ชุดการเรียน SCRATCH เล่มที่ 1

กำรเขยี นโปรแกรมอยำ่ งง่ำยดว้ ย Scratch รำยวชิ ำ วทิ ยำกำรคำนวณ กลมุ่ สำระกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตร์ ชนั้ ประถมศึกษำปีท่ี 4 1เลม่ ที่ สำรวจโลกของ Scratch (กำรเข้ำใชง้ ำนโปรแกรม Scratch) นางสาวโสภา ธรรมทวี ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครชู านาญการพิเศษ โรงเรียนบ้านหนองมะเกลือ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลโนนคอ้ อาเภอโนนคูณ จงั หวดั ศรีสะเกษ

คำนำ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานร่วมกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ชั้นประถมศึกษาปีท่ี 4 รหัส ว14101 รายวิชาวิทยาการคำนวณ เรื่อง การเขียน โปรแกรมอย่างง่ายด้วย Scratch เล่มท่ี 1 ได้จัดทำข้ึนเพ่ือพัฒนาทักษะการคิดเชิง คำนวณ เป็นส่วนหน่ึงในการเรียนรู้ของนักเรียน ช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4 กลุ่มสาระ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยการจัดกิจกรรมการเรียนรู้แบบ โครงงานเป็นฐานร่วมกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เป็นการเรียนการสอนให้ความสำคัญ กับผู้เรียนหรือผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง มีการจัดการเรียนรู้ท่ีฝึกให้ผู้เรียนรู้จักค้นคว้าหา ความรู้ โดยใช้กระบวนการทางความคิดเชิงคำนวณ ทำให้ค้นพบความรู้ หรือแนวทาง แก้ปัญหาท่ีถูกต้องด้วยตนเอง โดยผู้สอนต้ังคำถามประเภทกระตุ้นให้ผู้เรียนใช้ ความคิด หาวิธีการแก้ปัญหาได้เอง สามารถนำการแก้ปัญหามาใช้ประโยชน์ใน ชีวิตประจำวันได้ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานร่วมกับหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ รายวิชาวิทยาการคำนวณ เร่ือง การเขียนโปรแกรมอย่างง่ายด้วย Scratch มีทง้ั หมด 4 เลม่ ดงั ตอ่ ไปนี้ เล่มที่ 1 สำรวจโลกของ Scratch (การเขา้ ใชง้ านโปรแกรม Scratch) เลม่ ท่ี 2 การเขยี นโปรแกรมภาษาคอมพวิ เตอร์ scratch เบือ้ งต้น (1) เลม่ ท่ี 3 การเขียนโปรแกรมภาษาคอมพวิ เตอร์ scratch เบ้ืองตน้ (2) เล่มท่ี 4 โปรเจกต์นทิ าน ในแต่ละเล่มมีความต่อเน่ืองของความรู้ นักเรียนจึงควรศึกษาตามข้ันตอน ที ละชุด ไม่ควรข้าม เพราะอาจจะทำให้เกิดความไม่เขา้ ใจในเน้ือหา สำหรับชุดกิจกรรม การเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานร่วมกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ รายวิชาวิทยาการ คำนวณ เรื่อง การเขียนโปรแกรมอย่างง่ายด้วย Scratch เล่มที่ 1 สำรวจโลกของ Scratch (การเข้าใช้งานโปรแกรม Scratch) เล่มนี้ ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างย่ิงว่าจะมี ประโยชน์แก่นักเรียนและต่อการจัดการเรยี นรู้ของครู นักเรยี นควรอ่านคำแนะนำการ ใช้ให้เข้าใจก่อนเป็นลำดับแรก และปฏิบัติตามด้วยความซ่ือสัตย์ ต่อตนเอง เพ่ือผลที่ ดีในการสร้างองคค์ วามรู้ที่ยงั่ ยนื แกต่ ัวนกั เรียน โสภา ธรรมทวี ก

