ชุดที่ 5 เรื่องเครื่องมือทางภูมิศาสตร์

หนา้ 1

หนา้ 2 คํานํา ชุดการสอนเรื่อง แผนทแี่ ละเครื่องมือทางภูมศิ าสตร์ นี้จดั ทําขึ้นเพอ่ื ประกอบการเรยี นรู้ รายวชิ าสงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วิชา ส33101 สําหรับชัน้ มธั ยมศึกษาปีที่ 6 ทกี่ าํ ลงั ศึกษาอยู่นี้ คือชดุ ท่ี 5 เรื่อง เครือ่ งมอื ทางภูมิศาสตร์ โดยมุ่งเนน้ ให้นักเรียนไดร้ ู้จักคน้ ควา้ หาความรดู้ ้วย ตนเองซึ่งในเอกสารชดุ การสอนนีป้ ระกอบดว้ ยคําแนะนําสําหรับครู คาํ แนะนาํ สําหรับนกั เรียน มาตรฐานการเรยี นรู้ ตวั ช้วี ดั จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน ใบความรู้ ใบงาน เฉลยใบงาน แบบทดสอบหลังเรยี น และเฉลยแบบทดสอบหลังเรียน ผู้จัดทาํ ขอขอบพระคณุ ผู้เชีย่ วชาญทุกทา่ น ซึง่ ได้แก่ นางทองดี วรรณวงษ์ ครโู รงเรยี นขขุ นั ธ์ วิทยฐานะครูชํานาญการพิเศษ ผเู้ ชย่ี วชาญด้านเนอ้ื หา นางวาสินยี ์ ประทุม ครโู รงเรียนขุขันธ์ วิทยฐานะครชู ํานาญการพเิ ศษ ผเู้ ชีย่ วชาญดา้ นแผนการจดั การเรียนรู้ นางอจั ฉฎาพร เคราะหด์ ี ศึกษานิเทศก์ วิทยฐานะชํานาญการพเิ ศษ ผู้เชย่ี วชาญด้านการวดั ประเมนิ ผล ดร.อนรรฆศกั ดิ์ ยศวจิ ติ ร ครโู รงเรยี นขขุ ันธ์ วิทยฐานะครชู ํานาญการพเิ ศษ ผูเ้ ชยี่ วชาญดา้ นหลักสตู ร และการสอน และนายสวุ ัฒน์ เกิดปราชญ์ ครูโรงเรยี นขขุ ันธ์ วิทยฐานะครูชาํ นาญการพเิ ศษ ผ้เู ชยี่ วชาญด้านส่อื และนวตั กรรม ที่ใหค้ ําแนะนาํ และปรบั ปรงุ ชดุ การสอนชุดน้ีจนสาํ เรจ็ ลลุ ว่ งไปไดด้ ้วยดี จงึ ขอขอบพระคุณเป็นอย่างสูง มา ณ โอกาสนดี้ ว้ ย หวงั เป็นอย่างยิ่งว่า ชุดการสอนวชิ าสังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วิชา ส33101 ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 6 เร่อื ง แผนที่และเครอื่ งมอื ทางภูมศิ าสตร์ ชดุ นจ้ี ะเปน็ ประโยชน์ต่อการพัฒนา นกั เรียนให้บรรลมุ าตรฐานการเรียนรู้ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน 2551 และให้ครู สามารถใช้พัฒนาการเรยี นการสอนให้เกิดคณุ ภาพสงู สุด อย่างไรกต็ ามหากมขี ้อบกพร่องหรือ ข้อผิดพลาดประการใด ผูจ้ ดั ทํามีความยินดีและขอบพระคณุ ยงิ่ หากได้รับคําแนะนาํ ทีค่ วรแก้ไขจากผู้ใช้ ชุดการสอนชุดน้ี จํารูญ ใจนวน

สารบญั หน้า 3 คาํ แนะนําสําหรับครู หน้า คาํ แนะนาํ สําหรับนกั เรียน 1 มาตรฐาน ตวั ชวี้ ัด และจดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 2 แบบทดสอบกอ่ นเรียน 3 เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น 4 ใบความรู้ 6 ใบงานที่ 1 7 เฉลยใบงานที่ 1 14 แบบทดสอบหลงั เรียน 15 เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น 16 18

หน้า 4 คาํ แนะนําสําหรบั ครู ชดุ การสอนเร่อื ง แผนทแี่ ละเครอ่ื งมอื ทางภูมศิ าสตร์ รายวชิ าสังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหสั วิชา ส33101 มีทงั้ หมด 10 ชุด ชดุ ทก่ี ําลังศึกษาอย่ใู นขณะนี้คือชดุ ท่ี 5 เรือ่ งเครื่องมอื ทางภูมศิ าสตร์ เพือ่ ใหบ้ รรลจุ ดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ ครผู สู้ อนควรปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1. ทดสอบกอ่ นเรียนเพ่อื วดั พ้นื ฐานความรูข้ องนกั เรยี น 2. จัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนโดยใช้ชุดการสอนควบคู่กบั แผนการจดั การเรยี นรู้ 3. หลงั จากนักเรยี นศกึ ษาเน้ือหาในชุดการสอนแลว้ ใหน้ ักเรยี นตอบคาํ ถามจากใบงาน 4. ขณะท่นี ักเรียนปฏิบตั ิกจิ กรรมทง้ั กจิ กรรมเด่ียวหรอื กจิ กรรมกลมุ่ ครคู วรดแู ลใหค้ าํ แนะนํา อยา่ งใกลช้ ิด 5. ทดสอบความร้หู ลังเรยี นหลงั จากทนี่ กั เรยี นเรยี นจบแตล่ ะชดุ การสอน 6. ใชเ้ ปน็ สือ่ การสอนสําหรับครู 7. ใชเ้ ปน็ แบบเรียนทีใ่ หน้ ักเรยี นไดเ้ รยี นรแู้ ละซ่อมเสรมิ ความรู้ด้วยตนเอง

