งานพรีเซน-เรื่องการออกกำลังกาย (1)

แนวคดิ เกย่ี วกบั การออกกาํ ลังกาย การออกกกาํ ลงั กายในประเทศไทยน้นั มีการจดบนั ทึกไวเ้ ป็นหลกั ฐานนอ้ ยมาก แต่เช่ือไดว้ า่ คนไทยเรามีการออกกาํ ลงั กายเพื่อเป็นศิลปะ ป้องกนั ตวั และรักษาโรคมากกวา่ 750 ปี ซ่ึงพร้อมๆ กบั การเกิดอาณาจกั รสุโขทยั เป็นราชธานี ในยคุ น้นั การออกกาํ ลงั กายยงั คงเป็นกิจกรรมที่มี เป้าหมายเพ่ือการเตรียมตวั ป้องกนั ประเทศและใชเ้ วลาวา่ งเพื่อการนนั ทนาการของชุมชน การออกกาํ ลงั กายในสมยั ก่อนน้นั มีแบบแผนอยา่ งไรไม่ ปรากฏจนถึงในสมยั ของรัฐกาลที่ 5 ไดท้ รงมีการส่งเสริมการออกกาํ ลงั กายทีมีรูปแบบและเป็นแบบแผนมากข้ึน โดยทรงนาํ แนวคิดต่างๆ เกี่ ยวกบั การออกกาํ ลงั กายมาจากประเทศตะวนั ตก ซ่ึงต่อมากิจกรรมการออกกาํ ลงั กายในรูปแบบใหม่น้ี เป็นท่ีนิยมของประชาชนทว่ั ไป และส่งเสริมการออก กาํ ลงั กายในประเทศไทยได้ การพฒั นาและมีแบบแผนที่ชดั เจนมากยง่ิ ข้ึนโดยในปี พ.ศ.2507 ภายใตอ้ งคก์ รส่งเสริมกีฬาแห่งประเทศไทย ไดส้ ่งเสริม ใหป้ ระชาชนไดอ้ อกกาํ ลงั กายโดยช้ีใหเ้ ห็นถึงประโยชนแ์ ละคุณค่าในการออกกาํ ลงั กาย ในส่วนของกระทรวงสาธารณสุข กรมอนามยั ไดเ้ ลง็ เห็นถึง ความสาํ คญั ของประโยชน์ของการออกกาํ ลงั กายทีส่งผลดีต่อสุขภาพ จึงดาํ เนินโครงการส่งเสริมการออกกาํ ลงั กายเพื่อสุขภาพซ่ึงสอดคลอ้ งกบั แผนพฒั นาเศรษฐกิจ และสงั คมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี 9 ( พ.ศ. 2545-2549 ) ที่ต้งั เป้าหมายใหป้ ระชาชนออกกาํ ลงั กายและเล่นกีฬามากข้ึน

ความหมายของการออกกาํ ลังกาย การออกกาํ ลงั กายเป็นกลไกที่สาํ คญั ในการเสริมสร้างสุขภาพ สมบตั ิ กาญจนิจ ไดก้ ล่าววา่ การออกกาํ ลงั กายเป็นการใชแ้ รงกลา้ มเน้ือและ แรงกายใหเ้ คล่ือนไหวเพื่อใหร้ ่างกายแขง็ แรง มีสุขภาพดี โดยจะใชก้ ิจกรรมใดเป็นสื่อกไ็ ด้ เช่น การบริหาร เดินเร็ว วิ่ง เหยาะหรือ การฝึกท่ีไม่มุ่งการ แขง่ ขนั ในขณะที่สาํ นกั ส่งเสริมสุขภาพ กรมสุขภาพ ไดก้ ล่าววา่ บทบาทของการเคลื่อนไหวของการออกกาํ ลงั กายอยา่ งสม่าํ เสมอ ทาํ ใหเ้ กิดความ แขง็ แรงสมบูรณ์ของร่างกายในดา้ นการป้องกนั โรค คือ ช่วยลดความเส่ียงและปัจจยั ท่ีก่อใหเ้ กิดโรคเร้ือรังท่ีสาํ คญั เชน็ โรคเบาหวาน โรคหวั ใจและ หลอดเลือด ความดนั โลหิตสูง ความอว้ น ฯลฯ อนั เป็นผลมาจากขาดหรือเคล่ือนไหวออกกาํ ลงั กายนอ้ ย ดงั น้นั ในกระทรวงสาธารณสุข จึงเลง็ เห็นวา่ การเคลื่อนไหวออกกาํ ลงั กายจึงเปรียบเสมือนเป็นวคั ซีนป้องกนั โรคเร้ือรัง นอกจากน้ียงั เป็นวิธีหน่ึงในการส่งเสริมสุขภาพและความสุขสบาย ทาํ ใหม้ ี คุณภาพชีวติ ท่ีดี มีสุขภาพที่ แขง็ แรง ทาํ ใหค้ นเราดูดีข้ึนรู้สึกดี และมีความเพลิดเพลินในชีวิต นอกเหนือจากน้ีการออกกาํ ลงั กายเป็นส่ิงจาํ เป็นสาํ หรับ ทุกคนต้งั แต่แรกเกิดจนถึงวยั ชรา แมใ้ นคนป่ วยยงั ตอ้ งการการ ออกกาํ ลงั กายเพอ่ื ใหฟ้ ้ื นสภาพเร็วยงิ่ ข้ึนในวยั ชราการออกกาํ ลงั กายจะช่วยป้องกนั แลรักษาอาการของโรคท่ีเกิดในวยั ชราได้

