PDF Part 3 Cell structure and function

46

47

48 อารยธรรมอยี ิปตโ์ บราณ เก่ียวข้องกบั ชวี วทิ ยาอยา่ งไร?

49 การทามัมม่ีในยคุ อียปิ ต์โบราณ อาศยั หลกั การออสโมซสิ

การแพรแ่ บบฟาซลิ เิ ทต : Facilitated diffusion 50 คือ การแพรข่ องสารท่ไี มส่ ามารถแพร่ผ่านเย่ือห้มุ เซลล์ได้โดยตรง ตอ้ งอาศัยโปรตนี เปน็ ตัวพา (carrier protein) อตั ราการแพรข่ องสารจะ เรว็ กวา่ การแพร่แบบธรรมดา

การแพร่แบบฟาซลิ เิ ทต : Facilitated diffusion 51 ความเขม้ ขน้ ของอนภุ าค ความเข้มขน้ ของอนภุ าค สงู ตา่ Protein channel

แอคทฟี ทรานสปอรต์ : Active transport 52 ลาเลียงผา่ นชอ่ งโปรตีน และต้องใช้พลังงาน (ATP) ความเข้มข้นของอนภุ าค ATP ความเข้มข้นของอนุภาค ตา่ สูง

53



เอกโซไซโทซิส : Exocytosis 54 • ลาเลียงสารทีม่ ีขนาดโมเลกลุ ใหญ่ออกจากเซลล์ • สารจะถกู บรรจอุ ย่ใู นถงุ หรอื เวสเิ คลิ (Vesicle) ซึ่งจะถกู ปลอ่ ย ออกนอกเซลล์

ตวั อย่าง เช่น 55 • การหลงั่ เอนไซมข์ องกระเพาะอาหาร • การหลัง่ ฮอรโ์ มนอินซลู ินของเซลลใ์ นตับออ่ นเข้าส่กู ระแสเลือด • การนาของเสยี ออกจากเซลล์ของพารามีเซียม

เอกโซไซโทซสิ : Exocytosis 56

เอนโดไซโทซสิ : Endocytosis 57 • ลาเลียงสารท่มี ขี นาดโมเลกลุ ใหญ่เข้าส่เู ซลล์ • เยื่อหมุ้ เซลล์จะมีการเปล่ียนแปลงเปน็ เวสิเคิล (Vesicle) และหลุด เขา้ ไปในไซโทพลาสซึม

เอนโดไซโทซสิ : Endocytosis 58

1. ฟาโกไซโทซสิ : Phagocytosis 59 • พบไดใ้ นเซลลจ์ าพวกอะมบี าและเซลลเ์ มด็ เลอื ดขาว • เซลล์จะยื่นไซโทพลาสซึมมาล้อมรอบอนภุ าคของสาร

ฟาโกไซโทซสิ : Phagocytosis 60

2. พโิ นไซโทซสิ : Pinocytosis 61 • นาสารโมเลกุลใหญ่ในรูปของสารละลายเขา้ สเู่ ซลล์ • เยอื่ หุ้มเซลล์ตรงจดุ ท่ีสารสัมผัส มกี ารเว้าเข้าเปน็ ถุง • พบไดท้ ี่เซลล์ของท่อหน่วยไต

62 พิโนไซโทซสิ : Pinocytosis

3. การนาสารเข้าสู่เซลลโ์ ดยอาศัยตัวรับ 63 (Receptor-mediated endocytosis) • ตัวรับ (receptor) จะอยบู่ นเยอื่ หุ้มเซลล์ ซงึ่ ตวั รบั และสารทีน่ าเข้า จะมีความจาเพาะตอ่ กัน

64

เรามาลองทดสอบความเขา้ ใจกนั ดีกว่า.......1 2 3 ตง้ั สตินะคะ 65 การเตมิ ครีมเทียมในกาแฟ การใหส้ ารละลายนา้ เกลอื แกผ่ ู้ปว่ ยในโรงพยาบาล ชมพู่ อารยา ฉดี น้าหอมชาเนลกอ่ นไปออกงานกลางคนื การหลง่ั ฮอร์โมนของสิง่ มชี วี ติ การกาจัดสิ่งแปลกปลอมของเซลล์เมด็ เลอื ดขาว การขนสง่ โปรตีนทส่ี งั เคราะหโ์ ดย RER ออกไปนอกเซลล์ การแช่ผกั หรือผลไมใ้ นน้าเพื่อคงความสดใหม่

3 นักเรียนเคยสงสัย หรือไม่ ว่าถ้าเซลล์ได้รับความ เสียหาย ร่างกายของเราจะมี กระบวนการซ่อมแซมหรือ เพิ่มจานวนเพื่อชดเชยเซลล์ท่ี เสียหายนน้ั อยา่ งไร ?

