หน่วยที่ 1 นันทนาการ

วิชานันทนาการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต รหัสวิชา 30000-1610 หนวยท่ี 1 นันทนาการ ครูตะวัน ชัยรัต วิทยาลัยสารพัดชางเชียงใหม

หนวยท่ี 1 นนั ทนาการ นันทนาการเปน กจิ กรรมท่ีบคุ คล หรือ กลมุ บุคคลเขา รว มโดยความสมัครใจ อันกอให เกดิ ความพึงพอใจ และเกิดการพฒั นาจิตใจ ของบุคคลและสงั คมในเรื่องคณุ ธรรม จริยธรรม สามารถนํามาพัฒนาตนเองและ สังคมได คําวา นันทนาการตรงกับคาํ ภาษาอังกฤษ คือ \"RECREATION\" แตเดมิ กรมวิชาการ กระทรวงธรรมการเคยกาํ หนดใหใ ชใน ภาษาไทยวา \"สนั ทนาการ\" แตคาํ นี้มาจาก \"สนทฺ น\" + \"อาการ\" แปลวา การไหล ซึ่งไม ตรงกับความหมายของ \"RECREATION\" ทแ่ี ปลวา การพกั ผอนหยอนใจ ตอมา ราชบณั ฑิตยสถานจึงบัญญัตใิ หใ ชว า \"นนั ทนาการ\" แทน

ความเปน มาของกิจกรรมนนั ทนาการ ประเทศไทยมวี ฒั นธรรมประเพณี ทีส่ บื ทอดกนั มาเปนเวลาชานานกวา 700 ป จะเหน็ ไดจากการมเี ทศกาลตา งๆ จดั ขึน้ เกือบ ตลอดท้งั ป และระหวา งเทศกาลมกั จะมกี ารจดั กิจกรรมนนั ทนาการสอดแทรกอยูเสมอ เชน เทศกาลสงกรานต จะมีการละเลนพื้นบา น เทศกาลเขาพรรษา จะมีกิจกรรมแหเทียน จําพรรษา เทศกาลลอยกระทง จะมีกิจกรรม ประกวดนางนพมาศและกระทง รวมถึงการ รอ งเพลงอีแซว เพลงเรอื เพลงฉอ ย ในวาระ โอกาสตา งๆ ดังนนั้ กจิ กรรมนันทนาการกับคนไทย จงึ มีความผกู พนั กันมาตลอด และเปน สวนหน่ึง ของการดําเนินชวี ติ ประจาํ วนั ตงั้ แตอดีตจนถึง ปจ จุบนั

สว นกิจกรรมทางกฬี า ไดมกี ารเลนมา ต้งั แตสมยั สโุ ขทัย เชน ตะกรอ มวยไทย รํากลองยาว กระบ่กี ระบอง ลกู ชวง สะบา ดดี ตีจ่ บั เลนวาว และแขง เรอื ยาว ซงึ่ ถอื วาเปน กฬี าประจาํ ชาติอีกดว ย ตอมาวัฒนธรรมทาง ตะวันตกเขามามอี ทิ ธพิ ลตอชีวิตความเปนอยู ของคนไทยในชวงรัชกาลท่ี 4 ตอนปลาย โดยกลมุ ของขาราชการและลูกหลานบคุ คล ชัน้ นําทีไ่ ดไปศึกษาตอตางประเทศแลว นํากลับ มาเผยแพร จึงทําใหคา นยิ มของคนไทย เปลีย่ นแปลงไปบางตามยคุ สมัย เชน การเตน ราํ การเลน กีฬาสากล การรอ งเพลง กจิ กรรมคา ยพกั แรม การแสดงละคร การแสดงภาพยนตร เปน ตน