ประโยชนแ์ ละคุณคา่ ของการออกกาํ ลังกาย การออกกาํ ลงั กายอยา่ งสม่าํ เสมอจะช่วยพฒั นาองคป์ ระกอบของสมรรถภาพทางกายช่วยทาํ ใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการชีววทิ ยาใน ร่างกายในหลายดา้ น และการออกกาํ ลงั กายสามารถช่วยเพ่ิมความแขง็ แรงสมบูรณ์ของร่างกายและมีผลดีต่อจิตใจ สงั คมโดยมีรายละเอียดดงั ต่อไปน้ี 1. ระบบหวั ใจและการไหลเวียนเลือด 2. ระบบหายใจ 3. ระบบภูมิคุม้ กนั และสารที่ก่อใหเ้ กิดมะเร็ง 4. ระบบต่อมไร้ท่อและการเผาผลาญอาหาร 5. ระบบกลา้ มเน้ือและกระดูก 6. ระบบประสาท 7. ระบบทางเดินอาหาร

ประเภทการออกกาํ ลังกาย การจาํ แนกประเภทการออกกาํ ลงั กายเป็นไปในแนวทางการสร้างความแขง็ แรงของกลา้ มเน้ือการเพ่ิมประสิทธิภาพของปอดและหวั ใจ และการ เพิ่มความยดื หยนุ่ และการผอ่ นคลายของกลา้ มเน้ือโดยจาํ แนกประเภทของการออกกาํ ลงั กายไดด้ งั น้ี 1. การออกกาํ ลงั กายแบบไอโซเมตริก เป็นการออกกาํ ลงั กายอยกู่ บั ที่โดยเกร็งกลา้ มเน้ือไม่มีการเคล่ือนไหวส่วนต่างๆของใดเหมาะสาํ หรับการออก กาํ ลงั กายที่สถานท่ีจาํ กดั เป็นตน้ 2. การออกกาํ ลงั กายแบบไอโซโทนิก เป็นการออกกาํ ลงั กายโดยการเกร็งกลา้ มเน้ือพร้อมกบั การเคล่ือนไหวอวยั วะแขนขา หรือขอ้ ต่างๆ เป็นการออก กาํ ลงั กายแบบต่อสู้ แรงตา้ นทาน และเป็นการออกกาํ ลงั กายให้ กลา้ มเน้ือภายนอก แต่กลา้ มเน้ือหวั ใจไม่ไดร้ ับออกกาํ ลงั กายดว้ ยเลย เช่น การยก น้าํ หนกั กรรเชียงบกยกดมั เบล เป็นตน้ 3. การออกกาํ ลงั กายแบบใช้ออกซิเจน เป็นการออกกาํ ลงั กายท่ี ใชอ้ อกซิเจนจาํ นวนมาก โดยสม่าํ เสมอและติดต่อกนั ทาํ ใหร้ ะบบหวั ใจและหลอดเลือด ทาํ หนา้ ท่ีดีข้ึน เป็นการออกกาํ ลงั กายที่มีการเคลื่อนไหวส่วนต่างๆของร่างกาย ซ่ึงประกอบดว้ ยกิจกรรมที่เพ่ิมความยดื หยนุ่ และแขง็ แรงของ กลา้ มเน้ือกิจกรรมการออกกาํ ลงั กายประเภทน้ี เช่น กิจกรรมการเตน้ แอโรบิก การวิ่ง การปั่นจกั รยาน การออกกาํ ลงั กายฟิ ตเนส เป็นตน้ 4. การออกกาํ ลงั กายแบบไม่ใช่ออกซิเจน เป็นการออกกาํ ลงั กายที่อาศยั พลงั งานจากครีเอตินินฟอสเฟต และอดีโนซินโตรฟอสเฟตที่ สะสมอยใู่ นเซล กลา้ มเน้ือ เป็นการ ออกกาํ ลงั กายท่ีไม่ใช่ออกซิเจนหรือใชเ้ พียงเลก็ นอ้ ย ตวั อยา่ งการออกกาํ ลงั กายประเภทน้ี คือ การวิง่ ระยะส้นั ยกน้าํ หนกั เหมาะ สาํ หรับการฝึกนกั กีฬาโบวล์ ่ิง เทนนิส วอลเล่ยบ์ อล กอลฟ์ จากประเภทของการออกกาํ ลงั กายที่ กล่าวมาแลว้ น้นั สามารถประมวลไดว้ า่ ประเภทของ การออกกาํ ลงั กายมีท้งั หมด 4 ประเภท โดยการออกกาํ ลงั กายแบบไอโซโทนิกและไอโซเมตริก เป็นการออกกาํ ลงั กายเพ่ือสร้างกลา้ มเน้ือและการออก กาํ ลงั กายแบบใชอ้ อกซิเจนและแบบไม่ใชอ้ อกซิเจนเป็นการออกกาํ ลงั กายเพือ่ ใชพ้ ลงั งาน