66 1. เพอ่ื การเจรญิ เตบิ โต 2. ซอ่ มแซมส่วนสกึ หรอ 3. สรา้ งเซลล์สบื พันธุ์และถา่ ยทอดลักษณะทางพันธกุ รรม

67

การแบง่ เซลล์ (Cell division) เป็นการเพมิ่ จานวนเซลล์ ผลของการแบ่ง 68 เซลลท์ าใหเ้ ซลล์มขี นาดเล็กลง ทาใหส้ ิง่ มีชีวติ ชนดิ นน้ั เจริญเตบิ โต มี 2 รูปแบบ คอื  การแบ่งเซลลแ์ บบไมโทซสิ (Mitosis)  การแบ่งเซลลแ์ บบไมโอซิส (Meiosis)

กระบวนการแบ่งเซลล์ 69 1.การแบง่ เซลล์แบบไมโทซิส (Mitosis) พบในเซลล์ทั่วไปในร่างกาย - เพื่อเพ่มิ จานวนเซลลร์ า่ งกาย 1 เซลลเ์ ปน็ 2 เซลล์ - จานวนและชดุ ของโครโมโซมเทา่ เดมิ 2n 2n 2.การแบง่ เซลล์แบบไมโอซสิ (Meiosis) พบในเซลลส์ ืบพันธุ์ - เพ่ือสรา้ งเซลลส์ บื พันธ์ุ 1 เซลลเ์ ป็น 4 เซลล์ - จานวนและชุดของโครโมโซมลดลงครง่ึ หน่ึง 2n n

องคป์ ระกอบของเซลลท์ ่คี วรรู้ 70

การนบั จานวนโครโมโซม 71 n = ชดุ โครโมโซม “โครโมโซมทม่ี ีลกั ษณะ เหมือนกนั มจี านวน เท่าใด กจ็ ะมีจานวน ชดุ เท่าน้นั ”

วฏั จกั รเซลล์ (Cell cycle) 72 หมายถึง ชว่ งระยะเวลาการเปลยี่ นแปลงของ เซลล์ ในขณะทเ่ี ซลล์มกี ารแบ่ง ประกอบดว้ ย 2 ระยะ - ระยะอินเตอร์เฟส (Interphase) - ระยะการแบง่ เซลล์ (M-Phase) ซ่งึ เกิดการแบง่ เซลล์ดงั น้ี 1) การแบ่งนิวเคลยี ส (Karyokinesis) 2) การแบ่งไซโทพลาซึม (Cytokinesis)

73

การแบง่ เซลลแ์ บบไมโทซสิ (Mitosis) 74 การแบ่งเซลลแ์ บบไมโทซิส คือ การแบ่งเซลล์เพื่อเพิ่มจานวนเซลล์ ของร่างกาย ในการเจริญเติบโต ของส่งิ มีชวี ติ หลายเซลล์ 1. ระยะอินเตอร์เฟส (Interphase) 2. ระยะการแบง่ เซลล์ (M-Phase) มี 4 ระยะ คอื Prophase, Metaphase, Anaphase และ Telophase

ระยะอินเตอร์เฟส (Interphase) 75 • ระยะ G1 มกี ารสร้างสารตา่ ง ๆ เพอ่ื ใช้สรา้ ง DNA ในระยะต่อไป • ระยะ S สรา้ ง DNA (DNA replication) และมกี ารสงั เคราะห์โครโมโซม (ระยะนใี้ ช้เวลานานทส่ี ดุ ) • ระยะ G2 เซลล์มกี ารเจรญิ เติบโต และเตรยี มพรอ้ มทจ่ี ะแบ่งเซลลต์ อ่ ไป สรา้ งสารเตรียม สังเคราะห์ เซลลเ์ ติบโต แบง่ เซลล์ ดเี อน็ เอ ตรวจสอบ ขอ้ ผิดพลาด

