รวมไอเดียการออกแบบการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (Physics)

โดย ธรี ภทั ร์ สุดถนอม คณะศึกษาศาสตร์ สาขาวิทยาศาสตรท์ ่ัวไป มหาวทิ ยาลยั รามคำ� แหง สาระส�ำคัญ กระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรมในการสร้างวงจรไฟฟ้าผ่านเกมท่ีใช้กระดาษ Post-it ฝึกการ แกไ้ ขปัญหาเฉพาะหนา้ เนอ่ื งจากรปู แบบของวงจรไฟฟ้าในแตแ่ ละกลมุ่ นน้ั แตกตา่ งกนั ทำ� ใหเ้ ราตอ้ ง ฝึกกระบวนการคิดต่อยอดจากสิ่งท่ีกลุ่มถัดมาท�ำ ว่าจะท�ำอย่างไรให้วงจรนั้นเสร็จ ใช้วัสดุน้อยชิ้น และใช้อุปกรณท์ างไฟฟ้าที่หลากหลาย ยุทธศาสตร์และวิธีการออกแบบการจัดการเรียนรู้ 1. กระตุ้นการเรียนรู้ สรา้ งความสนใจ โดยการสังเกตสิ่งรอบตวั รอบข้าง การสรา้ งค�ำถามเพ่ือถกประเด็น พร้อมทง้ั การ หาความรเู้ บ้อื งต้น เชน่ กระแสไฟฟ้าท่ีเราใช้มาจากที่ใด และมกี ระบวนการใดท่ีสร้างข้ึนมา 2. ส�ำรวจคน้ หา โดยการใชเ้ ทคโนโลยีรอบตวั เพ่ือตอบปัญหาเหลา่ นัน้ อยา่ งคร่าว ๆ 3. อธิบายการเรยี นรู้ เม่ือนกั เรียนทราบขอ้ เทจ็ จริงต่าง ๆ เก่ยี วกบั วงจรไฟฟ้า นำ� ไปสู่การอธิบายขอ้ เท็จจริง หรอื ปัญหา ของวงจรไฟฟ้า โดยการสรา้ งโจทยป์ ัญหา และแกป้ ัญหาโดยการใช้วงจรไฟฟ้าภายใต้เกม Electric circuit crosssign game 4. ขยายการเรียนรู้ การบูรณาการและการขยายขอบเขตความรู้ เพ่ือเสริมความชำ� นาญและการสรา้ งองคค์ วามรู้ใหม่ ในท่ีน้ี ผู้สอนอาจใช้วธิ ีการสรา้ งกจิ กรรมแบบเดมิ แตเ่ ปลย่ี นแปลงลักษณะโจทย์เปน็ โจทย์แบบบูรณาการ 43

5. ประเมนิ การเรียนรู้ เปน็ การประเมินผล ในขณะที่ผา่ นการสอนไปไมน่ านมาก หรืออาศัยการสอบหลังการเรียนการสอน โดยปกติ ข้นึ อยกู่ บั ความเหมาะสมในการวดั ประเมนิ ผลแบบตา่ ง ๆ กบั สภาพการจดั การเรยี นรภู้ ายใน ชนั้ เรยี น ผลลพั ธแ์ ละปั จจยั ความส�ำเรจ็ เป็นการจัดการเรียนรู้โดยอาศัยการสอนในรูปแบบ Inquiry Based Learning (ในที่น้ีจะใช้ 5E Learning) และการสรา้ งความชำ� นาญในการวเิ คราะหว์ งจรไฟฟ้าภายใตก้ ระบวนการ Game Based Learning ซ่งึ ผเู้ รยี นไดร้ บั การเรยี นการสอนวชิ าวทิ ยาศาสตรใ์ นรปู แบบทนี่ า่ สนใจมากข้นึ และกจิ กรรม ส่งผลท�ำให้ผู้สอนจัดการเรียนการสอนได้อย่างมีประสิทธิภาพมากข้นึ ผู้เรียนมีประสิทธิภาพในการ เรยี นรเู้ กย่ี วกับวงจรไฟฟ้ามากข้ึน สแกนเพ่ืออา่ นข้อมลู เพ่ิมเตมิ 44

