FlipT3

KANDUNGAN Hanya beberapa peta minda yang dipaparkan di sini. Kesemuanya terdapat 52 peta minda daripada 10 Bab untuk Tingkatan 3. Sila ke www.petamindasains.com untuk beli dan muat turun Ebook serta-merta selepas pembayaran anda disahkan.

KANDUNGAN

KANDUNGAN Diterbit oleh: Mohd. Nasarruddin Bin Ahmad BKB 21, KM 10, Jalan Bakri, 84200 Muar, Johor, Malaysia Tel : +6012-3689434 E-Mel: [email protected] Hak cipta terpelihara. Sebarang bahagian daripada isi kandungan buku ini tidak boleh diterbitkan semula, disimpan dalam bentuk yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk atau dengan sebarang cara, baik dengan cara elektronik, mekanikal, penggambaran semula, rakaman dan sebagainya, tanpa izin bertulis terlebih dahulu daripada Penerbit.  Mohd. Nasarruddin Bin Ahmad ISBN 978-629-97118-0-3 i

Lesen : Kegunaan Sendiri Sahaja KANDUNGANJangan Sebarkan Kegunaan Sendiri Sahaja Syarat Dan Terma Penggunaan E-Book Ini Produk : “E-Book” Peta Minda Visual Untuk Sains Tingkatan 3 KSSM Syarat Penggunaan Produk Penafian Penerbit Dengan pembelian produk ini anda telah bersetuju dan mengakui Produk ini dihasilkan untuk menyediakan maklumat berkaitan subjek untuk mematuhi syarat dan terma bagi penggunaan produk ini. yang dinyatakan. Kami telah berusaha sedaya upaya agar maklumat yang dihasilkan dalam produk ini adalah tepat. Produk ini diterbitkan oleh Mohd. Nasarruddin Bin Ahmad dan dilindungi di bawah Akta Hak Cipta 1987. Walau bagaimanapun, pihak kami tidak akan bertanggungjawab terhadap perubahan maklumat semasa berkaitan dengan subjek Anda tidak dibenarkan untuk menyalin-ulang mana-mana bahagian yang berkenaan kerana perubahan maklumat sentiasa berlaku dalam produk ini atau mengeditnya menggunakan perisian lain tanpa sepanjang masa. kebenaran daripada pihak penerbit. Pembelian dan penggunaan produk ini adalah tanggungjawab anda Anda tidak dibenarkan untuk menyebarkan produk ini dengan apa-apa sepenuhnya. Kami tidak akan bertanggung jawab terhadap sebarang cara sekalipun. Produk ini adalah hanya untuk kegunaan peribadi anda liabiliti dan risiko kerugian sepanjang penggunaan produk ini. sahaja. Tiada jaminan bahawa produk ini mampu mengubah kehidupan Sebarang perbuatan untuk menyebarkan produk ini secara sengaja pengguna dari segi kepandaian atau kebolehan yang lain kerana atau tidak sengaja akan menyebabkan hak anda untuk menggunakan ianya bergantung kepada usaha pengguna itu sendiri. produk ini terbatal dengan serta-merta. Pengguna adalah bertanggungjawab sepenuhnya di atas tindakan Jika anda memperolehi produk E-Book ini tanpa pembelian, anda telah sendiri yang dilakukan berdasarkan kandungan di dalam produk ini. melakukan kesalahan. Tujuan utama produk ini adalah untuk perkongsian maklumat semata- Pelanggaran hak cipta merupakan kesalahan menurut undang-undang mata. hak cipta di mana tindakan sivil dan tindakan jenayah boleh diambil. ii

KANDUNGAN PRAKATA Peta Minda Visual Untuk Sains Tingkatan 3 KSSM merupakan nota padat trend semasa yang menggunakan teknik berguna yang menyokong pembelajaran, menambah baik pencatatan maklumat, menunjukkan bagaimana fakta dan idea yang berbeza dikaitkan, dan meningkatkan penyelesaian masalah kreatif. Peta minda melibatkan tema pusat dan idea yang berkaitan yang terpancar keluar dari pusat. Dengan menumpukan pada idea utama yang ditulis dalam perkataan tertentu dan mengaitkan idea tersebut dan memetakan pengetahuan dengan cara yang akan membantu pelajar memahami dan mengekalkan maklumat dengan lebih baik. Kandungan buku nota padat ini direkabentuk berdasarkan keperluan buku teks silibus KSSM terkini. Setiap nota diolah secara teliti yang memaparkan fakta dan kata kunci bercetak tebal yang mudah dicari oleh pelajar secara terus. Setiap fakta disokong oleh bahan grafik dan ilustrasi yang berwarna, berlabel dan mudah difahami dan diingati oleh pelajar. Buku ini diterbitkan khas untuk membantu pelajar Tingkatan 3 menguasai matapelajaran Sains. Buku ini diharapkan menjadi teman rapat pelajar untuk membuat rujukan, ulangkaji berterusan dan ulangkaji pantas bagi memetakan minda pelajar dengan fakta yang mudah dihafal dan kekal hafalannya. Buku ini harus diyakini sangat berkesan dan berupaya untuk membantu pelajar mencapai keputusan yang cemerlang. iii

KANDUNGAN TINGKATAN 3, BAB 1: X. FOTOTROPISME...................................... 7 N. PERTUKARAN GAS DALAM U. FAKTOR MEMPENGARUHI KADAR RANGSANGAN DANGERAK BALAS TUMBUHAN (2)...................................... 15 TRANSPIRASI....................................... 22 Y. HIDROTOPISME...................................... 8 A. SISTEM SARAF MANUSIA.........................1 O. KEPENTINGAN PERSEKITARAN UDARA V. BERKAS VASKULAR...............................22 Z. GEOTROPISME........................................8 BERSIH UNTUK KEMANDIRIAN W. EKSPERIMEN MENGKAJI LALUAN AIR B. FUNGSI SISTEM SARAF MANUSIA............1 TUMBUHAN.......................................... 15 AA. TIGMOTROPISME.................................. 8 DALAM TUMBUHAN............................... 22 C. 2 JENIS GERAK BALAS............................ 1 TINGKATAN 3, BAB 3: X. MENGKAJI LALUAN MAKANAN AB. PENGLIHATAN STEREOSKOPIK DAN PENGANGKUTAN D. KEPENTINGAN RANGKAIAN SISTEM PENGLIHATAN MONOKULAR.................. 8 DALAM TUMBUHAN............................... 23 SARAF.................................................... 2 A. SISTEM PENGANGKUTAN DALAM Y. PERSAMAAN ANTARA SISTEM PEREDARAN AC. PENDENGARAN STEREOSKOPIK..........9 ORGANISMA......................................... 16 E. 5 ORGAN MANUSIA YANG DARAH DALAM HAIWAN DENGAN SISTEM MENGESAN RANGSANGAN......................2 AD. JULAT FREKUENSI PENDENGARAN B. KEPENTINGAN SISTEM PENGANGKUTAN DALAM TUMBUHAN... 23 HAIW AN............................................... 9 PENGANGKUTAN...................................16 Z PERBEZAAN ANTARA SISTEM PEREDARAN F. MATA.......................................................2 DARAH DALAM HAIWAN DENGAN SISTEM AE. ORGAN DERIA UNTUK C. SISTEM PEREDARAN DARAH PENGANGKUTAN DALAM TUMBUHAN... 23 G. HIDUNG DAN MEKANISME MENGHIDU.....3 KESINAMBUNGAN HAIW AN................... 9 VERT EBRATA......................................... 16 TINGKATAN 3, BAB 4: H. TELINGA................................................. 3 TINGKATAN 3, BAB 2: D. SISTEM PEREDARAN DARAH KEREAKTIFAN LOGAM SISTEM RESPIRASI MANUSIA.............................................. 16 I . MEKANISME PENDENGARAN................... 3 A. SIRI KEREAKTIFAN LOGAM....................24 A. SISTEM RESPIRASI MANUSIA................ 10 E. STRUKTUR DAN FUNGSI JANTUNG....... 17 B. MINERAL.............................................. 24 J. MEKANISME PENGLIHATAN......................3 C. PELBAGAI BENTUK MINERAL DALAM B. TINDAKAN EPIGLOTIS........................... 10 F. STRUKTUR SALUR DARAH UTAMA......... 17 K. LIDAH.....................................................4 KERAK BUMI......................................... 24 C. KOMPOSISI OKSIGEN DALAM UDARA G. FUNGSI SALUR DARAH UTAMA..............18 D. SEBATIAN SEMULA JADI........................ 24 L. KULIT......................................................4 SED U TAN .. ...... ...... ...... ..... ...... ...... ...... ... 10 E. UJIAN MEMBUKTIKAN SEBATIAN IALAH H. SISTEM PEREDARAN DARAH GABUNGAN UNSUR................................. 25 M. KEPEKAAN KULIT TERHADAP D. KOMPOSISI OKSIGEN DALAM UDARA GANDA DUA......................................... 18 F. MEMBINA SIRI KEREAKTIFAN LOGAM.....25 RANGSANGAN........................................ 4 H EMBU SAN ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ... 10 G. MENENTUKAN KEDUDUKAN KARBON I . MEKANISME LALUAN DARAH DAN N. HAD DERIA PENGLIHATAN.......................5 E. KEPEKATAN KARBON DIOKSIDA PERTUKARAN GAS................................18 DALAM SIRI KEREAKTIFAN.................... 25 DALAM UDARA SEDUTAN DAN H. MENENTUKAN KEDUDUKAN HIDROGEN O. ALAT MENGATASI HAD DERIA UDARA HEMBUSAN...............................11 J. DENYUTAN JANTUNG............................19 PENGLIHATAN..........................................5 DALAM SIRI KEREAKTIFAN.................... 26 F. MODEL SISTEM PERNAFASAN............... 11 K. PENGUKURAN TEKANAN DARAH...........19 I . PENGEKSTRAKAN LOGAM DARIPADA P. KECACATAN PENGLIHATAN DAN PEMBETULAN (1)..................................... 5 G. PERGERAKAN DAN PERTUKARAN L. FAKTOR MEMPENGARUHI KADAR BIJ IH N YA.. ... ... ... .. ... ... ... ... .. ... ... ... ... .. ... .. 26 OKSIGEN DAN KARBON DIOKSIDA........ 11 DENYUTAN NADI.................................. 19 J. PENGEKSTRAKAN BESI......................... 26 Q. KECACATAN PENGLIHATAN DAN K. PENGEKSTRAKAN TIMAH.......................27 PEMBETULAN (2)..................................... 6 H. KEPENTINGAN ADAPTASI M. KEPENTINGAN MENJAGA KESIHATAN L. ISU PERLOMBONGAN DI MALAYSIA....... 27 STRUKTUR ALVEOLUS...........................12 JANT UNG..............................................19 M. MENYELESAIKAN ISU PERLOMBONGAN.27 R. HAD DERIA PENDENGARAN....................6 I . BAHAN MUDARAT KEPADA N. DARAH MANUSIA.................................. 20 iv S. ALAT MENGATASI HAD DERIA SISTEM RESPIRASI............................... 12 PENDENGARAN...................................... 6 O. KUMPULAN DARAH MANUSIA................ 20 J. PENYAKIT RESPIRATORI DAN T. KECACATAN PENDENGARAN DAN SIMPTON.............................................. 13 P. ANTIBODI DALAM PLASMA DARAH....... 20 PEMBET ULAN... .......................... .............6 K. KESAN MEROKOK TERHADAP PEPARU.. 13 Q. KESERASIAN DARAH............................ 20 U. MENSYUKURI ANUGERAH PAN C AIN D E R A... ...... ...... ..... ...... ..... ...... ...7 L. ADAPTASI SISTEM RESPIRASI R. PENDERMAAN DARAH.......................... 21 ORGANISMA DALAM LAIN V. 2 JENIS RANGSANGAN DAN PERSEKITARAN.....................................14 S. PENGANGKUTAN DALAM GERAK BALAS TUMBUHAN...................... 7 T UMB UHAN.. ...... ...... ....... ...... ...... ...... .... 21 M. PERTUKARAN GAS DALAM W.TROPISME POSITIF DAN TUMBUHAN (1)...................................... 14 T. MENGUKUR KADAR TROPISME NEGATIF.................................7 TRANSPIRASI,,,,,,,,............................... 21

