หลักสูตร กลุ่มอาชีพอุสาหกรรม เล่ม3

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 47 วธิ กี ารคำนวณหาตน้ ทุนการผลติ แบบงา่ ยมีสตู ร ดังนี้ การคำนวณแบบง่าย ๆ นีเ้ หมาะกับผู้ประกอบการรายเล็กท่ีมสี นิ คา้ หรือผลติ ภณั ฑน์ อ้ ยชนิด อาจขาย เพียงน้ำพริกหรือแชมพูก็ได้ ซึ่งเหมาะกับการคำนวณสินค้าประเภท OTOP ที่มีความชัดเจนในเรื่องการใช้ วตั ถดุ ิบ คา่ แรงงานต่อรอบการผลิตและไม่มีการเก็บสต็อกวัตถดุ บิ ไว้ การคำนวณจำเป็นต้องคิดเพ่ือให้ทราบถึง ต้นทุนผลิตต่อหน่วย และนำต้นทุนผลิตไปรวมกับค่าใช้จ่ายในการดำเนินการเพื่อให้ทราบถึงต้นทุนรวมของ สนิ ค้าอกี คร้ังหนึ่ง ยกตัวอยา่ งเชน่ ป้าแจ๋ว ผลิตและขายส่งกล้วยตากในราคากล่องละ 20 บาท โดยมีรายได้จากการขายเดือนละ 12,000 บาท (ขาย 600 กล่องต่อเดอื น) ป้าแจว๋ มีการบนั ทกึ ค่าใช้จ่ายทเ่ี กิดขนึ้ ในเดอื นเมษายน 2563 ดงั น้ี ตน้ ทนุ การผลติ และคา่ ใชจ้ ่ายกล้วยตากในเดอื นเมษายน 2563 วนั ท่ี รายการ จำนวน หนว่ ยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงนิ (บาท) คา่ วัตถดุ บิ 3 ซอ้ื กลว้ ยนำ้ วา้ 150 หวี 4 600 - 3 นำ้ ตาลทราย 5 กก. 15 75 - 3 น้ำผึง้ 3 ขวด 60 180 - 3 ซื้อกล่องพลาสติก 400 ใบ 1 400 1,255.00 10 ซื้อกล้วยน้ำว้า 150 หวี 4 600 - 10 น้ำตาลทราย 5 กก. 15 75 - 10 นำ้ ผงึ้ 3 ขวด 60 180 855.00 17 ซ้ือกล้วยนำ้ ว้า 150 หวี 4 600 - 17 นำ้ ตาลทราย 5 กก. 15 75 - 17 นำ้ ผึ้ง 3 ขวด 60 180 855.00 25 ซ้อื กลว้ ยน้ำวา้ 150 หวี 4 600 - 25 นำ้ ตาลทราย 5 กก. 15 75 - 25 นำ้ ผง้ึ 3 ขวด 60 180 855.00 - รวมค่าวตั ถุดิบ - - 3,820.00 - 47

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 48 วันที่ รายการ จำนวน หนว่ ยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงิน (บาท) คา่ แรงงาน 200 300 6 จ่ายพน่ี อ้ ย 2 วัน 100 200 200 300 6 จา่ ยตวั เอง 3 วัน 100 300 200 300 13 จ่ายพีน่ อ้ ย 2 วนั 100 200 200 300 13 จา่ ยตวั เอง 3 วัน 100 300 - 20 จ่ายพนี่ อ้ ย 2 วัน 100 200 - - 20 จา่ ยตวั เอง 3 วัน 100 300 - - 27 จา่ ยพีน่ อ้ ย 2 วัน 100 200 - - 27 จา่ ยตัวเอง 3 วัน 100 300 740.00 - รวมค่าแรงงาน -- - - - ค่าใช้จ่ายในการผลิต 650.00 3 ซื้อสก๊อตเทป 12 ม้วน 15 180 5 ถงุ พลาสติก 2 กก. 80 160 9 คา่ รถไปสง่ ของ 1 ครัง้ 100 100 16 คา่ รถไปสง่ ของ 1 ครง้ั 100 100 23 ค่ารถไปส่งของ 1 ครั้ง 100 100 30 ค่ารถไปสง่ ของ 1 คร้ัง 100 100 - รวมค่าใชจ้ า่ ยในการผลิต - - - ค่าใชจ้ า่ ยในการขายและ ดำเนินการ 20 ค่าไฟฟา้ 1 เดือน 500 500 21 คา่ น้ำประปา 1 เดอื น 150 150 - รวมคา่ ใชจ้ า่ ยในการขาย - - - และดำเนนิ การ รายไดจ้ ากการขายกล้วยตากในเดอื นเมษายน 2563 วันท่ี รายการ จำนวน หนว่ ยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงิน (บาท) 9 ซอ้ื กล้วยน้ำวา้ 150 กล่อง 20 16 นำ้ ตาลทราย 150 กลอ่ ง 20 3,000 - 3,000 - 48

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 49 วันท่ี รายการ จำนวน หน่วยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงิน (บาท) 23 นำ้ ผ้งึ 150 กลอ่ ง 20 3,000 30 ซือ้ กล่องพลาสติก 150 กล่อง 20 - - รวมยอด - 3,000 - - - 12,000.00 จากตัวอยา่ งขา้ งต้นเราสามารถคำนวณต้นทุนการผลติ ของกล้วยตาก ได้ดังน้ี ตน้ ทุนการผลิต = (วัตถดุ ิบ + คา่ แรง + ค่าใชจ้ า่ ยในการผลิต) / จำนวนหน่วยทผ่ี ลิตได้ = (3,820 + 2,000 + 740) = 6,560 / 600 กล่อง ต้นทุนการผลติ ตอ่ หน่วย = 6,560/600 = 10.93 บาทต่อกลอ่ ง หากป้าแจ๋วต้องการทราบถึงต้นทุนรวมสินค้าก็จะต้องนำค่าใช้จ่ายในการขายและดำเนินการ มาใส่ด้วย ซึ่งค่าใช้จ่ายเหล่านี้ส่วนใหญ่มักจะเป็นค่าใช้จ่ายคงที่ ไม่ค่อยขึ้นลงตามการผลิตมากนัก เพื่อการตั้ง ราคาที่ทำให้ไม่ขาดทุน ผู้ประกอบการควรนำมาคำนวณเป็นต้นทุนรวมสินค้าภายหลังจากการคำนวณต้นทุน การผลติ ต่อหนว่ ยแลว้ สูตรการคำนวณทงั้ จำนวน = (6,560 + 650) = 7,210 /จำนวนหนว่ ยท่ผี ลิต ต้นทุนรวมของสินคา้ ต่อหน่วย = 7,210/600 = 12.02 บาท ต่อกลอ่ ง จากการคำนวณแบบง่าย ๆ นี้ทำให้ป้าแจ๋วทราบว่าหากขายได้เดือนละ 600 กล่องจะมีต้นทุนสินค้า 12.02 บาท และมีต้นทุนการผลิต 10.93 บาท การที่ป้าแจว๋ ตั้งราคาขายไว้ท่ี 20 บาทต่อกล่องจึงทำให้ป้าแจ๋ว ไดก้ ำไรประมาณกล่องละ 8 บาท จะมีกำไรต่อเดือนประมาณ 4,800 บาท ผู้ประกอบการที่ยังไม่เคยคำนวณต้นทุนผลิตและต้นทุนรวมสินค้าไว้ ลองฝึกจดบันทึกค่าใช้จ่าย ทั้งหมด ค่าวัตถุดิบ ค่าแรงงาน ให้ได้อย่างน้อย 1 เดือน เพื่อนำตัวเลขในเดือนทีจ่ ดบันทึกมาคำนวณหาต้นทุน ท่แี ทจ้ ริงของสินคา้ ตนเองเพอ่ื จะได้ไม่ขาดทุนเพราะการตัง้ ราคาขายที่ต่ำไป คลิปวีดิโอท่ี 2 เร่อื ง โครงสร้างบรรจภุ ัณฑส์ ร้างสรรค์ให้ลงตัว สามารถดาว์โหลดไดผ้ า่ นชอ่ งทางเวบ็ ไซต์กลุ่มพัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา สำนกั งาน กศน. 49

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 50 ใบงานท่ี 4 เรื่อง การสร้างต้นแบบบรรจุภัณฑ์อย่างง่าย คำชี้แจง หลังจากที่ผู้เรียนได้ศึกษาข้อมูลความรู้เกี่ยวกับด้านการสร้างต้นแบบบรรจุภัณฑ์อย่างง่ายแล้ว จงตอบคำถาม ดังต่อไปนี้ 1. จงอธิบายการออกแบบบรรจุภัณฑ์ และสามารถแบง่ ประเภทลกั ษณะการออกแบบได้กีป่ ระเภทอะไรบา้ ง ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 2. จงอธิบายและยกตัวอย่างวิธสี ร้างรปู ทรงบรรจุภัณฑ์ มา 1 ตวั อย่าง .............................................................................................................................. ................................................ .................................................................................. ............................................................................................ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. 3. จงทดลองคดิ ต้นทุนการผลิตสำหรับบรรจุภณั ฑ์ 1 อย่าง โดยใช้สูตรการคำนวณดงั ต่อไปน้ี ต้นทุนรวมสนิ ค้าต่อหนว่ ย = ต้นทนุ + ค่าแรงงาน + คา่ ใช้จา่ ยการผลติ จำนวนหนว่ ยทีผ่ ลิตได้(ชิ้นหรือกล่อง) ............................................................................................................................. ................................................. .................................................................................................................................. ............................................ ...................................................................................... ........................................................................................ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 50

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 51 แนวคำตอบ ใบงานท่ี 4 เรอ่ื ง การสร้างตน้ แบบบรรจภุ ณั ฑ์อยา่ งง่าย 1. จงอธิบายการออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ และสามารถแบ่งประเภทลักษณะการออกแบบได้ก่ีประเภทอะไรบ้าง ตอบ ในการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ผู้พัฒนาบรรจุภัณฑ์จะต้องสร้างต้นแบบหรือตัวอย่างของบรรจุภณั ฑ์ขึ้นมา กอ่ น ซึง่ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ อาจแบง่ ประเภทลักษณะการออกแบบได้ 2 ประเภท ดังนี้ 1. กระบวนการออกแบบโครงสร้างบรรจุภัณฑ์ ในกระบวนการออกแบบโครงสร้างของบรรจุภัณฑ์ มีข้ันตอน ดงั นี้ 1.1 กำหนดนโยบายหรือวางแผนยุทธศาสตร์ เช่น ตั้งวัตถุประสงค์และเป้าหมายของการผลิต เงนิ ทุน งบประมาณ การจัดการ และการกำหนดสถานะของบรรจภุ ัณฑ์ 1.2 การศึกษาและการวิจัยเบื้องต้น ได้แก่ การศึกษาข้อมูลหลักการที่เกิดขึ้นและเกี่ยวข้อง สอดคล้องกนั กับการออกแบบโครงสร้างของบรรจภุ ัณฑ์ 1.3 การศึกษาถึงความเป็นไปได้ของบรรจุภัณฑ์ เริ่มศึกษาความเป็นไปได้ของบรรจุภัณฑ์ด้วย การสเกตภาพ (SKETCH DESING) แสดงถึงรูปร่างลักษณะและส่วนประกอบของโครงสร้าง 2-3 มิติ โดยการ คำนวณเงินทุนงบประมาณเบื้องต้นสำหรับดำเนินการ และพิจารณาคัดเลือกแบบร่างไว้ก่อนจะพัฒนาให้ สมบรู ณ์ในขัน้ ตอนตอ่ ไป 1.4 การพัฒนาและแก้ไขแบบ ผู้ออกแบบจะต้องขยายรายละเอียดปลีกยอ่ ยต่าง ๆ ของแบบร่าง ให้ทราบอย่างละเอียด โดยเตรียมเอกสารหรือข้อมูลประกอบ มีการกำหนดเทคนิคและวิธีการผลิต การบรรจุ วสั ดุ การประมาณราคา ตลอดจนการทดสอบทดลองบรรจุ เพื่อหารปู รา่ ง รูปทรงหรือส่วนประกอบ ต่าง ๆ ท่เี หมาะสมกบั หน้าท่ขี องบรรจภุ ณั ฑ์ 1.5 การพัฒนาต้นแบบจริง เมื่อแบบโครงสร้างได้รับการแก้ไขและผ่านการยอมรับแล้ว จากนั้น ทำการเขียนแบบ เพ่อื กำหนดขนาด รูปร่าง และสดั สว่ นจริง เปน็ การเขยี นภาพประกอบแสดงรายละเอียดของ รูปแบบแปลนด้านต่าง ๆ และรายละเอียดใกล้เคียงกับบรรจุภัณฑ์ของจริงให้มากที่สุด เช่น สร้างต้นแบบด้วย ปูนพลาสเตอร์ ดินเหนยี ว กระดาษ ฯลฯ 1.6 การผลติ จริง ดำเนินการตามแบบแปลนทน่ี ักออกแบบได้ออกแบบไว้ จัดเตรียมแบบแม่พิมพ์ ของบรรจุภัณฑใ์ ห้เปน็ ไปตามกำหนด และสร้างบรรจุภณั ฑจ์ รงิ ออกมาหน่งึ เพอ่ื เปน็ ตวั อย่าง สำหรบั การทดสอบ ทดลอง และวิเคราะหเ์ ป็นคร้ังสดุ ท้าย หากพบวา่ มขี อ้ บกพร่องควรรีบดำเนินการแกไ้ ขให้เปน็ ทีเ่ รยี บร้อยแล้วจึง ดำเนินการผลิตเพื่อนำไปบรรจแุ ละจำหน่ายในลำดบั ตอ่ ไป 2. การออกแบบกราฟิก หมายถึง การสร้างสรรค์ลักษณะส่วนประกอบภายนอกของโครงสร้างบรรจุ ภัณฑ์ให้สามารถสื่อสาร สื่อความหมาย ความเข้าใจ ที่จะส่งผลด้านจิตวิทยาต่อผู้บริโภค และอาศัยหลักศิลปะ การจัดภาพให้เกดิ ความประสานกลมกลืนกนั อย่างสวยงาม ตามวัตถุประสงคท์ ไ่ี ด้วางไว้ 51

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 52 2. จงอธบิ ายและยกตวั อย่างวิธีสร้างรปู ทรงบรรจภุ ณั ฑ์ มา 1 ตัวอยา่ ง ตอบ กลอ่ งกระดาษแขง็ แบบถาด แบบท่พี บั ได้ (Collapsible) กล่องกระดาษแข็งประเภทหน่ึงที่ได้รับความนิยมอย่างมาก คือ กล่องแบบถาดซึ่งตั้งช่ือตามรูปแบบ กล่องแบบถาดนี้จะมีฐานด้านล่างรองรับอาหารเป็นด้านที่เตม็ เรียบไมม่ รี อยพบั และด้านข้างของกล่อง 2 ด้าน ซึ่งเป็นความลึกของถาด ส่วนด้านปลายอกี 2 ข้างที่ติดกับฐานประกบด้วยด้านขา้ งท้ังสี่ด้านด้วยวิธีทากาวหรอื การลอ็ กเพ่ือขน้ึ รูปเป็นถาด หรือกลอ่ งกระดาษแข็งแบบถาด กลอ่ งแบบน้ีสามารถแยกประเภทการใช้งานได้ 2 ประการ คอื แบบทพ่ี ับไดแ้ ละแบบที่ต้องพบั สอดล้ินกลอ่ ง แบบที่พับได้ (Collapsible) และสามารถขึ้นรูปใช้งานได้ทันที เนื่องจากบริเวณลิ้นข้างกล่องมีการ ทากาวแลว้ จากโรงงานผลิตกลอ่ งกระดาษแขง็ เช่น กล่องกระดาษแขง็ แบบถาด 3. จงทดลองคดิ ตน้ ทุนการผลิตสำหรับบรรจภุ ณั ฑ์ 1 อยา่ ง โดยใชส้ ูตรการคำนวณดังต่อไปน้ี ต้นทุนรวมสนิ คา้ ต่อหนว่ ย = ต้นทนุ + ค่าแรงงาน + คา่ ใช้จ่ายการผลติ จำนวนหน่วยท่ีผลติ ได้(ช้นิ หรอื กล่อง) ตอบ ตัวอยา่ ง ป้าแจว๋ ผลติ และขายสง่ กล้วยตากในราคากลอ่ งละ 20 บาท โดยมรี ายได้จากการขายเดือนละ 12,000 บาท (ขาย 600 กล่องต่อเดือน) ป้าแจ๋วมีการบนั ทึกค่าใชจ้ า่ ยท่เี กิดขน้ึ ในเดือนเมษายน 2563 ดังนี้ 52

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 53 ต้นทุนการผลติ และคา่ ใช้จ่ายกลว้ ยตากในเดือนเมษายน 2563 วนั ที่ รายการ จำนวน หน่วยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงนิ (บาท) คา่ วตั ถุดิบ 3 ซื้อกลว้ ยน้ำว้า 150 หวี 4 600 - 3 น้ำตาลทราย 5 กก. 15 75 - 3 น้ำผง้ึ 3 ขวด 60 180 - 3 ซอ้ื กล่องพลาสติก 400 ใบ 1 400 1,255.00 10 ซ้ือกล้วยน้ำว้า 150 หวี 4 600 - 10 น้ำตาลทราย 5 กก. 15 75 - 10 น้ำผ้ึง 3 ขวด 60 180 855.00 17 ซื้อกล้วยนำ้ วา้ 150 หวี 4 600 - 17 นำ้ ตาลทราย 5 กก. 15 75 - 17 น้ำผ้งึ 3 ขวด 60 180 855.00 25 ซือ้ กล้วยน้ำว้า 150 หวี 4 600 - 25 น้ำตาลทราย 5 กก. 15 75 - 25 นำ้ ผงึ้ 3 ขวด 60 180 855.00 - รวมคา่ วตั ถดุ ิบ -- - 3,820.00 คา่ แรงงาน 6 จ่ายพี่น้อย 2 วัน 100 200 200 6 จา่ ยตัวเอง 3 วัน 100 300 300 13 จา่ ยพี่นอ้ ย 2 วัน 100 200 200 13 จ่ายตวั เอง 3 วนั 100 300 300 20 จา่ ยพน่ี ้อย 2 วัน 100 200 200 20 จ่ายตวั เอง 3 วนั 100 300 300 27 จา่ ยพี่นอ้ ย 2 วนั 100 200 200 27 จ่ายตวั เอง 3 วนั 100 300 300 - รวมคา่ แรงงาน -- - - ค่าใชจ้ ่ายในการผลติ 3 ซือ้ สก๊อตเทป 12 ม้วน 15 180 - 5 ถุงพลาสติก 2 กก. 80 160 - 9 ค่ารถไปสง่ ของ 1 ครั้ง 100 100 - 53

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 54 วันท่ี รายการ จำนวน หนว่ ยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงิน (บาท) 16 ค่ารถไปส่งของ 1 ครง้ั 100 100 23 ค่ารถไปสง่ ของ 1 ครั้ง 100 - 30 คา่ รถไปส่งของ 1 ครงั้ 100 100 - รวมค่าใชจ้ ่ายในการ - -- 100 ผลติ - คา่ ใชจ้ ่ายในการขาย - 740.00 และดำเนินการ 20 ค่าไฟฟ้า 1 เดอื น 500 500 - 21 ค่าน้ำประปา 1 เดือน 150 150 - - รวมคา่ ใช้จา่ ยในการ - - 650.00 ขายและดำเนินการ - รายได้จากการขายกลว้ ยตากในเดือนเมษายน 2563 วนั ท่ี รายการ จำนวน หน่วยละ จำนวน รวม หมายเหตุ เงิน (บาท) 9 ซือ้ กล้วยน้ำว้า 150 กล่อง 20 3,000 16 นำ้ ตาลทราย 150 กล่อง 20 3,000 - 23 นำ้ ผึ้ง 150 กลอ่ ง 20 - 30 ซื้อกล่องพลาสติก 150 กลอ่ ง 20 3,000 - รวมยอด - - - 3,000 - - 12,000.00 จากตัวอย่างข้างตน้ เราสามารถคำนวณต้นทุนการผลติ ของกล้วยตาก ไดด้ ังนี้ ตน้ ทนุ การผลติ = (วตั ถุดิบ + คา่ แรง + คา่ ใช้จา่ ยในการผลิต) / จำนวนหนว่ ยทีผ่ ลติ ได้ = (3,820 + 2,000 + 740) = 6,560 / 600 กลอ่ ง ต้นทนุ การผลิตต่อหน่วย = 6,560/600 = 10.93 บาทตอ่ กล่อง 54