76

ระยะอนิ เตอร์เฟส (Interphase) 77

ระยะโพรเฟส (Prophase) 78 • โครมาทนิ หดตวั บิดเปน็ เกลียวสัน้ ลง เยอ่ื หุ้มนิวเคลียสและนิวคลโี อลัสสลายไป • เซนทริโอล แยกไปอยูใ่ นแตล่ ะขั้วเซลล์ และสร้างเสน้ ใยโปรตนี (microtubule))

ระยะโพรเฟส (Prophase) 79

ระยะเมทาเฟส (Metaphase) 80 • โครโมตนิ จะหดตัว ทาใหโ้ ครมาทดิ ไปเรยี งตัวอย่ใู นแนวกง่ึ กลางเซลล์ • ระยะนี้เหมาะมากท่สี ดุ ต่อการนับจานวนโครโมโซม, จัดเรยี งโครโมโซมเปน็ คู่ ๆ หรือท่ีเรยี กว่า คาริโอไทป์ (Karyotype) เหมาะต่อการศึกษารปู ร่าง/ความผิดปกติของ โครโมโซม

ระยะเมทาเฟส (Metaphase) 81

ระยะเมทาเฟส (Metaphase) 82

ระยะเมทาเฟส (Metaphase) 83 Karyotype

ระยะแอนาเฟส (Anaphase) 84 • เส้นใยสปนิ เดิลหดส้นั เข้า ดึงให้โครมาทิดแยกตัวออกจากกัน แล้ว โครมาทดิ จะคอ่ ยๆ เคลอ่ื นไปยงั แตล่ ะขวั้ ของเซลล์ • โครโมโซม ในระยะน้ีจะเพิ่มจาก 2n เป็น 4n ** ระยะนี้ ใชเ้ วลาส้ันทส่ี ุด **

ระยะแอนาเฟส (Anaphase) 85

ระยะแอนาเฟส (Anaphase) 86

ระยะเทโลเฟส (Telophase) 87 • มีการสรา้ งเย่อื หมุ้ นิวเคลียส นิวคลโี อลัสปรากฏขึ้น • เสน้ ใยสปนิ เดิลสลายไป • มีการแบ่งไซโทพลาสซึมออกเปน็ 2 สว่ น คือ 1. ในเซลลส์ ตั ว์ เย่อื หุ้มเซลล์จะคอดกิว่ จาก 2 ขา้ งเข้าไปใจกลางเซลล์ 2. ในเซลลพ์ ืชจะเกิดเซลล์เพลท (cell plate) หรอื แผน่ ก้ันเซลล์ ตรง กลางเซลล์ ขยายไป 2 ข้างของเซลล์ ซึ่งตอ่ มาเซลลเ์ พลทจะกลายเป็น สว่ นของผนังเซลล์

88 การแบง่ ไซโท พลาสซมึ (Cytokinesis)

ระยะเทโลเฟส (Telophase) 89

ภาพรวมของการแบ่งเซลล์แบบไมโทซสิ (Mitosis) 90

ระยะเทโลเฟส (Telophase) 91

92 ไมโอซสิ เป็นการแบ่งนิวเคลยี สของเซลล์ท่ี เจริญเปน็ เซลลส์ บื พันธุ์ทั้งในเซลลพ์ ืชและ เซลล์สตั ว์ มกี ารเปลยี่ นแปลง 2 ครง้ั ติดตอ่ กนั หลงั จาก แบง่ เซลลเ์ สรจ็ แล้วไดเ้ ซลลใ์ หม่ 4 เซลล์ แต่ละเซลล์มีโครโมโซมเพยี งครง่ึ หน่ึง ของเซลลแ์ ม่ (2n  n)

93 • เปน็ กระบวนการแบง่ เซลล์เพ่ือสร้างเซลลส์ บื พันธุ์ (gamete cells) • แต่ละเซลล์โครโมโซมจะลดลงครึง่ หน่ึง จาก 2n = 46 ----> n=23 Sperm cell (n) + Egg cell (n) New life (2n)