KANDUNGAN TINGKATAN 3, BAB 5: S. PENGHANTARAN DAN PENGAGIHAN TINGKATAN 3, BAB 7: M. DOS SINARAN LATAR BELAKANG YANG TERMOKIMIA TENAGA ELEKTRIK.................................. 34 KUASA DAN TENAGA SELAMAT................................................. 46 A. TERMOKIMIA......................................... 28 T. KESAN KEPADA KEDIAMAN BERHAMPIRAN A. KERJA.................................................... 40 N. DENGAN PILON RANGKAIAN GRID TINDAKAN MENGELAKKAN DOS B. TINDAK BALAS EKSOTERMIK................. 28 NASIONAL.............................................. 34 B. TENAGA DAN KUASA...............................40 SINARAN YANG MELEBIHI TAHAP C. TINDAK BALAS ENDOTERMIK.................28 U. SISTEM PENDAWAIAN ELEKTRIK C. EKSPERIMEN MENGIRA KERJA DAN SELAMAT................................................. 47 DI MALAYSIA...........................................35 KU ASA. .... .... ... .... .... .... ... .... .... ... .... .... .... .. 41 O. KEGUNAAN SINARAN RADIOAKTIF..........47 D. APLIKASI TINDAKBALAS EKSOTERMIK P. PENGENDALIAN BAHAN RADIOAKTIF DAN ENDOTERMIK................................ 28 V. BEKALAN TENAGA ELEKTRIK D. TENAGA KEUPAYAAN GRAVITI..................41 DAN SISA RADIOAKTIF............................ 48 DI RUMAH.............................................. 35 Q. MENSYUKURI KEPENTINGAN KEGUNAAN TINGKATAN 3, BAB 6: E. TENAGA KEUPAYAAN KENYAL..................41 RAD IO AKT IF..... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...48 ELEKTRIK DAN KEMAGNETAN W.PALAM 3-PIN DAN PALAM 2-PIN................35 F. TENAGA KINETIK.....................................42 TINGKATAN 3, BAB 9: A. SUMBER TENAGA UNTUK PENJANAAN X. KOMPONEN KESELAMATAN SISTEM CUACA ANGKASA LEPAS TENAGA ELEKTRIK.................................. 29 PENDAW AIAN......................................... 36 G. PRINSIP KEABADIAN TENAGA................. 42 A. STRUKTUR MATAHARI............................. 49 B. JENIS SUMBER TENAGA STESEN Y. FIUS.......................................................36 H. SISTEM AYUNAN MENGIKUT PRINSIP B. FENOMENA DI PERMUKAAN MATAHARI..49 JANAKUASA DI MALAYSIA....................... 29 KEABADIAN TENAGA............................... 42 C. MAGNETOSFERA BUMI............................ 50 Z. LITAR PINTAS..........................................36 D. CUACA ABGKASA LEPAS......................... 50 C. PROSES PENJANAAN TENAGA I . CONTOH PENGIRAAN PRINSIP E. KESAN CUACA ANGKASA LEPAS..............50 ELEKTRIK............................................... 29 AA. KESELAMATAN DALAM PENGGUNAAN KEABADIAN TENAGA............................... 42 PERALATAN ELEKTRIK........................... 36 TINGKATAN 3, BAB 10: D. GENERATOR ARUS TERUS RINGKAS.......29 TINGKATAN 3, BAB 8: PENEROKAANANGKASA LEPAS AB. KEMALANGAN ELEKTRIK....................... 37 KERADIOAKTIFAN E. JENIS-JENIS STESEN JANA KUASA A. PERKEMBANGAN SEJARAH MODEL ELEKTRIK............................................... 30 AC. LANGKAH KESELAMATAN SEMASA A. SEJARAH PENEMUAN SISTEM SURIA.........................................51 MENGGUNAKAN PERALATAN KERADIOAKTIFAN................................... 43 F. STESEN JANA KUASA TERMA.................. 30 ELEKTRIK............................................. 37 B. PERKEMBANGAN PENEROKAAN B. KERADIOAKTIFAN................................... 43 ANGKASA LEPAS..................................... 51 G. STESEN JANA KUASA TENAGA SOLAR.....30 AD. PENGIRAAN KOS PENGGUNAAN ELEKTRIK.............................................. 37 C. UNIT KERADIOAKTIFAN...........................44 C. PERKEMBANGAN TELESKOP DALAM H. STESEN JANA KUASA HIDROELEKTRIK....30 APLIKASI TEKNOLOGI ANGKASA LEPAS..52 AE. PELABELAN CEKAP TENAGA................. 38 D. SEPARUH HAYAT PEREPUTAN I . STESEN JANA KUASA TENAGA ANGIN..... 31 RADIOAKTIF ( T½ )................................... 44 D. APLIKASI TEKNOLOGI ANGKASA AF. PENGGUNAAN TENAGA ELEKTRIK......... 38 LEPAS.................................................... 52 J. STESEN JANA KUASA TENAGA NUKLEAR.31 E. CONTOH PENGIRAAN SEPARUH AG. JUMLAH ARUS MELALUI PERALATAN HAYAT..................................................... 44 v K. STESEN JANA KUASA BIOJISIM............... 31 ELEKTRIK............................................ 38 F. STRUKTUR ATOM.................................... 45 L. ARUS TERUS DAN ARUS ULANG ALIK..... 31 AH. KOS PENGGUNAAN TENAGA ELEKTRIK............................................. 39 G. PEMBENTUKAN ION POSITIF (KATION) M. OSILOSKOP SINAR KATOD (O.S.K)........... 31 DAN ION NEGATIF (ANION)......................45 AI. KAEDAH PENJIMATAN PENGGUNAAN N. MENGGUNAKAN OSILOSKOP................... 32 TENAGA ELEKTRIK................................ 39 H. CONTOH PENYELESAIAN MASALAH.........45 O. PENYELESAIAN MASALAH BEKALAN AJ. FAEDAH AMALAN KECEKAPAN I . SINARAN MENGION DAN SINARAN TENAGA ELEKTRIK.................................. 32 TENAGA................................................ 39 TIDAK MENGION......................................45 P. TRANSFORMER...................................... 33 AK. REKABENTUK BANGUNAN HIJAU......... 39 J. CIRI-CIRI SINARAN MENGION................. 46 Q. TRANSFORMER DALAM PERALATAN K. 2 SUMBER SINARAN MENGION DALAM ELEKTRIK............................................... 33 ALAM SEKITAR.........................................46 R. PENYELESAIAN MASALAH BERKAITAN L. UNIT PENGUKURAN DOS SINARAN TRANSFORMER...................................... 34 LATAR BELAKANG.................................... 46

Cahaya memasuki mata melalui Cahaya Imej terbentuk di Saraf Otak mentafsir & Menghasilkan 1. kornea difokus ke retina adalah mengenalpasti bau impuls saraf 2. gelemair 1. saiz kecil yang dihantar 3. kanta retina 2. terbalik 5 4. gelemaca ke otak 4 Otak Merangsang sel deria bau mentafsir (reseptor bau) Fotoreseptor imej sebagai 3 5 dirangsang 3 Masuk ke dalam 2 rongga hidung & tegak, 6 untuk hasilkan bersama 4 2 larut dalam lapisan mukus 1 impuls saraf warna, dan dihantar bentuk dan Sinar cahaya Pupil mengawal ke otak bergerak dari objek jumlah cahaya jarak objek yang masuk 7 1 Bahan kimia MEKANISME Sel deria Mukus HIDUNG dalam PENGLIHATAN bau DAN udara dari G makanan, Gelombang J TINGKATAN 3, BAB 1 H MEKANISME wangian bunyi MENGHIDU dan lain-lain Saraf auditori RANGSANGAN Cuping telinga bergerak Osikel hantar impuls ke DAN a Pendengaran mengumpul melalui meningkatkan Organ gelombang salur getaran 20 kali otak untuk GERAK BALAS 1 untuk b Keseimbangan bunyi, telinga mentafsir bunyi (3 - 9) ganda; menyalurkannya pindahkannya TELINGA ke salur telinga ke Jendela Bujur 5 88 55 I Bersudut tepat Mengesan 2 stapes antara satu sama kedudukan& 66 7 inkus lain pergerakan kepala Bunyi 34 c 12 Mengimbangi Membran nipis sampai ke b Meningkatkan Menghantar 1 Jendela maleus Salur tubuh telinga Bujur a3 getaran getaran ke Separuh 3 1 Mengumpul dan Menghantar MEKANISME gelombang bunyi tulang Jendela Bujur bulat menghantar getaran dari PENDENGARAN 2 Jendela 2 osikelke koklea 13 bujur Gentian saraf Gegendang bergetar ke dalam salur Osikel 1 telinga telinga bergetar Bendalir dalam 11 Saraf 2 Menghantar impuls ke otak koklea bergetar 2 auditori  merangsang reseptor  hasilkan impuls saraf Mengumpul 4 9 bunyi 4 8 Tiub bergulung 5 3 1 Mengandungi 3 Cuping 2 bendalir dan reseptor 3 Mengesan getaran Bentuk 2 telinga 6 Koklea bunyi bunyi getaran corong Gegendang Sumber 1 4 Menukar kepada impuls saraf    bunyi Cuping Salur Tulang telinga telinga telinga osikel Tulang rawan  & kulit 7 getaran Gegendang Tiub 1 Menyambungkan telinga Eustachio telinga ke kerongkong Salur Bunyi impuls impuls getaran Jendela Hantar gelombang telinga 2 Menyamakantekanan udara bujur bunyi ke gegendang 2 di kedua belah gegendang ditafsirkan Otak saraf Saraf saraf 2 1 TELINGA TELINGA TELINGA auditori Koklea Bergetar LUAR TENGAH DALAM Memindah 1 getaran ke bila terkena Tiub panjang osikel gelombang dengan bulu bunyi 3

