอบประชาธปิ ไตย 2. รจู กั สทิ ธิ หนา ท่ี เสรีภาพ เคารพกฎหมาย 3. ความเสมอภาค 4. ศักดิศ์ รีความเปน มนุษย ฯลฯ

 ม. 8 การจัดการศกึ ษาใหยดึ หลกั 1. เปน การศกึ ษาตลอดชวี ติ สาํ หรบั ประชาชน 2. ใหส ังคมมีสว นรว มในการจดั การศึกษา 3. การพฒั นาสาระและกระบวนการเรียนรูใหเปน ไป อยา งตอเนื่อง

 ม. 9 การจดั ระบบโครงสรางและกระบวนการจดั การศกึ ษา ใหย ึดหลกั 1. มเี อกภาพดานนโยบาย 2. กระจายอํานาจสู เขตพ้ืนที่ สถานศกึ ษา อปท. 3. กาํ หนดมาตรฐานศกึ ษา จดั ระบบประกนั คณุ ภาพทกุ ระดบั และ ประเภทการศกึ ษา 4. สงเสริมมาตรฐานวิชาชพี ครู คณาจารย และบุคลากรทางการศกึ ษา 5. ระดมทรัพยากรจากแหลง ตา ง ๆ มาใชในการจดั การศึกษา 6. การมสี ว นรวมของบคุ คล ครอบครวั ชมุ ชน ฯลฯ

หมวด 2 สทิ ธิและหนาทที่ างการศกึ ษา  ม. 10 มสี ทิ ธิและโอกาสเสมอกันในการรับการศกึ ษา ขน้ั พ้นื ฐานไมน อยกวา 12 ป 1. ทวั่ ถึง 2. มคี ณุ ภาพ 3. ไมเ กบ็ คา ใชจา ย * การจดั การศึกษาสําหรบั คนพกิ ารใหจ ัดตงั้ แตแ รกเกดิ หรอื พบความพกิ าร โดยไมเสยี คา ใชจา ย

ม. 11 บดิ ามารดา หรือผปู กครอง มหี นาท่จี ัดใหบ ตุ รหรือ บคุ คลทอ่ี ยูในความรับผดิ ชอบไดรับการศึกษาภาคบังคบั ม. 12 บุคคล ครอบครวั องคกรชุมชน องคกรเอกชน องคก ร วชิ าชพี สถานบนั ศาสนา สถานประกอบการและสถาบนั สงั คม อนื่ มสี ิทธใิ นการจัดการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน

 ม.13 บิดามารดา หรอื ผปู กครอง มสี ิทธิ 1. การสนบั สนุนจากรัฐ ใหม คี วามรูความสามารถ 2. เงินอุดหนนุ 3. การลดหยอ นหรอื ยกเวน ภาษี

หมวด 3 ระบบการศึกษา  การจดั การศึกษามี 3 รูปแบบ คือ การศกึ ษาในระบบ การศกึ ษานอกระบบ และการศกึ ษาตามอธั ยาศยั (ม.15)  การศึกษาในระบบมี 2 ระดับ คือ การศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน และการศึกษา ระดับอดุ มศกึ ษา (ม.16)  การศกึ ษาขนั้ พ้นื ฐาน ประกอบดวย การศกึ ษาซง่ึ จดั ไมนอ ยกวา 12 ป กอน ระดับอดุ มศกึ ษา  การศึกษาภาคบังคบั 9 ป โดยเดก็ อายุยา งปที่ 7 เขา เรียนในสถานศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน จนยางเขาอายุ 16 เวน แตส อบไดชน้ั ปท ่ี 9 (ม.17)

หมวด 4 แนวการจดั การศึกษา  ยึดหลกั ผูเรยี นมคี วามสามารถเรียนรแู ละพฒั นาตนเองได และถือวา ผเู รียน สาํ คญั ที่สดุ (ม.22)  การจัดการศึกษาทุกประเภท เนน ความสาํ คญั ทงั้ ความรู คณุ ธรรม กระบวนการการเรยี นรูและบูรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบั การศึกษาในเรอ่ื งตอ ไปนี้ 1. ความรเู ร่ืองตนเอง 2. ความรูแ ละทกั ษะดา นวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 3. ความรเู กี่ยวกบั ศาสนา ศลิ ปะ วฒั นธรรม การกฬี า ภูมปิ ญญาไทย 4. ความรแู ละทักษะดานคณิตศาสตร และดา นภาษา เนนการใช ภาษาไทยอยางถูกตอ ง 5. ความรูและทักษะในการประกอบอาชีพ

 สถานศึกษามหี นาทจี่ ัดกระบวนการเรียนรู  สถานศึกษามหี นา ทจี่ ดั การประเมินผเู รียน โดยพจิ ารณาจาก – พฒั นาการของผูเรยี น – ความประพฤติ ควบคูไปกบั – การสังเกตพฤติกรรมการเรียน กับกระบวนการเรยี น การสอน – การรวมกจิ กรรม, การทดสอบ  คณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน กําหนดหลกั สูตรแกนกลาง การศึกษาขนั้ พ้นื ฐานเพ่ือความเปนไทย  สถานศกึ ษาข้ันพน้ื ฐานมหี นา ทีจ่ ัดทาํ สาระของหลกั สตู ร

