Ons Eie - Aug-Sept 2019

AUGUSTUS/SEPTEMBER ‘19 | Jaargang 54 • 4 Werknemers 20 en wangedrag Ondergrondse Suurheid 29 - bestuur dit Syncroplant planter 44 - die nuwe Rovic

LEOCPT/ 322L/A Ons verstaan landbou omdat ons groei verstaan In ’n verhouding wat oor ’n halfeeu strek, het Total ’n deeglike begrip van die landbousektor opgebou. ’n Begrip wat ons inspireer om beter, meer kliëntgesentreerde oplossings te ontwikkel terwyl ons voortgaan om ons boere te ondersteun met die innoverende produkte en kundige advies wat hulle nodig het. 2 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

Aug/Sept 2019 Jaargang 54 • 4 Ons Eie word deur Suidwes Beleggings (Edms) INHOUDSOPGAWE 20 Beperk uitgegee. RUBRIEKE 26 Algemene kontaknommers vir Suidwes Groep Hoofkantoor: 018 581 1000 5 Op die Geestelike Akker 10 Ekonomiese voordele van kannabis Ons Eie word ses keer per jaar na al sy lede en ander 14 Klimaatverslag belangegroepe versprei. ARTIKELS Redakteur: Johan van Zyl 12 Wat jy moet weet oor E-posadres: [email protected] persoonlike belasting Selnommer: 084 504 3544 16 The Animal diseases Act – part 2 Grafiese Ontwerper: 20 Werknemers en wangedrag Edward Adendorff 22 Wat is in ‘n graanprys? E-posadres: [email protected] 26 Bemestingaanbevelings se Telefoonnommer: 018 581 1193 variasie en veranderlikheid Advertensiewerwing: 28 Belangrikheid van grondchemiese Ruth Schultz E-posadres: [email protected] regstellings Selnommer: 081 480 6413 29 Bestuur jou ondergrondse suurheid Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel NUUS word, word verskaf sonder enige waarborge hoegenaamd en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreeklikheid 8 Senior aanstellings by Suidwes ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan outeurs vry 32 Suidwes se vee-inligtingsdae om menings te lug, maar geen artikel verteenwoordig 36 Ons skole, ons trots noodwendig die mening van die uitgewer, die direksie of hoofbestuur van Suidwes Beleggings (Edms) Beperk LEEFSTYL nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te bring 14 Suidwes Boekrak aan enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. 38 Tuinkalender 40 Suidwes Plaaskombuis Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk, of enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë toestemming van die redakteur, is handelinge wat outeursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik kan maak. Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ‘n advertensie verminder nie. Kennisgewing: Betaal u maandrekening PRODUKNUUS 30 met ʼn EFT-oorplasing 18 Lente is hier! Geagte Suidwes-lid 24 Efekto Garden Gun 30 Suidwes se Laboratoriumdienste Suidwes versoek u vriendelik om nie voortaan u maandrekening met ʼn kredietkaart te vereffen nie, gerat tot u diens maar eerder ʼn EFT-oorplasing te doen. Kredietkaart- 39 Die beste voeding vir jou tuin betalings kos die maatskappy geweldig baie in terme 42 Verskillende kouters en hul kenmerke van bankkoste. Help ons om Suidwes te verbeter. 44 Die nuwe Rovic Syncroplant planter 45 Vee-nekbande vir gemoedsrus Bankbesonderhede vir die betaling 46 Agrifriend Gebruikte goedere van maandrekeninge: Kontak Suidwes vir die bankbesonderhede vir elke spesifieke bank by: 018 581 1000. www.suidwes.co.za 44 3 Aug | Sept ‘19

RUBRIEKE redakteursbrief die wipplank-tye waarin ons leef Soos wat ek deur Suidwes se argief blaai feit dat ons Suidwes-boere al vir geslagte en Terratek, Suidwes se landboukundige dien- om die 110-jaar artikel vir hierdie uitgawe geslagte aanhou boer, dat uitbreidings plaas- ste-afdeling gee weer waardevolle inligting neer te pen, kon ek nie help om agter te vind, dat meer hektare geplant word as in die rondom presisieboerdery en Agrifriend help kom hoe die geskiedenis homself oor en oor verlede, sê tog iets. Ons boere is aanhouers! jou om die regte bykomstighede vir jou imple- herhaal nie. Ek lees van moeilike ekonomiese Hulle gaan lê nie – al kom die grootste storms mente te kies. omstandighede, swaar skuldlas, erge droogtes, oor die vlaktes van die platteland... vloede en die verandering in tegnologie. Die lente is in die lug, en ons deel graag han- Ons dien ʼn groot God. ʼn God wat ons liefhet en dige wenke om jou tuin in ʼn lushof te omskep. So gepraat van moeilike ekonomiese tye – dit wat wil hê dat ons floreer. Dit is nie altyd mak- Vir die skoner geslag, het Annelien Pienaar was onlangs in die nuus dat Suid-Afrika se lik om die positiewe raak te sien nie, maar feit weer twee opwindende en maklike resepte wat werkloosheidsyfer deur die dak geskiet het. bly staan, ons kan steeds boer. Ons kan steeds die pad na ʼn man se hart sal vind. Die hoogste wat dit in die afgelope 11 jaar ons hande in die rooigrond druk en dit ruik. was. Dit kom op 29% van die totale bevolking Ons kan steeds ons diere versorg en saam met Ek hoop jy geniet hierdie uitgawe! te staan. Eskom het ook die afgelope maand bure om ʼn braaivleisvuur sit. Ons kinders kan vir groot nuus gesorg, met die aankondiging nog in skole wees en goeie onderrig ontvang. Mooi loop! van Z yl dat dié kragreus ʼn netto finansiële verlies van Ons kan steeds vir ons gesinne lief wees en vir R21 miljard gelei het. Dit is glo die hoogste hulle kos op die tafel sit. Dit gee mos hoop? Johan deur enige enkele maatskappy in Suid-Afrika. Dankie dat jy as boer ʼn behoefte het om te Hulle beskou die grootste probleem as die floreer. Dankie vir jou dryfkrag en harde werk! groot bedrae wat aan diesel bestee moes word om die ligte aan te hou. Die opwekking van In hierdie uitgawe van die Ons Eie, het ons elektrisiteit deur die gebruik van diesel, het ‘n weer heelwat interessante leesstof. Ek dink gat deur die finansies van dié elektrisiteitspro- sommer aan die artikel wat die ekonomiese dusent geboor. impak van die kommersialisering van dagga ondersoek. Maak seker jy lees die artikel oor Feit is, ʼn land se ekonomie, wat die land- Suidwes se landboukundige laboratoriums. Jy bousektor insluit, ry gereeld wipplank. Dit gaan kan nét daaruit baat! soms goed, en dit gaan ook soms sleg. Vir die Stuur jou brief vir ons Een van die maniere wat ons in plek stel om lesers van die Ons Eie die geleentheid bied om ook hul stempel in die tydskrif af te druk, is om ‘n brieweblad te begin. Lesers word uitgenooi om vir ons te skryf oor ‘n betrokke kwessie of onderwerp waarby mede-lesers sal baat vind. Ons sien uit om u brief in die Ons Eie te publiseer. Stuur briewe per e-pos na [email protected] 4AdresverAaungde|rSinegp-te‘1n9verspreiding-navrae kan geriwgwwwor.sduaidawn:eSsu.cnoe.lzlea by 018 581 1002 of [email protected].