Bahan kimia dalam makanan Bahan kimia meresap ke dalam tunas Otak Di setiap larut dalam air liur rasa melalui liang dan merangsang Pahit permukaan Masam papila terdapat Liang a reseptor rasa menghasilkan impuls saraf beratus-ratus b tunas rasa Mengesan Impuls saraf dihantar ke otak 2 c untuk ditafsir sebagai rasa manis, Saraf rasa Bintil kecil 1 Reseptor rasa masin, masam, pahit, umami di permukaan Papila a Tunas atau kombinasi lidah rasa reseptor 3 rasa Saraf ke otak 2 Ada 5 kawasan yang berkepekaan Umami 4 tinggi terhadap 5 rasa yang Masin LIDAH Tapak berlainan Siku kaki Belakang Manis tubuh Kaki 2 3 1 5 Merasa 4 Organ deria 1 Bau memainkan peranan yang penting Kurang rasa makanan a dalam rasa makanan kerana lidah hanya Hidung peka K dengan bau mengesan 5 rasa sahaja di.. Leher b Apabila hidung ditutup seseorang c Lidah 4 5 TINGKATAN 3, BAB 1 tidak dapat mengenali rasa minuman b KEPEKAAN c kordial pelbagai perisa 3 Sangat KULIT peka Makanan panas lazimnya rasa lebih Bibir 2 di... RANGSANGAN enak kerana ia mengeluarkan lebih Hujung jari 1 bau semasa panas TERHADAP M DAN Kedalaman a RANGSANGAN GERAK BALAS epidermis kulit 2 Bergantung (4 - 9) kepada.. Organ deria sentuh Mengesan 1 rangsangan sejuk Bilangan reseptor 2 L1 1 Mengesan Rambut Organ terbesar dalam badan rangsangan sakit 2 Epidermis Dalam lapisan Reseptor yang nipis 3 dermis sejuk menambah kepekaan Hampir dengan 2 Reseptor a b KULIT 5 reseptor Sentuhan permukaan kulit 1 s1akit mengesan a dan 5 perubahan sebaliknya Dalam lapisan 3 b Suhu epidermis Kelenjar 4 dalam... Epidermis minyak c Kesakitan Bilangan reseptor Dalam lapisan sentuhanyang banyak d meningkatkan kepekaan dermis 2 Tekanan kulit dan sebaliknya Reseptor c Reseptor kulit yang Mengesan rangsangan 1 haba dirangsang menghasilkan panas impuls saraf dan dihantar Dermis melalui sistem saraf ke otak Mengesan rangsangan sentuhan d untuk ditafsir 2 Reseptor 1 Dalam lapisan dermis sentuh Reseptor Mengesan tekstur 1 e tekanan (kasar atau licin) 2 Mengesan rangsangan tekanan Lapisan lemak Saraf 4

  Bersihkan lidah Jika perlu Menjaga pemakanan supaya Tugas sebagai anggota X anda ketika menghembus organ deria tidak terjejas dengan bomba adalah berisiko tinggi f makanan yang tidak sihat kerana hampir semua organ memberus gigi hidung, lakukannya deria terdedah kepada perlahan-lahan bahaya e a d Petugas pengawal kapal terbang di landasan kapal terbang Membaca di dalam suasana cahaya Amalkan gaya Berhati-hati b yang sesuai. Rehatkan mata jika letih c hidup sihat terdedah dengan bunyi yang kuat MENSYUKURI daripada enjin kapalterbang b supaya organ 1 ANUGERAH Bersihkan telinga anda deria tidak jika menjalani dengan alat pembersih terjejas PANCAINDERA 2 kerjaya berisiko a tinggi terhadap organ deria Mandi pada masa Cahaya Air yang ditetapkan U (Fototropisme) (Hidrotopisme) Graviti b (Geotropisme) a c Sentuhan TINGKATAN 3, BAB 1 Tropisme: (Tigmotropisme) d Pucuk menunjukkan RANGSANGAN Gerakbalas Rangsangan fototropisme positif; DAN tumbuhan datang dari ternadap... tumbuh ke atas GERAK BALAS 1 arah (7 - 9) tertentu 4 W V 2 JENIS Berlaku RANGSANGAN perlahan X DAN Akar menunjukkan 3 GERAKBALAS Gerakbakas fototropisme negatif; terhadap FOTOTROPISME TUMBUHAN 2 a sentuhan tumbuh ke bawah Gerak balas Untuk mencari TROPISME Nastik b TIDAK cahaya matahari POSITIF bergantung bagi fotosintesis 2 DAN TROPISME  ec pada arah NEGATIF Pucuk 1 Pokok rangs angan tumbuhan Venus tumbuh ke Daun pokok d atas kerana cahaya datang Gerak balas Venus dan Berlaku dari atas tumbuhan dengan terhadap 2 penutup Periuk Daun pokok pantas a cahaya. Bahagian tumbuhan 1 kera tertutup semalu tertutup Pokok A yang tumbuh menjauhi rangsangan dipanggil Bahagian tumbuhan bila tersentuh bila disentuh yang tumbuh ke arah b Pucuk tumbuhan tropisme negatif. rangsangan dipanggil Pokok periuk  Pokok B membengkok ke kera arah lampu yang (Pucuk) tropisme positif. Daun Geotropisme pokok mengeluarkan (Akar) semalu cahaya. negatif Geotropisme positif 7

   Lubang hidung Rongga hidung Rongga Farinks Larinks Trakea Lubang hidung hidung Laluan Darah Darah Farinks Epiglotis udara  masuk keluar   Larinks  Alveolus Bronkus Otot Bronkiol Bronkus 3 interkostal Mekanisme Menarik Menghembus pernafasan nafas Bronkus 2 4 Tekanan udara yang nafas Bronkiol Peparu kiri Kapilari Alveolus SISTEM Tekanan udara yang lebih lebih tinggi di dalam RESPIRASI tinggi di luar menolak udara MANUSIA peparu menolak udara keluar dari peparu 44 Diafragma masuk ke dalam peparu Rongga toraks Sistem yang membantu pernafasan iaitu 1 Rongga toraks menjadi lebih  menjadi lebih kecil 3 proses menyedut dan menghembus besar dan mengurangkan  3 dan menambah udara oleh peparu A tekanan udara di dalamnya  tekanan udara TINGKATAN 3, BAB 2 1 di dalamnya SISTEM 1 RESPIRASI Peratus komposisi oksigen dalam Otot interkostal 2 Otot interkostal 2 udara hembusan adalah lebih rendah mengecut dan menarik mengendur dan daripada peratus komposisi oksigen sangkar rusuk bergerak menarik sangkar rusuk bergerak ke dalam udara sedutan ke atas dan ke luar bawah dan ke 3 Otot diafragma dalam mengecut dan KOMPOSISI D (1 - 6) menarik diafragma Otot diafragma ke bawah jadi leper mengendur dan OKSIGEN C melengkung ke atas B Peratus z x 100 < 20% 2 DALAM UDARA x HEMBUSAN TINDAKAN oksigen dalam = udara sedutan 1 EPIGLOTIS 1 KOMPOSISI Epiglotis OKSIGEN Apabila lilin padam Aras air meningkat Balang gas yang Trakea Esofagus aras air yang baru DALAM UDARA 2 diukur dari aras air apabila lilin mula mengandungi udara SEDUTAN yang asal membakar dengan hembusan oksigen dalam balang diterlangkupkan ke atas sehingga ia padam lilin yang telah dinyalakan 3 Semasa kita bernafas, trakea 32  Apabila lilin padam Aras air meningkat 1 Semasa kita (saluran udara) dan aras air yang baru apabila lilin mula menelan bolus esofagus (saluran makanan) z cm 1 diukur dari aras air membakar dengan Balang gas yang makanan, trakea } mengandungi udara sedutan adalah terbuka apabila x cm yang asal oksigen dalam balang diterlangkupkan ke atas lilin ditutup oleh epilogtis ke atas. sehingga ia padam epiglotis yang  3 yang telah dinyalakan bergerak ke bawah Epiglotis 2 ke atas  1 x cm Bolus Peratus y x 100 ~ 20% a y cm Epiglotis x  ke bawah oksigen dalam = } udara sedutan 10

Kapilari darah AlvAelvoeluoslus Mempunyai ketebalan satu a Dinding Membolehkan gas Lapisan lapisan sel sahaja yang alveolus dan a melarut dan meresap kelembapan Dinding kapilari KKaarrbboonn kapilari darah Kelembapan darah dan alveolus ddioiokkssididaa memudahkan resapan gas dinding ke dalam kapilari darah setebal 1 sel sahaja berlaku merentasi dinding yang nipis alveolus OOkkssigigeenn alveolus dan kapilari darah Dicapai dengan bilangan alveolus a Luas 3 Jaringan Jaringan kapilari yang padat Kapilari yang tinggi iaitu lebih kurang 480 pemukaan 4 darah yang juta alveolus yang terdapat dalam alveolus yang kapilari darah meningkatkan kadar pertukaran kedua-dua peparu dengan keluasan KEPENTINGAN gas antara alveolus dengan padat tinggi ADAPTASI 1 gelanggang tenis 2 STRUKTUR a ALVEOLUS 5 meliputi alveolus kapilari darah H Untuk meningkatkan kecekapan 1 dalam pertukaran gas TINGKATAN 3, BAB 2 Merengsa Membunuh sel Membentuk kahak sistem laluan pernafasan mukus dan respirasi Sebabkan kanser dan peparu kahak paru-paru Debunga dari bunga Asma 1 2 kanser Pembakaran terbuka dan hutan 3 12 3 Zarah debu 2 Sumber Kesan Tar Gas tidak berwarna, 1 rokok 1 tidak berbau c SISTEM Bahan perang a Karbon 2 Beracun Butana b RESPIRASI melekit monoksida Zarah pepejal halus Gas (3 - 6) b terampai di udara Metana pemetik api a Kadmium Gas Bateri alkali Jerebu, kumbahan debu, Asap rokok debunga Asma yang Bahan Asid mengandungi ... c kimia stearik Kesukaran Arsenik lain Racun Lillin bernafas 3 tikus 2 I Batuk 1 Kesan 5 Toluena 4 1 Pelarut 3 c industri b Pembakaran BAHAN Asap ekzos bahan api 1 MUDARAT kenderaan Sumber KEPADA kenderaan Sianida Nikotin SISTEM bermotor Racun Racun Nitrogen RESPIRASI serangga dioksida 1 Gas perang, bau a menyesakkan 2 Sumber Metanol Ammonia Pencuci a Bahan api 2 Gangguan Karbon monoksida Karbon Rokok Aseton saluran udara meresap ke dalam Sulfur monoksida Cat dioksida sel darah Kanser paru-paru 5 c b a b Bergabung dengan hemoglobin membentuk Kesukaran bernafas 4 Kesan 1 karboksihemoglobin yang stabil 3 Kesan Gas tak berwarna, bau 3 Bronkitis 2 menyesakkan Sel darah Karboksihemoglobin Karbon + hemoglobin merah monoksida 1 Punca sakit kepala, kerosakan otak, Batuk kematian Oksigen disekat 2  masuk ke dalam Pembakaran arang batu 2 Sumber 1 Kilang minyak Menyekat kemasukan karboksihemoglobin stesen janakuasa sel darah oksigen ke sel darah 12

