หน่วยที่ 6 หลักธรรมเพื่อพัฒนาชีวิต

วิชาชีวิตกบั สั งคมไทย (30000-1501) หน่วยที 6 หลกั ธรรมเพือพัฒนาคน พัฒนางาน และพัฒนาสั งคม ครูตะวัน ชัยรัต

หนวยท่ี 6 หลักธรรมเพื่อพฒั นาชวี ิต หลกั ธรรมสําหรับชาวพุทธ ทพ่ี ระพทุ ธเจา ไดบ ัญญตั ิ ไวมหี ลายระดบั เพอ่ื ใหน ําไปประพฤตปิ ฏบิ ัติใหบ งั เกิด ความดงี าม เกดิ ความสงบสุขในการดาํ เนินชวี ติ ประจาํ วัน และในสังคมทีอ่ าศยั อยู ปญ หาตา งๆทเี่ กดิ ข้นึ ในสงั คม ปจจุบัน ลวนมาจากการท่บี คุ คลไมตั้งอยใู นธรรมนัน่ เอง ซึ่งหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา หากนําไปปฏบิ ัติยอ ม กอ ใหเ กิดประโยชนท งั้ ตนเอง บคุ คลรอบขางและหนวยงาน ท่รี บั ผดิ ชอบ

ความหมายของหลักธรรม ธรรม หมายถึง คุณความดี ความจริง ความถูกตองเปนสิ่งจาํ เปนสําหรับชีวิตของทุกคน ชีวิตท่ีขาดธรรมเสียแลว ยอมเปนชีวิตท่ีขาดหลัก ในการดําเนินชีวิต หลักธรรม หมายถึง หลักคําสอนทางศาสนา ที่เปนความจริง เปนความดีงาม ความถูกตอง เมื่อ นําไปปฏิบัติแลวชวยใหเกิดความดีงามในชีวิต และ สังคม อยูรวมกันอยางปกติสุข

หลักธรรมที่สําคัญทางพระพุทธศาสนา 1. อริยสัจ 4 แปลวา ความจริงอันประเสริฐ เปนหลักคาํ สอนที่สําคัญที่สุดของพระพุทธศาสนา เปนคําสอนท่ีชวยใหบุคคลรอดพนจากความทุกขเพื่อ สูนิพาน ไดแก 1) ทุกข หมายถึง สภาพที่ทนไดยากท้ัง รางกายและจิตใจ 2) สมุทัย หมายถึง เหตุที่ทาํ ใหเกิดทุกข ไดแก ตัณหา (ความอยาก) 3) นิโรธ หมายถึง ความดับทุกข ใหดับ ท่ีเหตุ 4) มรรค หมายถึง หนทางแหงการดับทุกข มีองค 8 ประกอบดวย

* สัมมาทิฐิ คือ ความเห็นชอบ * สัมมาสังกัปปะ คือ ความดาํ ริชอบ * สัมมาวาจา คือ วาจาชอบ * สัมมากัมมันตะ คือ การงานชอบ * สัมมาอาชีวะ คือ การเลี้ยงชีพชอบ * สัมมาวายามะ คือ ความเพียรชอบ * สัมมาสติ คือ ความระลึกชอบ * สัมมาสมาธิ คือ ความตั้งใจชอบ

2. ไตรลักษณ แปลวา ลักษณะทั่วไปของ สิ่งทั้งปวง ไดแก 1) อนิจจตา หรือ อนิจจัง ความไมคงท่ี ไมเท่ียง ไมถาวร ไมแนนอน 2) ทุกขตา หรือ ทุกขัง สภาพที่อยูใน สภาวะเดิมไมได ตองแปรปรวนไป 3) อนัตตา ความไมใชตัวตนแทจริง ไมอยู ในอํานาจบังคับบัญชา ไมมีใครเปนเจาของ

3. พรหมวิหาร 4 แปลวา ธรรมสาํ หรับ ผูเปนใหญ ผูปกครอง พอแม จาํ เปนตองมีไวเปน เครื่องยึดเหนี่ยวสาํ หรับดาํ เนินชีวิต ไดแก 1) เมตตา ความรักใคร ปรารถนาจะให บุคคลอ่ืนเปนสุข 2) กรุณา ความสงสาร ตองการท่ีจะชวย บุคคลอ่ืน สัตวอ่ืนใหหลุดพนจากความทุกข 3) มุทิตา ความช่ืนชมยินดีเม่ือเห็นบุคคล อื่นเขาไดดี 4) อุเบกขา ความวางเฉยไมดีใจไมเสียใจ เม่ือบุคคลอ่ืนประสบความวิบัติ

4. สังคหวัตถุ 4 หลักธรรมที่เปนเคร่ืองยึด เหน่ียวนาํ้ ใจคน ไดแก 1) ทาน การให การเสียสละ 2) ปยวาจา การกลาวถอยคาํ ไพเราะ ออนหวาน 3) อัตถจริยา การบําเพ็ญประโยชน 4) สมานัตตตา การประพฤติตนสมา่ํ เสมอ ทั้งตอหนาและลับหลัง

5. ฆราวาสธรรม 4 หลักธรรมสาํ หรับ ผูครองเรือน ไดแก 1) สัจจะ การมีความซ่ือตรงตอกัน 2) ทมะ การรูจักขมจิตของตน ไมหุนหัน พลันแลน 3) ขันติ ความอดทนและใหอภัย 4) จาคะ การเสียสละแบงปนของตนแกคน ที่ควรแบงปน

6. อิทธิบาท 4 หลักธรรมแหงความสําเร็จ ไดแก 1) ฉันทะ ความรักงาน ความพึงพอใจกับ งานที่ทํา 2) วิริยะ ความขยันหม่ันเพียรตองานท่ีทาํ 3) จิตตะ ความเอาใจใสรับผิดชอบงานท่ีทาํ มีสมาธิจดจอตอสิ่งที่ทํา 4) วิมังสา การใชปญญาพิจารณา หาเหตุผล และตรวจสอบในส่ิงท่ีทาํ

7. ธรรมเปนโลกบาล 2 ธรรมเปนโลกบาล หรือคุมครองโลก 2 อยาง ไดแก 1) หิริ แปลวา ความละอายแกใจ การมองเห็นความชั่ว ปนเรื่องที่นาละอาย นารังเกียจไมควรกระทํา 2) โอตตัปปะ แปลวา ความเกรงกลัวตอ ความชั่ว มองเห็นผลของการทําช่ัววาทําใหตนเองได รับความเดือดรอน

ประโยชนของการนําหลักธรรมทางพระพุทธ ศาสนามาประยุกตใชในชีวิตประจาํ วัน 1. ชวยใหมีชีวิตที่ดีงาม มีคุณคาและคุณภาพ ชีวิต 2. ทําใหจิตใจสงบมีสมาธิ ควบคุม สติสัมปชัญญะ เขาใจและยอมรับความจริงของชีวิต 3. ชวยแกปญหาหรือขจัดความทุกขได 4. ชวยใหบุคคลสามารถดาํ เนินชีวิตไดถูกตอง 5. สามารถดํารงชีวิตไดอยางพอเพียง