หนา้ 5 คาํ แนะนําสําหรับนักเรียน ชดุ การสอนเร่ือง แผนทแี่ ละเครือ่ งมอื ทางภูมศิ าสตร์ รายวชิ าสังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหสั วชิ า ส33101 มที ง้ั หมด 10 ชุด ชดุ ที่กําลังศกึ ษาอยใู่ นขณะนีค้ ือชดุ ท่ี 5 เร่อื งเคร่อื งมือทางภูมศิ าสตร์ เพอื่ ให้บรรลุจดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ นักเรยี นควรปฏบิ ัตติ ามคาํ แนะนาํ ดังน้ี 1. นักเรยี นศกึ ษามาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชว้ี ัดและจดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ให้เขา้ ใจ 2. นักเรียนทาํ แบบทดสอบก่อนเรียนเพอื่ วัดพื้นฐานความรู้ของนักเรยี นก่อนเรยี น 3. นักเรยี นศกึ ษาใบความรแู้ ละทาํ ใบงานระหวา่ งเรยี นเพื่อดวู า่ นกั เรียนเขา้ ใจเน้อื หาที่ศกึ ษา มาแลว้ มากนอ้ ยเพยี งใด 4. ถ้านกั เรียนสามารถทาํ ใบงานไดต้ ามเกณฑท์ ีก่ าํ หนดนักเรยี นสามารถศกึ ษาเนอ้ื หาอน่ื ต่อไปได้ แตถ่ า้ นกั เรียนไดค้ ะแนนตํ่ากว่าเกณฑใ์ หน้ กั เรยี นกลับไปศึกษาเนอ้ื หาใหม่อกี ครง้ั 5. อย่าเปดิ ดูคาํ ตอบกอ่ นทีน่ ักเรยี นจะทาํ แบบทดสอบหรือใบงาน ความซ่ือสัตย์ การมวี นิ ยั ใน ตนเอง และความรับผดิ ชอบจะชว่ ยให้นกั เรียนประสบความสําเรจ็ ในการเรยี นจากชดุ การสอนน้ี 6. นักเรยี นทาํ แบบทดสอบหลงั เรยี นเพ่อื ตรวจสอบความก้าวหน้าหลงั เรยี น

หน้า 6 มาตรฐาน ตวั ชว้ี ดั และจดุ ประสงค์การเรยี นรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระท่ี 5 ภูมศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 5.1 เข้าใจลกั ษณะของโลกทางกายภาพและความสัมพนั ธ์ของสรรพสงิ่ ซึ่ง มีผลตอ่ กันและกนั ในระบบของธรรมชาติ ใชแ้ ผนที่และเคร่อื งมอื ทางภมู ิศาสตรใ์ นการค้นหา วิเคราะห์ สรปุ และใช้ข้อมูลข้อมลู ภมู ิสารสนเทศอย่างมีประสิทธิภาพ ตวั ช้ีวดั ส 5.1 ม.4-6/1 ใชเ้ ครือ่ งมือทางภมู ิศาสตร์ในการรวบรวม วิเคราะห์และนําเสนอขอ้ มลู ภูมสิ ารสนเทศอยา่ งมีประสิทธภิ าพ จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ นักเรยี นมีความรู้ความเข้าใจในเร่อื งเครื่องมือทางภมู ศิ าสตร์และสามารถเลือกใช้ได้ถกู ตอ้ ง เหมาะสม 1. ระบแุ ละเลือกใชเ้ ครือ่ งมือทางภูมศิ าสตร์แต่ละชนิดไดถ้ กู ตอ้ ง 2. บอกประโยชน์ของเคร่ืองมือทางภมู ศิ าสตรแ์ ละการนาํ ไปใชใ้ นชวี ติ ประจาํ วนั ได้

หน้า 7 แบบทดสอบก่อนเรยี น วชิ าสังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหสั วิชา ส33101 ชัน้ มธั ยมศึกษาปที ่ี 6 หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 1 แผนทแ่ี ละเคร่ืองมือทางภูมศิ าสตร์ ชุดที่ 5 เร่ือง เคร่อื งมอื ทางภมู ิศาสตร์ คําชี้แจง นกั เรียนเลอื กคาํ ตอบทถี่ ูกต้องทส่ี ุดเพยี งข้อเดยี ว โดยทาํ เครอ่ื งหมาย X ลงใน กระดาษคาํ ตอบ 1. เครื่องมอื ใดสําคญั ทส่ี ดุ สําหรบั นกั เดินเรือ ก. เข็มทิศ ข. แผนทีด่ าว ค. แผนที่ภมู ิประเทศ ง. กลอ้ งสอ่ งทางไกล 2. ถ้าตอ้ งการวัดระยะทางในแผนทท่ี ่เี ปน็ เส้นคดหรอื เสน้ โค้งจะตอ้ งใช้สิ่งใดวดั ก. ไม้เมตร ข. เสน้ ด้าย ค. ไม้บรรทดั ง. ไมโ้ ปรแทรกเตอร์ 3. ข้อใด ไม่ใช่ เครอื่ งมอื ทางภมู ศิ าสตร์ ก. แผนที่ ข. เขม็ ทศิ ค. นาฬกิ า ง. ภาพถ่ายทางอากาศ 4. อปุ กรณ์ทใ่ี ช้ศกึ ษาวเิ คราะหร์ ปู ถ่ายทางอากาศ เพื่อพิจารณาความสูงตาํ่ ของลักษณะภูมิประเทศใน พนื้ ทีแ่ ห่งหน่งึ คอื ขอ้ ใด ก. กล้องสามมติ ิ ข. กล้องวัดระดับ ค. เครอ่ื งไฮโกรมเิ ตอร์ ง. เครือ่ งไซโครมิเตอร์

