ครั้งที่-11 ตำแหน่งการเชื่อม

หน่วยท่ี 4 ตาแหน่งการเช่ือมและสัญลักษณ์พนื้ ฐานในงานเช่ือม ตาแหน่งการเช่ือม วชิ า งานเช่อื มอาร์กโลหะแก๊สคลุม 1 ครูสมหมาย เยาว์แสง

1 ใบเนื้อหา รหัสวชิ า 2103-2006 วิชางานเช่อื มอาร์กโลหะแกส๊ คลุม 1 สอนครั้งท่ี 11 ชือ่ หน่วย ตาแหนง่ การเช่ือมและสัญลกั ษณ์พื้นฐานในงานเชือ่ ม เวลา 1 ชัว่ โมง ชอื่ เรอื่ ง ตาแหน่งการเชอื่ ม 4.1 ตาแหนง่ การเชอ่ื ม 4.1.1 ลกั ษณะท่าเชอื่ ม (Welding Position) ในการปฎิบัติงานเช่ือมทุกชนิดมีลักษณะการจัดวางชิ้นงานแตกต่างกันไป งานบางชนิด สามารถเคลื่อนย้ายหรือหมุนชิ้นงานได้ ก็จะให้ช่างเช่ือมเลือกตาแหน่งการเช่ือมให้สะดวก ถนัดการ เช่ือมตาแหน่งท่าไหนก็สามารถหมุนช้ินงานไปได้ แต่มีงานส่วนใหญ่ไม่สามารถหมุนช้ินงานได้ช้ินงาน อยู่ในตาแหน่งไหนก็ต้องเชื่อมในตาแหน่งนั้น จากการพิจารณาการจัดวางช้ินงานเช่ือม สามารถแบ่ง ลกั ษณะทา่ เช่อื มพื้นฐาน เปน็ 4 ทา่ เช่อื มคือ 4.1.1.1 ท่าราบ (Flat Position) การเชื่อมท่าราบเป็นลักษณะการเชื่อมงานท่ีช้ินงาน วางอยู่ในระนาบเดียวกับพื้นราบ ส่วนลวดเชื่อมจะอยู่ในแนวดิ่งเอียงมุมได้ตามความเหมาะสม ทา่ เชอื่ มนีจ้ ัดว่าเปน็ ทา่ เชอื่ มท่ีงา่ ยทีส่ ดุ ชน้ิ งานทสี่ ามารถหมนุ ได้ช่างเชื่อมก็จะหมุนมาเชื่อมในตาแหน่ง ทา่ ราบ 4.1.1.2 ท่าระดบั (Horizontal Position) เป็นท่าเชื่อมทชี่ ้ินงานจะวางอยู่ในแนวตั้งฉาก กบั พนื้ ราบ ลกั ษณะเดยี วกับฝาผนงั ชา่ งเช่ือมจับลวดเชื่อมในลักษณะเหมือนครูจับชอล์กเขียนกระดาน ดา ในการเชอื่ มตาแหนง่ ทา่ นี้ตอ้ งใช้เทคนิคการเช่ือมในการควบคุมนา้ โลหะไม่ใหไ้ หลย้อยลง 4.1.1.3 ท่าต้ัง (Vertical Position) การเช่ือมในตาแหน่งท่าตั้งช้ินงานจะอยู่ในแนวดิ่ง ตงั้ ฉากกับแนวระนาบ คล้ายๆกับตาแหน่งท่าระดับ เพียงแต่เป็นการเชื่อมในแนวต้ัง ท่าเช่ือมนี้ยังแบ่ง ออกไดเ้ ปน็ 2 อย่างคือ การเช่อื มขนึ้ และการเช่ือมลง 4.1.1.4 ทา่ เหนอื ศรี ษะ (Overhead Position) เป็นท่าเชอ่ื มท่ีช้ินงานวางตรงข้ามกับท่า ราบ คอื อยเู่ หนอื ศีรษะเปรียบเหมอื นกับฝ้าเพดาน เป็นท่าเช่ือมที่เชื่อมยากที่สุด นอกจากจะใช้เทคนิค การเชอื่ มอย่างมากแลว้ ตอ้ งใช้กาลงั แขน โดยเฉพาะการเชอื่ มแนวยาวๆจะทาให้เมื่อยล้าได้ 4.1.2 รอยต่อในงานเชอื่ ม (Weld Joint) ลกั ษณะรอยต่อพน้ื ฐานในงานเชือ่ มโลหะ ขนึ้ อยกู่ บั ลักษณะงานมีอยู่ 5 ลกั ษณะดว้ ยกันคอื 4.1.2.1 รอยต่อชน (Butt Joint) ลักษณะการต่อโลหะเป็นที่นิยมใช้กันมากเป็นการต่อ แบบหลอมเหลวผวิ หน้าของขอบชิน้ งานทั้งสองอยูใ่ นระดับเดียวกันสาหรับชิ้นงานที่มีความหนาต่ากว่า 5มม. ไมจ่ าเป็นต้องบากหนา้ งาน