โดย วงษ์นภา ไชยรกั ษ์ โรงเรียนยโสธรพิทยาคม สาระส�ำคญั ศึกษาเรอ่ื งการตอบสนองของพืชทม่ี ตี อ่ แรงโนม้ ถว่ งของโลก โดยทว่ั ไปพืชเมอ่ื เจรญิ เตบิ โต จะตอบสนอง ต่อแรงโนม้ ถ่วงของโลก 2 ลกั ษณะ ดังนี้ • รากของพืชจะตอบสนองตอ่ แรงโนม้ ถว่ งของโลก โดยการพุ่งเขา้ หาแรงโนม้ ถว่ ง เพราะรากพืช จะเจริญเข้าหาแรงโน้มถ่วงของโลก (Positive geotropism) เพ่ือรับน้�ำและแร่ธาตุจากดิน ดังนน้ั รากของพืชจะงอกลงสู่ใต้ดินเสมอ • ลำ� ตน้ จะสนองตอ่ แรงโนม้ ถว่ งของโลก โดยการหนแี รงโนม้ ถว่ งของโลก เพ่ือชใู บรบั แสงสวา่ ง ดังน้นั ลำ� ต้นจะพุ่งสู่อากาศ ซ่งึ มที ิศทางตรงข้ามกับราก ยุทธศาสตร์และวิธกี ารออกแบบการจัดการเรียนรู้ 1. ทดลอง เตรยี มต้นมะพร้าว จำ� นวน 2 ตน้ พันธุเ์ ดยี วกัน ซ่งึ มีขนาดลำ� ตน้ ความสูง และระยะการเพาะปลกู เท่ากัน เตรียมดินให้เรียบร้อย หลังจากนั้นน�ำต้นมะพร้าวต้นท่ี 1 และต้นที่ 2 ปลูกลงดิน วางต้น มะพร้าวต้นท่ี 1 ในแนวนอนกับพ้ืน และต้นที่ 2 วางตั้งฉากกับพ้ืนปกติ และจัดวางต้นมะพร้าว ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมมีแสงสวา่ งเพียงพอ รดน้ำ� ทกุ 3 วนั แต่ไม่ให้น้�ำขงั มากเกนิ ไป 2. บนั ทึกและสังเกต ท�ำการบันทึกภาพและวิดีโอตั้งแต่วันแรกท่ีปลูกสังเกตลักษณะของล�ำต้นของมะพร้าวทั้ง 2 ต้น โดยจะท�ำการบนั ทกึ ผลทกุ ๆ 3 วัน เปน็ ระยะเวลา 2 เดือน 45

ผลลัพธแ์ ละปั จจยั ความส�ำเรจ็ การทดลองน้ีจะท�ำให้นักเรียนได้ความรู้เร่ืองแรงโน้มถ่วงของโลก จากการสังเกตการเจริญเติบโต ของตน้ มะพร้าวทปี่ ลกู แบบต้งั ข้นึ ปกติ และปลูกแบบแนวนอน โดยมีการถ่ายวีดโี อสั้น ๆ เกบ็ ไว้เปน็ ระยะ ๆ บางช่วงอาจจะไม่เห็นการเปล่ียนแปลงมากนัก เพราะต้นมะพร้าวมีการเจริญเติบโตช้า แตก่ เ็ ปน็ ไปตามหลักการทางวทิ ยาศาสตร์ สแกนเพ่ืออา่ นขอ้ มูลเพ่ิมเตมิ 46