หนา้ 8 5. กรมอตุ นุ ิยมวทิ ยาออกประกาศเตอื นเรือ่ งพายไุ ต้ฝุน่ “มยุ่ ฟา้ ” ทาํ ให้เจา้ หนา้ ท่สี ถานตี รวจอากาศตาม ชายฝ่งั ทะเลด้านอา่ วไทยต้องคอยสังเกตการณเ์ ครอ่ื งมอื ทางภูมิศาสตร์ประเภทใดมากที่สุด ก. เครือ่ งวดั นาํ้ ฝน ข. เคร่อื งแอนิรอยด์ ค. เครือ่ งไฮโกรมิเตอร์ ง. เคร่ืองแอนนิมอมิเตอร์ 6. เครอ่ื งมอื ทางภมู ิศาสตรช์ นิดใดทใ่ี ช้วดั ความกดอากาศ ก. บารอมเิ ตอร์ ข. ไฮโกรมิเตอร์ ค. ไซโครมิเตอร์ ง. เทอรโ์ มมิเตอร์ 7. ขอ้ ใดเป็นเคร่ืองมอื ทางภมู ิศาสตร์ประเภทให้ข้อมลู สารสนเทศท่ตี อ้ งนํามาวเิ คราะห์ และแปลความหมาย ก. เขม็ ทศิ และกลอ้ งวดั ระดบั พ้ืนท่ี ข. เครอ่ื งวดั น้ําฝนและเทอรโมมิเตอร์ ค. รูปถา่ ยทางอากาศและภาพจากดาวเทียม ง. แผนทแี่ สดงเขตการปกครองของประเทศ 8. ข้อใดเปน็ ประโยชน์ของก้อนถว่ งนาํ้ หนกั ในเคร่ืองมอื วัดพนื้ ที่ ก. บอกตาํ แหนง่ ของพื้นที่ ข. ใหข้ ้อมลู อาณาเขตพ้นื ที่ ค. ใช้เปน็ จุดสงั เกตในการวดั พืน้ ที่ ง. ป้องกนั การเคลื่อนทบี่ ริเวณจุดท่วี ่าง เดี๋ยวเรา 9. เครอื่ งมอื ชนิดใดท่ีใชใ้ นการวดั ความช้ืนสัมพัทธ์ในอากาศ ก. บารอกราฟ ไปดคู าํ ตอบกัน ข. ไซโครมิเตอร์ ค. เทอรโ์ มกราฟ ง. เทอร์โมมเิ ตอร์ 10. เสน้ ผมทอ่ี ยู่ในไฮโกรมิเตอร์มคี ุณสมบัตอิ ยา่ งไร ก. ช่วยใหค้ า่ ของความชื้นคงที่ ข. ช่วยยึดอุปกรณ์เขา้ ไว้ดว้ ยกัน ค. เปล่ียนแปลงตามอณุ หภูมขิ องอากาศ ง. เปล่ียนแปลงตามปรมิ าณความชน้ื ในอากาศ

หน้า 9 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น วชิ าสังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหัสวิชา ส33101 ช้นั มธั ยมศึกษาปีท่ี 6 หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 1 แผนทแี่ ละเคร่อื งมือทางภูมิศาสตร์ ชดุ ที่ 5 เรือ่ ง เครื่องมอื ทางภมู ิศาสตร์ ขอ้ 1. ก ข้อ 2. ข ขอ้ 3. ค ขอ้ 4. ก ข้อ 5. ง ข้อ 6. ก ข้อ 7. ค ขอ้ 8. ง ข้อ 9. ข ข้อ 10. ง ตบมอื ให้ นะครบั