RUBRIEKE Op die geestelike akker JOU GESINDHEID... deur Ds Jackie van Zyl, Ons kry egter ook mense met ‘n heel niemand geoordeel nie maar eerder hou met ‘n klomp negatiewe dinge, ander gesindheid. Hulle praat oor die mooi in sondaars raakgesien. dan kan ek dit verander! Ek kan deur NG Kerk, Leeudoringstad negatiewe dinge, lees negatiewe dinge, God se Woord en Gees my gedagtes dink oor negatiewe dinge, en hou hulle Soek ek en jy regtig die mooi in die vernuwe om eerder die lig as die Ek het ‘n vriendin wat op die besig met ander mense se negatiwiteit. lewe, sien ons die goeie dinge raak duisternis raak te sien, en eerder op donkerste, blouste Maandag in moeilike tye, en beïnvloed ons die goeie te fokus as op die slegte. altyd iets wonderlik sal sê Twee mense kan in presies ander mense op ʼn positiewe wyse? oor die week wat voorlê se goue dieselfde omstandighede wees. My positiewe ingesteldheid is ook geleenthede en hoe sy daarna Die een sal iets negatiefs daarin Hoor wat sê Filippense 2:14 ‘n getuienis van die geloof en hoop uitsien om te sien wat elke oomblik sien en daarop fokus, en die “Doen alles sonder kla of teëpraat.” en krag wat in my leef, en dus is dit van die week sal inhou. ander een sal iets positiefs soek belangrik dat mense iets van God in en eerder daarop fokus. Sjoe! Is bogenoemde ‘n beskrywing my gesindheid sien. Wanneer alles My pa het weer altyd gesê dat van my gesindheid? Moet ek dalk ‘n donker en moeilik lyk, maar ek soek die wanneer ‘n voëltjie op jou kop mis, Filippense 2:5 “Dieselfde gesindheid verandering in my gesindheid maak? positiewe en konsentreer op die goeie, dan moet jy dankbaar wees, want dit moet in julle wees wat daar ook in sal mense my geloof in God raaksien. kon ‘n koei gewees het. Christus Jesus was.” Die goeie nuus is gelukkig dat dit al oor en oor bewys is dat ‘n bepaalde Kom ons probeer om ‘n positiewe Gesindheid – dit is ons Jesus was nederig, Hy het nooit gesindheid aangeleer of ontwikkel gesindheid aan te leer en daarmee ingesteldheid teenoor die lewe. Ons moed verloor nie, Hy het altyd gedoen kan word. Dus, as ek weet dat ek ook ander mense se lewens positief kry mense wat selfs in moeilikste wat reg en regverdig was en Hy het my gedagtes en my mond besig te beïnvloed! omstandighede iets positiefs sal sê. Hierdie mense kies om in alles op die goeie te fokus en om hulleself besig te hou met positiewe dinge. KONTAKBLOK: Suidwes Handelstakke: Bloemhof Kingswood 053 433 2141 Bamboesspruit Leeudoringstad 018 581 3301 Bloemhof 018 571 0182 Onderdele 053 433 0274 Makwassie 018 065 0014 Boshof 053 433 1348 Migdol 053 965 0730 Bothaville 053 541 0050 Christiana Schweixer-Reneke 053 963 1041 Bultfontein 056 515 4576 Strydpoort 018 065 0012 Christiana 051 853 1747 Onderdele 053 441 2235 Vryburg 053 927 2264 Delmas 053 441 3302 Wolmaransstad 018 596 1300 Hertzogville 013 665 0500 Hertzogville Hoopstad 053 421 9008 Leeudoringstad 053 444 1907 Onderdele 053 421 9218 Louwna 018 581 2022 Makwassie 053 970 4007 Hoopstad Migdol 018 597 4104 Reivilo 053 965 0610 Onderdele 053 444 1419 Schweizer-Reneke 053 953 0233 Stella 053 963 1294 Werkswinkel 053 444 1312 Tosca 053 983 0025 Vryburg 053 933 0012 Migdol Africum: Wesselsbron 053 927 2218 Commodities Wolmaransstad 057 899 2137 Onderdele 053 965 0608 Logistics 018 581 1000 018 596 1076 Mills 018 581 1000 Schweizer-Reneke 018 596 1065 Onderdele 053 963 1316 Werkswinkel 053 963 2200 Stella Terratek, Raddix, Nvirotek & Wynland: Onderdele 053 983 0194 Terratek 018 581 1000 Vryburg Raddix 018 468 8660 Onderdele 053 927 4033 Nvirotek 012 252 7588 Werkswinkel 053 927 4033 Wynland 021 873 3514 Wesselsbron Onderdele 057 899 1977 AgriCapital Hooftakke: Bethlehem Suidwes Meganisasietakke: 056 515 4576 Graan Silo’s: 053 964 0620 Bothaville 058 303 1363 Bothaville 056 515 4576 Amalia 018 571 0261 Christiana 056 515 1094 Onderdele Bamboesspruit 053 433 1002 Delmas 053 441 2232 Werkswinkel 018 596 1098 Bloemhof 053 441 2211 Hoopstad 013 665 0500 Wolmaransstad 018 596 2212 Christiana 018 065 0013 Lichtenburg 053 444 1023 Onderdele Hallatshope 053 421 9158 Schweizer-Reneke 018 632 0730 Werkswinkel 018 581 2066 Hertzogville 053 444 1012 Vryburg 053 963 2145 Leeudoringstad Hoopstad 053 989 0005 Wesselsbron 053 927 5681 Onderdele Kameel Leeudoringstad 057 899 1381 018 581 1072 www.suidwes.co.za Aug | Sept ‘19 5