Katak juga mempunyai peparu 1 44 22 untuk respirasi Jaringan kapilari darah yang padat di bawah lapisan kulit CO2 O2 a 3 Meningkatkan kadar Diselaputi lapisan mukus untuk c 4 b penyerapan gas antara kulit kemudahan gas melarut dan meresap dengan kapilari darah Insang ikan Salur darah b mengandungi 2 Pada amfibia (katak) a Kulit Luar baris filamen halus Jaringan Lembap a kapilari darah 3 ADAPTASI 4 Insang b Setiap filamen mempunyai Aliran 2 SISTEM RESPIRASI banyak unjuran nipis dan air c pipih dipanggil lamela Luas permukaan ORGANISMA DALAM BERLAINAN struktur respirasi yang PERSEKITARAN Alveolus Ketebalan besar c Bilangan filamen dan lamela b menghasilkan luas permukaan Kapilari 1 sel 3 Ciri yang tinggi bersama kehadiran Darah darah adapatasi beroksigen Struktur respirasi yang nipis Lamela Permukaan struktur a 5 air memudahkan pertukaran gas Darah respirasi yang lembap 1 terdeoksigen Lapisan Untuk memastikan a Sistem respirasi serangga kelembapan pertukaran gas yang Trakea cekap dengan L Terdiri daripada tiub udara dipanggil persekitaran b trakea dan bercabang kepada trakeol TINGKATAN 3, BAB 2 c yang berdinding nipis dan lembap Kutikel berlilin SISTEM Kantung udara juga wujud dalam sesetengah d sistem trakea untuk menghasilkan luas permukaan yang besar bagi pertukaran gas Epidermis atas Ditentukan oleh RESPIRASI Kantung udara perbezaan (5 - 6) Semasa fotosintesis, 1  kepekatan Spirakel : Liang pernafasan kepekatan CO2 dalam  CO2 dalam sel M di mana udara masuk dan CO2 dengan ruang sel lebih rendah antara sel keluar dari trakea daripada dalam ruang CO2 a Trakea Spirakel udara antara sel, menyebabkan CO 2 melarut ke permukaan sel yang lembab dan masuk ke dalam sel  CO2 Stoma Peresapan PERTUKARAN CO2 Trakea O2 Ruang Karbon 3 GAS DALAM O2 CO2 udara CO2 Dioksida O2 antara 2 TUMBUHAN Trakeol CO2 sel  (1) Sel CO2 Spirakel Epidermis bawah 2 1 Sel pengawal Kepekatan CO2 dalam ruang udara antara sel menjadi Melalui 3 a Daun O2 bahagian lebih rendah daripada udara tumbuhan CO2 di luar stoma, menyebabkan CO2 dari atmosfera meresap SIANG MALAM Berbeza c Daun antara masuk ke dalam daun saing dan b Pokok bakau melalui liang stoma. malam Batang boleh melakukan pertukaran gas Tumbuhan menjalani Tumbuhan menjalani CO2 O2 Batang melalui daun, fotosintesis dengan respirasi dengan menyerap batang dan akar menyerap karbon dioksida oksigen dan mengeluarkan Akar dan mengeluarkan oksigen Akar karbon dioksida O2 CO2 14

Atrium kanan: Atrium kiri : - Dinding berotot nipis - Dinding berotot nipis Vena - Darah terdeoksigen - Darah beroksigen dari peparu kava dari seluruh badan superior kecuali peparu Dari masuk ke sini melalui vena masuk ke sini Aorta 2 Atrium, melalui vena kava kepala pulmonari Injap bikuspid: Ateri 2 Ventrikel superior dan dan - Darah kemudian mengalir ke - Membenarkan aliran inferior bahagian ventrikel kiri apabila ia mengecut pulmonari c atas darah satu hala dari - Darah kemudian atrium kiri ke 2 mengalir ke ventrikel badan Ke kepala Ke kepala ventrikel kiri saja kanan apabila ia dan badan dan badan mengecut Vena Ke peparu kiri STRUKTUR kava 1 DAN Dari peparu kiri Vena superior pulmonari FUNGSI Vena Struktur Aorta pulmonari Atrium JANTUNG 2 Ke peparu Ateri pulmonari kiri kanan a Atrium Injap 4 ruang Fungsi kanan bikuspid 5 1 Ve n t r i k e l Injap Injap kiri Dari peparu Dari peparu kiri sabit sabit E kanan Atrium Injap 4 TINGKATAN 3, BAB 3 Injap 1 kiri trikuspid trikuspid: PENGANGKUTAN -Membenarkan Atrium 6 (2 - 8) kanan Injap aliran darah Ve n t r i k e l satu hala dari Injap bikuspid kanan 3 atrium kanan sabit 4 Injap ke ventrikel sabit Vena Septum kanan saja 2 kava Ve n t r i k e l inferior Injap kiri trikuspid 7 PETUNJUK Darah mengandungi Ve n t r i k e l Darah beroksigen kandungan oksigen tinggi kanan 3 Darah terdeoksigen Darah mengandungi F Vena Septum kandungan oksigen rendah kava STRUKTUR inferior 8 Jaringan Aliran darah SALUR DARAH Injap sabit: Ventrikel kanan: kapilari dari jantung ke - Memastikan darah Dari kaki - Dinding berotot tebal Ventrikel kiri: UTAMA dan - Darah terdeoksigen - Dinding berotot Aliran darah kapilari yang mengalir ke dari kapilari ke 2 arteri pulmonari bahagian mengalir keluar ke paling tebal tidak dapat berpatah bawah arteri palmonari ke - Darah beroksigen jantung Lumen (saiz kecil) balik ke ventrikel badan peparu apabila ia TIADA Injap mengecut mengalir keluar ke aorta ke seluruh Dinding berotot bahagian badan tebal, elastik kecuali peparu untuk menahan Kapilari tekanan darah apabila ia mengecut Kapilari yang tinggi 1 Septum: 3 - Dinding berotot memisahkan Salur Darah a Arteri : jantung sebelah kiri dengan Utama Salur darah yang sebelah kanan Lumen (saiz besar) Dinding membawa darah dari - Menghalang pencampuran setebal 1 b jantung ke seluruh badan darah terdeokisgen dengan Injap darah beroksigen sel Dinding berotot nipis, c Kapillari : Jantung kurang elastik untuk Lumen memudahkan pengaliran (saiz paling kecil), Vena : Salur darah halus darah pada tekanan tinggi Salur darah yang yang menjaringi TIADA injap membawa darah sel-sel seluruh badan dari arteri Arteri dari jaringan Vena Arteri kapilari ke jantung Kapilari 17

Jenis salur Arteri Kapilari Vena darah 1. Mengangkut darah beroksigen dari jantung ke 1. Membolehkan pertukaran gas, makanan dan 1. Mengangkut darah terdeoksigen ke jantung Fungsi seluruh badan kecuali peparu bahan kumuh antara darah dengan sel badan dari seluruh badan kecuali peparu secara resapan melalui dinding nipis kapilari 2. Arteri pulmonari mengangkut darah 2. Vena pulmonari mengangkut darah terdeoksigen dari jantung ke peparu Sel darah Sel darah beroksigen dari peparu ke jantung beroksigen terdeoksigen FUNGSI SALUR DARAH UTAMA Arteri pulmonari  Vena pulmonari Arteri Vena  oksigen nutrien karbon molekul  dioksida bahan  buangan Peredaran darah 1. Pengaliran darah laju pada tekanan tinggi 1. Pengaliran darah perlahan pada tekanan darah 1. Pengaliran darah perlahan pada tekanan darah 2. Denyutan nadi dikesan yang menurun yang rendah 2. Tiada denyutan nadi 2. Tiada denyutan nadi Pertukaran gas: G1 Karbon dioksida meresap keluar dari darah ke peparu, MEKANISME TINGKATAN 3, BAB 3 Berlaku pada oksigen dari peparu meresap manusia dan masuk ke darah menjadi Peparu LALUAN DARAH PENGANGKUTAN SISTEM 1 mamalia lain 2 darah beroksigen (3 - 8) PEREDARAN Alveolus 1 DAN I H DARAH GANDA CO2 PERTUKARAN 3 DUA O 2 GAS Sistem  Vena 2 Peredaran  pulmonari Aorta 2 Sistem Pulmonari : Arteri Peredaran a Pengangkutan pulmonari  3 Vena kava  4 darah antara superior dan 5 Peparu 1 2 Peparu {Sistem jantung dan inferior membawa Jantung Darah Peredaran peparu sahaja beroksigen Pulmonari darah Vena mengalir balik Arteri Vena b terdeoksigen kava ke jantung pulmonari dari badan ke melalui vena pulmonari Peredaran pulmonari Arteri Vena Sistemik : Peparu jantung  pulmonari pulmonari Pengangkutan Jantung darah antara Darah  Seluruh badan Darah  Arteri jantung dan terdeoksigen 6 beroksigen bahagian badan dipam Jantung selain daripada dipam ke keseluruh {Seluruh peparu peparu badan (kecuali ke paru-paru) badan melalui arteri melalui aorta kecuali pulmonari peparu Vena Jantung Sel darah Sel darah Arteri Vena Sistem beroksigen terdeoksigen Peredaran Oksigen diserap oleh tisu untuk  Sistemik respirasi. Karbon dioksida hasil respirasi meresap keluar ke dalam Jantung darah bersama bahan kumuhan. Darah jadi terdeoksigen, Jantung mengalir semula ke jantung melalui oksigen nutrien karbon molekul vena kava untuk mengulangi proses. dioksida bahan Seluruh badan 18 sel kumuhan Seluruh badan kecuali peparu kecuali peparu