สารบัญ หน้า ก เร่ือง ข คำนำ 1 สารบญั 2 คำแนะนำสำหรับครู 3 คำแนะนำสำหรบั นักเรียน 4 แผนผงั แสดงขัน้ ตอนการใชช้ ุดกิจกรรม 4 สาระสำคัญ 5 จดุ ประสงค์การเรียนรู้ 6 สาระการเรียนรู้ 6 สำรวจโลกของ Scratch (การเข้าใชง้ านโปรแกรม Scratch) 6 11 1. ทาํ ไมตอ้ งเป็น Scratch ? 11 2. โปรแกรม Scratch หาได้จากทไ่ี หน ตดิ ต้ังอย่างไร 12 สถานการณ์ปัญหา 13 คำถาม 14 อา้ งอิง ภาคผนวก แบบสงั เกตพฤตกิ รรม ข

คำแนะนำกำรจัดกระบวนกำรเรียนรู้แบบโครงงำนเป็ นฐำนร่วมกบั หนังสือ อเิ ลก็ ทรอนิกส์ เร่ือง กำรเขียนโปรแกรมอย่ำงง่ำยด้วย Scratch สำหรับครู ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานร่วมกบั หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ เร่ือง การเขียนโปรแกรมอยา่ งง่ายดว้ ย Scratch เลม่ ท่ี 1 น้ีใชป้ ระกอบการจดั กิจกรรม การเรียนการสอนรายวิชาวิทยาการคานวณ รหัส ว14101 ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 4 โรงเรียนบา้ นหนองมะเกลือ โดยมีข้นั ตอนการใชด้ งั น้ี 1. ครูแจง้ จุดประสงคใ์ นการเรียน วธิ ีการวดั ผลการประเมินผล การปฏิบตั ิงานการประเมินพฤติกรรม 2. ครูใหน้ กั เรียนเผชิญสถานการณ์ปัญหารายบคุ คล 3. ครูใหน้ กั เรียนตอบคาถามการเรียนรู้ 4. ครูให้นักเรียนเรียนรู้ สารวจโลกของ Scratch (การเขา้ ใชง้ านโปรแกรม Scratch) ด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบโครงงานเป็ นฐานร่วมกับ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง การเขียนโปรแกรมอย่างง่ายดว้ ย Scratch เล่มท่ี 1 5. ครูสังเกตพฤติกรรมของนกั เรียนแต่ละคนคอยใหค้ าแนะนา และประเมิน พฤติกรรม 6. ครูสรุปบทเรียนร่วมกบั นกั เรียน 1

คำแนะนำกำรจัดกระบวนกำรเรียนรู้แบบโครงงำนเป็ นฐำนร่วมกบั หนงั สือ อเิ ลก็ ทรอนิกส์ เรื่อง กำรเขียนโปรแกรมอย่ำงง่ำยด้วย Scratch สำหรับนกั เรียน ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานร่วมกบั หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ เรื่อง การเขียนโปรแกรมอยา่ งง่ายดว้ ย Scratch เล่มท่ี 1 น้ีใชป้ ระกอบการจดั กิจกรรม การเรียนการสอนรายวิชาวิทยาการคานวณ รหัส ว14101 ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 4 โรงเรียนบา้ นหนองมะเกลือ โดยมีข้นั ตอนการใชด้ งั น้ี 1. นักเรียนฟังครูแจง้ จุดประสงคใ์ นการเรียน วิธีการวดั ผลการประเมินผล การปฏิบตั ิงานการประเมินพฤติกรรม 2. นกั เรียนเผชิญสถานการณ์ปัญหา 3. นกั เรียนตอบคาถามการเรียนรู้ 4. นกั เรียนเรียนรู้ สารวจโลกของ Scratch (การเขา้ ใชง้ านโปรแกรม Scratch) ด้วยชุดกิจกรรมการเรี ยนรู้แบบโครงงานเป็ นฐานร่ วมกับหนังสือ อิเลก็ ทรอนิกส์ เรื่อง การเขียนโปรแกรมอยา่ งง่ายดว้ ย Scratch เลม่ ท่ี 1 5. นกั เรียนสรุปบทเรียนร่วมกนั ครู 2