ความหมายของกิจกรรมนนั ทนาการ นนั ทนาการ หมายถงึ กิจกรรมท่สี มัคร ใจทาํ ในยามวาง เพือ่ ใหเกดิ ความเพลิดเพลนิ ผอนคลายความตึงเครยี ดทง้ั รา งกายและจติ ใจ นันทนาการ การเลน และความสนกุ สนาน ไมสงวนไวแตมนษุ ย แตพ บไดในสตั วเ กอื บ ทกุ ชนิด การเลน ชวยพฒั นาทกั ษะตา งๆ โดยเฉพาะทกั ษะการเคลื่อนไหวในส่ิงมีชีวิต วัยเยาว นนั ทนาการ หมายถึง การทาํ ใหช ีวติ สดชื่น โดยการเสรมิ สรางพลังงานขึ้นใหม หลงั จากที่รา งกายใชพลงั งานแลว เกดิ เปน ความเหนอื่ ยเมอ่ื ยลาทางรางกาย จิตใจและ ทางสมอง เม่ือบุคคลเขารว มกจิ กรรม นันทนาการจะชว ยขจดั หรือผอนคลายความ เหน่อื ยเมื่อยลา ทางดา นรา งกายและจติ ใจ ในความหมายนี้ นันทนาการจงึ เปนการตอบ สนองความตองการทางกายและจิตใจของ บุคคลไดอ ยา งแทจริง

สําหรบั มนษุ ย กจิ กรรมนันทนาการ มักเกิดข้นึ ในชวงสดุ สัปดาห และวนั หยุด ประกอบดว ย ดนตรี การเตนรํา กีฬา งานอดิเรก เกม และการทองเทยี่ ว การดู โทรทศั น และฟง เพลง เปน รูปแบบสามัญของ นนั ทนาการ ความเปนเอกลกั ษณของนนั ทนาการ 1. ไมเ ปนงานอาชีพ 2. ไมเปนอบายมุข 3. ไมม ีผลตอบแทน 4. ไมม ีใครบงั คับใหรว มกจิ กรรม

จุดมุงหมายของกิจกรรมนันทนาการ 1. เพ่ือพัฒนาอารมณ กิจกรรมนันทนาการเปนกระบวนการเสรมิ สราง และพัฒนาอารมณข องบคุ คลและชุมชน โดยอาศยั กิจกรรมตา งๆ เปน สือ่ กลางในชวง เวลาวาง หรอื เวลาอสิ ระ การเขา รว มกจิ กรรม ตอ งเปน ไปดว ยความสมัครใจ และกิจกรรมน้นั จะตอ งเปนกจิ กรรมทส่ี ังคมยอมรับ สามารถ กอใหเกดิ ความสขุ สนุกสนาน เพลิดเพลิน 2. เพ่ือเสรมิ สรา งประสบการณใหม กิจกรรมนนั ทนาการ ชวยสรางประสบการณ ใหมใ หแกผรู วมกิจกรรม ทั้งนีเ้ พราะความ หลากหลายกจิ กรรม เชน การทอ งเทย่ี ว ทัศนศึกษา การเสรมิ สรางประสบการณใหม ในสถานท่แี ละทรัพยากรทองเท่ียว ขึน้ อยูกบั ประสบการณ และพ้นื ฐานเดมิ ของบคุ คลหรือ ชุมชน

3. เพอ่ื เพิม่ พนู ประสบการณ กิจกรรมสรา งเสริมประสบการณ หรือกิจกรรม บางอยางท่เี คยเขา รว มมาแลว แตผ ูเขา รวม อยากสรางความประทบั ใจ หรอื ความทรงจํา เดิม กจ็ ะเปน การเพมิ่ พนู ประสบการณท้ังสน้ิ 4. เพือ่ สงเสรมิ การมีสวนรว ม กิจกรรมนันทนาการ จะสง เสริมการมีสว นรว ม ของบุคคลและชุมชน ฝกใหมโี อกาสเขา รว ม กิจกรรมของชุมชนดว ยความสนใจและสมคั ร ใจ สงเสรมิ การทํางานรว มกันเปน ทีม เปนสว น หนึง่ ของกลมุ รูจ ักสทิ ธิและหนาที่ ตลอดจน ความรบั ผิดชอบตอ ตนเองและผอู ืน่ ในฐานะ องคกรของสังคม