หนา้ 10 ใบความรู้ วิชาสังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม รหสั วิชา ส33101 ช้ันมัธยมศกึ ษาปีที่ 6 เรือ่ ง เครือ่ งมอื ทางภูมิศาสตร์ เคร่ืองมอื ประเภทอปุ กรณท์ างภมู ิศาสตร์ อปุ กรณท์ างภูมศิ าสตร์ หมายถงึ อุปกรณท์ ใ่ี ชว้ ดั หรือเก็บขอ้ มลู ทางภูมิศาสตร์ในด้านตา่ งๆ เช่น ทิศ ระยะทาง ความสงู ตาํ แหนง่ ท่ีตง้ั อณุ หภมู ิของอากาศ และปริมาณนา้ํ ฝน เปน็ ตน้ สรุปไดด้ ังนี้ 1. เข็มทศิ เปน็ เคร่ืองมอื บอกทศิ อยา่ งงา่ ยๆ โดยจะทําปฏกิ ิรยิ ากับแมเ่ หลก็ โลก และแสดงคา่ ของมมุ บนหนา้ ปัด วิธีใชเ้ ขม็ ทศิ คอื วางเขม็ ทศิ ในแนวระนาบ ปรับหมุนหน้าปัดใหท้ ศิ บอกค่าบนหน้าปดั อยู่ในตาํ แหนง่ ทห่ี ันไปทางทิศเหนอื แม่เหล็กโลก ต่อจากน้ันจึงนําเขม็ ทศิ หันเขา้ หาตําแหน่งทต่ี อ้ งการวดั มมุ เชน่ เสาธงโรงเรยี น เขม็ ทศิ กจ็ ะบอก ให้ทราบว่าเสาธงของโรงเรียนอยใู่ นทิศใด และทํามุมกีอ่ งศากับทิศเหนือแม่เหลก็ โลก ภาพเข็มทศิ ท่ีมา : www.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%A1% E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%A8 สืบคน้ วันท่ี 24 พฤศจิกายน 2554 2.เคร่ืองมอื วดั พ้นื ท่ี (Planimeter) มีลักษณะคล้ายไมบ้ รรทัดทําดว้ ยโลหะยาวประมาณ 1 ฟุต ใช้ สาํ หรบั วัดพนื้ ท่ีในแผนที่ โดยเครอ่ื งจะคํานวณใหท้ ราบค่าของพืน้ ที่และแสดงค่าบนหนา้ ปัด ภาพเครือ่ งมือวัดพนื้ ท่ี ทม่ี า : www.learners.in.th/media/files/77384 สบื คน้ วนั ท่ี 25 พฤศจกิ ายน 2554

หนา้ 11 3. เทปวัดระยะทาง ใชส้ ําหรบั วดั ระยะทางของพ้นื ท่ี เมอ่ื ลงไปสํารวจหรือเกบ็ ข้อมลู ภาคสนาม เทปวดั ระยะทางมี 3 ชนดิ ไดแ้ ก่ เทปทท่ี ําดว้ ยผา้ เทปท่ที ําด้วยโลหะ และเทปท่ที าํ ดว้ ยโซ่ ภาพเทปวัดระยะ ท่มี า : www.learners.in.th/blogs/posts/520099 สบื ค้นวนั ที่ 25 ธันวาคม 2554 4. เคร่ืองมอื ย่อขยายแผนท่ี (Pantograph) เปน็ อุปกรณท์ ีใ่ ช้จัดทาํ แผนท่อี ย่างหนึ่ง เพื่อย่อ หรอื ขยายแผนทใี่ หไ้ ดข้ นาดหรอื มาตราส่วนตามท่ตี อ้ งการ โดยทว่ั ไปนยิ มใช้แบบโตะ๊ ไฟ ซ่งึ มแี ทน่ วางแผนท่ีตน้ ฉบับและมีไฟส่องอยู่ใต้กระจก ทาํ ให้แผนทต่ี ้นฉบบั ปรากฏเป็นเงาบนกระจกอยา่ งชดั เจน ทง้ั นผี้ จู้ ัดทาํ แผนที่ ดังกลา่ ว จะต้องลอกลายเพื่อยอ่ หรือขยายแผนท่ีดว้ ยมอื ของตนเอง ภาพเคร่ืองมอื ยอ่ ขยายแผนท่ี ที่มา : www.learners.in.th/blogs/posts/32187 สบื คน้ วนั ที่ 25 ธนั วาคม 2554

หนา้ 12 5. กล้องวัดระดบั (Telescope) เป็นอุปกรณว์ ดั ระดบั ความสูงจากพ้ืนดิน เพือ่ สํารวจพืน้ ท่ี สร้างถนน โดยจะชว่ ยกาํ หนดระดบั แนวถนนได้ตามท่ตี อ้ งการ ภาพกลอ้ งวดั ระดับ ท่มี า : www.thaiequipments.com สืบค้นวันที่ 25 ธันวาคม 2554 6. กล้องสามมติ ิ หรือ สเตรโิ อสโคป (Stereoscope) เป็นอปุ กรณท์ ใ่ี ชด้ รู ปู ถ่ายทางอากาศ เพ่อื พิจารณาความสูงตาํ่ ของลกั ษณะภมู ปิ ระเทศในพืน้ ทนี่ น้ั ๆ ภาพกลอ้ งสามมติ ิ ที่มา : www.sci4fun.com/stereo/stereo.html สืบคน้ วนั ท่ี 25 ธันวาคม 2554