แผนผังแสดงขัน้ ตอนการใชช้ ดุ กจิ กรรม เร่ิมต้น อา่ นคำแนะนำ ศึกษามาตรฐาน /ตัวช้ีวดั และจุดประสงค์การเรยี นรู้ ศกึ ษาบทเรยี น ศกึ ษาสถานการณ์ปญั หา หาวิธีแกไ้ ขสถานการณ์ปญั หา สำเร็จหรอื ไม่ ไม่สำเร็จ สำเรจ็ ตอบคำถาม ผา่ นหรือไม่ ไมผ่ า่ น ผา่ น จบบทเรียน สำระสำคญั 3

สำระสำคญั โปรแกรม Scratch เป็นโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร์ มีลกั ษณะเป็ นบล็อกโปรแกรม (block) นามาต่อกนั เพื่อ สร้างรหัสคาสั่ง (Code) เพ่ือส่ังให้โปรแกรม Scratch ทางานตามที่ได้เขียนโปรแกรมไว้ โปรแกรม Scratch สามารถนามาใชพ้ ฒั นาซอฟตแ์ วร์เชิงสร้างสรรค์ เช่น การ สร้างนิทานท่ีโตต้ อบกบั ผูอ้ ่านได้ การสร้างเกม การสร้าง หุ่นยนต์ เป็นตน้ จุดประสงค์กำรเรียนรู้ 1. นกั เรียนสามารถอธิบายลกั ษณะและข้นั ตอน การเขา้ ใชง้ านโปรแกรม Scratch ได้ (K) 2. นกั เรียนสามารถเขา้ ใชง้ านโปรแกรม Scratch ท้งั 2 วธิ ี ตามข้นั ตอนท่ี กาหนดได้ (P) 3. นกั เรียนเห็นประโยชนข์ องการศึกษา โปรแกรม Scratch (A) 4

ควำมรู้เบือ้ งต้น Scratch (อ่านว่า สะแครช) เป็ นโปรแกรม freeware ท่ีสามารถดาวโหลดได้ฟรี ลักษณะของ โปรแกรมออกแบบให้ใชง้ านง่าย สามารถสร้างสรรค์ ชิ้นงานไดห้ ลากหลาย เช่น สร้างภาพเคล่ือนไหว สร้าง เกม และสร้างเร่ืองราว เป็นตน้ ควำมสำคญั ของโปรแกรม Scratch สำระกำรเรียนรู้ Scratch เป็ นโปรแกรมที่เหมาะสาหรับการ นามาใชเ้ ป็ นเคร่ืองมือช่วยจุดประกายความคิดและ จินตนาการของนักเรี ยนในการสร้างสรรค์ชิ้นงาน โดยถา่ ยทอดความคิดผา่ นโปรแกรม ซ่ึงเป็นเคร่ืองมือ การเรียนรู้อีกรูปแบบหน่ึง และสามารถนาชิ้นงาน ไปพฒั นาตอ่ ยอดสู่โปรเจกตอ์ ื่นๆ ได้ คุณสมบตั เิ ด่น เป็นโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร์ ท่ีพฒั นาข้ึนมา เพ่ือใหน้ กั เรียน ได้เรียนรู้ การเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ในรูปแบบของกราฟิ ก นักเรียนสามารถเรียนรู้ไดง้ ่าย สนุกสนานกบั การเรียนรู้สามารถสร้าง ชิ้นงานได้ หลากหลายตามความต้องการหรื อตามจินตนาการ เช่น การโปรแกรมให้เป็ นลวดลาย เส้นสาย มีสีสันมีเสียงดนตรี กลายเป็ นงานศิลปะเพื่อส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ เม่ือนกั เรียนสร้าง ชิ้นงานเสร็ จแล้วสามารถนาชิ้นงานที่สร้างสรรค์น้ีแสดง และ แลกเปล่ียน ความคิดเห็น ร่วมกบั ผอู้ ่ืนบนเวบ็ ไซตไ์ ด้ 5