ARTIKELS 1909 - 2019 Suidwes Landbou vier vanjaar sy is vir die bemarking van mieliemeel aan- kwaliteitstandaarde te verhoog ten einde 110de bestaansjaar. Om 110 jaar vaar. Die eerste trekkervloottransaksies ’n beter diens aan die lede te lewer. te bestaan is ‘n geweldige mylpaal het ook in 1969 plaasgevind. vir enige organisasie. Ons gaan in elke In 1984 het Suidwes het sy 75ste uitgawe van die Ons Eie vir u ‘n oorsig oor 1970/1971 is as swaar jare aan geteken: bestaansjaar gevier. Die Hoofkantoor die geskiedenis en grootste mylpale van Droogte en knel lende ekonomiese toe- se aangeboude vleuels is in gebruik Suidwes gee. Nie net is die geskiedenis in- stande, tesame met kostestygings, is as geneem. Met die oog op verandering in teressant nie, maar dit gee ook ‘n bepaalde aktuele probleme geïdentifiseer. Net 50% strategie, volg die herstrukturering van oorsig oor die belangrikheid en kultuur van van die normale oes het gerealiseer. die Koöperasie: Die vorige ses afdelings die organisasie. is in drie divisies opgedeel en die drie In 1973 is voorraadbeheer gemeganiseer adjunk-hoofbestuurders het saam met In die vroeë sestigerjare het die onder- en is ’n spesiale poging aangewend om die hoofbestuurder die topbestuur van neming geweldige finansiële probleme koste in bedwang te hou nadat verkope die Koöperasie gevorm. ervaar – soveel so dat die Hoofbestuur van trekkers en implemente bykans tot stil- der wat in 1962 aan gestel is, dr AG du stand gekom het. Boere van Modderrivier en Vir die eerste keer is ook van tweekanaal Toit, slegs twee jaar tyd gegun is om Rietrivier het wynkwota toekennings gekry, bemarking gepraat. Die Handelsdepar- die besigheid reg te ruk, anders sou wat nuwe behoeftes laat ontstaan het. tement is gedesentraliseer in vier streke Landbank die deure van die onderneming met streeksbestuurders vir elke streek, moes sluit. Die probleme het gespruit Na ’n rekordoes in 1972 was daar in 1973 om ondersteunende dienste aan pro- uit swak voorraadhouding (en diefstal), weer ’n swak oes en het die probleem van dusente te verbeter. Die streke het soos swak bergingsfasiliteite vir graan (en koste stygings, soos in 1970, weer voorge- volg daaruit gesien: gevolglike verrotting) en versending kom. 1974 se oes is as die grootste in die (swak gehalte sakke). Ledeskuld was ook Koöperasie se geskiedenis tot op daardie • Vryburg (hoofsaaklik veeboerdery met ’n ernstige probleem, wat deur middel van stadium aangeteken – losmaatfasiliteite sterk saaifaktor). ’n nuwe kredietbeleid aan gespreek is. Hier- is met 140% benut. 770 213 metrieke ton die probleme het aan die organisasie ’n mielies en graansorghum is in losmaat • Schweizer-Reneke en Wolmaransstad swak naam en beeld na buite gegee. Dit ingeneem. (oorwegend somergewasproduksie). het al gaande verbeter en in 1973 – met Doktor du Toit se uittrede – was daar 21 In 1977 is met die opleiding van trekkerop- • Bloemhof, Hoopstad, Christiana en Hert- nuwe handelstak geboue – almal uit eie erateurs begin. In 1978/1979 is die eerste zogville (somer- en winter gewasverbouing). fondse gefinansier. hoofraamrekenaar, wat ’n kleiner geheue (vermoë) as die hedendaagse persoonlike • Boshof, Kimberley, Modderrivier, Barkly-Wes Die eerste spoorwegsilo’s is in 1964 te rekenaar gehad het, aangekoop en is dit in en Warrenton (’n ekstensiewe veestreek met Leeudoringstad en Makwassie opgerig – “Assembler” geprogrammeer. die twee besproeiingsgebiede). hulle het egter beperkte kapasiteit gehad en die suiers is aangedryf deur masjiene Die werkswinkels is in 1979 na 12 Landbou beleef ’n geweldige krisis in wat reeds hul beste dae geken het. Dit was vermeerder en in 1980/1981 is met die 1985 en baie boere staan voor die keuse dus net ’n tydelike maatreël. opleiding van vakmanne begin, omdat die van of hulle voortgaan of nie as gevolg werkswinkels oorval is met werk. van die grootste droogte sedert die Groot In Desember 1964 is die idee van ’n eie Depressie, ’n geweldige hoë inflasiekoers tydskrif aan geneem, ’n kompetisie is In 1981/1982 is weer ’n rekord oes aangete- wat reeds vir ’n paar jaar aangehou het, uitgeskryf om ʼn naam vir die tydskrif te ken. ’n Omset van R94 934 819 is behaal en geweldige kostestygings vir landbou, die kies en Ons Eie is vir die eerste keer ge- ’n totaal van 1 610 075 metrieke ton graan is duurste brandstof, sowel as die hoogste publiseer. In Junie 1965 is ’n omsetbonus in geneem. In dieselfde tyd is COBOL CICS rentekoerse en grootste skuldlas vir boere, uit die besparings aan lede betaalbaar in die Rekenaarafdeling in gebruik geneem tot op daardie datum. verklaar (die eerste in die geskiedenis van en is terminale aan die hoofraam gekoppel die onderneming). om data-invoere te doen. In daardie jaar het produsente ook die verpoeling van vleispryse wat deur die 1968 is as ’n rekordjaar aangeteken - die Tot in die vroeë tagtigerjare is van toon- Vleisraad voorgestel is, verwerp. reserwe fondse het tot R2 872 563 (van bankdiens gebruik gemaak. In 1982 is R244 835 in 1958) gegroei. ’n Nuwe meule self bediening egter uitgebrei. Die eerste In 1986 neem sanksies teen Suid-Afrika met die naam Westra Meule is in 1969 te kwaliteitsirkel in Suidwes is op 24 Februa- geweldig toe. In November is begin om van Christiana geopen. Die handelsnaam “Westra” rie 1983 begin om prosesse te verbeter en polipropileensakke in stede van juutsakke, 6 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS waarvan die Republiek van die buiteland afhanklik was, gebruik te maak. In 1987 is Katoen op versoek van die lede Hoofkantoor & takwinkel in Leeudoringstad, 1959. by die silo’s ontvang. Aan die einde van 1987 is tot 29% verhoging in vervoer- tariewe afgekondig. Suidwes-boere beleef ’n geweldige droogte in 1987/1988 – soveel so dat ’n ramptoestand af gekondig is en hulp deur die Departement van Land- bou aan die boere verleen moes word. Die eerste AS400-stelsel is vir meer akkurate en moderne rekordhouding aangekoop (personeel het op terminale gewerk). ’n Vloed het aan die begin van 1988 in die Noord-Kaap voorgekom, wat groot skade aan veral wingerde aangerig het. Suid- wes-personeel het ook tot die rampfonds vir die boere bygedra. In ander dele is weer erge droogtes ervaar – wat alles tot boere se skuldlas bygedra het. Vanaf 8 April moes alle mielie- en bokwietprodusente wat hul produk nie vir eie gebruik produseer nie, ingevolge ’n regeringskennisgewing by die Mielieraad registreer. Lees in die volgende Ons Eie ʼn verdere terugblik oor die 110-jaar van Suidwes as organisasie in Suid-Afrikaanse landbou. Hertzogville Silo in wording. Leeudoringstad Silo in wording. Herinnering Neem asb kennis: Junie Vanaf 1 Junie 2019 word `n fooi van R60 teen u rekening Aug | Sept ‘19 7 gehef om u maandstate te druk en per pos na u te versend. Indien u verkies om nie meer u maandstate per pos te ontvang nie, stuur asb u lidnommer en e-posadres aan [email protected]. By versuim hiervan sal die R60- maandstaatversendings- fooi outomaties gehef word. Maandstate sal steeds gratis per e-pos versend word en u ontvang steeds daagliks sms’e en fakture van u aankope. www.suidwes.co.za