beg kalsium klorida Menambah kadar Anakpokok dalam Pergerakan udara Menambah kadar plastik kontang (untuk menyerap wap air) respirasi atmosfera kelembapan membawa molekul air respirasi Anak pokok yangditiup Anak pokok yang tidak tinggi mempunyai kadar keluar dari stoma a b angin mempunyai kadar ditiupmempunyai kadar Anakpokok dalam Kelembapan atmosfera b atmosfera kelembapan yang rendah menyebabkan transpirasi rendah transpirasi tinggi transpirasi rendah rendah mempunyai kadar banyak molekul air keluar Anakpokok dalam transpirasi tinggi a atmosfera yang sejuk dari daun Pergerakan mempunyai kadar transpirasi rendah Kelembapan Udara Pada suhu lebih tinggi Udara 3 Anakpokok dalam Perubahan jisim potometer molekul air dalam daun Bilik atmosfera yang panas Kadar transpirasi = sejuk Masa bergerak lebih pantas mempunyai kadar 2 transpirasi tinggi dan lebih cepat keluar Perubahahan jisim = 5 g. Masa = 30 minit. a daripada daun Kadar transpirasi = 5 g = 0.17 g min-1 FAKTOR YANG 4 Suhu 30 minit MEMPENGARUHI Contoh b Bilik KADAR Menambah kadar panas c respirasi Menambah kadar 1 TRANSPIRASI 5 transpirasi b Keamatan Bilangan Transpirasi banyak a Cahaya Almari Cahaya merangsang a berlaku melalui stoma stoma Anakpokok dalam pembukaan stoma U b gelap mempunyai kadar transpirasi Anak pokok dalam cahaya TINGKATAN 3, BAB 3 Tumbuhan dengan bilangan matahari mempunyai stoma yang lebih tinggi rendah PENGANGKUTAN kadar transpirasi tinggi mengalami kadar transpirasi lebih tinggi Ini menunjukkan Xilem daun bahawa xilem berubah bentuk pada bahagian tumbuhan yang (7 - 8) Satu kumpulan salur dalam sistem berlainan pengangkutan tumbuhan berbunga 4 3 V yang mengandungi 2 tisu pengangkut BERKAS Pemerhatian EKSPERIMEN W 1 iaitu xilem dan fleom. menunjukkan MENGKAJI VASKULAR larutan oesin LALUAN AIR Daun phloem mempunyai DALAM 3 Xilem batang corak berlainan TUMBUHAN Xilem Floem Xilem akar dalam daun, Xilem batang dan 2 Salur dinding adalah b Floem 2 Batang akar nipis, dibuat daripada } Berkas vaskular 1 sel hidup Selepas 30 minit { Floem { keratan rentas Satu batang tumbuhan herba Salur untuk a Xilem Floem nipis dibuat kecil yang berakar sempurna mengangkut Akar terhadap, daun direndamkan dalam kelalang makanan (glukosa) Xilem batang dan akar kon berisi larutan eosin daripada daun ke Air dan dan diperhatikan di (pewarna merah) bahagian lain ba mi neral dari bawah mikroskop tumbuhan tanah Floem Salur xilem Salur dinding Salur untuk 22 Glukosa adalah tebal, mengangkut air hasil dari dibuat dan garam fotosintesis daripada sel mineral dari akar Salur floem kayu tidak ke daun melalui hidup batang bagi Akar Larutan oesin menjalankan Xilem fotosintesis dan transpirasi

K Kalium Magnes i um Ferum W ul kaca Na Natrium Ca Kalsium Susunan logam mengikut Zink Mg Magnesium kereaktifannya terhadap Kereaktifan Al Aluminium Kalium manganat(VII), B ij i h logam terhadap C Karbon oksigen, asid dan air (untuk menghasilkan Zn Zink oksigen H Hidrogen 2 gas oksigen) bertambah Fe Ferum Sn Stanum Panaskan Panaskan Panaskan Panaskan Pb Plumbum Cu Kuprum Ditulenkan Mengasingkan sebatian logam Hg Merkuri daripada batu dan pasir Ag Argentum Menentukan bagaimana Au Aurum Sebatian logam 1 SIRI 3 pengekstrakan logam daripada Mengasingkan logam daripada KEREAKTIFAN LOGAM bijihnya dapat dilakukan Di eks tr ak unsur lain secara kimia Logam Dinding Batuan bangunan dalam kerak Jubin lantai bumi Permukaan meja 2 3 Berbentuk 1 unsur 1 A Berbentuk Batu Cangkerang Kegunaan TINGKATAN 3, BAB 4 2 sebatian karang 3 6 Kalsit 5 Mempunyai struktur 4 c KEREAKTIFAN B MINERAL 4 kristal tertentu Kapur 3 Dalam LOGAM (1 - 4) Mamar 2 b Contoh: 5 Lain-lain Batu D 1 Kapur Sulfur Besi Mempunyai Kalium Kalsium Batu Si li ko n kapur komposisi a 2 SEBATIAN C kimia SEMULA PELBAGAI tertentu Nama kimia: JADI Kalsium karbonat Nama biasa Kuarza BENTUK Hematit 1 Kasiterat MINERAL Gabungan beberapa Bauksit unsur secara kimia Kalsit DALAM KERAK Emas BUMI 1 a 3 Unsur b Perak Sebatian Nama saintifik Gabungan unsur Silikon oksida Silikon, oksigen 2c Karbon 1 Intan Ferum(III) oksida Ferum, oksigen Sebatian Oksida Stanum(IV) oksida Stanum, oksigen a 2 Karbonat Oksida Arang batu Aluminium oksida Aluminium, oksigen dcb Silikat Karbonat Kalsium karbonat Kalsium, karbon, oksigen Sulfida Sulfida Galena Plumbum(II) sulfida Plumbum, sulfur Pirit Ferum sulfida Ferum, sulfur Silikat Kalsil Kalsium silikat Kalsium, silikon, oksigen 24

Oksida logam yang Oksida logam di Pemerhatian atas piring porselin digunakan ialah oksida bagi Campuran Pembakaran gas aluminium, zink, ferum, hidrogen berlebihan Corong tisel Gas hidrogen plumbum dan kuprum Tiub pembakaran Aluminium oksida Tiada bara kelihatan, dan hidrogen tiada perubahan warna   Aluminium lebih reaktif daripada hidrogen Zink oksida dan Panaskan hidrogen Tiada bara kelihatan, tiada perubahan warna Tiub-U  Zink lebih reaktif daripada hidrogen Asid sulfurik cair 2 MENENTUKAN Campuran membara terang dan + KEDUDUKAN pepejal kelabu berkilat terbentuk Kalisum klorida HIDROGEN 3 Ferum(III) oksida  Hidrogen lebih reaktif daripada ferum larutan kuprum(II) DALAM SIRI dan hidrogen sulfat kontang KEREAKTIFAN Zink Oksida logam dipanaskan di bawah aliran gas hidrogen 1 Plumbum(II) oksida Campuran membara lebih terang dan kering dan melihat perubahan kepada oksida logam dan hidrogen pepejal kelabu berkilat terbentuk  Hidrogen lebih reaktif daripada plumbum Bijih besi + arang kok + batu H Kuprum(II) oksida kapur, dimasukkan dari atas dan hidrogen Campuran membara sangat terang dan pepejal perang terbentuk  Hidrogen lebih reaktif daripada kuprum 1 Gas TINGKATAN 3, BAB 4 Persamaan Tindak balas buangan 400oC KEREAKTIFAN Aluminium oksida + hidrogen Tiada tindakbalas 5 Relau LOGAM bagas (3 - 4) Zink oksida 4 JI Ferum(III) oksida 3 Plumbum(II) oksida 1800oC Kuprum(II) oksida Batu kapur (kalsium karbonat) terurai kepada kalsium + hidrogen Tiada tindakbalas oksida dan karbon dioksida + hidrogen Ferum + Air Kalisum karbonat  kalsium oksida + karbon dioksida + hidrogen Plumbum + Air Kalsium oksida bertindak balas dengan bendasing + hidrogen Kuprum + Air membentuk kalsium silikat, atau sanga. Kalisum oksida + silikon oksida  kalsium silikat Kedudukan a Al Hidrogen berada di hidrogen Zn Kereaktifan bawah Aluminum Kok dan karbon monoksida menurunkan bijih besi H kepada besi terhadap dan Zink, di atas Fe oksigen Ferum, Plumbum Ferum(III)oksida + karbon  ferum + karbon monoksida Pb bertambah dan Kuprum dalam Ferum(III)oksida + karbon monoksida ferum + karbon dioksida Cu Ferum(II)oksida + karbon  ferum + karbon monoksida Siri Kereaktifan Ferum(II)oksida + karbon monoksida ferum + karbon dioksida Proses memperoleh sesuatu logam daripada bijihnya Karbon dioksida bertindakbalas dengan kok, 1 hasilkan karbon monoksida (agen penurunan utama) PENGEKSTRAKAN PENGEKSTRAKAN K Logam REAKTIF Elektrolisis Karbon dioksida + karbon  karbon monoksida BESI LOGAM Na Tarikan kuat terhadap oksigen Oksida tidak boleh diturunkan oleh DARIPADA karbon 2 BIJIHNYA 2 Mg Diekstrak melalui elektrolisis Al leburan sebatian logam. C 1 Logam KURANG REAKTIF Karbon Zn Tarikan lemah terhadap oksigen. + Proses pengekstrakan H Diekstrak dengan memanaskan logam besi daripada bijihnya bijih Fe bijih dengan karbon dalam relau bagas. Sn Semburan 2 Semburan udara panas dari bawah, kaya dengan Pb Logam TIDAK REAKTIF udara panas 2 oksigen, mengoksidakan kok, menghasilkan Tarikan sangat lemah terhadap Sanga karbon dioksida dan haba yang banyak 6 Karbon + oksigen  karbon dioksida + Haba Cu oksigen. Leburan besi Leburan sanga dikeluarkan. Diekstrak dengan memanggang Digunakan untuk membuat tapak bangunan dan jalan. Hg bijih dalam udara Leburan besi dikeluarkan, disejukkan 7 Ag Logam TIDAK REAKTIF Ag (perak) menjadi besi tuangan Tidak perlu diekstrak Au 26 Au Wujud sebagai logam bebas (emas)