5. เพอื่ สง เสรมิ การแสดงออก กจิ กรรมนนั ทนาการหลายประเภท เปน การ สง เสริมใหบคุ คลไดแ สดงออกทางดา นความ รูสึกนกึ คิด สรางสรรค การระบายอารมณ การเลียนแบบสถานการณ หรือพฤติกรรม ตางๆ ทําใหส ามารถเรยี นรูและรจู ักตนเองมาก ขึ้น สรา งความม่นั ใจ ความเขาใจและการ ควบคุมตนเอง 6. เพือ่ สงเสรมิ คณุ ภาพชวี ติ กิจกรรมนนั ทนาการเปนกจิ กรรมท่ชี วย พัฒนาอารมณ ความสขุ ความสามารถของ บคุ คล สขุ ภาพและสมรรถภาพทางกายและ จติ ใจ ความสมดลุ ทางกาย และจติ สิ่งเหลานี้ จะชวยพัฒนาคุณภาพชวี ติ ของสงั คมทกุ เพศ และวยั นอกจากนี้ ยงั ชวยพัฒนาคณุ ภาพชีวิต ของกลมุ ประชากรทกุ กลุมดวย

7. เพื่อสง เสรมิ ความเปน มนษุ ยชาติ กิจกรรมนนั ทนาการจะชว ยสงเสริม พฤตกิ รรม และพัฒนาความเจริญงอกงามของ บุคคลท้งั ทางกาย อารมณ สงั คม สติปญ ญา และจติ ใจของคนทกุ คน ทุกเพศ ทกุ วัย ตาม ความสนใจและความตองการของบุคคล เชน การจดั กจิ กรรมนันทนาการนานาชาติ คอื มหกรรมกฬี าโอลมิ ปค ซง่ึ จะชวยสงเสรมิ ความ เขาใจอนั ดแี ละมติ รภาพของมวลมนษุ ยชาติ 8. เพื่อสง เสรมิ ความเปนพลเมอื งดี กจิ กรรมนันทนาการเปน การใหก ารศึกษาแก เยาวชนในดานการชว ยเหลอื ตนเอง รูจ ักสิทธิ หนา ท่ี ความรบั ผิดชอบ ระเบียบวนิ ยั และการ ปรับตัวใหเ ขา กบั กลุมและสังคมไดเปน อยา งดี เปน การพัฒนาบทบาทของการเปน พลเมอื งดี ไมเ หน็ แกต ัว ชวยเหลือสงั คมสว นรวมเปน สาํ คญั สงผลใหสงั คมอบอุน และเพ่ิมพนู คุณภาพชวี ิต

ขอบขา ยของการจัดกิจกรรมนันทนาการ กิจกรรมนันทนาการเปน กจิ กรรมทีม่ ี ขอบขายกวา งขวาง หลายประเภท ครอบคลมุ กจิ กรรมตา ง ๆ ดวยเหตุผลท่ีวามนษุ ยยอมมี ความแตกตางระหวางบคุ คล ความชน่ื ชอบ และความพง่ึ พิใจในกจิ กรรมนันทนาการไม เหมือนกัน กิจกรรมนนั ทนาการจึงมสี ิ่งสัมพนั ธ กัน 3 ประการ คอื 1. ประเภทของกจิ กรรมนนั ทนาการ 1.1 การฝมือและศลิ ปหัตถกรรม เปน งานฝม ือหรอื ส่ิงประดษิ ฐต า งๆ เชน การวาดรูป การประดิษฐดอกไม งานปน งานแกะสลัก ประดิษฐสิ่งของเครอ่ื งใช และ งานศิลปะอ่ืนๆ

1.2 เกม กีฬา และกรฑี า กิจกรรม นนั ทนาการประเภทนีเ้ ปนทนี่ ยิ มกันอยางแพร หลาย แบงไดเ ปน 2 กลุม ใหญ คือ - กฬี ากลางแจง (OUTDOOR GAMES) ไดแ ก กีฬาท่ีตองใชส นามกลางแจง เชน ฟตุ บอล บาสเกต็ บอลและกจิ กรรมกลาง แจงอน่ื ๆ