NUUS Senior aanstellings by Suidwes Landbou Groep Hoof Finansiële Beampte: sedert 2004 reeds betrokke in die graan- Operasionele Hoof vir Suidwes Me Debbie Bester bedryf. Hy het blootstelling gekry aan alle Handel en Meganisasie (Agrifriend): fasette van bemarking, verkryging en Mnr Willie Wiggett Me Debbie Bester is opberging en het die laaste paar jaar aangestel as Groep senior bestuursposisies beklee by verskeie Voortspruitend uit die same- Hoof Finansiële landboubesighede. voeging van die bestaande Beampte van Suidwes Handel en Meganisasie Landbou. Schulenburg beskik oor ‘n B.Com Hon- (Agrifriend) Divisies van neursgraad in Landbou Ekonomie (UP). Mnr Suidwes Landbou, is Mnr Me Bester het aanvanklik Schulenburg het op 8 Julie 2019 diens aanvaar. Willie Wiggett aangestel haar loopbaan begin by as Operasionele Hoof vir PwC in 2005 waarna sy Bestuurder: Strategie en Projekte: die Suidwes Handel en in 2013 aangestel is as Assistent Groep Mnr Frans du Preez Meganisasie Divisie. Finansiële Bestuurder en in 2014 bevorder tot Groep Finansiële Bestuurder. In 2018 is Mnr Frans du Preez is pas Mnr Wiggett was voorheen werksaam by Bester aangestel as waarnemende Groep as Suidwes se Bestuurder: Senwes en GWK en het reeds in 2018 by Hoof Finansiële Beampte. “Gedurende die Strategie en Projekte aan- Suidwes Landbou aangesluit as Bestuurder: laaste ses maande het me Bester reeds ‘n gestel. Hy het ʼn tersiêre Besigheidontwikkeling. Hy het sedert April groot bydrae gemaak in strategiese besluit- agtergrond in Politieke 2019 waargeneem as Hoof Uitvoerende neming, asook finansiële vooruitskatting Wetenskap en beklee Beampte van die Handelsdivisie. en begrotingsbestuur vir die maatskappy,” ook ʼn Honneursgraad in sê van Schalkwyk, Suidwes Groep Hoof Staatsleer. Mnr Wiggett sal aan Mnr Pieter van Zyl, Uitvoerende Beampte. Hoof Uitvoerende Beampte van Suidwes Mnr du Preez het vir Suidwes sedert Junie Handel en Meganisasie (Agrifriend) rap- Bester is ‘n Geoktrooieerde Rekenmeester 2017 as konsultant bygestaan met onder- porteer en funksioneer as tweede in beheer. en het reeds vir ses maande in die pos meer die ontwikkeling van dorpstrategieë waargeneem. Sy sê sy is baie opgewonde en lede voetspoorlyste per dorp. Sedert 1 Sy aanstelling was van Maandag 5 Augustus oor die nuwe geleentheid en sien daarna Julie is hy permanent aangestel as Bestuur- 2019 van krag. uit om onder leiding van dr van Schalkwyk, der: Strategie en Projekte. die korporatiewe finansiële bestuur by Samesmelting van Suidwes Handel en Suidwes tot nuwe hoogtes te neem. Hy het vir 16 jaar verskeie bestuursposisies Suidwes Meganisasie (Agrifriend) by die Noordwes-Universiteit beklee en Hoof Uitvoerende Beampte van AgriCapital was as die Direkteur in die kantoor van die Die Suidwes Direksie het en Terratek: Dr Flippie Cloete Visekanselier, ondermeer verantwoordelik vir onlangs die besluit ge- die institusionele beplanning van die NWU. neem om die bestaande Dr Flippie Cloete is aan- Hy was ook Kampusregistrateur wat die Handel- en Meganisasie gestel as die nuwe Hoof studente se lewenssiklus in terme van reëls, divisies van Suidwes Uitvoerende Beampte prosesse, beleide en stelsels bestuur het. Landbou saam te voeg van AgriCapital/Finan- en as een divisie te laat siering. Hoof Uitvoerende Beampte van Raddix: funksioneer. Mnr Bertus Kruger Dr Cloete was sedert 2004 Volgens Mnr Hansie Viljoen (Voorsitter: verbonde aan die Universi- Mnr Bertus Kruger is aan- Suidwes Direksie), bied die samesmelting teit van die Vrystaat, asook gestel as die nuwe Hoof groter operasionele effektiwiteit, geleentheid die Noordwes-Universiteit. Gedurende 2017 Uitvoerende Beampte van vir spesialisering en verbeterde dissipline, is dr Cloete aangestel as Bestuurder: Ter- Suidwes se versekering- kontrole en noulettendheid, wat deur middel ratek by Suidwes Landbou. Hy beskik oor safdeling, Raddix. van ‘n matriksmodel bestuur sal word. ‘n PhD-graad in Landbou Ekonomie (UVS). As plaasseun het Ber- Mnr Pieter van Zyl, die huidige Hoof Uit- Volgens dr Herman van Schalkwyk is dr tus in Sannieshof sy voerende Beampte van Suidwes Meganisasie Cloete se kundigheid in landbou-ekonomie, skoolloopbaan voltooi (Agrifriend), sal aan die hoof staan van die ge- asook sy kennis van landbou-finansiering, en sy B.Sc. Agric (Hons) en MBA-grade kombineerde Handel- & Meganisasie divisie. ‘n groot voordeel vir die maatskappy. aan Kovsies behaal. Bertus was sedert 1994 ‘n senior landboukundige en later “Met die bekwame en kundige personeel, Cloete het reeds sedert November 2018 ‘n besproeiingspesialis in die Wes-Kaap. asook effektiewe bestuurstelsels, het ek waargeneem as Hoof Uitvoerende Be- Sedert 2002 het hy betrokke geraak in geen twyfel dat die samesmelting tot beter ampte van AgriCapital. die versekerings- wese as senior land- dienslewering en groter tevredenheid by bou-onderskrywer en later in meer senior kliënte en aandeelhouers sal lei nie,” sê Hoof Uitvoerende Beampte van Graan: bestuursposisies by verskeie verseker- Dr Herman van Schalkwyk (Groep Hoof Mnr Nic Schulenburg ingshuise, naamlik ARS en later Santam, Uitvoerende Beampte, Suidwes Landbou). ABSA, AgriSeker, Marsh en Old Mutual. Mnr Nic Schulenburg is Die samesmelting was van Maandag 05 aangestel as die nuwe Hoof Bertus het ‘n passie vir die landbou, boere Augustus 2019 van krag. Uitvoerende Beampte van en omvattende oesversekering en spesiali- Graan. seer in parametriese- of indeksversekering. Hy het ook op internasionale vlak as spreker Mnr Schulenburg het aan- opgetree en praat met gesag oor die vanklik sy loopbaan begin unieke versekeringsuitdagings wat Afrika as Landbou-ekonoom anders maak as die res van die wêreld. in die bankwese en is 8 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za Aug | Sept ‘19 9