ความหมายของสุขภาพ สุขภาพของมนุษยน์ ้นั จะตอ้ งพจิ ารณาท้งั สุขภาพกายและสุขภาพจิต เพราะสุขภาพเป็นสิ่งสาํ คญั และจาํ เป็นสาํ หรับทุกชีวิตเพื่อการดาํ รงอยอู่ ยา่ งปกติ หากพิจารณาใน แง่ของสุขภาพจิตก็ คือ การทาํ ใหช้ ีวิตมีความสุข มีความพอใจ ความสมหวงั ท้งั ของตนเองและของผอู้ ่ืนซ่ึงสอดคลอ้ งกบั ความหมายท่ี องคก์ ารอนามยั โลกไดใ้ หไ้ ว้ ดงั น้ี สุขภาพ หมายถึง สภาวะแห่งความสมบูรณ์ของร่างกายและจิตใจ สุขภาพดีมิไดห้ มายความเฉพาะเพียงแต่ปราศจากโรคหรือความเจบ็ ป่ วยเท่าน้นั รวมถึงความสามารถในการ ดาํ รงชีวิตอยู่ ในสงั คมดว้ ยดี ประเวศ วะสี (2536) ไดข้ ยายแนวคิดเกี่ยวกบั สุขภาพขององคก์ ารอนามยั โลก ที่ทาํ ใหแ้ นวคิดที่สะทอ้ นถึงขนบประเพณี วฒั นธรรมของไทยและพุทธศาสนาดงั น้ี สุขภาพ คือ สุขภาวะทางกายทางจิตวิญญาณ ทางสงั คม ทางปัญญาและลกั ษณะของความสุข ซ่ึงกค็ ือความเป็นอิสระหรือการหลุดพน้ จากความบีบค้นั ทางกาย ทางจิต ทางสงั คม และทางปัญญา ประกอบไปดว้ ย 1. อสิ ระทางกายหรือทางวตั ถุ หมายถึง ไม่ขาดแคลนวตั ถุปัจจยั เกินไป ไม่เป็นโรค ปลอดภยั ในทรัพยส์ ิน และมีส่ิงแวดลอ้ มท่ีเหมาะสม 2. อสิ ระทางสังคม หมายถึง การมีสมั พนั ธภาพที่ดีต่อกนั กบั บุคคลรอบขา้ ง กบั ชุมชนมีครอบครัวท่ีอบอุ่น มีความเสมอภาค 3. อสิ ระทางจติ คือ มีจิตใจท่ีดี สงบ มีสติ มีสมาธิ หลุดพน้ จากการครอบงาํ ของกิเลส (สภาพท่ีทาํ ใหจ้ ิตเศร้าหมอง) 4. อสิ ระทางปัญญา หมายถึง การรับรู้โลกท่ีแทจ้ ริง เรียนรู้ และมีทศั นะต่อโลกที่ถกู ตอ้ งมีทกั ษะชีวิตที่ดี