หมวด 5 การบรหิ ารและการจดั การศกึ ษา  ใหก ระทรวงมอี งคกรหลกั 3 องคกร ไดแก (มาตรา 32) 1. สภาการศกึ ษา 2. คณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน 3. คณะกรรมการการอาชวี ศึกษา  พจิ ารณาใหค วามเห็นหรือใหค ําแนะนาํ แกรัฐมนตรี หรอื คณะรัฐมนตรี  และมอี ํานาจหนาที่อนื่ ตามกฎหมายกําหนด  กระทรวงการอดุ มศกึ ษา วทิ ยาศาสตร วจิ ยั และนวตั กรรม - มอี าํ นาจหนา ที่ สง เสรมิ สนับสนนุ กาํ กบั การอุดมศกึ ษา วิทยาศาสตร การวิจัยและ สรา งสรรคน วัตกรรม เพอ่ื พัฒนาประเทศเทา เทยี มการเปลย่ี นแปลงของโลก

 สภาการศึกษามหี นาท่ี 1. พิจารณาเสนอแผนการศกึ ษาแหง ชาติ ทีบ่ รู ณาการศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ทุกระดับ 2. พจิ ารณาเสนอ นโยบาย แผน และมาตรฐานการศึกษา 3. ดําเนินการประเมินผลการจัดการศกึ ษา (1) 4. ใหค วามเห็นหรอื คาํ แนะนําเกี่ยวกบั กฎหมายและกฎกระทรวง ที่ออกตาม พรบ.น้ี  การเสนอนโยบาย แผนการศกึ ษาแหงชาติ และมาตรฐานการศกึ ษา เสนอตอ คณะรัฐมนตรี คณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐานมีหนา ท่ี พิจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒั นามาตรฐานและหลกั สตู รแกนกลางการศึกษา ข้นั พื้นฐาน ท่ีสอดคลองกับ แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ และแผนการ ศกึ ษาแหง ชาติ

หมวด 6 มาตรฐานและการประกนั คณุ ภาพการศกึ ษา การประกันคณุ ภาพ ประกอบดว ยการประกันคุณภาพภายในและ ระบบการประกันคณุ ภาพภายนอก การประกันคณุ ภาพภายใน เปนหนา ทข่ี องสถานศกึ ษาและหนว ยงาน ตน สังกดั การประกันคณุ ภาพภายนอก เปน หนา ท่ีของสาํ นกั งานรับรอง มาตรฐานและประเมนิ คณุ ภาพการศกึ ษา (สมศ.เปนองคก ารมหาชน)

หมวด 7 ครู คณาจารย และบคุ ลากรทางการศึกษา กระทรวง มีหนาท่พี ัฒนาครู คณาจารย และบคุ ลากรทางการศกึ ษา ให มคี ณุ ภาพสมกับการเปนวิชาชพี ชัน้ สงู ครู ผบู รหิ ารสาถานศกึ ษา ผบู รหิ ารการศกึ ษา และบคุ ลากรทางการ ศึกษาอื่น ทงั้ ของรัฐและเอกชน ตองมใี บอนญุ าตประกอบวชิ าชพี ยกเวนบคุ ลากรท่ีจัดการศึกษาตามอธั ยาศัย ผูบริหารการศึกษาระดับ เหนอื เขตพน้ื ท่ีการศึกษา และวทิ ยากรพเิ ศษทางการศกึ ษา

หมวด 8 ทรัพยากรและการลงทนุ เพือ่ การศึกษา ใหมกี ารระดมทรัพยากรและการลงทนุ ดานงบประมาณ การเงนิ ทรพั ยสนิ ทง้ั จากรัฐ องคกรทองถิน่ บคุ คล ครอบครัว ชุมชน ฯลฯ มาใชในการจดั การศกึ ษา ใหร ฐั จดั สรรเงนิ ทุกการศึกษา ท่จี ัดโดยบุคคล ครอบครวั องคก ร ชมุ ชน องคกรเอกชน องคกรวชิ าชีพ สถานบนั ศาสนา สถาน ประกอบการ และสถาบันสังคมอ่ืน ตามความเหมาะสมและความ จาํ เปน

หมวด 9 เทคโนโลยเี พื่อการศกึ ษา รัฐตองสงเสริมและสนบั สนุนใหม กี ารผลิตและพัฒนาแบบเรียน ฯลฯ รฐั ตองจัดสรรคล่ืนความถ่ี ตอ การสงวทิ ยุกระจายเสยี ง วทิ ยุ โทรทัศน ฯลฯ เพือ่ ประโยชนตองการศึกษาทุกประเภท

กฎกระทรวง วาดว ยการแบงระดับและการเทยี บระดบั การศกึ ษานอกระบบและ การศึกษาตามอธั ยาศัย พ.ศ. 2546  การศกึ ษานอกระบบใหแบง ออกเปน 2 ระดับ 1. การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน แบง เปน 3 ระดบั 1. กอ นประถมศึกษา 2. ประถมศกึ ษา 3. มธั ยมศกึ ษา - ม.ตน - ม.ปลาย (สามัญ, อาชวี ศกึ ษา) 2. การศกึ ษาระดบั อุดมศกึ ษา 1. ระดบั ตา่ํ กวา ปริญญา 2. ระดบั ปริญญา

การศึกษานอกระบบท่จี ดั เปน หลักสตู รเฉพาะหรือหลกั สตู รฝก อบรม ตามความตอ งการของกลุมเปาหมาย และการศกึ ษาตามอัธยาศัย • สําหรบั ผเู รียนซ่ึงมอี ายุไมตํา่ กวา 20 ปบรบิ รู ณ มปี ระสบการณอ าชพี เปน หลกั แหลง ไมน อยกวา 3 ป • มีพ้นื ฐานความรูไมต ํ่ากวา ระดบั ประถมศึกษา • ผูเรียนอาจนาํ ผลการเรียน ความรูและประสบการณมาเทียบระดบั การศกึ ษา ในระบบหรือการศกึ ษานอกระบบ