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 55 หากป้าแจ๋วต้องการทราบถึงต้นทุนรวมสินค้าก็จะต้องนำค่าใช้จ่ายในการขายและดำเนินการ มาใส่ด้วย ซึ่งค่าใช้จ่ายเหล่านี้ส่วนใหญ่มักจะเป็นค่าใช้จ่ายคงที่ ไม่ค่อยขึ้นลงตามการผลิตมากนัก เพื่อการต้ัง ราคาที่ทำให้ไม่ขาดทุน ผู้ประกอบการควรนำมาคำนวณเป็นต้นทุนรวมสินค้าภายหลังจากการคำนวณต้นทุน การผลิตตอ่ หน่วยแล้ว สูตรการคำนวณท้งั จำนวน = (6,560 + 650) = 7,210 /จำนวนหนว่ ยท่ผี ลติ ต้นทนุ รวมของสินค้าตอ่ หน่วย = 7,210/600 = 12.02 บาท ตอ่ กล่อง จากการคำนวณแบบง่าย ๆ นี้ทำให้ป้าแจ๋วทราบว่าหากขายได้เดือนละ 600 กล่องจะมีต้นทุนสินคา้ 12.02 บาท และมีต้นทุนการผลิต 10.93 บาท การที่ป้าแจว๋ ตั้งราคาขายไว้ท่ี 20 บาทต่อกล่องจึงทำให้ป้าแจว๋ ไดก้ ำไรประมาณกล่องละ 8 บาทจะมีกำไรต่อเดือนประมาณ 4,800 บาท 55

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย ใบความร้ทู ่ี 5 เรอ่ื ง การสร้างตราสินค้า (Brand Building) เพ่ือการรับรู้ สิ่งสำคัญของการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ไม่ใช่เพียงรูปลักษณ์สวยงามที่ดึงดูดลูกค้า หรือเป็นแค่เพียง กลอ่ งบรรจุสนิ ค้าหรือถุงเท่านั้น แตจ่ ะทำยงั ไงให้ลูกค้าจดจำในสนิ ค้านั้น มีความนา่ เช่ือถือ สามารถจูงใจลูกค้า และทำให้ลูกค้าสนใจอยากซื้อสินค้าด้วยข้อมูล หรือฉลากสินค้าจึงมีความสำคัญอย่างมากในการบ่งบอก รายละเอยี ดของสินคา้ และขอ้ มลู ต่าง ๆ ทจ่ี ำเป็นต้องมีบนบรรจุภณั ฑ์หรือฉลากสนิ ค้า Brand หรือ ตราสินค้า จึงเป็นภาพลักษณ์และมุมมองความคิดที่ลูกค้ามีต่อผู้ประกอบการ บริษัท หรือ สนิ ค้าและผลิตภณั ฑ์ แบรนด์เป็นความร้สู ึกที่ถกู สอ่ื สารผ่าน ชื่อ คำศพั ท์ การออกแบบ สัญลกั ษณ์ หรอื ประสบการณ์ ต่างๆ ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้ลูกค้าสามารถจดจำและจำแนก บริษัท สินค้า หรือ บุคคล ออกจากคู่แข่งได้ ซ่ึง องค์ประกอบของแบรนด์ ได้แก่ ชื่อสินค้า สโลแกน โลโก้ การออกแบบ แพ็คเกจจิ้ง เพลง หรือจิงเกิ้ลทุกอย่าง สินค้าบางอย่างเพียงแค่ได้ยิน หรือเห็นสัญลักษณ์ หรือแค่รูปคลำ ก็สามารถสะท้อนไปยังแบรนด์นั้นได้ เช่น การ เห็นสัญลักษณ์รูปแอปเปิ้ลมีรอยกัดหรือมีรอยแหว่ง ก็ทราบแล้วว่าเป็นสินค้าในแบรนด์ของบริษัทแอปเปิล เพราะ มนั สอ่ื ความหมายให้เข้าใจไดง้ า่ ย นอกจากนั้นก็ได้ถูกจัดอันดับใหเ้ ป็นแบรนด์ทมี่ ผี ู้จดจำมากทสี่ ุดในโลกอีกด้วย ดงั นัน้ ผู้ออกแบบหรือผ้ผู ลติ จึงต้องมีความรู้ ความเข้าใจต่อการสรา้ งตราสินคา้ (Brand Building) เพอื่ การรบั รู้ และกฎหมายท่ีเกี่ยวข้อง ดังน้ี 1. ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับตราสินค้า (Brand Building) เพื่อการรับรู้ เช่น ตราสินค้า คำคมโฆษณา หรือ คำขวญั (สโลแกน) เป็นต้น ดังน้ี 1.1 ตราสนิ ค้า (Brand) เสรี วงษ์มณฑา (2540) [1] กล่าวว่า ตราสินค้า คือ สิ่งที่จะช่วยสร้างความแตกต่างจากคู่แข่ง ในตลาดและเสรมิ คุณค่าให้กับสินค้าน้นั ๆ รวมทง้ั สรา้ งความจงรกั ภักดีของผู้บริโภคให้มตี ่อสินค้าอยา่ งยาวนาน เนื่องจากการที่ผู้บริโภคได้พบเห็นตราสินค้านั้นตลอดเวลาทำให้เกิดความคุ้นเคยกับตราสินค้า และเมื่อเกิด ความคนุ้ เคยแล้วกจ็ ะเกดิ ความชอบนำไปสคู่ วามไว้วางใจ และการจะนำไปสูก่ ารตดั สนิ ใจซื้อสินคา้ น้นั ในที่สดุ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.fastboxs.com/5-5 โลโกแ้ บรนด์ดงั ทสี่ ามารถทำให้ลกู คา้ จำขน้ึ ใจ) --------------------- 1 เสรี วงษม์ ณฑา. (2540). ครบเคร่ืองเรื่องการสอื่ สารการตลาด . กรุงเทพมหานคร : บริษทั วิสทิ ธ์พัฒนาจาํ กดั . 56

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 57 1) ตราสินค้า ยังหมายถึง ชื่อ ข้อความ สัญลักษณ์ หรือรูปแบบหรือสิ่งเหล่านี้รวมกัน เพื่อบ่งช้ี ให้เห็นถึงสินค้าหรือบริการของผู้ขายหรือกลุ่มของผู้ขายที่แสดงความแตกต่างจากคู่แข่งขัน ตราสินค้าหนึ่ง ๆ จะประกอบดว้ ยองค์ประกอบหลายอย่างรวมกนั คือ [2] 1.1) ชอื่ ตรา (brand name) ส่วนของตราทเ่ี ปน็ ชื่อ หรอื คำพดู หรอื ข้อความ ซ่งึ ออกเสียงได้ เชน่ ซนั โย ฟิลปิ ส์ 1.2) ชื่อผลิตภัณฑ์ (Product name) คือ ชื่อของสินค้าที่บ่งบอกถึงลักษณะของสินค้าว่า สินค้าเป็นอะไร จัดอยู่ในประเภทไหน ควรตั้งชื่อไม่ยาว และมีความเกี่ยวข้องกับสินค้า เพ่ือให้ลูกค้าจดจำได้ และรับรู้ไดท้ นั ที [3] 1.3) เครื่องหมายตราสินค้า (brand mark) ส่วนหนึ่งของตราซึ่งสามารถจดจำได้ การออกเสียง ไม่ได้ ได้แก่ สญั ลกั ษณ์ รูปแบบทีป่ ระดิษฐต์ ่างๆ หรือรูปภาพตลอดจนสสี ันที่ปรากฏอยู่ในเคร่ืองหมายต่าง ๆ เหลา่ นี้ 1.4) เครื่องหมายการค้า (trademark) ส่วนหนึ่งของตราหรือตราที่ได้จดทะเบียนการค้า เพอ่ื ปอ้ งกันสทิ ธติ ามกฎหมายแตผ่ เู้ ดียว 1.5) รายละเอียดของสินค้า คือ ข้อมูลต่าง ๆ ที่เป็นข้อความในเชิงประชาสัมพันธ์ บรรยาย สรรพคุณของสินค้า และรายละเอียดต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับสินค้า เช่น ที่มาและความหมายของสินค้า ราคา สโลแกนของสนิ ค้า เป็นต้น [3] 1.6) รปู ภาพและส่วนประกอบสนิ ค้า เป็นรปู ภาพของสินคา้ ทใี่ ชแ้ สดงใหล้ ูกค้าเข้าใจในตัวสนิ คา้ มากขนึ้ และเป็นการแจกแจงรายละเอียดส่วนประกอบของสินค้า ว่าทำมาจากอะไร ใช้ในอัตราสว่ นเท่าใด [3] 1.7) ขนาดและการบรรจุ คอื ตวั เลขทแี่ สดงถึงปริมาณสนิ ค้าที่อยู่ในบรรจุภัณฑ์ เพื่อให้ทราบ วา่ มีขนาดและปรมิ าณเท่าใด ช่วยให้ง่ายต่อการตัดสินใจซ้อื ของลกู ค้า [3] 1.8) ขอ้ มูลทางโภชนาการ คือ ขอ้ มูลท่ีบง่ บอกถึงสารอาหารและปริมาณของสารอาหาร มักจะเป็น บรรจุภัณฑ์ที่มีการกลา่ วอ้างทางโภชนาการ และอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ เช่น ผลิตภัณฑ์นมผงสำหรับ เด็ก ผลิตภณั ฑอ์ าหารเสรมิ ผลติ ภณั ฑเ์ ครื่องดมื่ บำรุงร่างกาย และผลิตภณั ฑข์ นมขบเคี้ยว เป็นตน้ ซึ่งจะระบุว่า ผลิตภัณฑ์นี้มีปริมาณสารอาหารประเภทใดบ้าง และร่างกายมีความต้องการสารอาหารแต่ละประเภท ในปริมาณเทา่ ใด [3] 1.9) คำเตือน หรือ ข้อควรระวังในการบริโภค จะเป็นตัวอักษรขนาดไม่เล็กกว่า 2 มิลลิเมตร มกั จะพบในบรรจุภณั ฑใ์ นกลุ่มเคร่อื งดมื่ ชูกำลงั และเครื่องด่มื ท่ผี สมสารคาเฟอนี [3] --------------------- 2 การออกแบบบรรจุภณั ฑ์. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงไดจ้ าก https://mis.csit.sci.tsu.ac.th/mallika/UI/DL/Workshop%20-%20repackaging.pdf. (วันทสี่ ืบค้นข้อมลู 24 มิถนุ ายน 2564). 3 ป่นุ คงเจรญิ เกยี รติ และสมพร คงเจริญเกียรต.ิ (2541). บรรจภุ ัณฑอ์ าหาร. กรุงเทพมหานคร : แพคเมทส์. 57

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 58 1.10) ขอ้ มลู ทตี่ ้องใสต่ ามกฎหมาย [3] -วนั ท่ผี ลติ และวนั หมดอายุ -วนั ท่ีควรบรโิ ภคกอ่ น -ข้อแนะนำ ขน้ั ตอนหรือวิธใี ช้ของสนิ คา้ -เคร่ืองหมาย อย./มอก. -บาร์โคด้ -คุณค่าทางโภชนาการ -ราคาของสินคา้ 1.11) ช่ือผ้ผู ลติ และจัดจำหน่าย เป็นการบ่งบอกถึงบริษัทผู้ผลิตสินค้า ผนู้ ำเข้าเพื่อจำหน่าย ว่ามี ทมี่ าจากไหน บรษิ ัทไหน และสถานทีต่ ้งั โรงงานผลติ หรอื โรงงานท่นี ำเข้า เบอร์โทรตดิ ตอ่ ทางบริษทั [3] 1.12) ศูนย์ร้องเรียนผู้บริโภค คือ รายละเอียดที่ใช้ติดต่อกับผู้บริโภคของผู้จำหน่าย เพ่ือให้บรกิ ารขอ้ มูลตา่ ง ๆ กับผู้บรโิ ภคท่ไี ดท้ ำการซ้อื สินคา้ และบรโิ ภค [3] 1.13) ลขิ สิทธิ์ (copyright) สิทธิตามกฎหมายในสิ่งตพี ิมพต์ ่าง ๆ 1.14) โลโก้ (logo) เป็นเคร่ืองหมายท่ีแสดงสญั ลกั ษณ์ของกิจการหรือองคก์ ารหนงึ่ ๆ 2) ส่วนประกอบฉลากบนบรรจภุ ณั ฑ์ ส่วนประกอบบนบรรจภุ ัณฑซ์ ึง่ อธิบายรายละเอยี ด (ชัยรัตน์ อศั วางกรู , 2550) [1] ได้ดงั น้ี (ท่ีมา : พรศริ ิ จงกล,การออกแบบฉลากวันหมดอายขุ องอาหารสำหรบั ผสู้ ูงอายุ โดยใช้หลกั วศิ วกรรมปัจจยั มนษุ ย์ , มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี ุรนารี) --------------------- 3 ปุ่น คงเจริญเกียรติ และสมพร คงเจรญิ เกยี รต.ิ (2541). บรรจุภณั ฑอ์ าหาร. กรงุ เทพมหานคร : แพคเมทส์. 58

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 59 A ชื่อรว่ มหรอื เครือ่ งหมายร่วม (Collective Mark) B ตราสินค้า (Brand Name) C ชื่อผลิตภณั ฑ์ (Product Name) D จุดขาย ข้อความประชาสัมพนั ธ์ หรอื บรรยายสรรพคุณของสนิ ค้า รายละเอียดสนิ ค้า ขอ้ บ่งใชห้ รอื วธิ บี รโิ ภค E ขนาดและการบรรจุ (ระบบเมตริก) ถ้าเป็นอาหารผง แห้ง หรือก้อนให้แสดงน้ำหนักสุทธิ ส่วนของเหลวให้แสดงเป็นปริมาตรสุทธิ อาหารในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิทถ้าแยกเนื้ออาหารออก จากนั้นให้ แสดงน้ำหนักอาหาร F ข้อมูลทางโภชนาการ (สำหรับผลิตภัณฑ์อาหาร) แสดงรายละเอียดของข้อมูลโภชนาการ ของอาหารนั้น ๆ บนฉลากในรูปของชนิด ของสารอาหารและปรมิ าณของสารอาหารอยภู่ ายในรปู แบบเดียวกัน ข้อมลู ทต่ี ้องแสดงบนฉลากโภชนาการ มดี งั นี้ (1) ข้อมูลที่บังคับ คือ ข้อมูลสารอาหาร ได้แก่ ปริมาณพลังงานทั้งหมด คาร์โบไฮเดรต โปรตีน วติ ามิน เกลือแร่ สารอาหารที่เปน็ ประโยชน์ต่อระบบทางเดนิ อาหาร (2) ข้อมูลที่ไม่บังคับ ได้แก่ วิตามิน และเกลือแร่อื่น ๆ แต่ต้องระบุต่อท้ายจากเล็ก และ เรียงจากมากไปหาน้อย (3) อาหารที่ต้องแสดงบนฉลากโภชนาการ ได้แก่ อาหารที่มีการกล่าวอ้างทางโภชนาการ อาหารทีม่ ีการใช้คุณค่าทางโภชนาการ เป็นตน้ (4) สินค้าที่ต้องมีฉลากโภชนาการ ได้แก่ ผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์นมผงสำหรับเด็ก ผลติ ภัณฑน์ มสดพร่องมันเนย ผลติ ภัณฑเ์ ครื่องดืม่ บำรงุ รา่ งกาย G คำเตือนหรือข้อควรระวังในการบริโภค ตัวอักษรขนาดไม่น้อยกว่า 2 มิลลิเมตร และ คำเตอื นตามท่กี ำหนดสำหรับผลติ ภัณฑ์บางประเภท เช่น เครื่องด่ืมท่ีมคี าเฟอนี อาหารทีว่ ่านหางจระเข้ สรุ า เป็นต้น H สัญลักษณ์รบั รองคุณภาพ รวมถึงรหสั แท่ง (Barcode) รหัสแท่ง คือ หมายเลขประจำตัวของสินค้าที่แปลงเป็นสัญลักษณ์แท่งสีเข้มสลับสีอ่อน ซึ่งมีความกว้างแตกต่างกัน เพื่อให้การอ่านสัญลักษณ์ทางอิเล็กทรอนิกส์ทำได้อย่างสะดวก รวดเร็ว แม่นยำ และสามารถทำได้ ณ จุดใดกต็ ามที่ตอ้ งการ ไมว่ า่ จะเป็นจดุ ขาย จดุ รบั สนิ คา้ หรอื คลงั สินคา้ (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.at-z.co.th/content/16642/moderntrade-ep3) 59

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 60 บารโ์ คด้ EAN-13 มอี งคป์ ระกอบ 5 ส่วน คอื สว่ นที่ 1 : สญั ลกั ษณแ์ ทง่ บารโ์ คด้ สำหรบั อา่ นดว้ ยเครื่องสแกนเนอร์ ส่วนท่ี 2 : ตวั เลขแสดงรหัสประเทศสมาชิก ซง่ึ ของประเทศไทยใชร้ หสั 885 สว่ นท่ี 3 : ตัวเลข 5 หลักถัดมาเป็นรหัสประจำตัวบริษทั ส่วนที่ 4 : รหสั สินค้าคา้ ปลีก 4 หลัก ทกี่ ำหนดแทนผลิตภณั ฑ์ เช่น 0001 , 0002 ส่วนที่ 5 : ตัวเลขหลกั สดุ ทา้ ยทไ่ี ด้จากการสร้างบารโ์ คด้ เรยี กว่า ตัวเลขตรวจสอบ (Check Digit) อย. ย่อมาจาก สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (Food and Drug Administration) ผลิตภณั ฑใ์ ดท่มี สี ญั ลกั ษณ์นี้ พร้อมเลขสารบบอาหารอยู่บนฉลาก เป็นการแสดงเพือ่ ให้ผ้บู ริโภคสามารถเชื่อม่ัน ได้ว่า กระบวนการผลิตและคุณภาพของผลิตภัณฑ์นั้นได้ผ่านเกณฑ์มาตรฐานความปลอดภัยจาก สำนักงาน คณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข เลขสารอาหาร (อย.) ประกอบด้วยตัวเลข 13 หลัก ซึง่ แสดงขอ้ มูล เกีย่ วกับสถานประกอบการ (X) และผลิตภัณฑ์ (Y) ซึ่งสามารถอธิบายรายละเอยี ด ได้ดงั นี้ (ที่มาภาพประกอบ : https://zenbiotech.co.th/1564) 1 XX แสดงถงึ จังหวัดที่ต้งั ของสถานประกอบการ 2 X แสดงสถานะของสถานประกอบการและหน่วยงานที่อนุญาต เลข 1 - 2 หมายถึง ผผู้ ลิต เลข 3 - 4 หมายถงึ ผนู้ ำเขา้ เลขคี่อนญุ าตโดย อย. เลขค่อู นุญาตโดยจงั หวดั 3 XXX แสดงเลขทีใ่ บอนุญาตหรอื เลขประจำสถานที่ผลติ 4 XX ปี พ.ศ. ท่ีไดร้ บั อนญุ าต 5 X หน่วยงานทีอ่ นญุ าตผลติ ภณั ฑ์นั้น เลข 1 อนญุ าตโดย อย. เลข 2 อนญุ าตโดยจังหวดั 6 XXXX เลขลำดับที่ของผลิตภัณฑ์ของสถานประกอบการนั้น ๆ ที่ได้รับอนุญาตผู้ผลิต/ จัดจำหน่าย โดยระบุคำว่า ผลิตโดยหรือนำเข้า และจัดจำหน่ายโดย ในกรณีอาหารนำเข้าให้แสดงชื่อประเทศ ผู้ผลิต นิยมไว้ตำแหน่งตรงข้ามกับด้านหน้าของบรรจุภัณฑ์ วันผลิต/วันหมดอายุ หรือควรบริโภคก่อน โดยมี คำว่าผลิตหรือหมดอายุ หรอื ควรบริโภคกอ่ น กำกบั ไว้ 60