สำรวจโลกของ Scratch (กำรเข้ำใช้งำนโปรแกรม Scratch) 1. ทำไมต้องเป็ น Scratch ? โปรแกรม Scratch เป็ นหน่ึงในโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร์ ที่พฒั นาข้ึนมา เพ่ือให้นักเรี ยนได้เรี ยนรู้ การเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ในรู ปแบบของ กราฟิ ก นกั เรียนสามารถเรียนรู้ไดง้ ่าย สนุกสนานกบั การเรียนรู้สามารถสร้างชิ้นงาน ได้ หลากหลายตามความตอ้ งการหรือตามจินตนาการ เช่น การโปรแกรมให้เป็ น ลวดลาย เส้นสาย มีสีสัน มีเสียงดนตรี กลายเป็ นงานศิลปะเพื่อส่งเสริมความคิด สร้างสรรค์ เม่ือนักเรียนสร้างชิ้นงานเสร็จแลว้ สามารถนาชิ้นงานท่ีสร้างสรรค์น้ี แสดง และแลกเปลี่ยน ความคิดเห็น ร่วมกบั ผูอ้ ่ืนบนเว็บไซต์ได้ ทาให้ผูเ้ รียนได้ เรียนรู้หลกั การทางคณิตศาสตร์ และแนวคิด การโปรแกรมไปพร้อมๆ กบั การคิด อย่างสร้างสรรค์ มีเหตุผล เป็ นระบบ และเกิดการทางานร่วมกนั จากคุณสมบตั ิที่ หลากหลายของโปรแกรม จึงส่งผลให้ Scratch เป็ นโปรแกรมที่เหมาะสาหรับ การ นามาใชเ้ ป็ นเครื่องมือช่วยจุดประกายความคิด และจินตนาการของนกั เรียนในการ สร้างสรรคช์ ิ้นงาน โดยถ่ายทอดความคิดผา่ นโปรแกรม ซ่ึงเป็นเครื่องมือการเรียนรู้ อีกรูปแบบหน่ึง และสามารถนาชิ้นงาน ไปพฒั นาต่อยอดสู่โปรเจกตอ์ ่ืนๆได้ 6

2. โปรแกรม Scratch หำได้จำกทีไ่ หน ตดิ ต้งั อย่ำงไร 2.1 เขา้ สู่เวบ็ ไซต์ https://scratch.mit.edu/ เม่ือเขา้ สู่เวป็ ไซต์ โปรแกรม Scratch ดงั รูป 2.2 เปล่ียนภาษาหนา้ เวป็ ไซต์ โปรแกรม Scratch เพ่ือการใชง้ านที่สะดวก ดงั น้ี ข้ันตอนที่ 1 เล่ือนมาล่างสุดของหนา้ เวบ็ ไซต์ คลิกที่ หวั ลกู ศรช้ีลง ตามหมายเลข 1 ข้ันตอนที่ 2 เล่ือนหา ภาษาไทย และคลิกเลือก ภาษาไทย 7

2.3 โหลดโปรแกรมไดด้ งั น้ี ข้ันตอนท่ี 1 เลือกหวั ขอ้ ดาวน์โหลด ข้ันตอนท่ี 2 คลิกที่ ดาวน์โหลดโดยตรง 8

ข้ันตอนท่ี 3 หลงั จากดาวน์โหลดเสร็จแลว้ ใหเ้ ปิ ดไฟลต์ ิดต้งั ข้ึนมา จากน้นั จะแสดงหนา้ จอกาลงั ติดต้งั ใหร้ อสักครู่… ข้ันตอนท่ี 4 เมื่อติดต้งั เสร็จแลว้ โปรแกรมจะถูกเปิ ดข้ึนมา จากน้นั จะ แสดงหนา้ จอ ใหก้ ดป่ ุม No, thanks 9