หน้า 13 เครื่องมือวดั ลักษณะอากาศ เครอ่ื งมือวดั ลกั ษณะอากาศ เป็นอปุ กรณท์ ่ีใชศ้ กึ ษาทางภมู ศิ าสตร์อย่างหนึ่ง มหี ลายชนิดดังน้ี 1. เทอรโ์ มมิเตอร์ (Thermometer) เปน็ อปุ กรณท์ ใี่ ชว้ ดั อุณหภมู ิของอากาศ โดยทว่ั ไปนิยมใช้ แบบหลอดแกว้ ทีบ่ รรจุปรอทหรือแอลกอฮอลไ์ วภ้ ายใน คา่ ของอุณหภูมมิ ี 2 ระบบดงั นี้ 1. ระบบเซลเซยี ส ( 0 - 100 องศา ) 2. ระบบฟาเรนไฮต์ ( 32 – 212 องศา ) 2. บารอมเิ ตอร์ (Barometer) เป็นอุปกรณ์ทใ่ี ชว้ ดั ความกดอากาศ มี 2 ชนดิ คือ แบบปรอท ซ่งึ ประกอบด้วยอุปกรณส์ ําคญั 2 อย่าง คือ หลอดแกว้ และอา่ งแก้วทบ่ี รรจุปรอท ภาพบารอมเิ ตอร์แบบปรอท ท่ีมา : www.kanta.ac.th/media/sci/www.lesa.in.th/atmosphere/atm_pressure/ atm_pressure/atm_pressure.htm สบื ค้นวนั ที่ 25 ธนั วาคม 2554 แบบแอนิรอยด์ (Aneroid) เป็นแบบตลับโลหะขนาดเลก็ ที่หนา้ ปดั มีเขม็ แสดงค่าความกด อากาศไว้ ภาพบารอมิเตอร์ ทม่ี า : www.wikipedia.org/wiki/บารอมเิ ตอร์ สืบคน้ เมอื่ 25 ธนั วาคม 2554

หนา้ 14 3. แอโรเวน (Aerovane) คือ เครอ่ื งทว่ี ัดทั้งทศิ ทาง และความเรว็ ของลม การหมุนของใบพดั แสดงความเรว็ ของลมโดยอ่านจากหน้าปัดของเครอื่ งวัดโดยตรง แยกตามลักษณะการใชง้ านได้ 2 ชนิด ดังนี้ แอนนโิ มมิเตอร์ (Anemometer) ใช้วัดความเร็วของลม ภาพแอโรเวน ทีม่ า : www.joobza.thaiza.com สืบคน้ วันท่ี 26 ธนั วาคม 2554 วนิ เวน (Wind Vane) ใชว้ ัดทศิ ทางของลม มลี ักษณะเปน็ รปู ไก่ หรือ ลูกศร ภาพวนิ เวน ทีม่ า : www.marine.tmd.go.th/thai/windhtml/windhtml.html สืบคน้ วนั ที่ 26 ธันวาคม 2554

หน้า 15 4. เครือ่ งวัดนา้ํ ฝน (Rain Gauge) ทาํ ดว้ ยโลหะทรงกระบอก หรอื แก้วซ้อนกัน 2 ชน้ั เครือ่ งวดั ฝนแบบแกว้ ตวง เปน็ ท่ีนยิ มกัน แพรห่ ลายรูปรา่ งเปน็ รปู ทรงกระบอกกลมตลอด หรอื บางทีทาํ ให้ก้นผายออกเพือ่ ใหต้ ้ังไดม้ ัน่ คงข้ึน ตัวเคร่ืองทําด้วยเหล็ก หรือทองแดงท่ไี ม่เป็นสนมิ ตอนขอบบนของเคร่ืองทําเปน็ ปากรับนา้ํ หนักฝนขนาด แนน่ อน (นิยมใช้ปากถังขนาด 8 นวิ้ ) ที่ขอบปากถงั ตอ้ งทําให้หนาเป็นพเิ ศษกนั บบุ เบี้ยวหรอื เสียรปู ทรง ตดิ ตงั้ ไวบ้ นพนื้ ดินเรียบและสงู จากพน้ื ดนิ ไม่เกิน 1 เมตร หา้ มติดตงั้ ไวท้ ี่ลาดชัน ภาพเครือ่ งวัดนาํ้ ฝน ที่มา : www.cmmet.tmd.go.th/instrument/instruments.php (เครอ่ื งมอื อตุ นุ ิยมวิทยา) สบื ค้นวันที่ 26 ธนั วาคม 2554 5. ไฮโกรมิเตอร์ (Hygrometer) ใช้วดั ความช้นื ของอากาศ โดยมเี ส้นผมเป็นอุปกรณ์สําคญั ถ้า อากาศมีความชื้นสงู จะทําใหเ้ สน้ ผมยืดตัว แตถ่ า้ ความช้ืนน้อยเสน้ ผมจะหดตวั ทั้งนี้หนา้ ปัดจะแสดงค่า ความชนื้ บนกระดาษกราฟให้เหน็ ภาพไฮโกรมเิ ตอร์ ที่มา : http://www.learners.in.th/blogs/posts/32187 สืบค้นวันท่ี 26 ธันวาคม 2554

หนา้ 16 6. ไซโครมเิ ตอร์ (Psychrometer) เป็นอุปกรณ์ทใี่ ชว้ ดั ความช้นื ของอากาศอีกแบบหนึง่ ประกอบด้วย เทอร์โมมิเตอร์ 2 อัน เทอร์โมมเิ ตอร์ปรอท (เทอร์โมมเิ ตอร์ตุม้ แหง้ ) และเทอร์โมมเิ ตอรท์ ่ี ใช้ผ้ามสั ลินหลอ่ นํ้าใหเ้ ปยี กอยตู่ ลอดเวลา (เทอร์โมมเิ ตอรต์ ุ้มเปยี ก) ภาพไซโครมิเตอร์ ที่มา : www.kanta.ac.th/media/sci/www.lesa.in.th/atmosphere/weather_station /sling_psychro/sling_phychrometer.htm สบื คน้ วันท่ี 26 ธนั วาคม 2554