Natrium hidroksida (alkali) Tenaga haba Suhu meningkat Pelarutan Tindakbalas Asid hidroklorik dibebaskan dalam hasil tindak Air alkali dalam peneutralan (asi d) Bahan Hasil balas air antara asid Natrium hidroksida Natrium hidrogen karbonat tindakbalas tindakbalas dan alkali (alkali) b Pengaratan Haba besi b dibebas ke a persekitaran Tindakbalas c Pelarutan natrium yang d hidrogen karbonat Asid hidroklorik membebaskan dalam air a haba ke persekitaran Contoh e Pembakaran bunga api 12 TINDAKBALAS f Kajian tentang EKSOTERMIK g Letupan bom perubahan haba semasa tindak balas Respirasi kimia berlaku 1 TERMOKIMIA B Pita magnesium A TINGKATAN 3, BAB 5 Haba diserap (sumbu) D dari TERMOKIMIA Ferum(II) oksida 1 Semasa proses termit (1 - 1) persekitaran + aluminium cecair logam ferum akan mengalir ke dalam acuan C1 a Cecair logam dan mengimpal kedua-dua TINDAKBALAS ENDOTERMIK ferum Acuan landasan digunakan untuk Landasan pertama mengimpal Landasan kedua Tindakbalas APLIKASI yang menyerap landas an 3 TINDAKBALAS haba dari keretapi EKSOTERMIK persekitaran b Suhu menurun DAN dalam hasil Tindak balas sangat c tindakbalas ENDOTERMIK eksotermik (haba tinggi) b Tindakbalas dan menghasilkan termit 21 cecair logam ferum Tindak balas antara a ferum(II) oksida dengan serbuk aluminium dan pita     magnesium sebagai sumbu. 2  Pek sejuk Menghentikan Tindakbalas Tindakbalas Membebaskan a Peleburan ais menghentikan pendarahan dan endotermik: eksotermik: b Fotosintesis pendarahan mengurangkan c Pek sejuk Pek panas a haba bila Ammonium Contoh pepejal garam klori da hidung bengkak luka segera segera larut dalam air Pelarutan garam b e Cahaya matahari Kesejukan mengurangkan saiz lumen a b ammonium dalam air d c c dalam kapilari darah dan mengurangkan Dapat Haba menambah saiz lumen Pengekstrakan kadar peredaran darah Menyerap melegakan kekejangan dalam kapilari darah dan besi daripada Pembuatan haba daripada Karbon sejuk persekitaran otot meningkatkan kadar bijih besi roti dan kek Ai r dioksida Pek panas Saiz lumen bila pepejal peredaran darah mengecil Saiz lumen bertambah garam larut haba  dalam air 28

Tenaga Sumber tenaga tidak boleh Tenaga solar p as an g digantikan Sumber tenaga surut Tenaga yang akan angin a habis Tenaga ombak 4 Tenaga biojisim Tenaga nuklear 35 1 26 b Arang batu Tenaga Sumber 2 tenaga Tenaga hidro 1 Contoh 7 geoterma tidak boleh Contoh 3 Gas asli baharu c c SUMBER 2 4 TENAGA UNTUK Sumber tenaga yang tidak b Sumber Petroleum tenaga PENJANAAN akan habis boleh TENAGA baharu ELEKTRIK Sumber tenaga boleh digantikan a 1 Tenaga hidro : secara berterusan Stesen jana kuasa hidroelektrik Bakun, Gas asli : Tahan lebih Stesen jana kuasa Sarawak Tuanku Jaafar, Menggunakan lama, lebih Negeri Sembilan Keadaan gandar Pegun Berputar kurang tenaga murah 12 Arang batu : b Stesen jana kuasa daripada lampu a A LED menyala Tidak filamen atau tidak menyala Menyala Kelebihan Sultan Azlan Shah, 3 Manjung, Perak LED JENIS SUMBER Garis medan 23 TINGKATAN 3, BAB 6 magnet dipotong  TENAGA Diesel : oleh gegelung  2 ELEKTRIK STESEN Stesen jana JANAKUASA 4 kuasa Gelugor, dawai dan S GENERATOR D DAN B menghasilkan arus 1 ARUS TERUS KEMAGNETAN U DI MALAYSIA aruhan Pulau Pinang LED menyala 3 LED Komutator RINGKAS Gandar (1 - 11) 5 Biojisim : Bila gandar diputar 1 6 Stesen jana kuasa Putar Jarum penunjuk TSH Bio-Energy Sdn. galvanometer terpesong 3 C Angin, Solar, Diesel : Bhd, Sabah Arus aruhan dihasilkan 2  Magnet digerakkan Stesen jana kuasa ke dalam solenoid hibrid, Pulau dalam dawai 1 dengan pantas Perhentian Kecil, PROSES Terengganu b Dengan PENJANAAN pemotongan 1a garis medan 3 TENAGA Ditemui oleh 3 magnet dengan Michael Faraday ELEKTRIK 1 a Jarum penunjuk gerakan b (1831) Arus aruhan dihasilkan dalam dawai 2 galvanometer terpesong magnet Penghasilan arus Dengan pemotongan medan Ruang antara magnet 2 magnet oleh dawai atau solenoid digerakkan melalui dawai Dengan aruhan Dawai dengan pantas Dawai digerakkan antara kutub magnet dengan pantas Arus aruhan dihasilkan 2 3 Jarum penunjuk pemotongan 1 Arus aruhan dalam dawai galvanometer garis medan 2 dihasilkan dalam  magnet dengan  terpesong gerakan dawai dawai b a Jarum penunjuk Pesongan galvanometer 3 galvanometer terpesong menunjukan kehadiran Solenoid digerakkan antara kutub 1 Medan magnet dengan pantas ma gnet arus 29

Stesen Jana Kuasa Stesen Jana Hidroelekrik Kuasa Tenaga Angin Stesen Jana Kuasa 3 4 Stesen Jana Kuasa Tenaga Solar Tenaga Nuklear 2 5 Stesen Jana 1 JENIS-JENIS Stesen Jana Kuasa Terma STESEN JANA 6 Kuasa Biojisim KUASA ELEKTRIK Takungan Tenaga haba dari a Air jatuh dari empangan melalui stim Penjana  terowong  Tenaga menghasilkan Tenaga elektrik 2 E kimia dari kinetik c turbin TINGKATAN 3, BAB 6 Empangan bahan api Perubahan Penjana  tenaga  Tu r b i n Terowong ELEKTRIK 1 Tenaga  DAN elektrik b Air memutar STESEN JANA H STESEN turbin KUASA KEMAGNETAN F JANA KUASA  (2 - 11) Turbin  HIDROELEKTRIK TERMA memacu G penjana yang menghasilkan Pengagihan tenaga elektik Tenaga elektrik Menara Tenaga  elektrik 1 Stim bertekanan 2 e kabel kinetik tinggi Tenaga Perubahan d keupayaan tenaga Dandang memutarkan b Turbin graviti Menara kabel turbin  Sinaran STESEN Stim  matahari JANA KUASA b  Stim terkondensasi Penjana 2 TENAGA semula kepada air oleh SOLAR a  Air laut air laut yang sejuk 1 untuk diguna semula Pengagihan  c elektrik  a Panel suria Perubahan Air menjadi pam Kondenser tenaga stim Panel suria menukar Tenaga  30 tenaga cahaya kepada elektrik Tenaga bertekanan cahaya tinggi bila Air cahaya elektrik mendidih

I= P = 1000W Menggunakan label cekap V 240V P 350W Untuk mengenalpasti tenaga bagi pelbagai = 4.2 A I= V = 115V peralatan elektrik yang peralatan elektrik Perkadaran tenaga: 1 hingga 5 bintang VOLTAN : 240V = 3.0 A cekap tenaga 3 WATT : 1 kW VOLTAN : 115V 2 Pendingin WATT : 350W hawa VOLTAN : 220V Diperkenalkan oleh PELABELAN Jenis WATT : 75W Suruhanjaya Tenaga CEKAP peralatan TENAGA (ST) 1 4 Perkadaran tenaga pada peralatan (angka dalam perkadaran) I= P V = 75W b Peti sejuk Penggunaan tenaga setahun (dalam kW) 220V c Penjimatan tenaga berbanding dengan Kuasa dan = 0.34 A Kipas a Voltan peralatan 2 bintang (dalam %) AE beberapa Ujian piawai yang digunakan peralatan elektrik TINGKATAN 3, BAB 6 Mengukur kuantiti 2 ELEKTRIK tenaga elektrik yang DAN JUMLAH ARUS digunakan yangdigunakan MELALUI KEMAGNETAN Bolehkah voltan 120V AG (10 - 11) a Bacaan meter diambil digunakan untuk alat ini? PERALATAN b pada penghujung Apakah akan berlaku? Meter setiap bulan Penyelesaian ELEKTRIK elektrik c Menentukan kos Tidak boleh. Jika voltan 1 AF penggunaan elektrik 1 bekalan kuasa terlalu Voltan, Tenaga elektrik yang digunakan, E (J) rendah, ia akan Contoh V (V) = Cas elektrik, Q (C) merosakkan alat elektrik PENGGUNAAN Sebuah pemanas air mempunyai label c TENAGA 1kW dan 220V. Hitungkan arus yang 4 ELEKTRIK mengalir melaluinya. Unit S.I. ialah volt (V) b Voltan (V) 2 Kadar tenaga elektrik, E Kuasa a elektrik a dalam Joule (J) yang Tenaga elektrik, E dalam Joule (J) yang 3 (P) digunakan oleh satu digunakan untuk menggerakkan cas alat eletrik elektrik Q, melalui satu konduktor b Arus c Unit S.I = watt (W) MODEL : 3388 Arus Cas elektrik, Q (C) elektrik Kuasa Tenaga elektrik yang digunakan, E (J) VOLTAN : 220V / 50HZ c (I) WATT : 1 kW elektrik, = Masa diambil, t (s) elektrik, = b Penyelesaian I (A) a P (W) Masa diambil, t (s) RINGKASAN RUMUS Unit S.I. Kuasa ialah Kadar pengaliran elektrik, = V I P = VI Voltan Arus Ar us Cas Voltan Tenaga ampere (A) cas elektrik, Q P (W) Tenaga I= P = 1 kW = 1000W = 4.5 A Kuasa I = Q V= E dalam Coulomb (C) V 220V 220V t Q Arus P = Et = VIMasa Masa Cas yang melalui suatu kondukror. 38