ข้ันตอนที่ 5 โปรแกรม Scratch Desktop พร้อมใชง้ านแลว้ … และ ไอคอนโปรแกรมกจ็ ะแสดงอยบู่ นหนา้ จอ เพื่อเขา้ ใชง้ านในคร้ังถดั ไป . 10

สถำนกำรณ์ปัญหำ ในทกุ วันจันทร์ถึงศุกร์ นักเรียนจะเดนิ ทำงมำโรงเรียนตำมถนนเส้นทำง ใกล้ทีส่ ุด ถ้ำวนั หนึง่ ทำงนีถ้ ูกปิ ดลง ไม่สำมำรถผ่ำนได้ นักเรียนจะมวี ิธีใดในกำร ไปให้ถงึ โรงเรียนเร็วทส่ี ุดโดยนักเรียนจะต้องใช้ทักษะกำรคดิ เชิงคำนวณในกำร จำลองสถำนกำรณ์ ประกอบกำรตดั สินใจ คำถำม 1. นกั เรียนจะใช้ทักษะกำรคิดเชิงคำนวณโดยโปรแกรมใดในกำรจำลองสถำนกำรณ์ 2. โปรแกรมทน่ี ักเรียนเลือกมลี กั ษณะและประโยชน์อย่ำงไร 11

อ้ำงองิ ณัฐภัทร แกว้ รตั นภัทร์.(2560). เทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) ป.4.กรุงเทพฯ : อักษรเจรญิ ทัศน์. สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท). (2559). การจดั การเรยี นรู้ สะเตม็ ด้วยการเขยี นโปรแกรม Scratch. ค้นเมือ่ พฤษภาคม 2 , 2562, จาก http://oho.ipst.ac.th/download/forms/scratch_form/ scratch_lessonPlan.pdf 12

ภาคผนวก 13

แบบสังเกตพฤติกรรม เกณฑก์ ารประเมนิ ลำดบั ที่ ช่อื – สกลุ การ ีมส่วนร่วมตอบ คำถามในช้ันเรียน การแสดงออกของ พฤติกรรมระหว่างเรียน การช่วยเหลือในการ ทำงาน การแสดงความคิดเห็น การซักถามของนักเรียน รวม 12 คะแนน 3 3 33 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 เกณฑ์การประเมิน แบ่งออกเป็น 4 ระดบั คือ 3 คะแนน หมายถงึ ดเี ยย่ี ม 2 คะแนน หมายถงึ ดี 1 คะแนน หมายถึงผ่าน 0 คะแนน หมายถึงไม่ผ่าน 14

อ้ำงองิ ณัฐภัทร แกว้ รตั นภัทร์.(2560). เทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) ป.4.กรุงเทพฯ : อักษรเจรญิ ทัศน์. สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท). (2559). การจดั การเรยี นรู้ สะเตม็ ด้วยการเขยี นโปรแกรม Scratch. ค้นเมือ่ พฤษภาคม 2 , 2562, จาก http://oho.ipst.ac.th/download/forms/scratch_form/ scratch_lessonPlan.pdf 15

ภาคผนวก 16

แบบสังเกตพฤติกรรม เกณฑก์ ารประเมนิ ลำดบั ที่ ช่อื – สกลุ การ ีมส่วนร่วมตอบ คำถามในช้ันเรียน การแสดงออกของ พฤติกรรมระหว่างเรียน การช่วยเหลือในการ ทำงาน การแสดงความคิดเห็น การซักถามของนักเรียน รวม 12 คะแนน 3 3 33 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 เกณฑ์การประเมิน แบ่งออกเป็น 4 ระดบั คือ 3 คะแนน หมายถงึ ดเี ยย่ี ม 2 คะแนน หมายถงึ ดี 1 คะแนน หมายถึงผ่าน 0 คะแนน หมายถึงไม่ผ่าน 17

18