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 61 3) ลักษณะของตราสินคา้ ทดี่ ี [4] 3.1) ควรงา่ ยต่อการออกเสยี งและจำได้งา่ ย (Simple to Spell) 3.2) ควรมีลักษณะสั้น กะทัดรัด จดจำได้ง่าย (Short and Easy to Remember) ออกเสียงได้ งา่ ยมีความโดดเด่นเปน็ เอกลักษณ์เฉพาะตวั 3.3) ควรให้จนิ ตภาพของสินค้าแกผ่ ้บู ริโภคได้อย่างถูกต้อง (Imaginative) อาทิเช่น ชื่อของ ยาสฟี ันก็ควรจะมีลกั ษณะแสดงความใกล้ชดิ เช่น ยาสฟี นั ใกลช้ ิด 3.4) แปลกและแตกต่าง (Unusual and Distinctive) โดยไม่ควรใช้คำนามเชิงสามัญ (Generic Name) ได้แก่ ชื่อที่อธิบายถึงผลิตภัณฑ์โดยตรง เช่น รถยนต์ ก็ไม่ควรใช้ตราสินค้าว่า “รถยนต์” เพราะไม่แสดงถึงความแตกต่างของตราสนิ คา้ แลว้ บรษิ ทั อืน่ กส็ ามารถใช้แบบเดียวกนั นี้ได้ 3.5) ควรได้รับการคุ้มครองทางกฎหมาย (Protectable) การคุ้มครองเกิดขึ้นเม่ือ ผู้ประกอบการรายอ่นื ไม่สามารถปลอมแปลงหรือลอกเลยี นแบบได้ 3.6) เป็นที่ยอมรับของสากล (Universally Acceptable) กล่าวคือ ชื่อสินค้าจะสามารถ กลา่ วโดยไม่เคอะเขินหรอื มคี ำพ้องกับคำทีม่ ีความหมายไม่ดี 4) ประโยชนต์ ่อเจา้ ของตราสินค้า ผู้ผลิตหรอื ผู้จัดจำหน่าย [2] 4.1) ใชแ้ สดงความเป็นเจา้ ของผลิตภัณฑ์ เม่อื ตราสินค้าเปน็ ท่ยี อมรับรจู้ ักทั่ว ๆ ไป เป็นสิ่งท่ี ช่วยกระตุ้นความต้องการของผู้ซื้อโดยเฉพาะอย่างยิ่งในการขายสินค้า ระบบช่วยตัวเอง (self-service) ผู้ซ้ือ จะตดั สนิ ใจโดยอาศยั ความเชื่อถือท่ีมีต่อตราของสนิ ค้า 4.2) แสดงถึงความสามารถในการควบคุมตลาดสินค้า ตราสินค้าใดที่เป็นที่รู้จักมาก ๆ เป็น ทีย่ อมรับโดยทัว่ ไปยอ่ มแสดงถงึ การมสี ว่ นแบ่งในตลาดสินค้ามากกวา่ ตราสินค้าอ่นื ๆ 4.3) ช่วยเพิ่มยอดขาย ลูกค้าซื้อสินค้าโดยจำตราได้แม่นยำ เมื่อมีการส่งเสริมการจำหน่ายใด ๆ จะกระตุ้นหรอื เรง่ การซอ้ื ของลูกค้าได้รวดเร็วขน้ึ 4.4) ชว่ ยลดค่าใชจ้ า่ ยในการขาย เน่ืองจากลกู ค้าตดั สินใจไดร้ วดเรว็ จากตราสินคา้ 4.5) ลดการเปรียบเทยี บด้านราคาสนิ ค้า ผซู้ ื้อจะยอมรับราคาสินค้าท่สี งู กว่าสำหรับ ตราสินค้า ทเี่ ป็นทนี่ ยิ มแพร่หลาย ดว้ ยความเชื่อว่ามีคุณภาพแน่นอนหรือดีกว่าสนิ ค้าท่ีตราสนิ ค้าไมเ่ ป็นท่รี ้จู ักแพร่หลาย 4.6) ชว่ ยให้แนะนำสินค้าใหม่ออกสตู่ ลาดงา่ ยขึ้น ผ้ผู ลติ หรือผ้จู ัดจำหนา่ ยท่ีสร้างตราให้เป็น ทยี่ อมรับในตลาดสินค้าได้ เม่ือมีการนำผลิตภณั ฑ์ใหมอ่ อกสูต่ ลาดภายใต้ตราสนิ คา้ ทเ่ี ป็นทย่ี อมรับนนั้ ๆ --------------------- 2 การออกแบบบรรจุภณั ฑ์. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก https://mis.csit.sci.tsu.ac.th/mallika/UI/DL/Workshop%20-%20repackaging.pdf. (วันท่สี ืบค้นขอ้ มลู 24 มิถนุ ายน 2564). 4 โครงสร้างบรรจภุ ณั ฑ์. [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก https://sites.google.com/site/brrcuphanthklxngkradas/2-khorngsrang-brrcu-phanth. (วันทสี่ ืบค้นข้อมูล 24 มถิ ุนายน 2564). 61

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 62 5) ประโยชน์ตอ่ ผูซ้ อื้ หรือผู้บริโภค [2] 5.1) ผู้ซอื้ สามารถจำแนกประเภท ชนดิ ของสินค้าในระดับคณุ ภาพแตกต่างกันของผู้ผลิต 5.2) ผ้ซู อื้ ทราบว่า “ใคร” คอื ผผู้ ลติ สินคา้ นัน้ ๆ 5.3) ช่วยลดเวลาและความพยายามในการแสวงหาซ้อื สนิ คา้ ท่ไี ม่มีตราสนิ ค้า 1.2 คำคมโฆษณาหรือคำขวญั (Slogan) [5] คำขวัญหรือสโลแกน คือ การรวบยอดโดยนำใจความของโฆษณาทั้งหมดมาย่อลงให้เป็น ข้อความสั้น ๆ เพื่อตอกย้ำให้เกิดความสะดุดใจและจดจำ จึงต้องใช้คำที่น่าสนใจ ควรมีการเล่นคำ และใช้คำ คล้องจองกับชื่อสินค้า โดยในคำขวัญโฆษณานั้น เรื่องความสร้างสรรค์จะมาก่อนเรื่องการเก็บใจความให้ ครบถว้ น ดงั นั้น เพ่ือให้ไดค้ ำทนี่ า่ สนใจท่ีสดุ และต้องพยายามรกั ษาการเสนอประโยชนข์ องสนิ ค้าเอาไว้ สโลแกนทด่ี จี ะชว่ ยให้ลูกค้าสามารถจดจำผลติ ภัณฑ์ของบริษัทคณุ ได้ทันที อกี ทัง้ ยงั จดจำได้ง่าย กว่าขอ้ ความบรรยายสรรพคณุ ของสนิ ค้านั้น ๆ อีกดว้ ย ดงั นัน้ ผ้ปู ระกอบการจึงควรสร้างสรรค์ สโลแกนสินค้า ของตนเองให้มีจุดเด่นมีเอกลกั ษณ์เฉพาะตวั มีความแตกตา่ ง ตดิ หู ตดิ ปาก ผบู้ รโิ ภคใหม้ ากที่สุดเทา่ ทีจ่ ะเป็นไปได้ เทคนคิ ในการตง้ั สโลแกนให้ฟังดนู ่าสนใจและนา่ จดจำ มดี ังน้ี 1) สน้ั กระชับได้ใจความ ตรงประเด็น เข้าใจงา่ ยและไม่ควรยาวมากเกินไป ถ้ามาเป็นประโยค หรอื บทความย่ิงยาวมาก แต่ครอบคลมุ เนื้อหาท่ตี อ้ งการจะส่อื ทงั้ หมด ตวั อยา่ ง เช่น คดิ จะพักคดิ ถงึ คิทแคท เบอรด์ ้ี หนึง่ ในใจคณุ เปบ๊ ซ่ี เต็มท่กี บั ชวี ิต เปบ๊ ซี่ ซ่าทกุ ยคุ ...ไมม่ เี ปล่ยี น เปน็ ตน้ (ท่ีมาภาพประกอบ : https://www.brandage.com/article/3593/Pepsi-Generations-) --------------------- 2 การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์. [ออนไลน]์ . เข้าถึงไดจ้ าก https://mis.csit.sci.tsu.ac.th/mallika/UI/DL/Workshop%20-%20repackaging.pdf. (วันทีส่ บื ค้นขอ้ มูล 24 มิถนุ ายน 2564). 3 บรรจุภัณฑก์ ระดาษท่นี ยิ มใชใ้ นอุตสาหกรรมอาหาร. [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://www.vkk-packaging.com/บรรจภุ ัณฑก์ ระดาษ/. (วนั ทีส่ บื คน้ ข้อมลู 13 สงิ หาคม 2564) 62

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 63 2) เฉพาะเจาะจงและสื่อความหมายได้ทันที สโลแกนต้องสามารถบอกผู้ฟังได้อย่าง ตรงไปตรงมาว่าเป็นธุรกิจอะไร หรือมีอะไรที่แสดงให้เห็นถึงจุดเด่นและเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่แตกต่าง ไม่เหมือนใคร และไม่มีใครเหมือน ดังนั้น ไม่ควรใช้สโลแกนซ้ำหรือใกล้เคียง คล้ายคลึงกับสินค้าประเภท เดียวกันของแบรนด์อื่น ๆ ควรระมัดระวังเป็นอย่างยิ่งที่จะไม่ใช้สโลแกนที่มีความยาว ความหมายกว้าง จนเกินไปจนผู้รับสาร ไม่สามารถรับรู้ได้ว่าคุณกำลังพูดถึงสินค้าอะไร ยี่ห้ออะไร สโลแกนที่ดีต้องน่าดึงดูด รวมทงั้ สามารถแสดงใหเ้ หน็ ถงึ จดุ เด่นของตนเองออกมาไดเ้ ป็นอย่างดี ตัวอยา่ ง เชน่ โกแ๋ ก่ มนั ทกุ เมด็ มายมิ้นท์ พูดแล้วหอม ทุกหยดซา่ โซดาสิงห์ เป็นตน้ (ท่ีมาภาพประกอบ : https://salehere.co.th/soda-singha) 3) ควรเกิดความรูส้ ึกด้านบวก หรือความรู้สึกดีต่อแบรนด์สินค้า ดังนั้น สโลแกนต้องสามารถทำให้ เกิดความรู้สึกเชื่อถือ รู้สึกเหมือนเป็นคนสำคัญ และอยากเข้าไปใช้บริการหรือซื้อผลิตภัณฑ์ของบริษัทนั้น ๆ ตวั อย่าง เช่น Toshiba นำสง่ิ ทดี่ สี ูช่ ีวติ ฮานามิ ข้าวเกรียบรวยเพือ่ น ลักกเี้ ฟรม จดุ ประกายความสขุ ทุกครัวเรือน เป็นต้น (ทม่ี าภาพประกอบ : https://marketeeronline.co/archives/32431) 4) โนม้ นา้ วใจใหผ้ ูบ้ ริโภคฟงั แล้วรสู้ กึ วา่ อยากซ้ือสินคา้ หรือใชบ้ รกิ ารได้ทันที การโนม้ น้าวใจ ลูกค้า อยา่ งเช่น การเน้นไปทางความคมุ้ ค่าหรอื ความสามารถของสินคา้ ท่บี ริษทั อนื่ ๆ ไม่สามารถทำไดห้ รอื ที่ภาษาองั กฤษ เรยี กว่า Unique Selling Point (USP) ตัวอยา่ ง เช่น ถุงเท้าคาร์สัน ฟอรม์ ดไี มม่ ีย้วย ฟาร์มเฮ้าส์ หอมกรนุ่ จากเตาทุกวนั เป็นต้น (ที่มาภาพประกอบ : https://www.beartai.com/article/inside-your- food/295054 63

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 64 5) เจาะจงไปที่กลุ่มเป้าหมายโดยตรง เพื่อให้ผู้คนจดจำได้ง่ายขึ้นว่าคุณเน้นขายสินค้าอะไร เน้นขายสินคา้ ใหใ้ ครและเพศอะไร สโลแกนของผลติ ภัณฑท์ ีเ่ น้นขายให้กับเพศชาย ตวั อยา่ ง เชน่ Arrow เอกลกั ษณ์เฉพาะเอกบุรุษ หรือ จะเป็นสโลแกนของผลติ ภณั ฑ์ทเี่ น้นขายใหก้ บั เพศหญิง เช่น สวยทส่ี ดุ จากข้างใน วาโก้ เปน็ ต้น ขอ้ ควรรู้ก่อนต้งั สโลแกน 1) จากผลสำรวจคนส่วนใหญม่ กั จะชอบสโลแกนทไี่ ม่มชี อื่ แบรนดพ์ ว่ งเข้าไปดว้ ยมากกว่า 2) สโลแกนทที่ ำเป็นเพลงและใสเ่ สียงดนตรีเข้าไปจะทำให้ผ้คู นจดจำดมี ากข้ึน 3) สโลแกนที่มีการเนน้ ย้ำบ่อย ๆ จะทำให้ผคู้ นจดจำไดด้ ีขึน้ 2. กฎหมายทเ่ี กี่ยวขอ้ ง เชน่ กฎหมายลขิ สิทธ์ิ ฉลาก มาตรฐานการบรรจุ [10] 2.1 พระราชบญั ญัติมาตราชงั่ วดั ตวง พ.ร.บ. ฉบับน้ีรา่ งขนึ้ เพ่ือคมุ้ ครองผู้บรโิ ภค ให้ได้บริโภคสนิ คา้ ตามปริมาณท่ีกำหนด ซึง่ จะ ได้ผลดีเพยี งใดขึน้ อยู่กับความร่วมมือของผ้ปู ระกอบการในการดูแลเอาใจใส่ในการบรรจสุ ินค้าของตนเองให้ ถกู ต้องตามกฎหมาย หน่วยทแ่ี สดงปริมาณสินคา้ ตามมาตรา ช่ัง วัด ตวง ควรใช้ระบบเมตริกและตวั เลขท่ีใช้สามารถ ใช้ตวั เลขอารบิกหรือตวั เลขไทยได้ ขนาดของตวั เลขและตัวอักษรท่ีใช้ตอ้ งไม่เล็กกวา่ 2 มลิ ลิเมตร 2.2 พระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 แบง่ เปน็ 2 สว่ น คอื การขอขน้ึ ทะเบียนตำรับอาหารและฉลาก 1) การขอข้นึ ทะเบียนตำรับอาหาร ตามพระราชบญั ญตั อิ าหาร พ.ศ.2522 กำหนดให้ผผู้ ลติ หรอื ผู้นำเข้าซ่งึ อาหารควบคุมเฉพาะ ต้องนำอาหารนั้นมาขอขึ้นทะเบียนตำรับอาหารก่อน เมื่อได้รับใบสำคัญการขึ้นทะเบียนอาหารแล้ว จึงผลิตหรือ นำเข้า เพ่อื จำหน่ายได้หากฝา่ ฝืนตอ้ งระวางโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปีหรอื ปรับไม่เกิน 20,000 บาท หรือท้ังปรบั ทงั้ จำ ประเภทอาหารทีต่ อ้ งขอขึ้นทะเบียนตำรบั อาหาร แบ่งออกเปน็ 3 กลุม่ ใหญ่ ๆ คอื 1.1) อาหารควบคมุ เฉพาะ มี 39 ประเภท 1.2) อาหารกำหนดคุณภาพหรือมาตรฐานมี 9 ประเภท 1.3) อาหารที่กำหนดใหเ้ ปน็ อาหารทีต่ ้องมีฉลากมี 2 กลมุ่ คือ (1) กลุม่ อาหารทต่ี ้องส่งมอบฉลากให้คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) พิจารณากอ่ นใช้ (2) กลุ่มอาหารท่ีไม่ต้องส่งมอบให้คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) พจิ ารณา --------------------- 10 กฎหมายที่เกยี่ วข้องกบั บรรจุภณั ฑ์ และความสำคัญท่ีนักธรุ กจิ SMEs ควรรู้. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ได้จาก https://hongthaipackaging.com/blog/packaging-related-laws/. (วันที่สืบคน้ ข้อมูล 20 สิงหาคม 2564). 64

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 65 2) การขอขึ้นทะเบียนฉลากอาหาร อาหารควบคุมเฉพาะที่กำหนดคุณภาพ และที่กำหนดให้มีฉลากต้องขอขึ้นทะเบียนอาหาร และขออนญุ าตใช้ฉลาก เมื่อไดร้ ับอนุญาตแลว้ จงึ ทำการผลิต อาหารทต่ี อ้ งขออนุญาตใชฉ้ ลากมีอาหาร 4 กลุ่ม คอื 2.1) อาหารควบคุมเฉพาะ ที่ผลิตจากสถานที่ผลิตท่ีไม่เขา้ ข่ายเป็นโรงงาน คือ มีเครื่องจักร ตัง้ แต่ 5 แรงม้าหรือคนงาน 7 คนข้ึนไป ฉลากอาหารทีใ่ ชข้ องกลมุ่ นี้จะเรมิ่ ต้นดว้ ยตวั อกั ษร “ผ” โดยที่ “นป” หมายถงึ นำ้ ปลา และ “ช” หมายถึงน้ำส้มสายชู ซึ่งเป็นอาหารควบคุมเฉพาะใน 39 ประเภท ในกรณีที่ผลิตจากผู้ผลิตใน ประเทศทไ่ี มเ่ ขา้ ข่ายโรงงานอุตสาหกรรม จะใชอ้ กั ษรย่อ “ฉผ” หมายถงึ ฉลากผลติ ดังนั้น บนทะเบียนฉลากอาหารจะกลายเป็น “ฉผนป” และ “ฉผช” ตามลำดับ ส่วนหมายเลขทีต่ ามคือหมายเลขทแ่ี ละปที ี่ได้รับการข้ึนทะเบียนฉลากอาหารนัน้ ๆ อาหารท่นี ำเขา้ จะใช้อกั ษร “ส” แทน “ผ” และ “ฉผ” ในปี พ.ศ. 2536 กระทรวงสาธารณสุขอนุญาตให้ขึ้นทะเบียนที่สำนักสาธารณสุข จังหวัดของแต่ละที่ได้ ดงั นน้ั จงึ เกิดตัวอักษรตวั ย่อของจังหวัดนำหน้าอักษรรหัส เช่น การขอข้ึนทะเบียนฉลาก อาหารที่นครปฐมจะมตี วั อักษรย่อ นฐ. ระบไุ วใ้ นเครอื่ งหมาย อย. ดว้ ย 2.2) อาหารทถ่ี ูกกำหนดคุณภาพหรอื มาตรฐาน 2.3) อาหารทีถ่ ูกนำเขา้ ประเทศเพื่อจำหน่ายซึง่ ไมใ่ ชอ่ าหารควบคุมเฉพาะ 2.4) อาหารอื่นที่มีการจำหน่ายและรัฐมนตรีออกประกาศ กำหนดให้เป็นอาหารที่ต้องมี ฉลาก คือ อาหารประเภทที่ 1 ท่ี 2 และบางส่วนของประเภทท่ี 4 ตามที่ประกาศกำหนด ต้องมีฉลากที่ได้รับ อนญุ าตจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่งต้องมีขอ้ มลู ดังต่อไปนี้ - เครอ่ื งหมายเลขทะเบยี นหรือเลขอนุญาต - น้ำหนักสุทธิหรอื ปรมิ าณสุทธิ - ช่อื ภาษาไทย - สว่ นประกอบท่สี ำคญั โดยประมาณ - การระบุสว่ นประกอบหรือวตั ถปุ รุงแตง่ รสอาหาร - ระบวุ ันทผี่ ลติ หรือวันที่หมดอายุ - ชื่อผผู้ ลติ ผู้จำหนา่ ย หรอื ผนู้ ำเข้าพรอ้ มท่ีอยู่ - คำแนะนำในการเก็บรกั ษาและในการปรุงอาหาร หรือการเตรียมเพ่ือบริโภค - ขอ้ ควรระวงั หรอื คำเตอื นและวธิ ีปอ้ งกนั อนั ตรายท่จี ะเกดิ ขึ้น - สัญลกั ษณ์รหสั แทง่ 2.3 พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองผู้บรโิ ภค พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 ถือได้ว่าเป็นกฎหมายฉบับแรกของประเทศไทย ทม่ี กี ารจดั ตัง้ หนว่ ยงานของรฐั ทจี่ ดั ข้นึ เพ่อื คุ้มครองสทิ ธิของผูบ้ รโิ ภคโดยตรง 65