RUBRIEKE GROOT dit in Asië opgespoor is en later na ander is tussentydse regulasies totdat die Parle- EKONOMIESE wêrelddele versprei is. ment ‘n permanente raamwerk daargestel VOORDELE VAN het. Die riglyne maak voorsiening vir wet- KANNABIS- Lande wat kannabis gedekriminaliseer gewende maatreëls wat nie net kannabis WETTIGING het en dit in die ekonomie en die gesond- dekriminaliseer nie, maar die weg na heidsektor bekendgestel het, kon tot ʼn kommersialisering baan. deur Wandile Sihlobo, hoof-ekonoom van groot mate die negatiewe persepsies Agbiz, en Professor Mzukisi Qobo, Wits wat met dagga verband hou, hokslaan. Kannabis kan ‘n katalisator wees vir die Besigheidskool Daar is ‘n behoefte om die ekstremiteite herlewing van landelike gemeenskappe van ontspanningsgebruik te skei van die wat ekonomies gemarginaliseer en uit- Marihuana, kannabis, dagga, pot, mediese en ekonomiese voordele van kan- gesluit is van die landbouwaardekettings, Durban poison, ganja, mbanje, nabis, wat ‘n groot aantal mense kan help. sowel as geleenthede vir kanna-toerisme, insangu, umya – noem dit wat jy veral in die Oos-Kaap, KwaZulu-Natal en wil, maar kannabis is van plan om in die In lande waar kannabis gedekriminaliseer Limpopo. As Suid-Afrika langer wag, kan afsienbare toekoms ‘n groot industrie te is, is dit handig om die pyn wat met dit in die toekoms ‘n mededingende nadeel word. Kannabis is nou in meer as 50 lande rumatiek, Parkinson-siekte, Alzheimer van dié laatkommer inhou. ter wêreld gedekriminaliseer, terwyl ander en kanker verband hou, binne ‘n gesonde vinnig hierby aansluit. regulatoriese gesondheidsregime te verlig. Suid-Afrika het steeds ‘n geleentheid om ‘n mededingende voordeel in dié sektor op te Kanada was een van die voorste lande Op ekonomiese gebied is daar voordelige bou, ondanks die feit dat lande soos Lesotho in die ontwikkeling van dié sektor, met industriële gebruike van kannabis wat met tot dusver nog die grootste voordeel hieruit voorrade soos Canopy Growth, Aurora brandstof en tekstiel verband hou. In die trek. Lesotho bou sy kannabis-ekonomie op Kannabis en Aphria wat aandag trek. Baie deelstaat Kalifornië is die waarde van die kan- grond van goedkoop, ʼn wateroorvloed, relatief Kanadese ondernemers en beleggers nabisbedryf in 2017 op $3 miljard geraam. bekostigbare elektrisiteit en voordelige stroom na Lesotho en sommige wag vir Colorado en Florida het dit vir meer as $1 mil- hoogte bo seespieël wat die koste verbonde die vloedhekke van hierdie nuwe rykdom jard gewaardeer. In dieselfde jaar, het Kanada aan plaagbestuur verlaag en sodoende die oor die hele kontinent. Green Fund beraam meer as $5 miljard aan kannabis spandeer vir land as ‘n verskaffer van ‘n verskeidenheid dat die wêreldwye kannabismark $150 mediese en nie-mediese doeleindes. van organiese cannabis posisioneer. miljard werd is en die voorspelling van Barclays plaas die waarde van die sektor Tuis is die stad Kaapstad besig om grond SA se mededingende voordeel kan gebou teen $272 miljard teen 2028. vir mediese kannabis te bevry, wat hopelik word op grond van ‘n duidelike en voor- onbenutte ekonomiese geleenthede oop- spelbare regulatoriese raamwerk; ‘n oop Afgesien van Lesotho, wat die eerste in maak. Dit is nadat die Parlement ‘n wetge- beleggingsregime; sterk navorsings- en Afrika was om kannabis te dekriminaliseer, wende raamwerk uitgevaardig het, soos dit ontwikkelingsondersteuning; kennisnetwerke is Afrika-lande soos Botswana, Swaziland, deur die Zondo-uitspraak in 2018 vereis het. wat universiteitsnavorsers, sentrums vir Zimbabwe en Uganda in verskillende stadi- uitnemendheid en ander rolspelers in die ums van die implementering van hul lisen- Dit is wel die moeite werd om te beklemtoon bedryf bymekaarbring; kwaliteit van die siëringsregime om beleggings na die sektor dat dié uitspraak dit nie wettig maak om produk en standaarde; en laekoste-lisen- te lok. Suid-Afrika was in ʼn agterstand. kannabis te kommersialiseer nie, maar dat siëringsregime. dit bloot die gebruik daarvan in jou private Die stigma wat met dié plant verband hou, ruimte, dekriminaliseer. Dit skep egter groot Die onmiddellike taak moet wees om kan- is een van die faktore wat die aanpassing geleenthede wat politici beslis moet onder- nabis as ‘n landbougewas te klassifiseer, in die kannabisbedryf in Suid-Afrika soek. Daar is anekdotiese bewyse in plekke nie “weed” nie, wat die stigma daarvan vertraag. Die klem val op die gebruik vir soos Lusikisiki, Flagstaff en Libode in die versterk. Meer navorsing en gegewens ontspanning en vir die medisyne-industrie, Oos-Kaap, en dele van Kwa-Zulu Natal en sal nodig wees om addisionele voordele met die oog op die medisinale voordele Limpopo provinsies waar hierdie gewas in die van kannabis te openbaar, sowel as om ‘n daarvan. Baie min mense besef dat skadu van die wet verbou is. Onwettigheid het beter begrip te kry vir streke wat kannabis hierdie plant al 12 000 jaar bestaan en dat hul ekonomiese welvaart belemmer. doeltreffender kan verbou. Suid-Afrika het die Zondo-uitspraak traag Die kannabis-sektor beloof om die nuwe benut om ‘n duidelike beleidsraamwerk weg te wees vir groei en werkskepping in te bewerkstellig wat die ekonomiese Suid-Afrika en hoe gouer ‘n voorspelbare gebruike van cannabis kan kataliseer. beleid en wetgewende raamwerk uitgevaar- Intussen is daar ‘n stel riglyne wat deur dig word, hoe beter vir die land se ekonomie. die Medisynebeheerraad uitgereik is. Dit 10 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