หน้า 17 ใบงานท่ี 1 วิชาสงั คมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วชิ า ส33101 ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 6 เรอื่ ง เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ คาํ ชีแ้ จง นกั เรียนใช้คาํ หรอื ข้อความ ตอบคําถามตอ่ ไปนี้ 1. เครอ่ื งมอื ที่ใช้ในการศึกษาข้อมลู ทางภมู ิศาสตร์ แบ่งเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คอื 1) ______________________________________ 2) ______________________________________ 2. เครอื่ งมอื ทางภูมิศาสตรป์ ระเภทให้ข้อมลู ได้แก่ _____________________________________ __________________________________________________________________________ 3. เครือ่ งมอื ทางภมู ิศาสตรป์ ระเภทใช้หาข้อมลู ไดแ้ ก่ ___________________________________ __________________________________________________________________________ 4. เทอร์โมมเิ ตอร์ Thermometer คือ _____________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. บารอมิเตอร์ Barometer คอื _________________________________________________ 6. แอโรเวน Aerovane คือ ____________________________________________________ 7. แอนนโิ มมิเตอร์ (Anemometer) คือ ___________________________________________ 8. วนิ เวน Wind Vane คือ _____________________________________________________ 9. ไฮโกรมเิ ตอร์ Hygrometer คือ ________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. ไซโครมเิ ตอร์ Psychrometer คอื _____________________________________________ __________________________________________________________________________ 11. เข็มทิศ compass คือ ______________________________________________________ __________________________________________________________________________ 12. เครอื่ งมอื วดั พน้ื ที่ planimeter คือ ____________________________________________ __________________________________________________________________________ 13. กลอ้ งสามมิติ หรอื สเตริโอสโคป Stereoscope คอื _________________________________ __________________________________________________________________________ 14. กล้องวดั ระดบั Telescope คือ _______________________________________________ __________________________________________________________________________ 15. เทปวดั ระยะทาง measuring tape คอื _________________________________________ __________________________________________________________________________

หนา้ 18 เฉลยใบงานที่ 1 วิชาสังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วิชา ส33101 ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 6 เร่ือง เคร่อื งมอื ทางภูมศิ าสตร์ คําช้แี จง นกั เรียนตอบคาํ ถามต่อไปน้ี 1. เคร่ืองมือที่ใชใ้ นการศกึ ษาขอ้ มลู ทางภูมิศาสตร์ แบง่ เปน็ 2 ประเภทใหญๆ่ คอื 1) เครอ่ื งมือทางภูมศิ าสตร์ประเภทใหข้ ้อมลู 2) เครอื่ งมอื ทางภูมศิ าสตรป์ ระเภทใช้หาข้อมูล 2. เคร่อื งมือทางภูมศิ าสตรป์ ระเภทให้ขอ้ มลู ได้แก่ ลูกโลก แผนท่ี ข้อมลู สถติ ิ กราฟและแผนภมู ิ แผนภาพ ภาพถ่ายทางอากาศ ภาพจากดาวเทยี ม และอนิ เตอร์เนต็ 3. เครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรป์ ระเภทใช้หาขอ้ มลู ไดแ้ ก่ เขม็ ทิศ เครอื่ งมอื วัดพืน้ ท่ี เทปวดั ระยะทาง เครื่อง ย่อขยายแผนที่ กล้องวดั ระดับ กลอ้ งสามมติ ิ กล้องสามมติ ิแบบพกพา และเครื่องมือวดั ลักษณะอากาศ แบบตา่ งๆ เช่น เทอรโ์ มมเิ ตอร์ บาโรมเิ ตอร์ และเคร่ืองวดั น้ําฝน เป็นต้น 4. เทอร์โมมเิ ตอร์ Thermometer คอื เครือ่ งมอื สาํ หรบั วดั อณุ หภูมิ มีหน่วยวดั เปน็ องศาเซลเซยี ส องศาฟาเรนไฮด์ องศาสเคลวนิ องศาโรเมอร์ 5. บารอมิเตอร์ Barometer คอื เครอื่ งมอื สาํ หรบั วดั ความกดอากาศ 6. แอโรเวน Aerovane คือ อุปกรณส์ ําหรบั วดั ทิศทางและความเรว็ ของลม 7. แอนนิโมมเิ ตอร์ (Anemometer) คอื เครอื่ งมอื ใช้วดั ความเร็วของลม 8. วนิ เวน Wind Vane คือ เคร่ืองมือใชว้ ดั ทิศทางของลม มสี ญั ลักษณเ์ ปน็ รปู ไก่หรอื ลูกศร 9. ไฮโกรมเิ ตอร์ Hygrometer คอื อุปกรณ์ใช้วัดความชื้นของอากาศ โดยมเี ส้นผมเปน็ อปุ กรณ์สาํ คัญ ถ้า อากาศมคี วามช้ืนสงู จะทาํ ใหเ้ ส้นผมยดื ตัว แต่ถ้ามีความชน้ื น้อยเส้นผมจะหดตัว ทั้งนีห้ น้าปดั จะแสดงคา่ ความช้ืนบนกระดาษกราฟใหเ้ หน็ 10. ไซโครมิเตอร์ Psychrometer คอื อุปกรณใ์ ชว้ ัดความชื้นของอากาศอีกแบบหนงึ่ ประกอบด้วย เทอร์โมมเิ ตอร์ 2 อัน คอื เทอรโ์ มมิเตอรต์ ้มุ แหง้ และ เทอรโ์ มมิเตอร์ตมุ้ เปียก 11. เขม็ ทศิ compass คือ เคร่ืองมือทางภูมิศาสตรใ์ ช้หาทิศทาง โดยเข็มทศิ จะชท้ี ศิ เหนอื แมเ่ หลก็ โลก เสมอ โดยหน้าปัดของเขม็ ทศิ จะบอกตาํ แหนง่ ทศิ หรือค่ามมุ ทกี่ ําหนด 12. เคร่ืองมือวดั พื้นท่ี planimeter คอื มีลกั ษณะคลา้ ยไมบ้ รรทัดทาํ ด้วยโลหะยาวประมาณ 1 ฟุต ใช้ สาํ หรับวัดพ้นื ทใ่ี นแผนท่ี โดยเครื่องจะคํานวณให้ทราบค่าของพ้นื ทแ่ี สดงค่าบนหน้าปดั 13. กลอ้ งสามมิติ หรอื สเตรโิ อสโคป Stereoscope คือ อุปกรณ์ทใ่ี ชด้ ูรปู ถา่ ยทางอากาศ เพอื่ พิจารณา ความสูงตา่ํ ของลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ในพนื้ ที่น้ันๆ 14. กล้องวดั ระดบั Telescope คอื อปุ กรณ์วดั ระดับความสูงจากพ้ืนดิน เพอ่ื สํารวจพ้นื ทส่ี ร้างถนน โดยจะช่วยกาํ หนดระดับแนวถนนไดต้ ามท่ีต้องการ 15. เทปวดั ระยะทาง measuring tape คอื ใชส้ ําหรบั วดั ระยะทางของพืน้ ที่ เม่ือลงไปสํารวจ หรอื เก็บข้อมลู ภาคสนาม เทปวัดระยะทางมี 3 ชนดิ ไดแ้ ก่ เทปทท่ี าํ ด้วยผา้ เทปท่ีทาํ ดว้ ยโลหะ และเทปท่ีทาํ ดว้ ยโซ่