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 66 เนื่องจากกฎหมายอื่น ๆ ที่บัญญัติขึ้นควบคุมผู้ประกอบธุรกิจนั้น เป็นการคุ้มครองผู้บริโภค ทางอ้อม ผู้บริโภคจงึ ไมอ่ าจใชส้ ิทธิในการฟ้องร้องผปู้ ระกอบธุรกจิ ต่อศาลอาญาได้ สว่ นการดำเนินการทางแพ่ง ก็เป็นภาระและเสยี ค่าใช้จ่ายมาก ท้ังผู้บรโิ ภคส่วนใหญ่ยงั ไมอ่ ยใู่ นฐานะทจ่ี ะดำเนนิ คดดี ้วยตวั เองได้ วิธีการดำเนินงานตามพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ 2522 ได้บัญญัติให้องค์กรของรฐั มีอำนาจหน้าที่ในการควบคุมกำกับดูแล และประสานการปฏิบัติติงานของส่วนราชการต่าง ๆ เพื่อให้ความ คุ้มครองผู้บริโภค รวมทั้งเป็นหน่วยงานที่ให้ผู้บริโภคได้ใช้สิทธิร้องเรียน เพื่อขอให้ได้รับการพิจารณาและ ชดเชยความเสยี หายเมือ่ ถกู ผู้ประกอบธรุ กจิ ละเมดิ สทิ ธขิ องผบู้ ริโภค 1) สิทธขิ องผ้บู รโิ ภค ผู้บริโภคมีสทิ ธจิ ะได้รบั ความคมุ้ ครองตามกฎหมาย 4 ข้อดังน้ี 1.1) สิทธิที่ได้รับข่าวสาร รวมทั้งคำพรรณนาคุณภาพที่ถูกต้องและเพียงพอเกี่ยวกับสินค้า และบรกิ าร 1.2) สิทธทิ ่จี ะมอี ิสระในการเลอื กหาสินคา้ และบรกิ ารโดยปราศจากการผกู ขาด 1.3) สิทธทิ ีจ่ ะไดร้ บั ความปลอดภัยจากการใช้สนิ ค้าหรอื บรกิ าร 1.4) สทิ ธิที่จะได้ชดเชยความเสยี หายจากการใช้สินคา้ หรือบรกิ าร 2) องคก์ รของรัฐ สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บรโิ ภค (สคบ.) มกี ารแบ่งการคุ้มครองผู้บรโิ ภค 2.1) การโฆษณา (มีคณะกรรมการวา่ ด้วยการโฆษณา) 2.2) ด้านฉลาก (มคี ณะกรรมการวา่ ด้วยฉลาก) มีคณะอนุกรรมการย่อยลงไปอีก เพ่ือสอดส่องดูรบั เร่ืองร้องทุกข์ พิจารณาความผิดทีเ่ กิดข้นึ 3) การคุ้มครองผูบ้ รโิ ภคดว้ ยฉลากสนิ ค้า ฉลากตามมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ.2522 กำหนดให้หมายความถึง “รูปรอยประดิษฐ์กระดาษหรือสิ่งอื่นใดที่ทำให้ปรากฏข้อความเกี่ยวกับสินค้า ซึ่งแสดงไว้ที่สินค้าหรือภาชนะ บรรจหุ ีบหอ่ บรรจสุ นิ คา้ หรือสอดแทรกไวร้ วมกบั สนิ คา้ หรือภาชนะบรรจุ หรือหีบหอ่ บรรจสุ ินค้า” รวมถึงเอกสารหรือคู่มือสำหรับใช้ประกอบสินค้า พร้อมทั้งป้ายที่ติดตั้งหรือแสดงไว้ที่สินค้า หรือภาชนะบรรจุ หีบหอ่ ทบี่ รรจุสนิ ค้านั้น สินค้าควบคุมฉลากจากต่างประเทศที่นำเข้ามาขายในประเทศไทย ต้องทำฉลากเป็น ข้อความภาษาไทยมีความหมายตรงกับข้อความในภาษาต่างประเทศ โดยระบุชื่อพร้อมสถานที่ประกอบการ ของผู้ที่ได้รับใบอนุญาตให้นำเข้าสินค้านั้น และต้องมีรายละเอียดเกี่ยวกับสินค้าตามประกาศที่คณะกรรมการ ว่าดว้ ยฉลากกำหนดไว้ในแต่ละประเภทของสนิ คา้ สินค้าท่ีกำหนดใหเ้ ปน็ สนิ คา้ ควบคุมฉลาก มดี ังนี้ (1) สนิ คา้ ทอี่ าจก่อให้เกดิ อนั ตรายตอ่ สุขภาพร่างกายหรือจิตใจ (2) สนิ ค้าที่ประชาชนทั่วไปใชเ้ ป็นประจำ (3) สนิ คา้ ท่ียงั ไมม่ กี ฎหมายควบคุม 66

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 67 2.4 พระราชบญั ญตั ิมาตรฐานอตุ สาหกรรม พ.ศ. 2511 สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมหรือ “สมอ.” เป็นหน่วยงานระดับกรมสังกัด กระทรวงอุตสาหกรรม ทำหน้าที่กำหนดมาตรฐานผลิตอุตสาหกรรม (มอก.) การรับรองระบบคุณภาพและ รับรองความสามารถของหอ้ งปฏิบตั ิการทดสอบและสอบเทียบ นอกจากนี้ยังทำหน้าที่เป็นสื่อกลางกับองค์กรที่เกี่ยวข้องทั้งโลก เช่น องค์การค้าระหว่าง ประเทศว่าด้วยมาตรฐาน (International Organization for Standardization หรือ ISO) องค์การโลก (World Trade Organization หรือ WTO) และองคก์ รอนื่ ๆ ทำการจัดระบบการจัดหมวดหมู่เป็นไปตามที่ ISO และประกาศใช้ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2535 โดยแยกหมวดหมู่สาขาวิชาออกเป็น 40 สาขา แต่หมายเลขไม่ได้เรียงกัน โดยมีสาขาวิชาการบรรจุหีบหอ่ และ การแจกจ่ายสินคา้ อยูส่ าขาท่ี 55 ส่วนเทคโนโลยีอาหารอยูใ่ นสาขาที่ 67 มาตรฐานอุตสาหกรรม มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม คือ ข้อกำหนดทางวิชาการที่ สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมได้จัดทำขึ้น เพื่อเป็นแนวทางแก่ผู้ประกอบธุรกิจในการผลิตสินค้า ใหม้ คี ณุ ภาพในระดบั ที่เหมาะสมกบั การใชง้ านมากทส่ี ดุ คลิปวีดิโอที่ 3 เร่อื ง ออกแบบฉลากอย่างไรให้ปัง สามารถดาว์โหลดได้ผา่ นช่องทางเว็บไซต์กล่มุ พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศกึ ษา สำนกั งาน กศน. 67

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 68 ใบงานท่ี 5 เรอื่ ง การสรา้ งตราสินคา้ (Brand Building) เพอื่ การรับรู้ คำชี้แจง หลังจากที่ผู้เรียนได้ศึกษาข้อมูลความรู้เกี่ยวกับด้านการสร้างตราสินค้า (Brand Building) เพื่อการ รับรู้แลว้ จงตอบคำถาม ดังต่อไปนี้ 1. จงอธบิ ายความรเู้ บ้ืองต้นเกี่ยวกับตราสินค้า (Brand Building) เพื่อการรบั รู้ และองค์ประกอบมีอะไรบา้ ง ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 2. จงอธบิ ายคำคมโฆษณาหรือคำขวญั (Slogan) มาพอสงั เขป ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 3. จงอธิบายกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับบรรจุภัณฑ์ เช่น กฎหมายลิขสิทธิ์ ฉลาก มาตรฐานการบรรจุ มีความสำคญั หรอื ไม่อยา่ งไร ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 68

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 69 แนวคำตอบ ใบงานที่ 5 เรือ่ ง การสรา้ งตราสนิ คา้ (Brand Building) เพอื่ การรับรู้ 1. จงอธบิ ายความร้เู บ้ืองต้นเกี่ยวกับตราสนิ ค้า (Brand Building) เพื่อการรับรู้ และองค์ประกอบมีอะไรบ้าง ตอบ ตราสินค้า คือ สิ่งที่จะช่วยสร้างความแตกต่างจากคู่แข่งในตลาดและเสริมคุณค่าให้กับสินค้านั้น ๆ รวมท้ังสร้างความจงรักภักดีของผู้บริโภคให้มีต่อสินค้าอย่างยาวนาน เนื่องจากการที่ผู้บริโภคได้พบเห็น ตราสินค้านั้นตลอดเวลา ทำให้เกิดความคุ้นเคยกับตราสินค้า และเมื่อเกิดความคุ้นเคยแล้วก็จะเกิดความชอบ นำไปสู่ความไว้วางใจ และการจะนำไปสู่การตัดสินใจซ้ือสินค้านั้นในที่สุด และยังหมายถึง ชื่อ ข้อความ สัญลักษณ์ หรือรูปแบบหรือส่ิงเหล่าน้ีรวมกัน เพื่อบ่งชี้ให้เห็นถงึ สินค้าหรือบรกิ ารของผู้ขายหรือกลุม่ ของผู้ขายที่ แสดงความแตกต่างจากคู่แข่งขัน ตราสินคา้ หน่งึ ๆ จะประกอบดว้ ยองคป์ ระกอบหลายอยา่ งรวมกนั ดงั น้ี 1. ชื่อตรา (brand name) ส่วนของตราที่เป็นชื่อ หรือคำพูด หรือข้อความ ซึ่งออกเสียงได้ เช่น ซนั โย ฟิลิปส์ 2. ช่ือผลติ ภัณฑ์ (Product name) คอื ช่อื ของสินคา้ ท่ีบ่งบอกถงึ ลกั ษณะของสินค้าว่าสินค้าเป็น อะไร จัดอยู่ในประเภทไหน ควรตั้งชื่อไม่ยาว และมีความเกี่ยวข้องกับสินค้า เพื่อให้ลูกค้าจดจำได้และรับรู้ได้ ทนั ที [3] 3. เครื่องหมายตราสินค้า (brand mark) ส่วนหนึ่งของตราซ่ึงสามารถจดจำได้แก่ การออกเสียง ไม่ได้ ได้แก่ สัญลักษณ์ รูปแบบที่ประดิษฐ์ต่าง ๆ หรือรูปภาพตลอดจนสีสันที่ปรากฏอยู่ในเครื่องหมายต่าง ๆ เหลา่ น้ี 4. เครื่องหมายการค้า (trademark) ส่วนหนึ่งของตราหรือตราที่ได้จดทะเบียนการค้า เพือ่ ปอ้ งกนั สทิ ธิตามกฎหมายแตผ่ ู้เดยี ว 5. รายละเอียดของสินค้า คือ ข้อมูลต่าง ๆ ที่เป็นข้อความในเชิงประชาสัมพันธ์ บรรยาย สรรพคุณของสินค้า และรายละเอียดต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับสินค้า เช่น ที่มาและความหมายของสินค้า ราคา สโลแกนของสินค้า เปน็ ต้น 6. รูปภาพและส่วนประกอบสินคา้ เป็นรปู ภาพของสินคา้ ทใี่ ช้แสดงให้ลูกค้าเข้าใจในตวั สินค้ามาก ขนึ้ และเปน็ การแจกแจงรายละเอียดส่วนประกอบของสนิ ค้า ว่าทำมาจากอะไร ใช้ในอัตราสว่ นเท่าใด 7. ขนาดและการบรรจุ คือ ตัวเลขที่แสดงถึงปริมาณสินค้าที่อยู่ในบรรจุภัณฑ์ เพื่อให้ทราบว่ามี ขนาดและปรมิ าณเทา่ ใด ช่วยใหง้ ่ายต่อการตัดสนิ ใจซ้ือของลกู ค้า 8. ขอ้ มูลทางโภชนาการ คอื ขอ้ มูลทบ่ี ง่ บอกถึงสารอาหารและปริมาณของสารอาหาร มักจะเป็นบรรจุ ภัณฑ์ที่มีการกล่าวอ้างทางโภชนาการ และอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ เช่น ผลิตภัณฑ์นมผงสำหรับเด็ก ผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เครื่องด่ืมบำรุงร่างกาย และผลิตภัณฑ์ขนมขบเคี้ยว เป็นต้น ซึ่งจะระบุว่า ผลิตภัณฑ์นี้มีปริมาณสารอาหารประเภทใดบ้าง และร่างกายมีความต้องการสารอาหารแต่ละประเภทใน ปริมาณเทา่ ใด 9. คำเตือน หรือ ขอ้ ควรระวงั ในการบริโภค จะเปน็ ตัวอกั ษรขนาดไม่เล็กกว่า 2 มิลลิเมตร มักจะ พบในบรรจภุ ัณฑใ์ นกลุ่มเครอื่ งดมื่ ชูกำลัง และเครอื่ งด่มื ท่ีผสมสารคาเฟอีน 69

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 70 10. ข้อมูลท่ีตอ้ งใส่ตามกฎหมาย - วันทผ่ี ลิตและวนั หมดอายุ - วนั ที่ควรบริโภคกอ่ น - ขอ้ แนะนำ ข้นั ตอนหรอื วิธใี ชข้ องสินคา้ - เคร่อื งหมาย อย./มอก. - บารโ์ คด้ - คุณคา่ ทางโภชนาการ - ราคาของสินคา้ 11. ชื่อผู้ผลิตและจัดจำหน่าย เป็นการบ่งบอกถึงบริษัทผู้ผลิตสินค้า ผู้นำเข้าเพื่อจำหน่าย ว่ามีที่มา จากไหน บริษทั ไหน และสถานทต่ี งั้ โรงงานผลติ หรือโรงงานท่ีนำเข้า เบอรโ์ ทรตดิ ตอ่ ทางบริษัท 12. ศูนย์ร้องเรียนผู้บริโภค คือ รายละเอียดที่ใช้ติดต่อกับผู้บริโภคของผู้จำหน่าย เพื่อให้บริการ ขอ้ มูลต่าง ๆ กับผูบ้ ริโภคทไ่ี ด้ทำการซ้ือสินคา้ และบรโิ ภค 13. ลขิ สทิ ธ์ิ (copyright) สทิ ธิตามกฎหมายในสิง่ ตีพมิ พ์ต่าง ๆ 14. โลโก้ (logo) เปน็ เครอื่ งหมายทแ่ี สดงสัญลักษณ์ของกจิ การหรอื องค์การหนึง่ ๆ 2. จงอธบิ ายคำคมโฆษณาหรือคำขวญั (Slogan) มาพอสงั เขป ตอบ คำขวัญหรือสโลแกน คือ การรวบยอดโดยนำใจความของโฆษณาทั้งหมดมาย่อลงให้เป็นข้อความสั้น ๆ เพื่อตอกย้ำให้เกิดความสะดุดใจและจดจำ จึงต้องใช้คำที่น่าสนใจ ควรมีการเล่นคำ และใช้คำคล้องจองกับชื่อ สินค้า โดยในคำขวัญโฆษณาน้ัน เรื่องความสร้างสรรค์จะมาก่อนเรื่องการเก็บใจความให้ครบถ้วน ดังนั้น เพ่ือใหไ้ ดค้ ำท่นี ่าสนใจทส่ี ดุ และต้องพยายามรกั ษาการเสนอประโยชน์ของสนิ คา้ เอาไว้ สโลแกนที่ดีจะช่วยให้ลูกค้าสามารถจดจำผลิตภัณฑ์ของบริษัทคุณได้ทันที อีกทั้งยังจดจำได้ง่ายกว่า ขอ้ ความบรรยายสรรพคุณของสินคา้ นั้น ๆ อีกด้วย ดงั น้ัน ผ้ปู ระกอบการจึงควรสร้างสรรค์ สโลแกนสินค้าของ ตนเอง ให้มีจุดเดน่ มีเอกลักษณเ์ ฉพาะตวั มคี วามแตกตา่ ง ติดหู ตดิ ปาก ผบู้ ริโภคให้มากท่ีสุดเทา่ ท่จี ะเป็นไปได้ 3. จงอธิบายกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับบรรจุภัณฑ์ เช่น กฎหมายลิขสิทธิ์ ฉลาก มาตรฐานการบรรจุ มคี วามสำคญั หรอื ไม่อยา่ งไร ตอบ กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับบรรจุภัณฑ์มีความสำคัญ เช่น พระราชบัญญัติมาตราชั่งวัดตวง พ.ร.บ. ฉบับนี้ ร่างขึ้นเพื่อคุ้มครองผู้บริโภคให้ได้บริโภคสินค้าตามปริมาณที่กำหนด ซึ่งจะได้ผลดีเพียงใดขึ้นอยู่กับความ ร่วมมือของผู้ประกอบการในการดูแลเอาใจใส่ในการบรรจุสินค้าของตนเองให้ถูกต้องตามกฎหมาย และ พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ 2522 ได้บัญญัติให้องค์กรของรัฐมีอำนาจหน้าที่ในการควบคุม กำกับดูแล และประสานการปฏิบัติติงานของส่วนราชการต่าง ๆ เพื่อให้ความคุ้มครองผู้บริโภค รวมทั้งเป็น หน่วยงานที่ให้ผู้บริโภคได้ใช้สิทธิร้องเรียน เพื่อขอให้ได้รับการพิจารณาและชดเชยความเสียหายเมื่อถูกผู้ ประกอบธุรกจิ ละเมดิ สิทธิของผบู้ ริโภค 70