โดย อมรรัตน์ พิมพะ และ จารุวรรณ นิ่มตลุง โรงเรียนท่าช้างวิทยาคาร สาระส�ำคัญ การเคล่อื นที่ เม่อื เวลาเปลยี่ นไป วตั ถเุ ปลีย่ นแปลงตำ� แหนง่ วตั ถนุ ัน้ จะมกี ารเคล่อื นที่ ในชีวิตประจำ� วนั เราพบเห็นส่ิงต่าง ๆ เคล่ือนที่มากมาย ถ้าเราทราบต�ำแหน่งเร่มิ ต้นเส้นทางการเคล่ือนที่ และต�ำแหน่ง สุดท้ายของการเคล่ือนที่ เราจะได้ระยะทาง ยทุ ธศาสตร์และวธิ กี ารออกแบบการจัดการเรยี นรู้ 1. ส�ำรวจค้นหา ส�ำรวจมดในพ้ืนที่ จากนั้นพานกั เรียนทำ� การบนั ทกึ การเดินของมด เพ่ือหาระยะทางและอตั ราเรว็ 2. สังเกต สังเกตการเคล่อื นทีข่ องมดทเี่ กิดข้ึน ผลลัพธ์และปั จจัยความส�ำเร็จ นกั เรยี นได้ทดลองการเรยี นรูจ้ ากสิ่งรอบตัว โดยฝกึ ทกั ษะการสังเกต การคิดวิเคราะห์ เช่ือมโยงกบั ความรเู้ รอ่ื งการเคลอ่ื นท่ี ความกลา้ ของนกั เรยี นทจี่ ะแสดงความคดิ เหน็ โดยไมก่ ลวั การโดนตดั สินวา่ ผิดหรือถูก เพราะผดิ หรือถูกคอื การเรยี นรู้เชน่ เดยี วกัน 47

สแกนเพ่ืออ่านขอ้ มูลเพ่ิมเตมิ 48

รางวลั ชนะเลศิ คลิปสอนวิทยาศาสตร์ Science Media Designer 49

แรป“รแปมวรตวรตอดะ่กดะรแป“่กงสเเ็มยวสเรนรตขิ็ยทรเอดัง็วะิท้ือ่า้กน็วังธงสอดเมธห็ยด้อือริภขิทธ้วไภเิาัง็วหธว้า้านปธิยบขาอดมยพาิบ้อืกภิคอพาขธ้วไคาหยอ่างป�าอิยบยใำ�ใพานศรฟกงนคศานรขา”ัพยฟอ่คิส�าาอัคพยในศยรกิทิสลงนกลทลา”ัลพไ็ฟิปิ์คกสปิะ์ยดะสกสทปิสลส์ใเปล้เอนไ็มิปิม์เ์กรใอระปดีนยสบะกปกสะเยี ้้าวอบดมทเ์ราวใาดหปัตีนยรระกทกตัตกม้าวบดิยาตายิ่าหตาาตัตรทรอ่กงา่อ่ยรมวั ัิยวแตงาแทาเตๆ“เ“รอ่ก่าลยลกแ่ีออัวแๆง้ขสมทขท้สะเ“ะกทลแี่ักมทอตตๆจ้มม้สข่ตีทกจะ่ีตอรอกักมทตจอ้้ะมางิม้อมาจก่ีตรรนงอขกัร”ง”ะางิตจ้อมอา่จตจนรนขส�ำง่า”งนะ�าา่ต่าอ ี้งจนคนจ้ีงสแ่างน�าจแ่างลึใงนลคๆี้ๆจสงึเปิละจใแลลนเะๆนไจแนึงลปิลอืไใวนคี้เ่นัตวอืะนจกล้แไ่ันอืซ้นทก่คค้ีเวอื ตทลซ่แ่งึันำ�เอืวเ้กลค่่ช�าา่ใึงไตทซาเเหเใ่าดญิวไลม่ค่ช�าึรงหเ้นดาแ้ใา่ญิสรอ่ืวไ้นชหมเกั้แดจ่อืางนรวัก้นชสมเจ้ง้งแร่ือในรวเักนสร้สางจจงรยีในเวาในส�รน้ำงีหยรนใจวใหาใ�สา้นัฟี้หยนหไในจวหร�าฟ้มนกหไสิด้ใน้นั ับหรมหส่ได้ถ็สิิกสู้นักับรผม่ส้ดิาูสกูกสกนั็ถบผ่สมทู้าูสสน์ทอ็ถกุผกูมาู้าทสี่น์อุกะ�ำกูมรทู้ทาผ่ีสนุกะใตทถราา�่ีสหตนกูผใอรถใา�เนจผห้อปใรหถใมกู เแใหจมมกูยีัรห้ญนเปจร้หแนคปดียนัมา่ญแียหัมา่คญส่เนไรดคบสนปดาหไู้่นเรไหใ่นเบ้อืรดไไู้าไปใบหู้าไปใงด้ืใอดจ้อไ้ืใอดจข้หไตงอ้ย้อดหไงบ้อดข้ ไต้นย่ายดอ้ข้ ตยคดอ้บง้่าวนบ่ายเ้ ้น่ายเ้ดิคมหงงา่คว่าหงว่าีนิด็มง่านดิ็มง่าี ี ว“ิธมีกอวางธิ รขีกคา้ าิดมรไควปดิ ิเกคอว่ รเินาคะ”รหกา์ ะไ็ คดหว้์ เาคปมว้าทาหมุ่มมทเาทุ่มยเทแทแ่ี ลแทะลจ้คะรวคงิ าขวมอายมงงิ่ ยคใง่ิลหใปิญหนญ่ขคี้ อ่ขอื งอเงช“ญิเ“หเชลหวา่ล”น่าใ”นหนักฟ้ กัวิสิทวิกทิยสยา์อศาะศาตสาอสตมตรนร์ า่์ สนใจ ไดเ้ หน็ วิธกี ารคิด วเิ คราะห์ ความทมุ่ เท และความย่งิ ใหญ่ของ “เหล่า” นกั วทิ ยาศาสตร์ สแสกแนกเนพเ่อืพด่อื คู ดลคู ปิ ลปิ 50