2 รปู ที่ 4.1 ลกั ษณะงานต่อชน 4.1.2.2 รอยตอ่ เกย (Lap Joint) เปน็ การนาช้ินงานท้ังสองชิ้นมาวางเกยหรือซ้อนกัน เพอ่ื ทาการเชื่อมโดยเชื่อมท่ขี อบชิ้นงานหน่ึงกับผิวหน้าของอีกชิน้ งานหนึ่ง การเชื่อมรอยต่อเกยมมุ ลวดเช่ือมและเทคนิคการสา่ ยลวดเช่ือม เปน็ ปัจจยั สาคญั ท่ีตอ้ งคานึงถึงและปฏบิ ตั ิให้ถกู ต้อง รูปท่ี 4.2 ลักษณะงานต่อเกย 4.1.2.3 รอยต่อขอบ (Edge Joint) เป็นการนาขอบของช้ินงานสองชิ้นมาชนกันใน ลักษณะให้ผิวงานทั้งสองชิ้นทาบแนบชิดติดกันและขอบของงานจะขนานกันไปตลอดแนว การเช่ือม จะตอ้ งเชือ่ มที่ผิวหน้าของขอบช้นิ งาน รูปที่ 4.3 ลกั ษณะงานต่อขอบ 4.1.2.4 รอยต่อมุม (Corner Joint) เปน็ รอยเชื่อมที่เกดิ จากการวางช้ินงานสองช้นิ ให้ ตั้งฉากซึ่งกันและกนั ในการเชื่อมจะเชือ่ มแนวเดียวหรือหลายแนวก็ไดข้ นึ้ อยู่กับการออกแบบรอย เช่ือมและความหนาของงาน

3 รปู ที่ 4.4 ลักษณะงานต่อมุม 4.1.2.5 รอยต่อตัวที (T- Joint) คือการนาขอบของช้ินงานช้ินหนึ่งวางตั้งลงบนผิวช้ินงาน อีกช้ินหน่ึงให้มีลักษณะเป็นรูปตัวอักษร T จะบากงานหรือไม่ข้ึนอยู่กับความหนาของช้ินงาน รอยต่อ รปู ตวั ทจี ัดเป็นรอยเช่อื มแบบ ฟลิ เล็ท (Fillet Weld) รปู ท่ี 4.5 ลกั ษณะงานตวั ที 4.1.3 ตาแหน่งการเช่อื ม ตามมาตรฐาน AWS สมาคมการเช่ือมแห่งสหรัฐอเมริกา (American Welding Soceity) ได้กาหนดตาแหน่ง การเชื่อมไว้ตามชนิดของรอยต่อและลักษณะท่าเช่ือม โดยใช้ตัวเลขนาหน้าตามด้วยอักษร ภาษาอังกฤษ ไดแ้ ก่ 1F 2F 3F 4F 1G 2G 3G 4G ตวั เลขนาหน้าอักษร เปน็ การบ่งบอกลักษณะท่าเช่ือม ดงั นี้ 1 ท่าราบ (Flat Position) 2 ท่าระดบั (Horizontal Position 3 ท่าตง้ั (Vertical Position) 4 ทา่ เหนือศีรษะ (Overhead Position) ตัวอย่าง เช่น 1F หมายถึง การเช่ือมงานท่ีมีลักษณะแนวเชื่อมรูปสามเหล่ียม คือแนวฟิลเล็ท (Fillet Weld) ในตาแหน่งท่าราบ ลักษณะงานเช่ือมที่ใช้อักษร F คือรอยต่อตัวที รอยต่อเกย และ รอยตอ่ มมุ