หน้า 19 แบบทดสอบหลังเรยี น วชิ าสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วิชา ส33101 ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 6 หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 1 แผนทแ่ี ละเครอื่ งมอื ทางภูมิศาสตร์ ชดุ ท่ี 5 เรื่อง เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ คาํ ชแ้ี จง นกั เรียนเลอื กคาํ ตอบท่ถี ูกต้องทีส่ ดุ เพยี งขอ้ เดยี ว โดยทาํ เครอื่ งหมาย X ลงใน กระดาษคําตอบ 1. ขอ้ ใด ไม่ใช่ เคร่ืองมอื ทางภูมศิ าสตร์ ก. แผนท่ี ข. เขม็ ทิศ ค. นาฬิกา ง. ภาพถา่ ยทางอากาศ 2. ถา้ ต้องการวดั ระยะทางในแผนทท่ี ีเ่ ปน็ เส้นคดหรอื เส้นโคง้ จะตอ้ งใช้ส่ิงใดวดั ก. ไมเ้ มตร ข. เส้นด้าย ค. ไม้บรรทัด ง. ไม้โปรแทรกเตอร์ 3. เครือ่ งมอื ใดสําคญั ทสี่ ุดสําหรับนกั เดินเรอื ก. เข็มทศิ ข. แผนทด่ี าว ค. แผนทภ่ี ูมปิ ระเทศ ง. กล้องสอ่ งทางไกล 4. กรมอุตุนิยมวิทยาออกประกาศเตือนเร่อื งพายไุ ต้ฝุ่น “มยุ่ ฟ้า” ทําใหเ้ จา้ หน้าท่ีสถานีตรวจอากาศตาม ชายฝ่งั ทะเลด้านอ่าวไทยต้องคอยสงั เกตการณ์เครอ่ื งมอื ทางภมู ศิ าสตรป์ ระเภทใดมากท่สี ดุ ก. เคร่อื งวดั น้าํ ฝน ข. เครอ่ื งแอนริ อยด์ ค. เครื่องไฮโกรมเิ ตอร์ ง. เครื่องแอนนมิ อมิเตอร์