บางครงั้ ครตู อ้ งเรง่ สอนใหจ้ บตามเน้อื หาทก่ี ำ� หนด และดว้ ยวชิ าฟิสิกส์เปน็ วชิ าอนั ดบั ตน้ ๆ ท่ีถูกมองว่ายากด้วยสมการ การค�ำนวณ และต้องสอดคล้องกับเน้ือหา ท�ำให้เป็นไปได้ ยากมากทจ่ี ะเขา้ ใจได้ง่าย เดก็ เกดิ ความสับสน ไม่เขา้ ใจ และมองไมเ่ หน็ ภาพว่าวิชาฟิสิกส์ จะไปอยู่ในชีวิตประจ�ำวันเราได้อย่างไร วันนี้จึงอยากขอน�ำเสนอไอเดียการสอน กิจกรรม ความลบั ของแมเ่ หลก็ ดดู โดยใชอ้ ปุ กรณป์ ระกอบการสอนทที่ ำ� ไดเ้ องทบ่ี า้ นดว้ ยวสั ดทุ ห่ี างา่ ย และมเี กมสนกุ ๆ ใหเ้ ดก็ ๆ ตอบหลงั จากจบการสอน สแกนเพ่ือดูคลปิ 51

ปรากฏการณก์ ารถ่ายโอนพลังงานความร้อนและพลงั งานคล่นื จากแหลง่ กำ� เนิดไปยงั บรเิ วณโดยรอบผา่ นตวั ตา่ งกนั ทำ� ใหส้ สารทไ่ี ดร้ บั พลงั งานเกดิ การเปลยี่ นแปลงทางกายภาพ และสามารถนำ� ความรู้ไปตอ่ ยอดในการแปรรปู ผลไมอ้ ยา่ งเหมาะสมและถูกวธิ ี สแกนเพ่ือดูคลิป 52

เม่อื มกี ระแสไฟฟ้าไหลตดั ผา่ นสนามแมเ่ หลก็ จะนำ� มาซ่งึ แรง และแรงเปน็ สาเหตทุ ที่ ำ� ให้ เกดิ การเคล่อื นที่ และเราสามารถทำ� นายความสัมพันธร์ ะหว่างกระแสไฟฟ้า สนามแม่เหลก็ และแรง โดยใช้กฎมอื ขวาได้ เปน็ การเล่าใหฟ้ ังผ่านการทดลอง สแกนเพ่ือดูคลิป 53