ส่วนความสุขทางจิตวญิ ญาณเป็นความสุขอนั ประณีต ด่ืมด่าํ ซ่ึงจะเกิดเม่ือเราลดอตั ราหรือลดความมีตวั ตน ลดความเห็นแก่ตวั จิตวญิ ญาณก็จะสูงข้ึน ซ่ึงเป็นการพฒั นาการทางคุณค่าที่สูงสุดของมนุษย์ สาํ หรับพฤติกรรมท่ีควรจะเป็นแนวคิดน้ี ไดแ้ ก่ 1. ออกกาํ ลงั กายสม่ําเสมอช่วยใหร้ ่างกายแขง็ แรง จิตใจแจ่มใส และป้องกนั โรคไดห้ ลาย อยา่ งเช่น โรคหวั ใจและหลอดเลือด โรคเบาหวานและภูมิแพ้ เป็นตน้ 2. รับประทานอาหารท่ถี ูกต้อง คือ รับประทานพอประมาณไดส้ ดั ส่วนครบถว้ น กินผกั ผลไมต้ า่ งๆ ช่วยป้องกนั โรคอว้ น เบาหวาน โรคหวั ใจ โรคมะเร็ง โรค สมองเส่ือม 3. หลกี เลยี่ งพฤติกรรมเสี่ยง อยา่ งนอ้ ย 4 อยา่ งคือ การสูบบุหร่ี ดื่มสุรามากเกินไป สาํ ส่อนทางเพศ และพฤติกรรมเสี่ยงตอ่ อุบตั ิ เหตุและภยั อนั ตราย 4. สร้างทกั ษะในชีวติ เพื่อการอยรู่ ่วมกนั ดว้ ยสันติ มีความสามารถในการเผชิญสถานการณ์ทางสังคมท่ีเป็นลบ เช่น ความกดดนั หรือถูกชกั ชวนใหม้ ี พฤติกรรมเส่ียง 5. จดั ส่ิงแวดล้อมใหเ้ ก้ือกลู ต่อสุขภาพ ท้งั ทางกายภาพ ทางชีวภาพและทางสังคม เช่น ร่มเยน็ สะอาด ปราศจากมลพิษ มีความปลอดภยั และเอ้ืออาทรต่อกนั 6. มีพฒั นาการทางจิตวญิ ญาณ ซ่ึงมีวธิ ีการหลากหลายท่ีจะช่วยใหบ้ ุคคลละความเห็นแก่ตวั เขา้ ถึงความดี เช่น การเล่น การเรียนรู้ การศาสนา การรวมกลุ่ม การเจริญเมตตา การสมั ผสั ธรรมชาติ ทาํ ใหเ้ ขา้ ถึงความสุขทางจิตวิญญาณอนั ทาํ ใหส้ ุขภาพดียงิ่ ข้ึน 7. มกี ารเรียนรู้ทีด่ ี เป็นการเรียนรู้ท่ีสนุก เกิดปัญญา มีอิสรภาพทาํ ใหม้ ีความสุขและมีแรงจูงใจอยากเรียนรู้

ความหมายของพฤติกรรมสขุ ภาพ พฤติกรรมสุขภาพ หมายถึง พฤติกรรมที่ปฏิบตั ิ หรือแสดงออกของบุคคลท่ีมีผลต่อสุขภาพ ร่างกาย ซ่ึงมีสาเหตุจากตวั บุคคล สิ่งแวดลอ้ ม ตวั เช้ือโรค และปัจจยั อ่ืนๆ พฤติกรรมสุขภาพเป็น พฤติกรรมอยา่ งหน่ึงของมนุษย์ ดงั ที่ ประภาเพญ็ สุวรรณ กล่าววา่ พฤติกรรมสุขภาพ คือ พฤติกรรมทวั่ ไปแต่เนน้ เกี่ยวกบั สุขภาพ และจะมีความสมั พนั ธ์กบั การเกิดโรค หรือ ภาวะไม่สมบูรณ์ของร่างกาย คาลส์และคอบบ์ อา้ งอิงใน แสงทอง ธีระทองคาํ กล่าววา่ พฤติกรรมสุขภาพ คือการกระทาํ ใดๆ ของบุคคลเพ่ือป้องกนั ไม่ใหเ้ กิดโรคและ มีสุขภาพอนามยั