หนา้ 20 5. อปุ กรณ์ทใ่ี ชศ้ ึกษาวเิ คราะหร์ ปู ถา่ ยทางอากาศ เพ่อื พิจารณาความสูงตํา่ ของลักษณะภมู ปิ ระเทศใน พืน้ ทแ่ี ห่งหน่งึ คือขอ้ ใด ก. กล้องสามมติ ิ ข. กลอ้ งวดั ระดับ ค. เครอ่ื งไฮโกรมเิ ตอร์ ง. เครื่องไซโครมิเตอร์ 6. เครื่องมอื ทางภมู ศิ าสตร์ชนิดใดทใ่ี ช้วัดความกดอากาศ ก. บารอมิเตอร์ ข. ไฮโกรมิเตอร์ ค. ไซโครมเิ ตอร์ ง. เทอรโ์ มมเิ ตอร์ 7. เสน้ ผมทอ่ี ยใู่ นไฮโกรมเิ ตอร์มคี ณุ สมบัติอย่างไร ก. ชว่ ยให้คา่ ของความชน้ื คงที่ ข. ช่วยยดึ อปุ กรณ์เข้าไว้ดว้ ยกัน ค. เปลี่ยนแปลงตามอุณหภมู ิของอากาศ ง. เปลย่ี นแปลงตามปริมาณความชื้นในอากาศ 8. ขอ้ ใดเปน็ เคร่ืองมือทางภูมิศาสตรป์ ระเภทใหข้ ้อมลู สารสนเทศท่ตี ้องนาํ มาวิเคราะหแ์ ละ แปลความหมาย ก. เขม็ ทิศและกล้องวดั ระดบั พ้ืนที่ ข. เคร่อื งวัดนา้ํ ฝนและเทอร์โมมเิ ตอร์ ค. แผนท่ีแสดงเขตการปกครองของประเทศ ง. รปู ถา่ ยทางอากาศและภาพจากดาวเทยี ม 9. ข้อใดเป็นประโยชนข์ องก้อนถว่ งนํา้ หนักในเคร่อื งมือวดั พ้นื ท่ี ก. บอกตาํ แหน่งของพ้ืนที่ ข. ให้ขอ้ มลู อาณาเขตพ้นื ท่ี ค. ใชเ้ ป็นจดุ สงั เกตในการวดั พ้นื ที่ ง. ป้องกันการเคลื่อนท่ีบรเิ วณจุดที่วา่ ง 10. เครือ่ งมอื ชนิดใดทใ่ี ช้ในการวดั ความชื้นสัมพัทธใ์ นอากาศ ก. บารอกราฟ ข. ไซโครมิเตอร์ ไปดเู ฉลย ซิ ค. เทอร์โมกราฟ วา่ ได้กค่ี ะแนน ง. เทอรโ์ มมเิ ตอร์

หน้า 21 เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น วิชาสังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหสั วิชา ส33101 ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ่ี 6 หนว่ ยการเรียนรูท้ ่ี 1 แผนทแี่ ละเครื่องมือทางภมู ิศาสตร์ ชุดท่ี 5 เรอ่ื ง เครื่องมอื ทางภมู ศิ าสตร์ ข้อ 1. ค ขอ้ 2. ข ข้อ 3. ก ข้อ 4. ง ข้อ 5. ก ขอ้ 6. ก ข้อ 7. ง ขอ้ 8. ง ขอ้ 9. ง ข้อ 10. ข ดีใจดว้ ยนะครับ ที่สอบผ่าน

หนา้ 22 บรรณานุกรม ทวี ทองสว่าง และ กนิษฐา ทยานกุ ลู . คมู่ ือสงั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม ภมู ิศาสตร์ ม.4-5-6, ไฮเอด็ พบั ลิชชิง่ จํากัด. 2537 ธวัช บรุ ีรักษ์. การแปลความหมายในแผนท่ีและภาพถา่ ยทางอากาศ. สํานักพิมพ์อักษรวฒั นา. พระนคร. (ม.ป.ป.) บญุ นะ แดงเหลอื บ และคณะ. ค่มู ือเตรียมสอบสงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ม.5. กรงุ เทพฯ : ไฮเอ็ดพบั ลชิ ช่ิง จาํ กัด. 2537 ศนู ยร์ ีโมทเซนซงิ่ และระบบสารสนเทศภมู ิศาสตรภ์ าคใต.้ เทคโนโลยีรโี มทเซนซง่ิ และระบบสารสนเทศ ภมู ิศาสตร.์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์, 2544 สาํ นกั งานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศและภมู ิสารสนเทศ (องค์การมหาชน). ความรพู้ น้ื ฐานเก่ยี วกบั เทคโนโลยอี วกาศและภมู ิสารสนเทศ. สยามเอ็มแอนด์บี พบั ลชิ ชง่ิ จาํ กดั , 2547 สํานักงานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน). ความรู้พนื้ ฐานสาํ หรบั เยาวชน เทคโนโลยอี วกาศและภมู ิสารสนเทศ. สทอภ, 2547 สุรชัย รัตนเสรมิ พงศ์. หลกั การเบ้อื งตน้ ของการสาํ รวจขอ้ มลู ระยะไกล การสํารวจ ทรัพยากรธรรมชาติ ดว้ ยดาวเทยี ม, สาํ นักงานคณะกรรมการวจิ ัยแหง่ ชาติ กรงุ เทพมหานคร. 2536 เอกสารประกอบการอบรม โครงการอบรมเชงิ ปฏิบัติการ (23-31 สิงหาคม 2543). เทคโนโลยีภูมิ สารสนเทศเพื่อการเรยี นการสอน. ศูนยว์ ิทยาศาสตรเ์ พอ่ื การศึกษา, 84 หนา้ http://www.1blueplanet.com/world_time_zones/th/ http://www.cmmet.tmd.go.th/instrument/instruments.php http://www.gistda.or.th สาํ นักเทคโนโลยอี วกาศและสารสนเทศทางภมู ศิ าสตร์ http://www.google.co.th http://www.joobza.thaiza.com http://www.learners.in.th/media/files/77384 http://www.marine.tmd.go.th/thai/windhtml/windhtml.html http://www.thaiequipments.com http://www.sci4fun.com/stereo/stereo.html http://www.kanta.ac.th/media/sci/www.lesa.in.th/atmosphere/atm_pressure/ atm_pressure/atm_pressure.htm http://www.wikipedia.org