รางวลั ชมเชยคลปิ สอนวิทยาศาสตร์ Science Media Designer 54

สอนการใช้ Application Physics Lab ในการเขียนเส้นแรงไฟฟ้า โดยใช้อุปกรณ์ สมาร์ทโฟนท่ีตดิ ตัง้ Application Physics Lab สแกนเพ่ือดคู ลปิ 55

จากการสอนเรอ่ื งการอา่ นคา่ ตวั ตา้ นทานพบวา่ นกั เรยี นส่วนใหญจ่ ะอา่ นคา่ ไมไ่ ดเ้ นอ่ื งจาก จำ� ตวั เลขจากแถบสีไมไ่ ด้ จงึ คดิ เทคนคิ การจำ� ข้นึ มาโดยใชเ้ หตกุ ารณร์ งุ้ กนิ น้ำ� ในชวี ติ ประจำ� วนั มาเปน็ ตัวกลางในการจำ� คา่ จากแถบสี สแกนเพ่ือดคู ลิป 56

รวมรุ่น Science Learning Designer 57

58

59

60

รวมรนุ่ Science Inspirator 61

62

63

รวมร่นุ Science Media Designer 64

65

66

คณะผู้จัดทำ� 67

คณะผจู้ ัดทาํ ท่ีปรกึ ษา ดร.อรรถพล สังขวาสี เลขาธิการสภาการศึกษา (1 ตุลาคม 2564 - ปัจจบุ ัน) ดร.อาํ นาจ วิชยานวุ ตั ิ เลขาธิการสภาการศึกษา (1 ตลุ าคม 2563 - 30 กนั ยายน 2564) ดร.อุษณยี ์ ธโนศวรรย์ รองเลขาธกิ ารสภาการศึกษา (18 มกราคม 2563 - 30 กนั ยายน 2564) ดร.สวสั ดิ์ ภู่ทอง รองเลขาธิการสภาการศึกษา (1 ตุลาคม 2560 - ปัจจบุ นั ) คณะผจู้ ัดทํา ท่ีปรึกษาโครงการวทิ ย์ยายุทธ ศาสตราจารย์ ดร.สุพจน์ หารหนองบัว หวั หนา้ โครงการวทิ ยย์ ายทุ ธ ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.สุระ วฒุ พิ รหม คณะทาํ งานโครงการวทิ ยย์ ายทุ ธ บริษัท อินสครู จาํ กัด บรรณาธกิ าร นกั วชิ าการศกึ ษาชาํ นาญการพเิ ศษ นางสาวกรกมล จึงสําราญ นักวิชาการศึกษาปฏบิ ตั ิการ นางสาวนริศรา ใจคง นักวิชาการศึกษาปฏิบตั ิการ นายศัพทสร ทองด ี ผรู้ ับผดิ ชอบ นกั วชิ าการศกึ ษาชาํ นาญการพเิ ศษ นางสาวกรกมล จึงสําราญ นกั วชิ าการศกึ ษาชาํ นาญการพเิ ศษ นางสาวทศั น์วลยั เนยี มบบุ ผา นกั วชิ าการศึกษาชาํ นาญการ นายเอกพล ดวงศรี นักวชิ าการศึกษาปฏิบัติการ นางสาววรากร สายแกว้ นักวิชาการศึกษาปฏิบตั ิการ นางสาวนริศรา ใจคง นักวิชาการศึกษาปฏบิ ตั ิการ นางสาวสิริกานต์ แกว้ คงทอง นกั วิชาการศึกษาปฏบิ ัติการ นางสาวสุชาดา กลางสอน นกั วชิ าการศึกษาปฏิบตั ิการ นายศัพทสร ทองดี 68

คณะผ้จู ัดทาํ (ตอ่ ) ภาพประกอบ บริษัท อินสครู จํากัด หนว่ ยงานรบั ผิดชอบ สํานักมาตรฐานการศึกษาและพัฒนาการเรยี นรู้ สํานักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ 99/20 ถนนสุโขทัย เขตดสุ ิต กรุงเทพฯ 10300 โทร. 02-668-7123 ต่อ 2542 โทรสาร 02-243-1128 เวบ็ ไซต์ http://www.onec.go.th 69

70