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ ใบความรทู้ ่ี 6 เร่อื ง การสร้างอตั ลกั ษณ์บรรจภุ ณั ฑ์ 1. ความหมายของอัตลกั ษณ์ อัตลักษณ์ หมายถึง คุณสมบัติของบุคคลหรือสิ่งของที่แสดงออกถึงความเป็นตัวตน เป็นส ำนึกท่ี บคุ คลรับรู้และรวู้ ่าตัวเขาคือใคร มีลักษณะเป็นอย่างไร มวี ิถีชวี ิต ความคดิ ความเชอื่ แบบแผนพฤติกรรม และ ลกั ษณะนิสัยอยา่ งไร เหมือนหรือแตกต่างจากคนอน่ื กลุม่ อ่นื ส่ิงอนื่ อยา่ งไร (สุจรรยา โชติช่วง, (2554)) [1] อัตลักษณ์เป็นคุณลักษณะเฉพาะตัว ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้ของลักษณะเฉพาะของบุคคล องค์กร สังคม ชุมชน หรอื ประเทศนั้น ๆ เช่น เช้ือชาติ ภาษา วฒั นธรรมท้องถ่ิน และศาสนา ฯลฯ ซง่ึ มีคุณลักษณะที่ไม่ท่ัวไป หรือสากลกับสังคมอื่น ๆ หรือหมายถึง สมบัติเฉพาะตัว หากมองเพียงแค่รูปศัพท์ “อัตลักษณ์” จึงเหมาะจะ นำมาใชห้ มายถงึ ลกั ษณะเฉพาะตัวของส่งิ ใดสิ่งหนง่ึ มากกวา่ ซ่งึ เปน็ ความหมายแรกตามพจนานุกรมนัน่ เอง [2] อตั ลกั ษณ์ (หรือ Identity) คือ อัตลักษณข์ ององคก์ ร หรืออัตลักษณ์ของตราสนิ คา้ หรือแบรนดต์ า่ ง ๆ เป็น ภาพลักษณ์ ความคิด และรูปแบบที่เกี่ยวข้องกับผู้บริโภคได้รับจากตราสินค้าหรือแบรนด์ แต่เมื่อลองสังเกตดูจะ พบว่า ในการเอ่ยถึงองค์กรบางองค์กร หรือแบรนด์ชั้นนำจำนวนมาก ทั้งที่เป็นองค์กรหรือแบรนด์สากล หรือแม้แต่ องค์กร หรือแบรนด์ที่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายภายในประเทศ อาทิเช่น ธนาคารออมสิน บริษัทการบินไทย ห้างสรรพสินค้า ฯลฯ ย่อมทำให้ผู้บริโภคเห็นภาพชัดว่าองค์กรเหล่านั้นให้บริการในด้านใด มีความโดดเด่นในการ ให้บริการอย่างไร มตี ราสัญลักษณ์ (Logo) แบบไหน มีการใชส้ ีเพ่ือแสดงออกในการเป็นตวั แทนท่ีสร้างการจดจำเป็นสีใด ซง่ึ สง่ิ เหลา่ น้ีคอื อตั ลกั ษณ์ขององค์กร หรอื ตราสินคา้ หรอื แบรนด์ทที่ ำให้ผูบ้ รโิ ภคจดจำและสร้างความโดดเด่นในแง่ ของการแข่งขัน [2] ดงั นั้น อัตลักษณ์ (Identity) คอื คณุ สมบตั ิของบุคคลหรือส่งิ ของที่แสดงออกถึงความเป็นตัวตน เช่น เชื้อชาติ ภาษา วัฒนธรรมท้องถิ่น และศาสนา ฯลฯ ซึ่งมีคุณลักษณะที่ไม่ทั่วไปหรือสากลกับสังคมอื่น ๆ หรือ เป็น คณุ สมบัตเิ ฉพาะของสงิ่ นน้ั ท่ีทำให้สิ่งน้ันโดดเด่นขนึ้ มาหรือแตกตา่ งจากส่งิ อ่ืน และส่ิงท่ีเราร้สู กึ วา่ เปน็ เราหรอื พวกเรา แตกต่างจากเขา หรือพวกเขา หรือคนอนื่ ไม่จำเป็นตอ้ งเปน็ หน่งึ เดียว แตอ่ าจมีหลายอัตลักษณ์ท่ีประกอบข้ึนมาเป็น ตัวเราและพวกเรา ไมใ่ ช่เป็นสิ่งทีม่ ีอยู่ในธรรมชาติแต่เป็นส่ิงท่ีสร้างขนึ้ โดยสงั คม (Social Construct)[3] อัตลักษณ์จึง จำเปน็ ตอ้ งมีกระบวนการสร้างความเหมอื นระหวา่ งพวกเราหรอื คนอ่นื (ฉลาดชาย รมติ านนท์ (2550) [4] …………………………………. 1 สุจรรยา โชติช่วง. (2554). การศึกษาสภาพการพัฒนาอัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของสถานศึกษา. สำนักงานเขตพื้นที่ การศกึ ษาประถมศกึ ษาพษิ ณุโลกเขต 1 การศกึ ษาคน้ คว้าดว้ ยตนเอง กศ.ม. สาขาวชิ าการบริหารการศกึ ษา, มหาวิยาลยั นเรศวร. 2 อัตลักษณ์สรา้ งอยา่ งไร ใหป้ ัง! (ตอนที่ 1). [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก https://bsc.dip.go.th/th/category/marketing2/sm-buildingegosteals1. (วนั ที่สืบคน้ ขอ้ มลู 13 สงิ หาคม 2564). 3 Hornby, A. S. (2001). Oxford advanced learner’s dictionary (6th ed). Oxford : OxfordUniversity Press. 4 ฉลาดชาย รมิตานนท์. (2550). อัตลักษณ์วัฒนธรรม และการเปลี่ยนแปลง. คณะสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม.่ 71

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 72 2. วธิ ีคดั เลอื กอัตลกั ษณ์ทเี่ หมาะสมในการสรา้ งบรรจุภัณฑ์ การคัดเลือกอัตลักษณ์เป็นงานออกแบบที่มีความเชื่อมโยงกัน เรียกง่าย ๆ ว่าเป็นส่วนหนึ่งของ การสร้างอตั ลกั ษณช์ มุ ชนหรือทอ้ งถ่ิน การออกแบบอัตลักษณช์ ุมชนหรือเชื่อมโยงผลิตภัณฑ์นี้ถือเป็นประโยชน์ ต่อภาพลักษณ์ชุมชนหรือท้องถิ่น ทำให้เกิดความรู้สึกนึกคิดในทางเดียวกัน สร้างการจดจำและทำให้ การท่องเที่ยวมีอรรถรสและเกิดทัศนียภาพที่สวยงามให้กับชุมชนหรือท้องถิ่น การได้มีโอกาสออกแบบ ผลิตภัณฑแ์ บบเศรษฐกิจสร้างสรรค์ คือ การออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ใช้ตน้ ทนุ จากภูมิปัญญาและอัตลักษณ์ชุมชน หรือท้องถิ่น การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ประเภทนี้ จำเป็นต้องค้นหาองค์ความรู้ดั้งเดิมก็คือภูมิปัญญาที่สืบทอด กันมานั่นเอง นำกรรมวิธีนั้นมาเสริมสร้างอัตลักษณ์คือตัวตนของชุมชนหรือท้องถิ่น ผสมผสานให้เกิดความลงตัว จะทำให้เกิดผลิตภัณฑ์ที่มีเรื่องราวของชุมชนหรือท้องถิ่น และชุมชนหรือท้องถิ่นก็มีเรื่องราวที่เชื่อมโยงกับ ผลติ ภัณฑด์ ้วยอัตลกั ษณ์ร่วมกนั นนั่ เอง มีการหาความเหมอื นร่วมกนั ของชุมชนหรอื ทอ้ งถน่ิ โดยการใชห้ ลักของ การใช้สิ่งที่ชุมชนหรือท้องถิ่น และผู้คนมีเหมือน ๆ กันในหลาย ๆ ด้าน และสิ่งเหล่านั้นก็เป็นที่จดจำได้ของ ผ้คู นส่วนใหญ่ ซงึ่ จะมองได้ในมมุ ตา่ ง ๆ เพื่อความเข้าใจง่าย ๆ 4 หัวขอ้ ได้แก่ อัตลกั ษณ์ (Identity) สญั ลักษณ์ (Symbol) วัฒนธรรมประเพณี (Culture and Tradition) และวถิ ีชีวิต (Lifestyles) [5] 2.1 อัตลักษณ์ (Identity) สิ่งที่ชุมชนมีความเหมือนร่วมกันเป็นส่วนใหญ่ มีความโดดเด่นและ แตกตา่ งจากชุมชนอืน่ เช่น รูปรา่ งหนา้ ตา ภาษา นสิ ยั ใจคอ เป็นต้น (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.pinterest.com/pin/254875660137555033/) …………………………………. 5 อัตลกั ษณ์-ภูมิปญั ญา-ผลิตภณั ฑ์. [ออนไลน]์ . เข้าถึงไดจ้ าก https://bsc.dip.go.th/th/category/production2/sm-egoknowhowproduct1. (วนั ทส่ี บื คน้ ข้อมลู 13 สิงหาคม 2564). 72

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 73 2.2 สัญลักษณ์ (Symbol) ได้แก่ สิ่งที่มีอยู่ในชุมชนเป็นรูปธรรมจับต้องได้ เช่น สถานที่ในสภาพ ธรรมชาติ สงิ่ กอ่ สร้างท้ังเกา่ และใหม่ โบราณวัตถุ เปน็ ตน้ (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.123rf.com/photo_99546431_vector-thai-food-restaurant-menu- template-.html?vti=n7lmtvkfcrbyy1mxeb-3-23) 2.3 วัฒนธรรมประเพณี (Culture and Tradition) การสืบสานสิ่งต่าง ๆ รวมถึงกิจกรรมที่ทำมา ต่อเนื่อง เชน่ งานประเพณี และงานบุญตา่ ง ๆ เปน็ ต้น (ท่มี าภาพประกอบ : https://www.facebook.com/pg/Punsib-Pleon-ta-694372207369640/posts/) 73

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 74 2.4 วิถชี ีวติ (Lifestyles) ความเป็นอยูข่ องผคู้ นในท้องถนิ่ การทำมาหาเลย้ี งชีพ ก็จะมคี วามแตกต่าง กันในแต่ละทอ้ งถิ่น เปน็ เอกลกั ษณ์เฉพาะตวั เป็นตน้ (ทมี่ าภาพประกอบ : https://shopee.co.th/King- (ทมี่ าภาพประกอบ : Power-Selection-มะพรา้ วอบกรอบ-รสดัง้ เดิม-40กรัม- https://www.gangbeauty.com/variety/125691) i.239367065.5223426595) เมื่อได้ข้อมูลต่าง ๆ แล้ว นักออกแบบต้องประมวลอัตลักษณ์และนำมาเป็นวัตถุดิบในการออกแบบ งานออกแบบผลิตภัณฑ์เริ่มจากกลุ่มผลิตภัณฑ์ที่มีอยู่ในชุมชนหรือท้องถิ่น การทำลวดลาย สี องค์ประกอบอื่น ๆ ทแี่ สดงถึงอัตลักษณ์ของชุมชนหรือท้องถ่ิน มีการถอดการทำลวดลาย สี องค์ประกอบอื่นเด่น ๆ เป็นต้น ดังน้ัน การนำลวดลายไปใช้บนบรรจุภัณฑ์ จะทำให้กลุ่มผลิตภัณฑ์มีอัตลักษณ์ร่วม มีความเข้มแข็งในแบรนด์น้ัน เกิดการรวมตัวเป็นกลุ่ม โดยมีการสร้างเครือข่ายพึ่งพากันในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การใช้วัตถุดิบซึ่งกันและกัน การช่วยกนั จดั จำหนา่ ยสินคา้ และการแชรภ์ มู ิปญั ญา เปน็ ตน้ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.pinterest.com/pin/372321094198127149/) 74

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 75 เนื่องจากอัตลักษณ์เป็นสิ่งที่ช่วยกระตุ้นให้ลูกค้าเกิดความรู้สึกว่า สินค้าและองค์กรมีคุณภาพ มกี ารควบคุม มีรปู แบบ มมี าตรฐานเปน็ หนึ่งเดยี วทุกแห่ง นอกจากน้ีการกำหนดอัตลักษณ์ยังมีส่วนช่วยองค์กร ในดา้ นตา่ ง ๆ โดยไดแ้ บ่งองคป์ ระกอบตา่ ง ๆ ไว้ อาจสรปุ เป็น 2 หวั ข้อใหญ่ ๆ ไดว้ ่า [6] 1. แก่นของอัตลักษณ์ (Core Identity) แสดงถึงความเป็นแกน่ ของตราสินค้าโดยแก่นของอัตลักษณ์ จะประกอบไปดว้ ยสว่ นที่ทำให้ตราสินคา้ เปน็ อตั ลกั ษณแ์ ละมคี ณุ ค่า (ทม่ี าภาพประกอบ : https://www.pinterest.com/pin/511862313896979922/) …………………………………. 6 อะไรคือ “เอกลกั ษณ์ตราสินคา้ ” (Brand Identity) . [ออนไลน์]. เขา้ ถึงได้จาก http://utcc2.utcc.ac.th › brandthaicenter. (วันทส่ี ืบค้นขอ้ มูล 13 สิงหาคม 2564). 75

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 76 2. ส่วนขยายอัตลักษณ์ (Extended Identity) เป็นส่วนประกอบที่ช่วยเสริมให้องค์กรมีลักษณะ รูปแบบที่เฉพาะตัวและมีความสมบูรณย์ ่ิงขน้ึ เป็นการสร้างจิตวิญญาณบง่ บอกถึงความทเี่ ปน็ การสะท้อนให้เห็น ภาพทเ่ี ป็นจดุ ยืน เชน่ สโลแกน สญั ลกั ษณ์ หรือรวมไปถึงตวั ผลิตภณั ฑ์ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.package- (ท่มี าภาพประกอบ : dd.com/tag/รบั ผลติ กลอ่ งผลไมอ้ บแห้ง/) http://elearning.lampangvc.ac.th/moodle/course/info.php?id=105) การออกแบบอัตลกั ษณ์สว่ นทีส่ ำคญั ท่ีสุดของ (Core Identity) คอื ความตอ่ เน่อื ง ความต่อเนื่องของ รูปแบบกราฟิกต่าง ๆ เพราะฉะนั้นระหว่างทางที่ออกแบบต้องหมั่นตรวจสอบอยู่เสมอว่า แนวทางที่เราทำอยู่น้ัน ตอ่ เนือ่ งกัน เปน็ อนั หนึง่ อนั เดยี วกันหรือไม่ ซ่งึ การออกแบบ CI มีองค์ประกอบดังนี้ โลโก้ ทุกสง่ิ เริม่ ต้นท่ีโลโก้ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.vectorstock.com/royalty- (ที่มาภาพประกอบ : free-vector/tea-logo-thai-logo-thai-logo-vector-31552971) https://en.99designs.fr/inspiration/logos/thailand) ตามลิงค์ไปศึกษาวิธีการสร้างโลโก้แบบไม่ยุ่งยากได้เลย รูปแบบตัวอักษร ตัวอักษรที่ดีที่สุดควรอ่าน งา่ ยในทกุ สถานการณ์ เลือกหยบิ มาใช้กบั ผลผลติ ของเราไม่ควรมากกว่า 2 - 3 ฟอนต์ และควรกำหนดไปเลยว่า ฟอนต์แต่ละแบบ แตล่ ะขนาดใช้กับตัวหนังสือประเภทไหนซึ่งมีไม่กี่อย่าง คือ Display Head Subhead และ Content ชุดสีที่จะใช้ก็เป็นไปตามความเหมาะสมพยายามกำหนดให้ไม่เกิน 3 - 5 สี เครื่องใช้ประจำ นอกจากโลโก้ แล้วเรายังต้องนำ Logo/Graphic ไปวางบนบรรจภุ ณั ฑ์ ต้องมีรูปลักษณ์ท่ีดี ถ้าบรรจุภัณฑ์เปน็ เซ็ตที่กจ็ ำเป็นต้องมี รปู แบบทเ่ี ป็นไปในทิศทางเดียวกันนั่นเอง (Emojoez, (2558)) [7] …………………………………. 7 Emojoez. (2558). เรยี นรกู้ ารสร้าง Corporate Identity ใหB้ randing. [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ได้จาก https://idxw.net/2015/05/27/เรียนรู้การสร้าง-coporate-indentity-ให้-brandin/. (วันที่สืบค้นข้อมูล 13 สิงหาคม 2564). 76

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 77 3. วิธีการศกึ ษาอตั ลักษณ์ชมุ ชนจากภมู ปิ ัญญาชาวบ้าน วิธีการศกึ ษาอัตลักษณ์ สามารถดำเนินการไดโ้ ดยแบง่ ออกเปน็ 4 ขัน้ ตอน ประกอบดว้ ย ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาบริบทชุมชน เป็นการศึกษาสภาพบริบทของชุมชนจากเอกสาร งานวิจัย หรือจากภมู ิปญั ญาชาวบ้าน หรอื ชาวบ้าน และความต้องการของผบู้ ริโภคผลิตภัณฑ์นัน้ ๆ โดยวิธีการสมั ภาษณ์ ตอบแบบสอบถาม เป็นต้น เพื่อให้ได้ความรู้พื้นฐานและความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับอัตลักษณ์ชุมชนในการสร้าง แนวคดิ การออกแบบบรรจุภณั ฑ์ ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาอัตลักษณ์ผลิตภัณฑ์ชุมชน เป็นการศึกษาผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ของชุมชน ที่เป็นอัตลักษณ์ เมื่อผู้บริโภคเห็นโลโก้ที่อยู่บนบรรจุภัณฑ์จะทำให้ทราบถึงความเป็นอยู่ของผู้คนในท้องถ่ิน การทำมาหาเล้ียงชพี ทเี่ ป็นเอกลกั ษณ์เฉพาะตัวของชุมชน ขั้นตอนที่ 3 พัฒนากระบวนการสร้างอัตลักษณ์สำหรับพัฒนาผลิตภณั ฑ์ชุมชน เป็นกระบวนการ สร้างแบบบรรจุภัณฑ์จากการรวบรวมข้อมูลจากการศึกษาบริบทชุมชน และการศึกษาอัตลักษณ์ผลิตภัณฑ์ชุมชน ทมี่ ีต่อรูปแบบโครงสรา้ งบรรจภุ ัณฑ์และลวดลายกราฟิกท่ีแสดงถึงอัตลกั ษณบ์ นบรรจภุ ัณฑ์ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ขั้นตอนที่ 4 การประเมินกระบวนการสร้างอัตลักษณ์สำหรับพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน เมื่อมีการ ออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์เรียบร้อยแล้ว ควรมีการประเมินการรับรู้และความพึงพอใจของผู้ผลิต กลุ่มผู้บริโภค และกลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านบรรจุภัณฑ์ที่มีต่อรูปแบบบรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์ เพื่อนำมาปรับปรุง พฒั นาอัตลักษณ์บนบรรจภุ ณั ฑ์ใหม้ คี วามสมบูรณ์ยิ่งขน้ึ ก่อนมีการนำไปใชใ้ นผลติ ภณั ฑ์น้ัน ๆ ตอ่ ไป 4. กรณศี กึ ษาการออกแบบอัตลักษณบ์ นบรรจุภัณฑ์ 4.1 การออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์สำหรับกลุ่มวิสาหกิจชุมชน : กรณีศึกษาผลิตภัณฑ์ดูแล เสน้ ผมสมุนไพรไทย บ้านนาขุม จังหวัดพิษณโุ ลก [8] 1) เป็นการออกแบบบรรจุภัณฑ์ คือ แชมพูและครีมนวดผมสมุนไพร โดยการเลือกใช้ขวด พลาสติกใส ทำจากวสั ดุพอลเิ อทิลนี เทเรฟทาเลต ฝาปดิ เป็นแบบหัวป้ัม ขนาดบรรจุ 250 มิลลิลติ ร 2) ออกแบบลวดลายกราฟิก ได้มาจากผ้าทอลายดอกปีบ ซึ่งเป็นผ้าทอพื้นเมืองจังหวัด พษิ ณโุ ลก นำลวดลายนมี้ าออกแบบใหม่ใหเ้ ปน็ พน้ื หลงั ของฉลาก และใชด้ อกปีบซงึ่ เปน็ ดอกไม้ของต้นไม้ประจำ จังหวัดมาผสมผสานกับภาพประกอบ ที่แสดงถึงส่วนผสมหลักของสมุนไพรที่อยู่ในแชมพูและครีมนวดผม โดยออกแบบให้ดทู นั สมัย และบ่งบอกความเปน็ ตวั ตนของจงั หวัดพิษณโุ ลก (Srihirun, (2017)) …………………………………. 8 การออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจภุ ณั ฑ์สำหรับกลุ่ม วสิ าหกจิ ชมุ ชน : กรณศี กึ ษา ผลติ ภณั ฑด์ แู ลเส้นผมสมุนไพรไทย บ้านนาขุม จังหวดั พษิ ณโุ ลก. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/ajnu/article/view/91252/71656. (วันทสี่ ืบค้นข้อมลู 13 สิงหาคม 2564). 77