Voedingskedulering™ belyn met plant- ontwikkeling. Mielie OEMFF® B16 BLOMSTAD T MIODPDBEELMVEEG KynoPlus® en Voedingsondersteuning IEF,T VOO KynoPlus®-mengsel gedurende stuifmeelstort, VMRO Verbeterde voeding bestuiwing en bevrugting. ETSATTIIENF,GEËEVTEPGLEATNAT wanneer die mielieplant IUM dit die nodigste het. KynoPlus®-mengsels Foli-Grande® of Mielie OEMFF® Foli-Plus® ’n Blaarvoeding om die effektiwiteit van die Voedingsondersteuning mielieplant te verbeter. om graanvul te verbeter. KynoPlus® KynoPop® R PLANT Verhoog beskikbare Vinnige begin en PRsEt-iPksLtAoNf iTn die grond. MIELIES KynoPlus®-mengsels sterk saailinge. Plaas stikstof, fosfaat en kalium in die grond. KynoPlus® - NPKS plantermengsel Ondersteun potensiaal in die mielieplant. Praat met ons oor hoe jy die Voedingskedulering™ Farmisco (Edms) Bpk. h/a Kynoch Fertilizer Reg. No. 2009/009254/07 uppe marketing A20075/OE in jou gewasbestuurprogram kan implementeer. KynoPlus® is geregistreer as kunsmis groep 1 – Reg. No: K8024, 011 317 2000 | [email protected] KynoPop® Reg. No: K9101, Mielie OEMFF® Reg. No: K8702, Foli-Plus® Reg. No: K9397 en Foli-Grande® Reg. No: K8045 Met Kynoch se innoverende en pasmaak-produkte, kan jy bemesting (Alle produkte is geregistreer onder Wet 36 van 1947) volgens jou mielieplante se behoeftes en groeistadiums toedien. So verseker Kynoch dat jou mielieplante kry wat hulle nodig het, Don’t just innovate, #KynoVate. 11 wanneer hul dit die nodigste het. @KynochFertilizer Kynoch – verbeterde doeltreffendheid deur innovasie. www.kynoch.co.za www.suidwes.co.za Aug | Sept ‘19

ARTIKELS Persoonlike Belasting in 2019 – wat jy als moet weet deur Sagrys Klopper, Menslike Hulpbronne van net een werkgewer ontvang het, hoef --Jou mediese fonds-sertifikaat; jy tegnies nie ’n opgawe in te dien nie. (Dié Die persoonlike belastingseisoen bedrag was voorheen R350 000 per jaar.); --Jou IT3b/IT3c, wat jou beleggings wys; vir 2019 het pas afgeskop en dit is oudergewoonte weer tyd om jou • Afgesien daarvan dat jou bron van inkom- --Jou uittreeannuïteite-sertifikaat; (oftewel skoenboks vol strokies nader te trek om ste van net een werkgewer afkomstig ’n PBO) as jy enige skenkings gemaak het; jou opgawe betyds te kan indien. Die moet wees, moet jy ook geen bykomende Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) belastingverwante aftrekkings soos --’n Joernaal van al jou reis- en ander moedig Suid-Afrikaners vanjaar opnuut mediese uitgawes of bydraes tot uittree- werksuitgawes; aan om van sy digitale platforms gebruik annuïteite en/of reisuitgawes hê nie; te maak en opgawes elektronies in te • Ten laaste, wees eerlik in jou opgawe en dien. Daar is twee digitale opsies vir • As jy enige bykomende inkomste (soos moet nie probeer om met belasting te kul belastingbetalers, eFiling en die SAID se byvoorbeeld deur ’n eiendom te verhuur nie. Daar is streng maatreëls om enige selfoon-toepassing (app). Andersins, kan of koekies by die weeklikse kerkbasaar te korrupsie op te spoor. daar ook na ’n SAID-kantoor gegaan word verkoop), of ’n kapitaalwins van meer as waar opgawes op die tradisionele manier R40 000 gedurende die jaar verdien het, Dit is baie belangrik om dit duidelik te ingedien kan word. moet jy wel ’n opgawe indien; stel dat belastingbetalers wat enige ad- disionele inkomste verdien, diegene wat Hier is die tien belangrikste dinge (en • Alle Suid-Afrikaners wat meer as R79 000 moontlik ’n tweede werkgewer het, dié wat veranderinge) waarvan jy moet kennis per jaar verdien, moet lopende belasting, byvoordele of toelaes en/of ’n inkomste uit neem oor 2019 se belastingseisoen: oftewel PAYE, betaal. Net omdat jy nie ’n beleggings verdien, wel steeds ’n opgawe • Die belastingseisoen begin op 1 Julie en opgawe hoef in te dien nie, beteken nie moet indien, selfs al verdien hulle minder jy is hiervan kwytgeskeld nie. Dit beteken as R500 000 per jaar. Belastingbetalers sluit op 4 Desember vir alle belastingbeta- bloot jou werkgewer het reeds maan- moet dus deeglik bewus wees van wat lers wat hul opgawes elektronies op die deliks jou belastinglas van jou salaris hul verantwoordelikheid is voordat hulle SAID se eFiling-diens of met die app indien; verhaal en aan die SAID oorbetaal; opgawes indien of nie. • Voorlopige belastingbetalers het tot 31 • As jy van die SAID se digitale kanale wil Belas sal jy belas word Januarie 2020 om opgawes deur een van gebruik maak, sal jy jou vir eFiling moet Die belastingdiens, Tax Tim, sê belasting- die digitale kanale in te dien; registreer. As jy reeds geregistreer is, sal betalers moet ook nie die vergunning om jy jou aanmeldnaam en wagwoord moet nié ’n opgawe in te dien, verwar met die perk • As jy nie van die digitale metodes gebruik onthou om die proses te begin; oor of jy enigsins belasting moet betaal of maak nie, het jy tot 31 Oktober 2019 om nie. Suid-Afrikaners wat minder as R79 000 jou opgawes by jou naaste SAID-tak in te • Van die meer algemene dokumente wat per jaar verdien, word van belasting vryge- dien. Dit geld vir gewone en voorlopige van jou gevra kan word, sluit in: stel. Dit is spesifiek die lopende betaalstelsel belastingbetalers; (LBS, of in Engels, PAYE). --Jou IRP5-vorm van jou werkgewer (jou • As jy minder as R500 000 per jaar (dus werkgewer verskaf dit gewoonlik namens nagenoeg R41 667 per maand voor aftrek- jou aan die inkomstediens); kings, mits jy nie ’n jaarlikse bonus kry nie) 12 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

Konvensioneel Clearfield® Plus Hoë-Oleïensuur PAN 7158HO PAN 7100 PAN 7102CLP PAN 7057 PAN 7156CLP PAN 7080 PAN 7160CLP www.suidwes.co.za TM 13Aug | Sept ‘19