4 4.1.3.1 การเรียกช่ือตาแหน่งการเชอื่ มงานตอ่ ตัวที 1F 2F 3F 4F รปู ที่ 4.6 การเรียกชอื่ ตาแหน่งการเชื่อมงานตอ่ ตัวที 4.1.3.2 การเรียกชอื่ ตาแหน่งการเชื่อมงานแผ่นตอ่ ชน 1G 2G 3G 4G รูปที่ 4.7 การเรียกชื่อตาแหน่งการเชื่อมของงานแผ่นต่อชน

5 4.1.4 ตาแหน่งการเช่ือม ตามมาตรฐาน ISO 9609/1994 ปัจจุบันได้มีการกาหนดมาตรฐานเพื่อให้มีความเป็นสากลมากขึ้น นั่นคือ มาตรฐาน ISO 9609/1994 ซ่ึงแบ่งท่าเชื่อมออกเป็น 7 ท่าเช่ือม ตามลักษณะการวางช้ินงาน โดยได้คานึงถึงลักษณะ ของรอยต่อ ว่าเปน็ รอยต่อชนหรือรอยต่อมุม จะดูที่ว่าช้ินงานน้ันวางอยู่ในลักษณะใดเป็นสาคัญ และ มีการกาหนดอกั ษรย่อดงั นี้ 1. PA = กลุ่มงานเช่อื มทา่ ราบ 2. PB = กลุ่มงานเชอื่ มทา่ ราบกง่ึ ระดับ 3. PC = กลมุ่ งานเช่อื มทา่ ระดบั 4. PD = กลมุ่ งานเชือ่ มก่งึ ระดับกึ่งเหนือศีรษะ 5. PE = กลมุ่ งานเชอื่ มทา่ เหนอื ศีรษะ 6. PF = กลมุ่ งานเชื่อมท่าเหนือศรี ษะ 7. PG = กลุ่มงานเชือ่ มท่าต้งั เชอ่ื มลง การเรียกช่ือตาแหน่งการเช่ือมตามมาตรฐาน ISO มีหลักวิธีการเรียกโดยสังเกตมุมของลวด เชื่อมท่ีกระทาต่อช้ินงานเชื่อม โดยอ้างอิงกับมุมเส้นรอบวงกลม เช่น ตาแหน่ง PC ตาแหน่งลวดเช่ือม จะชี้ทางดา้ น 0 องศา นนั่ กค็ อื ตาแหน่งท่าระดับ 4.1.4.1 ตาแหน่งการเชอื่ มงานต่อตวั ที รูปท่ี 4.8 การเรียกชอ่ื ตาแหน่งการเชือ่ มงานตอ่ ตวั ที

6 4.1.4.2 ตาแหนง่ การเชอื่ มงานแผน่ ต่อชน รปู ที่ 4.9 การเรยี กชื่อตาแหน่งการเช่ือมของงานแผน่ ต่อชน ตารางที่ 4.1 เปรยี บเทียบตาแหนง่ การเชือ่ มระหวา่ ง มาตรฐาน AWS และ ISO สญั ลักษณ์ตาแหน่งการเชื่อม รูปภาพ AWS ISO ท่าเชอ่ื ม แนวเช่ือม แนวเชื่อมตอ่ รอยตอ่ ชน รอยตอ่ รอยตอ่ รอยต่อ ตอ่ แผน่ แบน ฉาก บากรอ่ ง ฉาก ชนบาก ฉาก ทา่ ราบ ร่อง (Fillet) (Fillet) (Flat) (Fillet) 1G 1F PA PA ท่าระดบั 2G 2F PC PB (Horizontal)

7 ตารางที่ 4.1 เปรยี บเทยี บตาแหนง่ การเช่ือมระหวา่ ง มาตรฐาน AWS และ ISO (ต่อ) สญั ลกั ษณต์ าแหนง่ การเชื่อม รปู ภาพ AWS ISO ท่าเชอ่ื ม รอยตอ่ ชน รอยตอ่ รอยต่อ รอยต่อ บากรอ่ ง ฉาก ชนบาก ฉาก แนวเชื่อม แนวเชื่อมตอ่ รอ่ ง (Fillet) ต่อแผ่นแบน ฉาก (Fillet) PF ขนึ้ PF ข้นึ (Fillet) PG ลง PG ลง ท่าตั้ง 3G 3F PE PD (Vertical) ทา่ เหนือ 4G 4F ศรี ษะ (Overhead )