Contoh 1 Seorang lelaki mengangkat sebuah Penyelesaian Contoh 2 Kirakan kerja yang dilakukan Penyelesaian: kotak seberat 50 N melalui jarak W=Fxs menegak setinggi 1.2 m. Cari kerja yang Kerja = Daya x Jarak bergerak ab apabila sebuah kerusi roda dilakukannya = 50 N x 1.2 m ditolak dengan daya 20 N untuk = 20 N x 50 m = 1000 J = 60 J Contoh Pengiraan jarak 50 m. Kerja 1 Joule (J) kerja dilakukan apabila daya 1 newton (N) a Unit S.I. c digunakan untuk menggerakkan objek sejauh 1 meter (m) ialah Joule Contoh 3 Seorang lelaki berjisim 70 kg menaiki Penyelesaian: dalam arah daya. (J) 3 tangga setinggi 10 m bersama Jumlah jisim = 70 + 5 = 75 kg Kerja Daya Sesaran begnya yang berjisim 5 kg. Kirakan Jumlah berat = 75 x 10 = 750 N W=Fxs 2 kerja yang dilakukannya. W=Fxs = 750 N x 10 m b Kerja, W = 7500 J ialah hasil darab 1 KERJA TIADA kerja Sesaran Sesaran ialah jarak yang dilalui daya, F dan 4 a Daya = 0 Duduk mengikut arah yang tertentu a sesaran, s dilakukan Keputusan jika... Aktiviti Daya (N) Jarak (m) Kerja (J) Masa (s) Kuasa (W) A b Menolak Jarak = 0 Tarik bongkah kayu sejauh Angkat pemberat 100g 1.0 0.5 1.0 x 0.5 1.5 0.5 = 0.33 dinding sejauh 0.5 m menegak 4.0 2.5 = 0.5 1.5 1.0 m dengan daya asal. TINGKATAN 3, BAB 7 Unit S.I. Catatkan masa yang Tarik bongkah kayu sejauh 3 4.0 x 2.5 2.5 10.0 = 4.0 ialah Joule 1.0m secara mendatar = 10.0 2.5 TENAGA DAN (J) diambil. (2.5 s) b a Apabila daya 1 1.0 m  newton (N) a2 EKSPERIMEN C KUASA Tenaga ialah digunakan MENGIRA (1 - 3) keupayaan menggerakkan objek KERJA DAN b sejauh 1 meter (m) Tarik neraca spring sehingga bongkah kayu 1 KUASA B 1 untuk bergerak. Catatkan daya neraca spring.(4.0 N) melakukan dalam arah daya tenaga sebanyak 1 Angkat pemberat 100 g TENAGA kerja dengan neraca spring DAN Joule telah sejauh 0.5 m secara Daya 1 N digunakan. menegak dari lantai. KUASA b Contoh 3 Seekor monyet seberat 30 N Penyelesaian a memanjat sebatang pokok W 160 J 1 meter Catatkan daya setinggi 8 m dalam masa 8 s. W=Fxs t 8s dalam arah daya  dan masa untuk Hitungkan kuasa monyet itu. = 20 N x 8 m = 160 J P= = menaikkan pemberat dengan = 20 W 2 jam randik. (1.5 s) Kerja dilakukan Ne ra ca 3 Kuasa, P a Kuasa W spring ialah kadar t Contoh melakukan P= Pe mberat 2 Pengiraan 100g Contoh 2 Seorang pekerja menolak Penyelesaian d kerja, W Masa diambil = 0.1 kg Kuasa =1N 0.5 m 20N sebuah kotak di atas landasan W 40 J t 10 s 2m licin dengan daya 20 N sejauh W = F x s P= = 2 m dalam masa 10 s. = 20 N x 2 m b c Unit S.I. Hitungkan kuasanya. = 40 J =4W 1 ialah watt (W) Apabila 1 Joule (J) Contoh 1 Seorang lelaki mengambil masa Penyelesaian kerja dilakukan 5 s untuk mengangkat sebuah Kerja dilakukan, W = F x s Kuasa, P = W = 60 J dalam masa 1 saat (s) Daya 1 N kotak seberat 50 N melalui jarak t 5s kuasa sebanyak 1 = 50 N x 1.2 m watt (W) telah menegak setinggi 1.2 m. digunakan = 60 J = 12 W Kirakan kuasanya. 1 meter Masa diambil 40 dalam arah daya =1s

Kenderaan berat berhalaju rendah Objek kecil berhalaju tinggi Contoh 1 Penyelesaian: mempunyai kinetik yang tinggi mempunyai tenaga kinetik yang kerana jisimnya yang tinggi tinggi walaupun jisimnya kecil Kelajuan Halaju kereta = 120 km j-1 = 120 000 m = 120 000 m = 33.33 m s-1 peluru 1j 3 600 s ialah 1000 ms-1 Objek berkelajuan 34 1 Sebuah kereta berjisim 1500 kg Tenaga kinetik = 1 mv2 = 1 x 1 500 kg x (33.33 m s-1)2 2 2 bergerak dengan halaju 120 km j-1. 2 2 tinggi Tenaga mv2 Berapakah tenaga kinetik yang kinetik Tenaga kinetik = diperolehi oleh kereta ini? = 833 166.7 J Objek berjsim 1 yang tinggi besar di perolehi a jika.. m ialah jisim dalam kg v ialah halaju dalam ms-1 Contoh 2 2 a Seorang pelumba basikal bersama basikalnya berjisim b 80 kg mempunyai tenaga kinetik sebanyak 40 000 J. Berapakah halaju pelumba basikal tersebut? Tenaga kerja yang dimiliki oleh TENAGA Contoh Penyelesaian: KINETIK 3 Pengiraan suatu objek yang bergerak 1 F Tenaga kinetik = 1 mv2 2 Contoh 1 Seorang pemanah menarik tali busurnya Tenaga 40 000 J = 1 x 80 kg x v2 sejauh 50 cm dari kedudukan asal dengan Keupayaan 2 daya 1500 N, dan melepaskan anak panahnya yang berjisim 50 g. Hitungkan Kenyal Tenaga 40 000 J x 2 Kinetik 80 kg Maka, v2 = = 1 000 m2 s-2 kelajuan maksimum anak panah tersebut. TINGKATAN 3, BAB 7 v = 1 000 m2 s-2 Nyatakan satu anggapan yang digunakan. = 31.6 m s-1 Penyelesaian Berdasarkan Prinsip Keabadian Tenaga, CONTOH TENAGA Tenaga tidak boleh dicipta atau dimusnah PENGIRAAN DAN Tenaga keupayaan kenyal dalam busur = 1 PRINSIP KUASA Tenaga kinetik anak panah KEABADIAN (3 - 3) Tenaga Keupayaan Kenyal Tenaga Kinetik TENAGA I Tenaga hanya boleh berubah bentuk 1 Fx = 1 mv2 G PRINSIP 2 2 2 1 x 1500 N x 50 m= 1 x 50 kg x v2 KEABADIAN Sebahagian kecil tenaga sahaja 2 100 2 1 000 TENAGA 3 tenaga menjadi tenaga berguna v2 = 15 000 m2 s-2 H 4 Sebahagian besar tenaga menjadi tenaga tidak berguna v = 15 000 m2 s-2 5 disebabkan oleh geseran. v = 122.47 m s-1 SISTEM Dalam sistem tertutup tiada daya luar AYUNAN seperti geseran bertindak, maka Anggapan : Tiada kehilangan tenaga MENGIKUT tiada tenaga haba terbentuk ke persekitaran PRINSIP KEABADIAN Perubahan TENAGA 1 Perubahan a Tenaga Sistem 2 Tenaga keupayaan kenyal: TUK Tenaga Sistem a Tenaga keupayaan graviti : TUG Tenaga Kinetik : TK Ayunan Spring Tenaga Kinetik : TK Kemampatan berkurang, Berbeban Ayunan Bandul TUK berkurang. 68 Ketinggian maksimum, Ringkas TUG maksimum. Spring makin laju, TK bertambah. Ketinggian maksimum, Ladung pegun, TK sifar TUG maksimum.   Tenaga Jumlah tenaga  TUG/TUK dan TK Ladung pegun, TK sifar Kemampatan bertambah, Keregangan bertambah, b adalah malar b TUK bertambah. TUK bertambah. 4 2 Graf 9 Ketinggian bertambah, Ketinggian berkurang, 5 Spring makin perlahan, Spring makin perlahan, Perubahan TK berkurang. 5Z TK berkurang. Tenaga Graf TUG bertambah. TUG berkurang. Z Tenaga Keupayaan X Ladung makin perlahan, Ladung makin laju, Kemampatan maksimum, Y Keregangan berkurang, Perubahan TK berkurang. TK bertambah. TUK maksimum. TUK berkurang. Tenaga 37 Kinetik Graviti / Kenyal Tenaga 1 Spring pegun, TK sifar Spring makin laju, Kedudukan keseimbangan, TK bertambah. 8 76 TUK minimum. Ketinggian berkurang, 2 Y Ketinggian bertambah, Spring paling laju, 4 TUG bertambah. TK maksimum 3 Ladung makin perlahan, X1 Keregangan maksimum, TUG berkurang. 9 TUK maksimum.  Sesaran TK berkurang. -A 0A Ladung makin laju, Ketinggian minimum, TUG sifar. Spring pegun, TK sifar Kedudukan keseimbangan TK bertambah Ladung kelajuan maksimum, 42 TK maksimum

Pancaran radioaktif yang menghitamkan Antoine Henri Ion plat fotografi dalam keadaan Bacquerel (atom yang (Perancis) berkurang 1 gelap ditemui secara tak sengaja elektron) d Bahan radioaktif Plat fotograf c e Pancaran radioaktif juga dikesan Radiasi Tiub X-ray berdasarkan ciri pengionan Menemui sebatian radioaktif, uranium 2 pancaran Elektron yang menghasilkan pancaran radioaktif b Menerima Hadiah Nobel dalam bidang Fizik (1901) a Pengionan Orang pertama menemui keradioaktifan (1896) Menerima Hadiah Nobel Wilhelm Conrad Marie dan Pierre Curie Menemui pancaran pertama dalam bidang Roentgen radioaktif melalui kuasa (German) pengionan saja (1897) Fizik (1901) c SEJARAH (Poland) a PENEMUAN Dengan mengambil foto 1 KERADIOAKTIFAN Mengkaji bijih uranium, pitchblend sinar-X tangan isterinya b 3 b Mengekstrak 2 elemen radioaktif iaitu c a polonium dan uranium Menemui sinar-X secara A d tidak sengaja (1895) Menerima Hadiah Nobel dalam bidang Fizik (1903) TINGKATAN 3, BAB 8 KERADIOAKTIFAN Proses pereputan secara Nuckle us (1 - 6) rawak dan spontan bagi tak stabil nukleus yang tidak stabil Sinar gama,  B dengan memancarkan Sinaran radioaktif sinaran radioaktif 1 27p 27p Sinar gama,  KERADIOAKTIFAN 2 Nukleus menjadi stabil setelah 33n 33n mengeluarkan sinaran radioaktif ialah 53 Kobalt-60 tak stabil Kobalt-60 stabil sinaran elektromagnet Nukleus tak Nukle us stabil stabil Neutron 91p 143n c 90p Proton 144n Protaktinium-234 + Zarah beta,  b Identiti 3 4 3 jenis a Zarah alfa,  jenis Contoh sinaran Elektron 90p b 144n Elektron ialah pancaran Torium-234 radioaktif Zarah beta,  Torium-234 elektron 92p 146n a bahan c Uranium-238 Zarah alfa,  Uranium-238 e radioaktif a Sinar gama,  ialah (U-238) d Karbon-14 (C-14) + 2p nukleus helium c b 2n Torium-234 Nukleus helium (Th-234) Radon-222 Kobalt-60 (Rn -222) (Co-60) 43