LEEFSTYL Die Suidwes Boekrak stel nuwe titels aan boeke vir jong volwassenes, sowel as wat daardie eerste dag in die wingerd haar hand ons lesers bekend en lesers kan met prenteboeke en massamark kinderboeke na hom uitgesteek het, kan hom help nie. elke uitgawe ʼn titel wen. NB Uitgewers is en woordeboeke. ons boeke-vennoot en is die trotse verskaffer En dan met die uitbreek van die Tweede Wêrel- van die boeke wat tydens elke uitgawe van Die kind uit die wingerd doorlog, verander alles. Vir sommige beteken dit Ons Eie kortliks bespreek sal word. die einde. Vir ander maak dit deure oop. Helene de Kock NB Uitgewers publiseer onder sewe hoof- In die herfs van 1918 kom ’n driejarige uit ‘ngelukkige leser staan die kans drukname: Tafelberg, Human & Rosseau, Vredenhoek se wingerd die Erasmus-familie se om die bogenoemde titel te wen. Queillerie, Pharos, Kwela, Best Books en binnekring ingestap. Die kind kan nie sê waar hy Lux Verbi. Afrikaanse liefdesverhale word vandaan kom nie. En dié wat weet, wil nie praat Stuur gerus jou naam, van, kontak- onder die drukname Jasmyn, Melodie, nie. Altyddeur smag Laurens Erasmus om te besonderhede en adres na Satyn, Hartklop en Mirre gepubliseer. weet wie hy werklik is. Nie eens die buurdogter, [email protected] NB Uitgewers is die grootste plaaslike algemene uitgewery in die Suid-Afrikaanse om moontlik een van die boeke te wen. boekemark en is die markleier in volwasse fiksie, kinder- en jeugboeke en nie-fiksie, Vorige wenners: van liefdesverhale tot treffende politieke onthullings en biografieë, van kookboeke, Maryna Swart, Wolmaransstad gesondheid en tuinmaak en humor tot Monica Simmons, Tosca Elanie Kamffer, Delareyville Baie geluk! Kontak Deon Badenhorst by: 082 881 7461 of [email protected] Klimaatverslag: Augustus 2019 deur Esmond Coen, Bestuurder: Terratek leidelike afname en bereik ‘n draaipunt seisoen kan ons ‘n normale seisoen ver- teen Januarie 2020. Die moontlikheid wag. Modelvoorspellings wat gedurende Oorsig: Die El Niño-toestande vir El Niño-toestande is redelik laag vir die winter gemaak word, is egter minder het verander na ENSO-neutrale die vooruitskatting periode en toon min akkuraat teenoor die res van die jaar, toestande wat waarskynlik sal vertikale verandering in Grafiek 1. Die dus is onsekerheid vlak hoog en hierdie voortduur gedurende die 2019/20 somer- waarskynlikheid vir die ontwikkeling van uitkoms kan maklik verander. seisoen(50-55% moontlikheid). La Niña toestande is baie laag en die vooruitsig daarvan bly laag. Indien die Met erkenning aan: NOAA en CPC/IRI Die waarskynlikheid van die ordegrootte vooruitsigte voorduur vir die 2019/20 van die voorkoms van La Niña-, El Niño- en Neutrale-toestande oor tyd vanaf Augustus La Niña Aug 2019 Neutraal Aug 2019 El Niño Aug 2019 2019 tot April 2020, word aangedui in La Niña Jul 2019 Neutraal Jul 2019 El Niño Jul 2019 Grafiek 1. Die El Niño-toestande moont- likheid het verder verswak gedurende 100% Augustus 2019 vanaf die vooruitskatting van Julie 2019 en toon steeds ‘n afwaardse 90% neiging soos aangedui in Grafiek 1 se soliede rooi stawe. Die vooruitskatting vir 80% die verskillende moontlikhede van El Niño-/ Suidelike Ossillasie-toestande (ENSO) van 70% Julie 2019 word met die rooi stippel lyn in Grafiek 1 aangedui. Dit wys daarop dat die 60% voorkoms/ontwikkeling van die El Niño-toe- stande (soliede stawe) verswak het teenoor 50% die verwagting van die ENSO-waarskynlik- heidsmodel van Julie 2019. 40% Die ordegrootte vir Neutrale-toestande 30% piek in Augustus 2019 en toon ‘n ge- 20% 10% 0% ASO 2019 SON 2019 OND 2019 NDJ 2019 DJF 2020 JFM 2020 FMA 2020 MAM 2020 JAS 2019 Grafiek 1: Grafiese vergelyking van ENSO 3.4 sone toestande Augustus 2019 14 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

Ontsluit jou opbrengspotensiaal ... PLANT JOU SUKSES MAIZE uppe marketing A20546 DKC72-76BR Jou behoeftes is uniek; ons het pasgemaakte produkte en tegnologie. DKC72-76BR is ons nuwe geel baster met die volgende Kom ons praat oor hoe ons jou uitstaande kenmerke: opbrengspotensiaal kan ontsluit ... • Uitstekende opbrengspotensiaal. • Baie goeie staanvermoë. Kontak ons by [email protected] • Goeie graangehalte. • Goeie saailing-groeikragtigheid en blaargesondheid. Ewnwgwa.dgeekawlbi.ctoh.zua s: DEKALB South Africa • Word aanbeveel vir die oostelike en westelike DEKALB SA dekalbsa @DEKALB_SA mielieverbouingstreke. DEKALB®, Acceleron®, Roundup Ready® MAIZE 2 en YieldGard® MAIZE 2 is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston 2021. www.suidwes.co.za 15PLANT JOU SUKSES Aug | Sept ‘19