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 78 (ท่ีมาภาพประกอบ : https://so01.tci-thaijo.org/index.php/ajnu/article/view/91252/71656) การศึกษานี้ เป็นตัวอย่างของการนำอัตลักษณ์ของท้องถิ่น คือ ผ้าทอพื้นเมืองและดอกปีบ มาผสมผสานและออกแบบลวดลายบนบรรจภุ ัณฑ์ 4.2 การออกแบบอัตลักษณบ์ นบรรจภุ ัณฑส์ ำหรับวิสาหกจิ ชุมชนผลิตภณั ฑ์สับปะรดภเู ก็ต จงั หวดั ภเู ก็ต[9] 1) เป็นการออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้กับผลสดสับปะรดภูเก็ต โดยเลือกใช้โครงสร้างของบรรจุภัณฑ์ เปน็ กระดาษลูกฟูกลอน E มีแกนกลาง กระดาษลูกฟูกลอน C บรรจภุ ัณฑเ์ จาะรูทรงกลม จำนวน 14 ชอ่ งเล็ก ๆ ท่ีมี ขนาดต่างกัน เพื่อชะลอการสุกของผลสับปะรด การบรรจุเก็บตัวจุกและก้านสับปะรดไว้ มีหูหิ้ว ขนาดบรรจุ 2 ผล น้ำหนกั บรรจุ 3 กโิ ลกรมั 2) การออกแบบลวดลายกราฟิกได้มาจากลักษณะโครงสร้างของสับปะรดภูเก็ต ซึ่งเป็นพืช ที่มีความเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดภูเก็ต โดยนำลวดลายนี้มาออกแบบใหม่ให้เป็นพื้นหลังของบรรจุภัณฑ์ มาผสมผสานกับแผนที่จังหวัดภูเก็ต ระบุพื้นที่ปลูกสับปะรดภูเก็ต แสดงถึงเอกลักษณ์ของจังหวัดภูเก็ต โดยออกแบบให้ดูทันสมัยและบ่งบอกความเป็นตัวตนของจังหวัดภูเก็ต การใช้สีสัน พื้นหลัง และตัวอักษร ตอ้ งการสอื่ ถงึ ผลติ ภัณฑ์ 78

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 79 (ท่มี าภาพประกอบ : https://so06.tci-thaijo.org/index.php/cjwu/article/download/124637/94485/) ในทำนองเดียวกัน การศึกษาน้ีแสดงให้เห็นว่า การออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์ ได้นำพืช ประจำจงั หวดั ภูเก็ต คอื สัปปะรด มาผสมผสานกบั การออกแบบกราฟกิ บนกล่องกระดาษลูกฟูก จากกรณีศกึ ษาข้างต้น แสดงให้เห็นว่าในการสร้างอัตลักษณบ์ นบรรจภุ ัณฑ์นั้น ควรให้ความสำคัญกับ 1. เอกลกั ษณข์ องชุมชนทอ้ งถนิ่ 2. การเลอื กใชว้ สั ดใุ นการทำบรรจุภณั ฑ์ที่เหมาะสมกับผลติ ภณั ฑ์ 3. การออกแบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ที่นำเอกลักษณ์ของท้องถิ่นมาเชื่อมโยงได้อย่างผสมกลมกลืน บอกเล่าเรอ่ื งราวความเป็นมาของผลิตภัณฑ์ ท่ีสรา้ งแรงจงู ใจต่อผบู้ รโิ ภคในการตัดสินใจเลือกซ้ือผลติ ภัณฑ์ 5. แนวคดิ ในการออกแบบสร้างสรรคบ์ รรจุภัณฑเ์ พื่อเสรมิ สรา้ งอัตลักษณท์ ้องถิ่น การเพิ่มคุณค่าให้กับผลิตภัณฑ์สินค้า เป็นจุดแข็งในด้านความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติ วัฒนธรรม และวิถีไทย เพื่อยกระดับความสามารถในการแข่งขันโดยใช้ศักยภาพของตนเองเป็นทุน การสร้าง ความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน การนำแนวคิดมาใช้ต้องศึกษาให้เห็นถึงอัตลักษณ์ของวัฒนธรรมใน ท้องถิ่นหรือชุมชนเพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจ อันสามารถสร้างแนวทางในการพัฒนาผลิตภัณฑ์และบรร จุ ภัณฑ์สู่คุณค่าของสินค้าและได้อย่างถูกต้อง ซึ่งในแต่ละชุมชน แต่ละตำบล สู่ระดับภูมิภาค ก็มีประวัติศาสตร์ ความเป็นมาและความน่าสนใจที่แตกต่างกัน และสามารถสื่อภาพลักษณ์อันเป็นเอกลักษณ์ตรงตามความ ต้องการบรรจุภัณฑ์ในบริบทของผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าและบรรจุภัณฑ์น้ัน การสร้างสรรค์บรรจุภัณฑ์จงึ จำเป็นตอ้ งกำหนดแนวคดิ ในการออกแบบเพอ่ื ใหส้ ามารถสร้างสรรคบ์ รรจภุ ณั ฑ์ ได้ดังน้ี การสรา้ งสรรคอ์ ัตลกั ษณบ์ รรจภุ ณั ฑ์ ก่อนที่จะสร้างสรรค์บรรจุภัณฑ์จะต้องทำความเข้าใจกับผลิตภัณฑ์ว่า ผลิตภัณฑ์ที่ต้องการใช้บรรจุภัณฑ์ เป็นแบบใด เช่น เป็นอาหาร ผัก ผลไม้ ของใช้หรือของตกแต่ง ลักษณะของผลิตภณั ฑ์มีคณุ สมบัตอิ ย่างไร เป็น ของเหลว ของแข็ง หรือเป็นผง ผลิตภัณฑ์เหล่านั้นล้วนมีองค์ประกอบอื่น ๆ ที่แตกต่างกัน ผู้ผลิตจึงจำเป็น 79

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 80 จะต้องทำความเข้าใจในตัวผลติ ภัณฑ์สินค้าอยา่ งละเอียดกอ่ น จนเกิดความเขา้ ใจแล้วจงึ เลือกวิธีการออกแบบ สร้างสรรค์บรรจภุ ัณฑ์นนั้ โดยสามารถแบง่ กล่มุ ผลติ ภณั ฑไ์ ดพ้ อยกตวั อย่างมาพอสงั เขป คือ 5.1 ผลติ ภณั ฑส์ ำหรับบริโภค เป็นผลติ ภณั ฑส์ ำหรับใช้รบั ประทานหรืออาหารนั่นเอง ซ่ึงบรรจุภัณฑ์ท่ี จะนำมาห่อหุ้ม จำเป็นต้องตอบสนองต่อคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์แต่ละชนิด ซึ่งแต่ละชนิดสามารถแบ่งตาม ลักษณะของผลิตภณั ฑ์ไดห้ ลายอย่าง ไดแ้ ก่ 5.1.1 อาหารชนิดน้ำหรือเครื่องดื่ม เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์ จำเป็นต้องเลอื กใช้วัสดุที่มคี วามทนทานต่อคุณสมบัตขิ องอาหาร ซึ่งยังสามารถแบ่งเป็นรายละเอียดย่อยลงไป เช่น เคร่ืองดื่ม ที่พบเห็นจะเป็น น้ำดื่ม น้ำหวาน น้ำสมุนไพร การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์ก็จะต้องให้สามารถเก็บ รักษาคุณภาพเครื่องดื่มต่างๆ ได้ดี โดยไม่ทำให้เครื่องดื่มเหล่านั้นเสียคุณค่า มีฝาปิดมิดชิด ไม่ทำให้ผลิตภัณฑ์ รั่วซึมออกมา ไม่ให้สิ่งอื่นเข้าไปเจือปนในเครื่องดื่มได้ บรรจุภัณฑ์ที่นิยมใช้ พบว่าจะเป็น ขวดต่าง ๆ เช่นขวด แก้ว ขวดพลาสตกิ หรอื แก้วพลาสติก มอี ยู่ 2 ชนิด หลัก ๆ คือ ขวดสขี าวขุ่น ทำจากพลาสติกชนิดพอลิเอทิลีน (Polyethylene) หรือ PE และขวดใสไม่มีสีทำจากพลาสติก ชนิดพอลิเอทิลีน เทเรฟทาเลต (Poly Ethylene Terephthalate) หรอื ขวด PET ซึ่งจะมีความใส (ท่ีมาภาพประกอบ : https://www.naadengcafe.com/plastic-bottles-factorys/) ปจั จบุ ันนนี้ ิยมใชก้ นั มากกว่าขวดแบบขาวขนุ่ ซง่ึ สามารถหาซื้อไดจ้ ากร้านขายบรรจุภัณฑ์ แต่ ถ้าสามารถนำบรรจุภัณฑ์แก้ว หรือขวดพลาสติดมาใส่แนวคิดที่เกิดจากการนำวัสดุ เช่น ไม้ไผ่ มา เชือก ใบไม้ หรือผักตบชวา ใช้ในการสร้างสรรค์ เพื่อทำให้บรรจุภัณฑ์มีความแปลกใหม่ และเกิดอัตลักษณ์ในเการจดจำ เพมิ่ มูลค่า ผ้ปู ระกอบการก็สามารถทำได้ (ทม่ี าภาพประกอบ : https://greenwave.atimeonline.com/healthylifestyle/detail/1417) 80

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 81 5.1.2 อาหารเหลว อาหารเหลวจะเป็นอาหารที่มีลักษณะเป็นน้ำแต่ไม่เหลวเหมือนน้ำ จะมี ความขน้ อนั เกิดจากความเหนียวของแป้งชนิดต่าง ๆ ได้แก่ สาคเู ปยี ก ขา้ วเหนียวเปียก ขนมเตา้ ส่วน โจ๊ก หรือ ก๋วยเตี๋ยว เป็นต้น บรรจุภัณฑ์ที่ใช้จำเป็นจะต้องมีคุณสมบัตทิ ี่ทนต่อการรั่วใหลของของเหลวเหล่านน้ี รูปแบบ บรรจุภัณฑ์ที่พบ จะเป็นโฟมซึ่งมีหลายขนาด มีตั้งแต่ 1-2 ช่องใส่ แต่โฟมเป็นวัสดุที่ย่อยสลายได้ยาก ต้องใช้ ระยะเวลานานเป็นรอ้ ยปี (ทม่ี าของภาพประกอบ : https://www.sanook.com/men/6049/) วัสดุอีกชนิดหนึ่งคือกระดาษเคลือบพลาสติก มีตั้งแต่ 1-4 ช่องใส่ สามารถบรรจุอาหารได้ อย่างหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น กล่องกระดาษใส่อาหารร้อน หรือ กล่องกระดาษใส่อาหารแช่แข็ง เป็นบรรจุ ภัณฑ์ที่มีต้นทุนต่ำ สามารถทำการพิมพ์สอดสีได้ง่าย และไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม ในปัจจุบันจะนำพลาสติก ชีวภาพมาเคลอื บลงบนกระดาษ เพือ่ ให้สามารถใส่อาหารได้ดี และยอ่ ยสลายได้ ในอีกมุมมองหนึ่งในการสรา้ งสรรคบ์ รรจุภณั ฑเ์ ชงิ อัตลกั ษณ์ ถ้าเราย้อนกลับไปในสมยั โบราณ จะเห็นว่ามักนิยมนำใบตอง หรือใบไม้ ไม้ไผ่ มาทำเป็นบรรจุภัณฑ์ใส่อาหาร บรรจุภัณฑ์ประเภทนี้ ปัจจุบันยัง พบเหน็ ไดต้ ามทอ้ งตลาด หรอื เราสามารถผสมผสานแนวคิดโดยนำบรรจุภณั ฑจ์ ากพลาสติก โฟม กระดาษเคลือ พลาสติก นำมาประยุกต์ต่อยอดเพื่อเสริมสร้างบุคลิกลักษณะของบรรจุภัณฑ์ก็ได้ หรือสามารถนำวัสดุอื่นที่ เปน็ วสั ดทุ ี่หาได้จากท้องถิน่ นำมาใชก้ ็ได้ เชน่ ภาชนะดินเผา หรอื บางท้องทีอ่ าจนำไมไ้ ผ่ หรอื กะลามะพรา้ ว มา ใช้ทำเปน็ บรรจภุ ัณฑใ์ สอ่ าหารเหล่าน้ี เป็นตน้ (ท่มี าของภาพประกอบ : https://greenwave.atimeonline.com/healthylifestyle/detail/1417) 5.1.3 อาหารชนิดเปียก จะพบในรูปแบบอาหารนึ่ง หรือสลัด เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์การ เลือกใช้บรรจุภัณฑ์จำเป็นต้องเลือกใช้วัสดุที่มีความทนทานต่อคุณสมบัติของอาหาร ซึ่งยังสามารถแบ่งเป็น รายละเอียดย่อยลงไป เช่น ขนมเปียกปูน ขนมต้ม ข้าวต้มมัด การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์ก็จะต้องให้สามารถเก็บ 81

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 82 อาหารต่างๆ ได้ดี โดยไม่ทำให้อาหารเหล่านั้นเสียคุณค่า และไม่ให้สิ่งอื่นเข้าไปเจือปนในอาหารเหล่านั้นได้ บรรจุภัณฑ์ที่นิยมใช้จะเป็น ถ้วยแบบมีฝาปิด บรรจุภัณฑ์ที่นิยมนำมาใช้ พบว่าเป็นประเภท โฟม พลาสติก กระดาษเคลือบพลาสติก ในการใช้บรรจุภัณฑ์ ยังมีอีกหลายแนวทางที่สามารถเลอื กนำมาใช้เพื่อการจัดจำหน่าย ด้วย วิธีการสร้างสรรค์จากวัสดุธรรมชาติ นำมาประยุกต์กับวัสดุที่นิยมในปัจจุบัน เราก็สามารถนำมาสร้างสรรค์ให้ เกิดรูปแบบที่มีอัตลักษณ์เฉพาะ เช่นการนำใบตอง (หรือใบกล้วย) นำมาใช้ห่อผลิตภัณฑ์แล้วนำกระดาษท่ี สามารถพิมพ์ชื่อร้านค้ามาตกแต่งให้ผู้ซื้อสามารถจดจำได้ หรืออาจนำวัสดุจากใบลาน ในมะพร้าว ไม้ไผ่ มา ตกแตง่ เพมิ่ เติมเพ่ือสร้างเอกลกั ษณ์ก็ได้ (ท่มี าภาพประกอบ : https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_105199) 5.1.4 ผลิตภัณฑ์ที่ไม่ใช่เครื่องดื่ม ที่พบเห็นจะเป็นกลุ่มเครื่องปรุงจากสมุนไพร ได้แก่ น้ำปลา ซอส เปน็ ต้น บรรจุภัณฑ์ทีใ่ ช้จะต้องมคี ุณสมบตั ิทนทานต่อความเปน็ กรด เป็นดา่ ง รูปแบบบรรจุภัณฑ์ จะต้องบรรจุลงขวดท่สี ามารถปอ้ งกันแสงแดด บรรจุภณั ฑ์ท่ใี ช้ พบว่า เป็นชนดิ ขวดพลาสติก ในกลุม่ PET ด้วย มีคุณสมบัติ คือ เป็นขวดพลาสติกใสๆ มองทะลุได้ เช่น ขวดน้ำเปล่า ขวดน้ำอัดลม ขวดน้ำมันพืช และขวด เคร่ืองปรุงอาหาร ใหเ้ ราจำสัญลกั ษณ์ เบอร์ 1 จะสามารถสังเกตได้บริเวณกน้ ขวด (ทม่ี าภาพประกอบ : https://www.posttoday.com/pr/350050) 82

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 83 เพ่ือเสริมสรา้ งอตั ลกั ษณร์ ูปแบบบรรจุภัณฑ์ และด้วยสาเหตุทบี่ รรจภุ ัณฑต์ อ้ งทำหนา้ ทปี่ กปอ้ ง ไม่ให้แสงแดดทำลายคุณสมบัติของสมุนไพร และรสชาดได้ วัสดุที่สามารถนำมาใช้ผลิตเป็นบรรจภุ ัณฑ์ที่สามารถหา ได้ในท้องถิ่นอาจเป็น ขวดดินเผาหรือเซรามิกส์ นำมาตกแต่งด้วยไม้ไผ่ ผักตบชวา เชือก หรือวัสดุอื่นๆ ที่สามารถ นำมาห่อหุ้มบรรจภุ ัณฑพ์ ลาสติก หรอื แก้ว ก็ได้ (ทม่ี าภาพประกอบ : https://www.pinterest.com/pin/356910339201257693/) (ท่ีมาภาพประกอบ : http://taxclinic.mof.go.th/) 5.1.5 ผลติ ภณั ฑ์อาหารแบบนำพาชนดิ พรอ้ มทาน ยังแบง่ ออกเปน็ (1) อาหารพร้อมทานกึ่งเปียก เช่น ข้าวผัดต่างๆ หรือข้าวราดแกง โดยมากจะพบ ในรูปแบบบรรจุภัณฑ์ โฟม กระดาษเคลือบพลาสติก หรือพลาสติก มีรูปแบบที่เหมาะสมกับการนำพา และ สามารถแกะทานได้สะดวก และรวดเร็ว ผลิตภัณฑ์อาหารที่พบ ได้แก่ ข้าวผักทุกประเภท เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์ บรรจภุ ัณฑส์ ามารถนำวสั ดุจากท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ เป็นปลอดภัยต่อสุขภาย และท่พี บเห็น เช่น ข้าวหอ่ ใบบวั ข้าว ห่อใบตอง หรืออื่น ๆ การนำแนวคิดอันเกิดจากวัสดุที่สามารถหาได้ในท้องถิ่นอาจเป็น ใบตอง ใบบัว หรือใบไม้ ตา่ งๆ ท่ีนำมาห่อหุ้มอาหาร และไม่มีผลกระทบกอ่ ให้เกดิ อันตรายกับรา่ งกายได้ (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.thaipost.net/main/detail/54035) 83

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 84 (ทีม่ าภาพประกอบ : https://krua.co/food_story/ข้าวหอ่ -ขา้ วกระทง-ภูมิปญั ญา/) (2) อาหารประเภทเครื่องประกอบ เชน่ เมย่ี งคำ นำ้ พริก ขนม ต่าง ๆ ลักษณะของ ผลิตภัณฑ์อาหารประเภทนี้จะมีองค์ประกอบในการรับประทาน และมีความหลากหลาย บรรจุภัณฑที่พบเหน็ กนั บอ่ ย ๆ จะไดแ้ ก่ ถุงพลาสติก ถว้ ยพลาสตกิ ถว้ ยกระดาษเคลอื บพลาสติก หรอื กล่องโฟม โดยผลิตภณั ฑพ์ ลาสติกนน้ั ผปู้ ระกอบการควรรู้ว่า พลาสตกิ ทีใ่ ช้ในปจั จบุ ันสามารถ แบ่งไดเ้ ป็น 7 ชนดิ สังเกตดจู ากโค๊ดสัญลักษณท์ ี่แสดงไว้บนผลิตภัณฑ์ หรือด้านใต้ผลติ ภณั ฑ์ เพือ่ ชว่ ยในการคัด แยกพลาสติกสำหรับการรีไซเคิล ลักษณะสัญลักษณ์คือ ลูกศรวิ่งวนเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า มีเลขกำกับอยู่ ภายใน และมีตัวอักษรภาษาอังกฤษที่ฐานของสามเหลี่ยม ซึ่งเรียกว่า “รหัสพลาสติก” กำหนดโดย NA Society of the Plastics Industry ในปี ค.ศ. 1988 ดังนี้ {10] (ท่ีมาภาพประกอบ : https://www.posttoday.com/pr/350050) …………………….. 10 พลาสตกิ 101 : ร้จู กั พลาสตกิ ในชวี ิตประจำวัน. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ไดจ้ าก https://www.greenpeace.org/thailand/story/2242/plastic-101/. (วนั ทีส่ ืบค้นขอ้ มลู 10 สิงหาคม 2564). 84