- กีฬาในรม (INDOOR GAMES) ไดแ ก กจิ กรรมในโรงยมิ เนเซยี ม หรือในหอ ง นันทนาการ เชน เทเบลิ เทนนสิ เทควนั โด หมากรุก ฯลฯ 1.3 ดนตรีและรองเพลง เปนกิจกรรมนนั ทนาการทีใ่ หค วามบันเทิง ดนตรีเปน ภาษาสากลทที่ ุกชาติทกุ ภาษา สามารถเขาใจเหมอื นกนั แตล ะชาติ แตละ ทองถนิ่ จะมีเพลงพนื้ บานของตนเอง และ เครอ่ื งดนตรพี นื้ บา น สามารถเลือกไดตาม ความสนใจไมว าจะเปน สากลหรือพ้ืนบา น

1.4 ละครและภาพยนตร เปน นนั ทนาการประเภทใหค วามรคู วามบันเทิง ความสนกุ สนานเพลิดเพลนิ และสะทอ นให เหน็ ถึงสภาพจริงของสงั คมยุคนั้น ๆ 1.5 งานอดเิ รก เปนกิจกรรม นันทนาการที่ชว ยใหก ารดาํ เนนิ ชีวิตประจาํ วนั มคี วามสขุ เพลิดเพลนิ งานอดเิ รกมหี ลาย ประเภท 1.6 กิจกรรมทางสังคม เปน กจิ กรรม ท่ีกลุม คนในสงั คมรวมจัดขน้ึ โดยมีจดุ มงุ หมาย เดยี วกนั เชน การจดั เล้ยี งปใหม งานเลีย้ ง วันเกิด การฉลองในโอกาสพเิ ศษตางๆ 1.7 เตน รํา ฟอ นราํ เปนกิจกรรมท่ใี ช จงั หวะตา งๆ เปนกิจกรรมท่ใี หความสนกุ สนาน เชน เตน ราํ พื้นเมอื ง การรําไทย ราํ วง ลลี าศ นาฏศลิ ป

1.8 กิจกรรมนอกเมือง เปน กจิ กรรม นันทนาการนอกสถานที่ ทีใ่ หโ อกาสมนุษยได เรยี นรูธรรมชาติ ไดพ กั ผอ น เชน การอยูคา ย พกั แรม ทองเทยี่ วตามแหลงธรรมชาติ 1.9 ทศั นศึกษา เพือ่ ศกึ ษาศิลป- วัฒนธรรม ตามสถานท่สี าํ คัญ หรอื ศึกษาความ กาวหนา ในดานตา งๆ ในนทิ รรศการหรอื งานแสดงตา งๆ 1.10 กิจกรรมพูด เขียน อาน ฟง การพดู เขียน อา นฟง ท่ีนบั วาเปนกจิ กรรม นันทนาการประเภทหน่งึ ที่เสรมิ สรา งทักษะ 1.11 กจิ กรรมอาสาสมคั ร เปนกิจกรรมบําเพญ็ ประโยชนทบ่ี คุ คลเขา รวม ดว ยความสมคั รใจ เชน กจิ กรรมอาสาพฒั นา และกจิ กรรมอาสาสมัครตา งๆ

2. การจดั บริการ การจัดบริการ นนั ทนาการถือวาเปนสวสั ดกิ ารอยา งหนงึ่ ท่ี จดั ใหแกสังคมเพ่ือใหเกดิ ความอยูดมี สี ุข จึงเปนงานทบี่ คุ คลองคก าร หนวยงานรัฐตางๆ จะตอ งรว มมอื กันทํา 3. แหลง นนั ทนาการ - นันทนาการในครอบครวั - นนั ทนาการในโรงเรยี น - นนั ทนาการสาธารณสุข - นันทนาการเทศบาล/ตาํ บล - นนั ทนาการในชุมชน