1 Ci ialah bilangan pereputan sesaat Unit S.I ialah becquerel (Bq) dalam 1 g Radium-226 (Ra-226) 1 curie = 3.7 x 1010 pereputan s-1 ca b 1 Bq = 1 pereputan s-1 Diukur dalam unit curie (Ci) Keaktifan b atau Keradioaktifan a Kadar Contoh 2 pereputan nukleus Keaktifan bahan radioaktif R mengikut masa ditunjukkan dalam jadual. 12 Masa (s) 0 5 10 15 20 25 30 40 45 Keaktifan (Bq) 150 118 92 75 63 52 38 26 19 Maka, Lukiskan graf keaktifan melawan masa dan cari separuh hayat bagi X. UNIT 3 1 Ci = 3.7 x 1010 Bq KERADIOAKTIFAN 1 Bq = 2.7 x10-11 Ci Penyelesaian Keaktifan (Bq) Separuh hayat, T ialah 1 Keaktifan asal = 150 Bq tempoh masa yang diambil TINGKATAN 3, BAB 8 1 untuk bilangan nukl2eus yang C belum mereput berkurang menjadi setengah daripada 1 nilai asalnya Keaktifan pada separuh hayat = 1 x 150 Bq KERADIOAKTIFAN SEPARUH HAYAT 2 (2 - 6) D PEREPUTAN = 75 Bq RADIOAKTIF 2 ( T1 ) Keaktifan (nilai bandingan) 2  Separuh hayat  Daripada graf, separuh 2 3 hayat bagi R ialah 15 saat. E Graf keaktifan Keaktifan asal 11 Keaktifan asal melawan Menunjukkan a masa bagi CONTOH masa separuh hayat PENGIRAAN Masa untuk keaktifan b Menunjukkan SEPARUH asal menjadi separuh bilangan separuh ialah 8 hari Masa (s) 2 HAYAT hayat yang ada Keaktifan 1 4 menjadi separuh 22 Maka separuh hayat bagi bahan radioaktif 1 ini ialah 8 hari. Graf menunjukkan Separuh hayat terdapat 4 separuh Contoh 1 Penyelesaian hayat 1     0 min 10 min 4 Barium-122 mempunyai separuh 2 min 4 min 6 min 8 min Separuh 1 hayat hayat, T 1 , 2 minit. Satu sampel 80 g 40 g 20 g 10 g 5g 2.5 g 8 2 1 Separuh 16 hayat berjisim 80g dibiarkan mereput. Maka, jisim yang tinggal selepas 10 minit ialah 2.5 g Keaktifan menjadi separuh Separuh Hari Huting jisim barium-122 yang hayat tinggal selepas 10 minit. 3 8 16 24 32 pada masa 8 hari. 44

Jenis sinaran Sinar alfa,  Sinar beta,  Sinar gamma,  Makanan: Bangunan: Sifat semula Nukleus helium Elektron halaju tinggi Gelombang sinaran radioaktif sinaran radioaktif jadi elektromagnet 0.1 - 0.5 mSV/tahun 1.5 mSV/tahun Alam sekitar: ef Merokok: Cas zarah Positif Negatif Neutral sinaran latar belakang sinaran radioaktif Kuasa Tinggi Sederhana Rendah 0.4 - 1.0 mSV/tahun 55 mSV/batang rokok pengionan Rendah Sederhana Tinggi Penerbangan: d g Sinar X: Kuasa sinaran kosmik h sinaran radioaktif penembusan Sinaran  c Anggaran 5.5 mSV/ujian perubatan Sinaran  0.003 mSV/j Dos Sinaran Sinaran  TV/komputer: CIRI-CIRI Altitud tinggi: b Mengion i sinaran mengion SINARAN sinaran kosmik MENGION 0.3 - 0.5 mSV/tahun a 0.01 mSV/j Kertas Aluminium Plumbum Angkasa lepas: Terpesong ke Terpesong ke plat Tiada pesongan sinaran kosmik plat negatif positif 0.35 mSV/tahun 2 Blok Plat negatif (-) J Pemesongan plumbum oleh medan elektrik DOS SINARAN TINGKATAN 3, BAB 8 LATAR Sumber Plat positif (+) BELAKANG radioaktif M KERADIOAKTIFAN YANG (4 - 6) Terpesong ke Terpesong ke SELAMAT atas arah medan bawah arah medan Tiada pesongan Aras normal atau selamat Pemesongan magnet magnet bagi dos sinaran latar oleh medan 1 magnet S  belakang ialah 0.2 Sv/j atau  kurang daripadanya. LK Sumber U  radioaktif Alat yang digunakan untuk 3 UNIT 2 SUMBER  mengukur sinaran latar belakang PENGUKURAN SINARAN DOS SINARAN MENGION Sinaran kosmik : ialah alat pembilang Geiger DALAM ALAM (Terra-P radiation Meter) LATAR SEKITAR BELAKANG Unit pengukuran dos sinar 2 2 1 Sinaran bertenaga latarbelakang yang biasa digunakan 1 a tinggi dari luar sistem ialah 1 mikrosievert/jam (1 Sv/j) Sumber suria atau galaksi lain Meter sinaran semula jadi 1 Sv (sievert) adalah b bersamaan dengan 1 joule Sinaran mengion yang diserap Penggunaan c Sumber a Sinaran Keradioaktifan ke dalam tubuh manusia akan tenaga sinaran mengion radioisotop buatan Kemalangan latar 1 bahan radioaktif yang diserap oleh 1 dalam perubatan manusia merosakkan sel badan kilogram tisu hidup nuklear belakang semula jadi b dari... Sinar alfa,  2 43 Sinar beta,  Udara (Radon) Sinar gamma,  Tanah Makanan Kesan biologi daripada sinaran dan mengion terhadap badan manusia Ujian nuklear batuan 46 diukur dalam kuantiti dipanggil dos

Magnetosfera Angin Medan Melindungi hidupan di bumi suria magnet bumi daripada kesan buruk angin Medan magnet Magnetosfera Magnetosfera angin suria suria Medan magnet a bumi Menghalang zarah bercas (elektron, proton, zarah 2 beta) berlebihan sampai ke bumi dan mengganggu b telekomunikasi, sistem navigasi dan talian kuasa Ruang angkasa yang terbentuk antara Kepentingan interaksi medan magnet dibawa oleh angin magnetosfera suria dengan medan magnet bumi 1 3 c Mengurangkan tekanan fenomena angin suria terhadap atmosfera bumi MAGNETOSFERA KESAN CUACA ANGKASA LEPAS BUMI Nyalaan suria Kerosakan Gangguan & Keselamatan sel solar kegagalan angkasawan Sinar kosmik & komputer angin suria C Ionosfera Gangguan Radiasi Gangguan TINGKATAN 3, BAB 9 Nyalaan gelombang penumpang Sistem suria kapalterbang navigasi CUACA radio ANGKASA LEPAS Gangguan grid elektrik (2 - 2) a Tompok matahari b Gangguan Fenomena kabel di c Semarak suria telekomunikasi permukaan (Prominen) Keselamatan E D 1 matahari d angkasawan KESAN CUACA CUACA 8 ANGKASA LEPAS ANGKASA Lentingan jisim LEPAS korona Kerosakan sel solar 7 matahari 6 2 Angin Angin 50 a suria suria Fenomena Gangguan & kegagalan 1 di angkasa Ribut komputer Gangguan suria grid elektrik lepas 5 2 Gangguan Radiasi penumpang kapalterbang 4 3 kabel b telekomunikasi c Ribut suria Gangguan Gangguan Sistem Gelombang Ribut Ribut navigasi geomagnet geomagnet radio

Paling banyak Diletakkan dalam 500 digunakan ab orbit 500 km dari b Teleskop bumi Angkasa Hubble a Teleskop Galileo Teleskop a Sektan Angkasa astronomi Spitzer 2 b Untuk mengesan aktiviti dalam angkasa Untuk mengukur 3 altitud bintang PERKEMBANGAN lepas yang sangat jauh a Sekstan 1 TELESKOP astronomi DALAM APPLIKASI TEKNOLOGI 4 Teleskop ANGKASA LEPAS Radio a gelombang radio Dijalankan oleh Pertahanan - satelit negara, b Pengurusan Mengesan TiungSAT-1. Di bawah C Untuk mengesan bencana - pencerobohan kapal, Dikawal oleh \"Malaysian gelombang radio dari mengesan Center for TINGKATAN 3, BAB 10 pesawat udara & Stesen angkasa lepas pencemaran & kenderaan musuh Planetarium Remote PENEROKAAN Negara dan Sensing\" ANGKASA LEPAS pembakaran hutan Stesen Misi (MACRES) (2 - 2) 5 Kawalan e Geologi - mengesan 4 (MCGS), Bangi. lokasi mineral, susutan jisim dan darat 3 d Enjin yang membakar bahan api tanpa udara Pertanian - Kegunaan Bahan api cecair mengesan kawasan 2 c a Gas panas berkelajuan pembangunan 1 b tinggi menolak roket ke Kebuk pertanian Penderiaan pembakaran atas jauh Roket Gas panas Ramalan cuaca - b D mengesan Mengesan cahaya a 4 APPLIKASI pergerakan awan nampak, sinar TEKNOLOGI ANGKASA LEPAS dan angin ultraungu, & sinar 1 2 infra merah objek Kaedah Objek yang mengelilingi objek lain Pemancar & mengumpul dan a penerima isyarat merekod maklumat Panel suria radio Pemancar dan dari jarak jauh penerima dengan satelit Satelit b Bulan ialah objek semula isyarat radio jadi yang mengelilingi Kamera 3 3 bumi Penderiaan Penderiaan Kuar c jauh jauh 2 Kuar Kamera 1 Membawa d angkasa Komunikasi angkasa (Prob Ramalan cuaca 1 angkasa) Pengurusan 5 Kegunaan 2 bencana alam Satelit Mengumpul maklumat dan c a buatan menghantar balik maklumat ke bumi Kapal angkasa b tanpa manusia Bumi Planet Orbit Orbit 4 3 bumi Zuhr ah Bergerak jauh dari bumi ke Orbit dalam Sistem Suria atau ke Penderiaan Pertahanan & bumi Orbit jauh keselamatan Musy tari luar dari Sistem Suria Kuar Orbit negara 52 angkasa Zuhal