ความสม่าเสมอในการออกกาลงั กาย คือ มีความต่อเน่ืองในการออกกาํ ลงั กายโดยมีพฤติกรรมการออกกาํ ลงั กายท่ีถูกตอ้ งและมีการออกกาํ ลงั กายที่สม่าํ เสมอ จากการที่กล่าวมาแลว้ น้นั พฤติกรรมการออกกาํ ลงั กายมีองคป์ ระกอบหลกั 5 ดา้ น ผวู้ จิ ยั ไดป้ รับใชพ้ ฤติกรรมการออกกาํ ลงั กายในการวจิ ยั คร้ังน้ี ดงั น้ีคือ มีความถี่ของการออกกาํ ลงั กาย โดยควรออกกาํ ลงั กาย 3-5 คร้ังต่อสปั ดาห์ มีความแรงหรือความหนกั ของการออกกาํ ลงั กาย โดยการ ประเมินการทดสอบการพูด มีความนานหรือระยะเวลาของการออกกาํ ลงั กาย โดยช่วงเวลาในการออกกาํ ลงั กายควรอยใู่ นระหวา่ ง 20-60 นาที มีประเภทของ การออกกาํ ลงั กาย ท่ีเนน้ สร้างความแขง็ แรงของกลา้ มเน้ือ การเพิ่มประสิทธิภาพของปอดและหวั ใจและเพม่ิ ความยดื หยนุ่ และการผอ่ นคลายของ กลา้ มเน้ือ คือ การออกกาํ ลงั กายแบบใชอ้ อกซิเจนและมีความสม่าํ เสมอในการออกกาํ ลงั กาย

ความรูเ้ ก่ียวกบั การออกกาลงั กาย เนื่องจากความรู้เป็นปัจจยั สาํ คญั ที่ส่งผลโดยตรงต่อการแสดงพฤติกรรม การส่งเสริมพฤติกรรมการออกกาํ ลงั กายของบุคลากร จาํ เป็นตอ้ งพฒั นาให้ บุคลากรมีความรู้ท้งั ดา้ นประโยชนค์ ุณคา่ และหลกั วิธีการการออกกาํ ลงั กาย เพื่อท่ีจะไดเ้ พิ่มความรู้หรือส่งเสริมใหบ้ ุคลากรน้นั ทราบและมีพฤติกรรม การออกกาํ ลงั กายที่ถูกตอ้ ง ความรู้ หมายถึง พฤติกรรมของมนุษยท์ ่ีแสดงออกใหเ้ ห็นถึงความรู้ที่มีต่อสถานที่เหตุการณ์ส่ิงของและบุคคล ซ่ึงไดม้ าจากการจาํ ระลึก ประสบการณ์ การสงั เกต และ การคน้ ควา้ โดยการรวบรวมสะสมไวเ้ ก่ียวกบั ขอ้ มูลท่ีเป็นจริง กฎเกณฑ์ ทฤษฎี โครงสร้าง วิธีการต่าง ๆ ความรู้ เกี่ยวกบั การออกกาํ ลงั กาย หมายถึง พฤติกรรมที่ แสดงออกใหเ้ ห็นวา่ บุคคลมีการจาํ ระลึก สงั เกต คน้ ควา้ และรวบรวมสะสมขอ้ มูล เกี่ยวกบั การออกกาํ ลงั กายในดา้ นต่างๆ ไดแ้ ก่ ประโยชน์ คุณคา่ และหลกั วธิ ี การการออกกาํ ลงั กาย

ทฤษฎกี ารเรียนรู้ คือการทเ่ี ราเรียนรู้จากสิ่งทเี่ ราเคยผ่านหรือทเี่ ราเคยพบเจอ ทเ่ี รียกว่าประสบการณ์ เช่น การยดึ เส้นยดึ สายของนักกฬี า ถ้าเราทาํ มนั ทุกวนั เรากจ็ ะจํามันและสามารถนําไป ถ่ายทอดให้คนรุ่นหลงั ได้