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 85 พลาสตกิ หมายเลข 1 มีช่ือว่า พอลเิ อทธิลนี เทเรฟธาเลท (Polyethylne Terephthalate) หรอื ที่ร้จู กั กนั ดีว่า เพท็ (PET หรอื PETE) เป็นพลาสตกิ ใส แขง็ ทนแรงกระแทกดี ไมเ่ ปราะ แตกง่าย และกันแก๊สซึมผา่ นดี ใช้ทำขวดบรรจนุ ำ้ ด่มื ขวดนำ้ มนั พืช เป็นต้น ขวดพลาสตกิ ที่มักบรรจุนำ้ ดมื่ วางขาย ตามทอ้ งตลาดท่ัวไป ฉลากนบี้ ง่ บอกว่าเป็นขวดทีส่ ามารถใช้ไดเ้ พยี งคร้งั เดียวเท่านั้น หลงั จากนัน้ ถา้ เรานำไปลา้ ง หรืออบดว้ ย ความร้อน มันจะปล่อยโลหะหนกั และสารเคมตี ่างๆ ทสี่ ่งผลกระทบตอ่ การปรับสมดลุ ของฮอรโ์ มนในรา่ งกาย แม้จะนำไปลา้ งก็ อาจจะมีแบคทเี รียตดิ แฝงอยไู่ ด้ พลาสติกหมายเลข 2 มชี ่ือว่า พอลิเอธิลนี ความหนาแนน่ สูง (High Density Polyethylene) หรอื ทเ่ี รยี กแบบย่อวา่ เอชดพี ีอี (HDPE) เป็นพลาสติกท่เี หนยี วและแตกยาก ค่อนข้างแขง็ แต่ยืดไดม้ าก ทนทานต่อสารเคมีและสามารถขึน้ รปู ทรงต่าง ๆ ได้งา่ ย เป็นสัญลักษณต์ วั อักษรทบ่ี ง่ บอกถึงความปลอดภัยของ ขวดพลาสตกิ น้นั บง่ บอกวา่ ขวดพลาสติกนน้ั สามารถใช้ได้อยา่ งปลอดภยั ไมป่ ล่อยสารเคมที ่เี ปน็ อันตราย ออกมา ส่วนใหญม่ ักมสี ขี าวขุ่น โปร่งแสง ใช้ทำขวดนม ขวดน้ำและบรรจุภัณฑ์สำหรับน้ำยาทำความสะอาด ยา สระผม เป็นตน้ สามารถนำมารีไซเคิลเปน็ ขวดน้ำมันเคร่ือง ท่อ ลังพลาสติก ไม้เทียม เป็นตน้ พลาสติกหมายเลข 3 มีชื่อว่า พอลิไวนิลคลอไรด์ (Polyvinylchloride) หรือที่รู้จัก กนั ดวี ่า พวี ซี ี (PVC) เป็นขวดพลาสติกประเภทอนั ตราย เพราะสามารถปล่อยสารเคมที ีส่ ่งผลเสียตอ่ ร่างกาย มี ผลกระทบทางสุขภาพและไม่ควรใช้เพื่อการบริโภคเข้าสู่ร่างกายโดยเด็ดขาด เพราะมักใส่สารเติมแต่งเพื่อให้ PVC มีคุณภาพมากขึ้น ทั้งตะกั่ว แคดเมียม แบเรียม ซึ่งสามารถปนเปือ้ นในอาหารได้หมด ใช้ทำท่อน้ำประปา สายยางใสแผน่ ฟลิ ม์ สำหรับห่ออาหาร แผน่ พลาสติกสำหรบั ทำประตู หน้าตา่ ง และหนงั เทยี ม เป็นตน้ สามารถ นำมารีไซเคิลเป็นท่อน้ำประปาหรือรางน้ำสำหรับการเกษตร กรวยจราจร เฟอร์นิเจอร์ ม้านั่งพลาสติก ตลับ เทป เคเบลิ แผ่นไมเ้ ทยี ม เปน็ ต้น พลาสติกหมายเลข 4 มีชื่อว่า พอลิเอทิลีนความหนาแน่นต่ำ (Low Density Polyethylene) สามารถเรียกแบบย่อว่า แอลดีพีอี (LDPE) เป็นพลาสติกที่มีความนิ่ม เหนียว เป็นพลาสติก ประเภทที่มีความยืดหยุ่นสูง ใส ทนทาน แต่ไม่ค่อยทนต่อความร้อน แต่ทนสารเคมีได้ เหมาะแก่การนำไปทำ ประโยชนม์ ากมาย สามารถรไี ซเคิลได้ มกั ผลิตเป็นถุงหูหวิ้ และขวดพลาสติกบางชนิด ขอ้ ควรระวังคือพยายาม อย่าใช้ LDPE ที่ผสมสีเด็ดขาด โดยเฉพาะกับอาหารเพราะสามารถปล่อยสารเคมีปนเปื้อนได้โดยตรง ใช้ทำ ฟิล์มห่ออาหารและห่อของ ถุงใส่ขนมปัง ถุงเย็นสำหรับบรรจุอาหาร สามารถนำมารีไซเคิลเป็นถุงดำสำหรบั ใส่ ขยะ ถุงหหู ้วิ ถงั ขยะ กระเบอ้ื งปพู ืน้ เฟอรน์ เิ จอร์ แทง่ ไม้เทียม เปน็ ต้น พลาสติกหมายเลข 5 มีช่ือวา่ พอลิโพรพลิ ีน (Polypropylene) เรียกโดยยอ่ วา่ พีพี (PP) เป็นพลาสติกทีม่ ีความ ใส คงรูป เหนียว และทนแรงกระแทกได้ดี นอกจากนี้ยังทนต่อสารเคมแี ละน้ำมนั เป็นพลาสติกสีขาว หรือกึ่งโปร่งแสง ซึ่งนิยมนำไปทำเป็นอุปกรณ์สำหรับแพทย์ เพราะสามารถทนความร้อน ของการอบฆ่าเชือ้ ได้ ใชท้ ำภาชนะบรรจอุ าหาร เช่น กลอ่ ง ชาม จาน ถัง ตะกรา้ กระบอกใส่นำ้ แชเ่ ย็น ขวดซอส แก้วโยเกริ ์ต ขวดบรรจุยา สามารถนำมารไี ซเคิลเป็นกล่องแบตเตอรี่ในรถยนต์ ชิน้ ส่วนรถยนต์ เช่น กันชนและ กรวยสำหรับน้ำมัน ไฟท้าย ไม้กวาดพลาสติก แปรง เป็นต้น ข้อควรระวังคือหากเจอ PP กับสิ่งที่ต้องนำมาใช้ ในการบริโภคเขา้ สรู่ า่ งกาย ต้องห้ามการผสมสเี ดด็ ขาด 85

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 86 พลาสติกหมายเลข 6 มีชื่อว่า พอลิสไตรีน (Polystyrene) หรือที่เรียกโดยย่อว่า พี เอส (PS) เปน็ พลาสติกทมี่ ีความใส แตเ่ ปราะและแตกง่าย เปน็ พลาสติกน้ำหนกั เบา เปราะบาง ยืดหยุ่นได้ แต่ กอ็ าจเกดิ สารก่อมะเร็งได้ด้วยเช่นกัน ผลติ ภัณฑใ์ นกลุ่มนี้ มกั เป็นอะไรที่ใช้แลว้ ทง้ิ เช่น จานโฟม ถว้ ยโฟม หรือ ถาดพลาสติกใส่อาหารลวดลายต่างๆ เป็นต้น สามารถนำมารีไซเคิลเป็นไม้แขวนเสื้อ กล่องวิดีโอ ไม้บรรทัด กระเปาะเทอร์โมมิเตอร์ แผงสวติ ช์ไฟ ฉนวนความรอ้ น ถาดใสไ่ ข่ เคร่อื งมือเครอื่ งใช้ต่างๆ ได้ พลาสติกหมายเลข 7 นั้นมิได้มีการระบุชื่อจำเพาะ แต่ไม่ใช่พลาสติกชนิดใดชนิด หนงึ่ ใน 6 ทไ่ี ดก้ ล่าวไปในข้างตน้ แต่เปน็ พลาสตกิ ท่นี ำมาหลอมใหมไ่ ด้ PC หรือไม่มีสัญลกั ษณ์แปะอยู่เลย เป็น พลาสติกประเภทท่ีนิยมใช้ในการผลติ ขวดนมเด็ก แต่อุตสาหกรรมส่วนใหญ่มักผสมสาร BPA ลงไปเพื่อทำให้มี ความใส จาก PC ธรรมดาจึงกลายเป็น PC ที่น่าสงสัยว่าจะสามารถก่อมะเร็งและโรคอื่นๆ ได้ ดังนั้นหากพบ เห็นสัญลักษณ์ PC ใหพ้ ยายามเลอื กซ้ือผลิตภัณฑท์ ่เี ชอ่ื ถอื ไดเ้ ท่าน้ัน เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์บรรจุภัณฑ์ที่ใช้ ผู้ประกอบการควรต้องคำนึงถึงองค์ประกอบต่างๆ ของผลิตภัณฑ์อาหารเหล่าน้ัน การนำวัสดุทห่ี าได้จากท้องถ่ินนำมาสร้างสรรค์เปน็ บรรจภุ ัณฑ์อาจได้แก่ ใบตอง ใบบัว และควรมีองค์ประกอบของฉลาก ปิดอยู่บนบรรจุภัณฑ์เพื่อให้สามารถบ่งบอกถึงร้านค้า หรือสถานที่ผลิต เพื่อให้ลูกค้าสามารถจดจำได้ และเป็นสื่อประชาสัมพันธ์โดยไม่ต้องว่าจ้างพนักงานมายืนประกาศหน้าร้านอีกด้วย ลกั ษณะบรรจุภณั ฑท์ ส่ี ามารถนำมาใช้สร้างสรรค์ ใหเ้ กิดการตระหนักถึงคุณค่าของวสั ดุท่ีมีอยใู่ นธรรมชาติดว้ ย (ท่ีมาภาพประกอบ : https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_105199) 5.1.6 ผลติ ภัณฑ์อาหารแห้ง ได้แก่ 1 ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีขนาด หรือรูปร่างชัดเจน อาหารประเภทนี้ส่วนใหญ่มักจะ อยู่ในรูปอาหารที่ผ่านกระบวนการถนอมอาหารแล้ว รูปแบบอาหารเหล่านี้จะได้แก่ ปลาแห้ง กุ้งแห้ง ไข่เค็ม ข้าวสาร ขนมคุ๊กกี้ เป็นต้น เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์ของบรรจุภัณฑ์จำเป็นต้องคำนึงถึงการคุ้มครองสินค้าซ่ึง อาจมีกลิ่น หรือการแตก บรรจุภัณฑ์ต้องสามารถคุ้มครองป้องกันผลิตภัณฑ์ได้เป็นอย่างดี เช่น อาหารสดจาก ทะเล อาจมกี ลิน่ คาวแรง การป้องกันกลิ่นจำเป็นจะต้องใส่ถุงพลาสติกกนั กล่นิ และปิดทบั ดว้ ยฉลาก เพื่อทำให้ ผลิตภัณฑ์ดูมคี ุณค่านา่ ซอ้ื 86

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 87 (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.baanlaesuan.com/175291/diy/eco-friendly-packaging-ideas) (ทม่ี าภาพประกอบ : https://home.spartandecor.com) (ทีม่ าภาพประกอบ : https://i.pinimg.com/564x/85/ec/76/85ec764de7b300e7d57fd1f4719078b2.jpg) 5.1.7 ผลติ ภณั ฑอ์ าหารป่น จะเปน็ อาหารทผ่ี า่ นกรรมวธิ ีบดละเอยี ด หรือมลี ักษณะท่ี ถูกป่นมา ได้แก่ พรกิ ปน่ เกลือป่น การเสรมิ สร้างอตั ลกั ษณ์ของบรรจุภณั ฑ์ วัสดทุ ใ่ี ชใ้ นการทำบรรจุภัณฑอ์ าจ ผลิตข้นึ จากไมไ้ ผ่ ดนิ เผา หรอื ไม้ มาทำเป็นอัตลักษณ์ของบรรจุภณั ฑแ์ นวคดิ สรา้ งสรรค์ก็ได้ 5.1.8 ผลติ ภณั ฑ์ประเภทผัก และผลไม้ ได้แก่ 1 ผลิตภัณฑ์ประเภทผัก โดยส่วนมากจะเป็นอาหารที่อยู่ในรูปวัตถุดิบอาหารทาง การเกษตร การสรา้ งรูปแบบจำเป็นต้องคำนึงถงึ การใช้งานที่เหมาะสมกับคุณภาพของวตั ถดุ ิบ และจุดมุ่งหมาย ของการใช้งาน คือใช้แล้วทิ้ง ต้องคำนึงถึงการจัดเก็บวัตถุดิบให้ดูสด รูปแบบของบรรจุภัณฑ์บรรจุภัณฑ์ที่พบ เห็นบ่อยๆ จะเป็นถุงพลาสติก โฟมแบบถาด หรือถาดกระดาษเคลือบพลาสติก แต่เพื่อให้การใช้บรรจุภัณฑ์ ตอบโจทย์ห้กับคุณค่าของสินค้า วัสดุภายในชุมชนที่ใช้และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมซึ่งสามารถย่อยสลายได้ดี ส่วนใหญจ่ ะได้แก่ ใบตอง กาบกล้วย หรอื ใบบวั กส็ ามารถนำมาใช้เปน็ บรรจุภัณฑ์ อกี ท้ังยงั ลกต้นทุนค่าใช้จ่าย ได้อีกทางหนึ่ง รูปแบบที่เห็นเป็นลักษณะการบรรจุที่นำวัสดุจากใบตอง (ใบกล้วย) มาใช้ทดแทนถุงพลาสติ ก หรือเพอ่ื การนำพาโดยวิธีการสานของใบลาน ใบมะพร้าว ให้หวิ้ ถือได้ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_105199) 87

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 88 2 ผลิตภัณฑ์ผลไม้ ผลไม้เป็นผลิตผลทางการเกษตรอีกอย่างหนึ่งจะมีผลิตผล เกยี่ วขอ้ งกบั การประกอบอาหาร หรือเป็นผลไม้ท่ีนำมารับประทานได้ทันที บรรจภุ ัณฑ์ท่ีพบในท้องตลาด จะมี หลากหลายชนิด เช่น ถาดไฟล์ม ถาดกระดาษเคลือบพลาสติก ถงุ พลาสตกิ หรือถาดกระดาษอัดซึ่งเป็นการนำ กระดาษที่ท้งิ แล้วนำกลับมาใชป้ ระโยชน์อดั ขน้ึ รปู เปน็ ถานใสผ่ ลไมต้ ่างๆ เพื่อเสริมสร้างอัตลักษณ์ของบรรจุภัณฑ์ จำเป็นต้องรู้และเข้าใจถึงการคุ้มครองป้องกัน ผลิตภัณฑ์ผลไม้เหล่านั้น ไม่ให้เสียหาย และสามารถนำพาให้ถึงจุดหมายปลายทาง วัสดุที่นำมาใช้ในการทำ บรรจุภัณฑ์ที่มีอยู่ในท้องถิ่นก็สามารถนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์ อาจได้แก่ เชือกกล้วย เชือกปอ ใบมะพร้าว ไม้ไผ่ หรอื ผกั ตบชวา ด้วยกรรมวธิ ีขดั สาน การผูกมัด หรือการถัก ทั้งนก้ี ข็ ึ้นอยูก่ ับการสรา้ งสรรค์ของแตล่ ะท้องถ่ิน ท่ี จะสามารถสร้างสรรค์บรรจุภัณฑ์ที่เสริมสร้างอัตลักษณ์เป็นของตนเองได้ และสิ่งหนึ่งที่ไม่ควรลืม คือ บรรจุภัณฑ์ เหล่าน้นั ต้องมีฉลากปดิ อยู่บนบรรจุภัณฑ์ด้วย เพียงเท่านี้กส็ ามารถลดต้นทุนใหก้ ับท่านด้วย (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.packagingoftheworld.coml) (ท่ีมาภาพประกอบ : https://sosyol.com/image/830421618760541042/) (ที่มาภาพประกอบ : https://www.baanlaesuan.com/175291/diy/eco-friendly-packaging-ideas) 88

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 89 5.2 ผลติ ภณั ฑ์สำหรบั อุปโภค สามารถแบ่งตามลักษณะของผลิตภณั ฑ์ไดห้ ลายอย่าง โดยลักษณะของผลิตภัณฑ์ประเภทนี้จะเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้ภายนอกร่างกาย บรรจุภัณฑ์ส่วนมากที่พบเห็น ได้แก่ ตลับแก้ว ขวดแกว้ ตลับพลาสติก ขวดพลาสติก กล่องกระดาษชนิดต่างๆ เพราะผลิตภัณฑ์อุปโภคมักจะ มาในรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่ใช้กับร่างกายเป็นสว่ นใหญ่ ความตอ้ งการของบรรจุภณั ฑ์จงึ มีหลากหลายรูปแบบ เปน็ ไปตามจดุ ประสงค์ของการใช้งานของแต่ผลิตภัณฑ์น้ัน ซงึ่ สามารถยกมาเปน็ แนวทางในการสร้างสรรค์และ เป็นกรณศี กึ ษาพอสงั เขปได้ ดังน้ี 5.2.1 ผลิตภัณฑ์สมนุ ไพรแบบน้ำ เป็นผลิตภัณฑ์ที่เราพบเห็นในประจำวัน ได้แก่ ยาหม่องน้ำ น้ำมันไพร แอลกอฮอล์ฉีดป้องกันเชื้อโรค เป็นต้น สมุนไพรจะให้มีสรรพคุณที่ดี บรรจุภัณฑ์ ที่ใส่จำเป็นต้องใช้วัสดุที่มีความทนทานต่อความเป็น น้ำมัน กรด หรือด่าง จะต้องมีความสามารถปกป้องแสง จากดวงอาทิตย์ไม่ให้เข้ามาทำลายคุณค่าของสมุนไพรได้ เนื่องจากผลิตภัณฑ์ที่ใช้สำหรับทาภายนอกร่างกาย จำเป็นจะต้องรักษาคุณค่าของสมุนไพรให้ยาวนาน ลักษณะของบรรจุภัณฑ์ที่นิยมใช้จะเป็น แก้ว พลาสติก นอกจากนี้ผลิตภัณฑ์ชนิดดงั กล่าวในแต่ละท้องที่ต่างก็ผลิตขึ้นมาจำหน่ายที่คล้ายกัน การเสริมสร้างอัตลักษณ์ ของบรรจุภัณฑ์ จึงมีความจำเป็นที่จะต้องคำนึงถึง สำหรับนำมาใช้เพื่อบ่งบอกถึงเอกลักษณ์ของท้องถิ่นน้ัน เพื่อการจดจำ และบ่งบอกถึงเอกลักษณ์ของตนเองให้แตกต่างจากที่อื่น ซึ่งอาจนำบรรจุภัณฑ์มาตรฐานที่มี จำหน่ายในท้องตลาดมาผสมผสานกับวัสดุท้องถิ่นนำมาสร้างอัตลักษณ์ให้เกิดขึ้นเพื่อชมุ ชนของตนเอง โดยใช้ วิธีการผสมผสานระหว่าง ไม้ไผ่ ไม้ เชือก ผักตบชวา หวาย กระจูด ผ้า หรือวัสดุอื่นๆ ที่ชุมชนสามารถผลิตได้ เอง และไมย่ ุ่งยาก ก็เปน็ แนวคิดทีส่ ามารถนำมาใชต้ ่อยอดสำหรบั การผลิตบรรจุภัณฑไ์ ด้ (ทม่ี าภาพประกอบ : http://th.cosmetic-glass-jars.com/essential-oil-bottle/luxury-eco-friendly-natural- bamboo-lotion.html) 89

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 90 5.2.2 ผลิตภัณฑ์สมุนไพรแบบเหลว เป็นสมุนไพรที่มีลักษณะข้น ไม่เป็นน้ำ จะพบเห็นใน ผลิตภัณฑ์ สบู่เหลว ยาสระผม โลชั่นหรือครีมถนอมผิว เป็นต้น บรรจุภัณฑ์ที่ใส่จำเป็นต้องใช้วัสดุที่มีความ ทนทานต่อความเป็น น้ำมัน กรด หรือด่าง จะต้องมีความสามารถปกป้องแสงจากดวงอาทิตย์ไม่ให้เข้ามา ทำลายคณุ ค่าของสมุนไพรได้เชน่ เดียวกับสมุนไพรชนิดนำ้ การเลอื กใช้บรรจภุ ัณฑค์ วรใชบ้ รรจภุ ัณฑ์ชนิดหัวป๊ัม ตวั ขวดจะต้องทึบแสง หรอื โปร่งแสง ไมค่ วรใชข้ วดแบบใส เพราะอาจทำลายคุณค่าของสรรพคุณของผลิตภัณฑ์ได้ การเสริมสร้างอัตลักษณ์ของบรรจุภัณฑ์ อาจนำวัสดุธรรมชาติ เช่น ไม้ไผ่ ผักตบชวา ใยบวบ เครื่องปั้นดินเผา หรือเซรามกิ ส์ มาสรา้ งสรรคเ์ พ่อื ให้เกดิ คณุ ค่าและมีความโดดเดน่ และทำให้ผลติ ภัณฑ์มรี สนยิ มนา่ ใชอ้ ีกดว้ ย (ท่มี าภาพประกอบ : https://www.ikea.com/th/th/p/dragan-soap-dispenser-70271494/) 5.2.3 ผลติ ภณั ฑ์สมุนไพรแบบขีผ้ ้งึ เป็นผลิตภณั ฑท์ มี่ ีส่วนผสมของน้ำมัน ขี้ผึ้ง และสมนุ ไพร ต่างๆ ใช้ทารา่ งกาย ผลิตภณั ฑ์ประเภทนไ้ี ดแ้ ก่ ยาหม่อง ขผ้ี ้งึ สบกู่ อ้ น เป็นต้น บรรจภุ ณั ฑท์ ่ีใส่จำเป็นต้องใช้วัสดุที่มี ความทนทานต่อความเป็น น้ำมัน กรด หรือดา่ ง จะต้องมีความสามารถปกป้องแสงจากดวงอาทติ ย์ไมใ่ หเ้ ข้ามาทำลาย คณุ คา่ ของสมนุ ไพรไดเ้ ช่นเดียวกบั สมุนไพรชนดิ น้ำ และชนิดเหลว การเสรมิ สร้างอตั ลักษณข์ องบรรจุภณั ฑ์ จึงมีความ จำเป็นที่จะต้องคำนึงถึงคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ สำหรับนำมาใช้เพื่อบ่งบอกถึงเอกลักษณ์ของ ท้องถนิ่ น้ัน (ที่มาภาพประกอบ : https://th.aliexpress.com/i/4000257696277.html) 90

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 91 5.2.4 ผลิตภัณฑ์สมุนไพรชนิดผง เป็นผลิตภัณฑ์ท่ีมีลักษณะเป็นผง อันเกิดจากการนำสมุนไพร มาบดจนละเอียด หรือเกิดจากการนำสมุนไพรมาผ่านกระบวนการพ่นเย็นจนเกิดเป็นผงฝุ่น แล้วนำมาผสมกับวัสดุ อื่นๆ การนำบรรจุภัณฑ์มาใช้กับผลิตภัณฑ์ชนิดนี้ จำเป็นต้องใช้วัสดุที่มีความทนทานต่อความเป็น กรด หรือด่าง ความชื้น ซึ่งบรรจุภัณฑ์ที่ใช้มีทั้งแบบทึบแสง และโปร่งแสง (ไม่นิยมใช้แบบโปร่งใส) เพราะบรรจุภัณฑ์จะต้องมี ความสามารถในการปกป้องแสงจากดวงอาทิตย์ ไม่ให้เขา้ มาทำลายคุณค่าของสมนุ ไพรได้เช่นเดียวกัน สมุนไพรทุกกลุ่มท่ีกล่าวมาแล้ว บรรจุภณั ฑ์ที่นิยมใช้อาจเป็น แก้ว พลาสติก หรือซอง เพื่อให้เกดิ คุณค่าของอัตลักษณข์ องชมุ ชน จำเปน็ ตอ้ งนำบรรจุภัณฑด์ ังกลา่ วมาตกแตง่ ให้เกดิ ภาพลกั ษณท์ ดี่ ี จดจำงา่ ย มีคณุ ค่า (ทม่ี าภาพประกอบ : http://th.china-bamboo-products.nl/bamboo-kitchenware/bamboo-kitchen- storage/organic-bamboo-storage-jar-for-tea.html 5.2.5 บรรจภุ ัณฑว์ ัตถุดบิ สมนุ ไพร ในหลายท้องถนิ่ มีสมุนไพรต่างๆ ท่นี ำเสนอขาย โดยเช่อื วา่ บรรจภุ ัณฑ์ทีน่ ำมาใส่สมนุ ไพรจะต้องมีการเจาะช่องหน้าต่างแสดงให้เห็นสมุนไพร ความเช่อื ดังกล่าวนับว่าเป็น ความเชื่อที่ไม่ถูกต้อง การใช้บรรจุภัณฑ์ที่ดีสำหรับสมุนไพรควรเป็นบรรจุภัณฑ์ที่ไม่ให้แสดงอาทิตย์ส่งถึงตัว สมุนไพร คือ จะต้องเป็นแบบทึบแสง และปิดสนิดไม่ให้ความชื้นเข้าไปในบรรจุภัณฑ์ได้ ด้วยเหตุคือ จะนำ สมุนไพรออกมาใช้ก็ต่อเมื่อต้องการเท่านั้น เพื่อรักษาคุณภาพและช่วยชลอการเสื่อมสมรรถภาพและความ สดใหม่ของสมุนไพร ถึงแม้จะสามารถเก็บในกล่องเหล็กสีทึบได้ แต่สมุนไพรจะคงความสดใหม่ได้ดีที่สุดใน ขวดแกว้ ซงึ่ เปน็ คณุ สมบตั เิ ฉพาะของสมุนไพรแต่ละชนิดในการบรโิ ภค (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.wisdompak.com/) 91

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 92 บรรจุภณั ฑ์ที่ดี จึงมีสว่ นเขา้ มาเปน็ องค์ประกอบในการจดั จำหน่าย โดยบรรจภุ ัณฑท์ พี่ บจะมี หลากรปู แบบ เชน่ กระดาษห่อ ขวดใส่สมุนไพร กล่องกระดาษ กล่องพลาสติก รวมถงึ รูปแบบบรรจภุ ัณฑ์ที่เกิด จากการสร้างสรรค์ของแต่ละท้องถน่ิ แต่สิ่งทจ่ี ะต้องคำนงึ ถงึ เกยี่ วกบั บรรจภุ ณั ฑ์คือ วัสดุบรรจุภัณฑ์ ซ่งึ จะต้อง เป็นวัสดุทีส่ ามารถคุ้มครองและปกป้องผลิตภัณฑ์ใหห้ า่ งไกลจากความชนื้ ได้ เพราะความชื้น คอื ตวั อันตรายทำให้ สมุนไพรเกดิ เชือ้ ราและไม่สามารถนำมารับทาน หรือใชเ้ พ่ือประโยชนจ์ ากคณุ คา่ ของสมุนไพรนน้ั ได้ นอกจากบรรจุภัณฑ์จะสามารถสร้างสรรค์ให้เกิดอัตลักษณ์ของชุมชนได้นั้น ยังเกิดจากการ เลือกวัสดุต่าง ๆ จากท้องถิ่น นำมาสร้างสรรค์ประยุกต์ใช้จากการระดมความคิดของชุมชน ที่จะเลือก เอกลักษณ์อันเป็นวิถีชีวิต ประเพณี วัฒนธรรม มาหลอมรวมกัน นำมาสร้างเป็นบรรจุภัณฑ์ต่างๆ ดังที่ต้อง เข้าใจคือ บรรจุภัณฑ์เฉพาะหน่วย (Individual Package) หรือบรรจุภัณฑ์ที่ห่อหุ้มชั้นแรกและสัมผัสกับ ผลิตภัณฑ์โดยตรง มีลักษณะเฉพาะหน่วยมีวัตถุประสงค์ขั้นแรกคือ เพิ่มคุณค่าในเชิงพาณิชย์ (To Increase Commercial Value) และทำหน้าที่ปกป้องแก่ผลิตภัณฑ์โดยตรงหรือบรรจุภัณฑ์ท่ีเปน็ บรรจุภณั ฑ์ที่สัมผัสกบั ตัวผลิตภัณฑ์ และบรรจุภัณฑ์ชั้นใน (Inner Package) หรือบรรจุภัณฑ์ขั้นที่สอง ทำหน้าท่ีป้องกันรักษา ผลิตภัณฑ์ให้ปลอดภัยจาก ความชื้น ความร้อน แรงกระแทก และช่วยอำนวยความสะดวกแก่การขายปลีก บรรจุภัณฑ์ทั้งสองต่างก็มีบุคลิกลักษณะเฉพาะที่มีจุดประสงค์ในการใช้งานที่แตกต่างกัน การ สร้างสรรค์ อัตลักษณ์จึงเป็นสิ่งจำเป็นในยุคนี้ที่เราไม่อาจมองข้ามได้ ยิ่งเราสามารถสร้างเอกลักษณ์และทำให้เกิดจุดเด่น โดนใจลูกค้ามากเท่าใด และจุดเด่นเหลา่ นัน้ ยงั สร้างความจดจำตรึงตราตอ่ ผู้พบเหน็ น่ันเปน็ สัญญานบอกว่าเรา สามารถเพิ่มมูลคา่ ทำใหธ้ รุ กิจเพิ่มมูลค่าเกิดการซ้ือและนำรายได้มาสู่ครอบครัว บริษทั หรอื วิสาหกจิ ตอ่ ไป ตวั อยา่ งบรรจุภัณฑท์ ่ีผสมผสานอตั ลักษณ์ของท้องถนิ่ (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.creativethailand.net/en/article/detail/447-29---Design-Service-Society-2020) 92

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 93 (ทีม่ าภาพประกอบ : https://i.pinimg.com/564x/51/22/60/5122605fc634d488ca15765e59b7ab8d.jpg ) (ทมี่ าภาพประกอบ : https://i.pinimg.com/564x/d1/3a/76/d13a7667c0f2eb02347ba511ae898106.jpg) (ท่มี าภาพประกอบ : https://i.pinimg.com/564x/a8/2f/a3/a82fa346afc005f4b1a65f83dcbcec4f.jpg) (ทม่ี าภาพประกอบ : https://www.baanlaesuan.com/175291/diy/eco-friendly-packaging-ideas) (ท่มี าภาพประกอบ : https://www.marthastewart.com) 93

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 94 ใบงานที่ 6 เร่อื ง การสร้างอตั ลักษณ์บรรจภุ ัณฑ์ คำชี้แจง หลงั จากท่ผี ้เู รียนไดศ้ กึ ษาข้อมูลความรเู้ ก่ยี วกับดา้ นการสร้างอัตลักษณบ์ รรจุภัณฑ์แล้ว จงตอบคำถาม ดงั ตอ่ ไปน้ี 1. จงอธิบายความหมายของอัตลกั ษณ์ มาพอสงั เขป ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 2. จงอธบิ ายวิธีคัดเลือกอัตลกั ษณ์ทเี่ หมาะสมในการสรา้ งบรรจภุ ณั ฑ์ ............................................................................................................................. ................................................. .......................................................................................................................................................... .................... .............................................................................................................. ................................................................ ............................................................................................................................. ................................................. 3. จงอธิบายวธิ ีการศึกษาอัตลักษณ์ชุมชนจากภูมปิ ัญญาชาวบา้ น พร้อมทง้ั ยกตวั อยา่ งการออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ จากอัตลักษณ์ชุมชน จำนวน 1 บรรจุภัณฑ์ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 4. จงสร้างอตั ลักษณบ์ รรจภุ ัณฑจ์ ากอตั ลักษณช์ ุมชนจากภูมิปัญญาชาวบา้ น มา 1 บรรจภุ ณั ฑ์ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 94

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 95 แนวคำตอบ ใบงานที่ 6 เรือ่ ง การสร้างอัตลกั ษณ์บรรจภุ ัณฑ์ 1. จงอธิบายความหมายของอัตลกั ษณ์ มาพอสังเขป ตอบ อัตลักษณ์ หมายถึง คุณสมบัติของบุคคลหรือสิ่งของที่แสดงออกถึงความเป็นตัวตน เป็นสำนึกที่บุคคล รับรู้และรู้ว่าตัวเขาคือใคร มีลักษณะเป็นอย่างไร มีวิถีชีวิต ความคิด ความเชื่อ แบบแผนพฤติกรรม และ ลกั ษณะนิสัยอยา่ งไร เหมอื นหรือแตกต่างจากคนอน่ื กลุ่มอืน่ ส่ิงอนื่ อย่างไร 2. จงอธิบายวธิ ีคดั เลือกอัตลักษณท์ ี่เหมาะสมในการสร้างบรรจภุ ณั ฑ์ ตอบ การคัดเลือกอัตลักษณ์เป็นงานออกแบบที่มีความเชื่อมโยงกัน เรียกง่าย ๆ ว่าเป็นส่วนหนึ่งของ การสร้างอตั ลกั ษณ์ชุมชนหรือท้องถิ่น การออกแบบอัตลักษณ์ชุมชนหรือเชื่อมโยงผลิตภัณฑ์น้ีถือเป็นประโยชน์ ต่อภาพลักษณ์ชุมชนหรือท้องถิ่น ทำให้เกิดความรู้สึกนึกคิดในทางเดียวกัน สร้างการจดจำและทำให้ การท่องเที่ยวมีอรรถรสและเกิดทัศนียภาพที่สวยงามให้กับชุมชนหรือท้องถิ่น เพื่อความเข้าใจง่าย ๆ ใน การคัดเลือกอัตลักษณ์ที่เหมาะสมในการสร้างบรรจุภัณฑ์ ได้จาก 4 หัวข้อ ได้แก่ อัตลักษณ์ (Identity) สัญลกั ษณ์ (Symbol) วัฒนธรรมประเพณี (Culture and Tradition) และวิถชี ีวติ (Lifestyles) 1. อตั ลักษณ์ (Identity) สงิ่ ท่ชี มุ ชนมีความเหมือนรว่ มกันเป็นสว่ นใหญ่ มคี วามโดดเด่นและแตกต่าง จากชมุ ชนอ่ืน เช่น รูปร่างหนา้ ตา ภาษา นสิ ยั ใจคอ เปน็ ต้น 2. สัญลักษณ์ (Symbol) ได้แก่ สิ่งที่มีอยู่ในชุมชนเป็นรูปธรรมจับต้องได้ เช่น สถานที่ในสภาพ ธรรมชาติ ส่งิ กอ่ สร้างทง้ั เก่าและใหม่ โบราณวตั ถุ เป็นต้น 3. วัฒนธรรมประเพณี (Culture and Tradition) การสืบสานสิ่งต่าง ๆ รวมถึงกิจกรรมที่ทำมา ตอ่ เน่ือง เชน่ งานประเพณีและงานบุญตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ 4. วิถีชีวิต (Lifestyles) ความเป็นอยู่ของผู้คนในท้องถิ่น การทำมาหาเลี้ยงชีพ ก็จะมีความแตกต่าง กนั ในแต่ละทอ้ งถ่นิ เป็นเอกลกั ษณ์เฉพาะตวั เปน็ ต้น 3. จงอธบิ ายวิธีการศกึ ษาอตั ลักษณช์ ุมชนจากภูมปิ ัญญาชาวบ้าน พรอ้ มทง้ั ยกตวั อยา่ งการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์ จากอัตลักษณช์ ุมชน จำนวน 1 บรรจภุ ัณฑ์ ตอบ วิธีการศึกษาอัตลักษณ์ชมุ ชนจากภูมิปัญญาชาวบา้ น สามารถดำเนินการได้โดยแบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน ประกอบดว้ ย ขัน้ ตอนท่ี 1 การศึกษาบรบิ ทชมุ ชน เป็นการศึกษาสภาพบรบิ ทของชมุ ชนจากเอกสาร งานวิจัย หรอื จาก ภูมิปัญญาชาวบ้าน หรือชาวบ้าน และความต้องการของผู้บริโภคผลิตภัณฑ์นั้น ๆ โดยวิธีการสัมภาษณ์ ตอบ แบบสอบถาม เปน็ ตน้ เพ่อื ให้ได้ความรู้พื้นฐานและความรู้เบื้องตน้ เกี่ยวกับอัตลักษณ์ชุมชนในการสร้างแนวคิด การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์ 95

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 96 ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาอัตลักษณ์ผลิตภัณฑ์ชุมชน เป็นการศึกษาผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ของชุมชน ที่เป็นอัตลักษณ์ เมื่อผู้บริโภคเห็นโลโก้ที่อยู่บนบรรจุภัณฑ์จะทำให้ทราบถึงความเป็นอยู่ของผู้คนในท้องถิ่น การทำมาหาเลย้ี งชีพทเี่ ปน็ เอกลกั ษณ์เฉพาะตัวของชมุ ชน ขั้นตอนที่ 3 พัฒนากระบวนการสร้างอัตลักษณ์สำหรับพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน เป็นกระบวนการสร้าง แบบบรรจุภัณฑ์จากการรวบรวมข้อมูลจากการศึกษาบริบทชุมชน และการศึกษาอัตลักษณ์ผลิตภัณฑ์ชุมชนที่มตี ่อ รปู แบบโครงสรา้ งบรรจภุ ณั ฑแ์ ละลวดลายกราฟิกที่แสดงถึงอัตลักษณบ์ นบรรจภุ ัณฑ์ผลติ ภัณฑ์ต่าง ๆ ขั้นตอนที่ 4 การประเมินกระบวนการสร้างอัตลักษณ์สำหรับพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน เมื่อมีการ ออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์เรียบร้อยแล้ว ควรมีการประเมินการรับรู้และความพึงพอใจของผู้ผลิต กลุ่มผู้บริโภค และกลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านบรรจุภัณฑ์ที่มีต่อรูปแบบบรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์ เพื่อนำมาปรับปรุง พัฒนาอตั ลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์ใหม้ ีความสมบรู ณย์ ิง่ ข้นึ กอ่ นมีการนำไปใชใ้ นผลิตภณั ฑ์นน้ั ๆ ต่อไป ตัวอย่างการออกแบบบรรจุภัณฑ์จากอัตลักษณ์ชุมชน : การออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์สำหรับ วิสาหกจิ ชมุ ชนผลติ ภัณฑ์ สบั ปะรดภเู กต็ จังหวดั ภูเก็ต 1. เป็นการออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้กับผลสดสับปะรดภูเก็ต โดยเลือกใช้โครงสร้างของบรรจุภัณฑ์เป็น กระดาษลูกฟูกลอน E มีแกนกลาง กระดาษลูกฟูกลอน C บรรจุภัณฑ์เจาะรูทรงกลม จำนวน 14 ช่องเล็ก ๆ ที่มี ขนาดต่างกัน เพื่อชะลอการสุกของผลสับปะรด การบรรจุเก็บตัวจุกและก้านสับปะรดไว้ มีหูหิ้ว ขนาดบรรจุ 2 ผล นำ้ หนกั บรรจุ 3 กโิ ลกรมั 2. การออกแบบลวดลายกราฟิกได้มาจากลักษณะโครงสร้างของสับปะรดภูเก็ต ซึ่งเป็นพืช ที่มีความเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดภูเก็ต โดยนำลวดลายนี้มาออกแบบใหม่ให้เป็นพื้นหลังของบรรจุภัณฑ์ มาผสมผสานกับแผนที่จังหวัดภูเก็ต ระบุพื้นที่ปลูกสับปะรดภูเก็ต แสดงถึงเอกลักษณ์ของจังหวัดภูเก็ต โดยออกแบบให้ดูทันสมัยและบ่งบอกความเป็นตัวตนของจังหวัดภูเก็ต การใช้สีสัน พื้นหลัง และตัวอักษร ตอ้ งการสอ่ื ถึงผลติ ภัณฑ์ 96