ARTIKELS The Animal diseases Act - what farmers should know PART 2: Control of Foot-and-Mouth Control measures permanently in place free zone, unless there is an outbreak and Disease in the infected zone are: vaccination may then only done upon the by Trudie Prinsloo: Legalvet Services • Keeping of cattle in these areas are strongly instruction of the Director of Animal Health. In the grips of an outbreak discouraged, but where there are cattle, they Within the free zone, there are two further must be vaccinated for FMD and identified zones of importance, namely the “FMD On 7 January 2019 South Africa lost with the official green ZAR eartags; high surveillance area” and the “FMD high its “foot-and-mouth free zone with- surveillance area with movement control”. out vaccination” status granted by • Very strict movement of live animals and The FMD high surveillance area is an area the World Organization for Animal Health their products; and all along the external international borders (OIE). This came after an outbreak of foot- of the RSA as well as the area bordering and-mouth disease (FMD) was reported in • Ongoing intensive surveillance for FMD. the FMD protection zone in Limpopo and the high surveillance area of the FMD-free Mpumalanga. The FMD high surveillance zone in Limpopo Province. Many farmers FMD Protection Zone area with movement control borders the are still suffering as a result of the outbreak This zone forms a buffer between the FMD infected and protection zones in Kwa- although there have been no new cases infected zone and the free zone. Due to the Zulu-Natal. Cattle in these areas must be reported in the past few months. Some OIE definition, the protection zone is seen identified with official yellow ZAR eartags. international trade has been restored but as “part of the infected zone”, although in there are still bans in place which contin- the RSA it is considered to be outside the in- Within the high surveillance areas there ues to cause economic losses. From past fected zone. It is also subject to movement are specific requirements for regular outbreaks we know that this can cost the control. Details of the geographical areas clinical inspection of cattle and serological country millions and even billions of Rands that form part of the FMD protection zone surveillance as determined by the Depart- in economic losses, which is why the can be seen in Table 1 of the Regulations. ment of Animal Health (DAH). control of FMD is extremely important to all farmers and role players in agriculture. The main control measures Details of the various control measures rele- are movement control; vant to each zone is provided in the Veterinary Control measures already permanently surveillance in high risk Procedural Notice: Foot and Mouth Disease in place prior to the current outbreak as approved by the Director for Animal Health Due to the serious consequences of an areas; as well as vaccination on 23 October 2014. It is available on DAFF’s outbreak, there are permanent measures of cattle in specified zones. website (www.daff.gov.za). in place for FMD control in the RSA. The Compulsory identification of main control measures are movement cattle in these zones assist Further control measures implemented control; surveillance in high risk areas; as due to the outbreak well as vaccination of cattle in specified with the control. zones. Compulsory identification of cattle Table 2 of the Animal Diseases Regula- in these zones assist with the control. A The protection zone is divided into two, i.e tions stipulates the controlled veterinary very important control measure stipulated “protection zones with vaccination”, and acts that should be performed for infected in Table 2 of the Animal Diseases Regu- “protection zones without vaccination”. animals, contact animals and susceptible lations is that contact between African In the protection zones with vaccination, animals. All cloven-hoofed animals are buffalo and cattle must always be prevented. cattle are routinely vaccinated for FMD regarded as susceptible to FMD. Ac- This is important even in the FMD free and identified with the official green ZAR cording to this, infected animals must be zone of the country. eartags. Vaccination is not practiced in isolated, and the Director of Animal Health the protection zone without vaccination must determine if they will be immunized The RSA is divided into different zones for and here cattle are identified with the of- or disposed of. Contact animals must FMD control, i.e. the FMD free zone, FMD ficial ZAR pink eartags. The other control also be isolated, and further dealt with as protection zone and FMD infected zone, measures are: determined by the Director. with different control measures applicable to each zone. Maps of the zones are • Only FMD free buffalo may be kept, but are A disease management area was de- available on the Department of Agriculture, subject to specific fencing requirements clared as can be seen in Figure 2. Strict Forestry and Fisheries (DAFF)’s website and regular testing at the owners’ cost; movement control of all live cloven-hoofed (www.daff.gov.za) and a copy of one of the animals and their products were put maps is seen in Figure 1. • Strict movement control of live animals and place, prohibiting any movement of and their products; animals into, from and within the manage- FMD Infected Zone ment area without the necessary state The Greater Kruger National Park and • Regular surveillance. veterinary permits. Roadblocks were put specified areas around it in Limpopo and in place to monitor and enforce it. Mpumalanga Provinces make up the FMD Free Zone largest part of the infected zone. However, The remainder of the RSA forms the free Clinical inspections have been done and the Ndumo Nature Reserve and Tembe zone. No FMD vaccination is allowed in the if any suspect cases were found, further Elephant Park in KwaZulu-Natal are also samples were collected and tested. All part of the infected zone. 16 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS the cattle in the management area that was previously outside the Figure 1 compulsory vaccination area, had to be vaccinated too. Figure 2 Although there is not any certainty how this outbreak will influence the future control of FMD in the RSA, it is possible that the boun- daries of the control zones may change and that the current management area might be included in the protection zone in future. However, we will have to wait to see what DAFF’s proposal to the OIE is and what the OIE will accept. In Summary The RSA is divided into different FMD control zones. Strict control of the movement of cloven-hoofed animals and their products from, within and into the infected and protection zones are essen- tial for FMD control. Vaccination of cattle in the infected zone and protection zones with vaccination forms part of the permanent control measures as well as ongoing surveillance for FMD in high risk areas. Due to the current outbreak there is a possibility that the boundaries of the control zones may be changed and people that might be affected by it should keep this in mind. A very basic but important control measure that is often overlooked, is that contact between cattle and buffalo must always be prevented, regardless of the zone in which the animals are. For more information, send an email to: Trudie Prinsloo at [email protected]. Article published courtesy of Stockfarm, www.agriorbit.com www.cbh.co.za www.nutrifeeds.co.za 018 011 8888 OUR BAG RANGE OUR TUB RANGE www.suidwes.co.za 17Aug | Sept ‘19

PRODUKINLIGTING –DIsEpogLEmeNt jTouEmIoSoi HtuIinER! Die lente is hier en almal begin werskaf INSEKBEHEER in die tuin moet slegs Thornapple om te sorg dat die tuin, gras en fokus op insekte wat skade aanrig aan Bush Buffalo Grass vrugtebome reg is om later te kan plante, vrugte en groente. geniet. Gaan dit genoeg reën? Niemand Dit sluit die volgende in: weet nie, maar insekte en onkruid gaan Vrugtevlieg, pampoenvlieg, kotlingmot, verseker weer hul opwagting maak! kewers, myte, plantluise, witluise, blaas- pootjie, plantluise, bloedluise, rooi dopluise, Wat is mooier as ‘n mooi tuin? ‘n Tuin blaarmyners en kool- plantluise, witvlieg, wat gesond en groen is, gras en plaveisel miere, grasdraertermiete, tuinkrieke, wolluise sonder onkruid, bome, blomme en groente en molkrieke. en vrugte sonder insekte wat skade aanrig. Dan kan jy jou tuin sorgvry geniet! Vrugtevlieg Breeblaar-onkruid op grasperke skep baie Tuinkriek probleme en sorg moet gedra word dat grassnyers en bakke goed skoongemaak Molkriek word na gebruik om te verhoed dat sade later versprei word. Bespuit geaffekteerde areas met Ultraweed Lawn vroeg in die oggend en altyd ‘n dag of twee voordat die gras gesny word. Opname van gifstowwe is baie laag as dit warm is of wanneer die ongewenste plant onder stres verkeer. Ander onkruid op plaveisel of areas waar Twee metodes van behandeling kan Common Reeds geen plante is nie, kan met Ultraweed 360 toegepas word: Khaki Weed bespuit word. Maak seker dat die wind stil is Konvensionele oppervlakbespuiting met Silver Wattle om ander plante te beskerm. Die produk werk Fruitcare of Plant en Lawn net as dit direk op die plant gespuit word as kontakdoder vir opname deur die blare. Grondbehandeling rondom aanplantings met Garden Care Wanneer ongewenste bome of struike afgesny is, behandel die stam dadelik met Fruitcare word met intervalle ná blomval Bush & Tree Killer om hergroei te verhoed. as beheer van insekte oor vrugtebomme Dit beheer slegs houtagtige plante en en groente bespuit. Voordele is vinnige beskadig nie die gras nie. Blare van bome opname en waterbestandheid. en struike soos Bloekom, Port Jackson, Silwer Wattel, Braambos en luisbos kan Ultrakill Plant & Lawn is veral geskik vir ook bespuit word om beheer te verkry. luise en insekte op en in grasperke. Bloekomboom ‘n Groot voordeel van Garden Care is dat natuurlike vyande en ander voordelige insekte minder deur die insekdoder beïnvloed word as deur konvensionele behandelings, omdat die produk nie as ‘n breëspektrum insekdoder oor die roosboom of konifeer gespuit word nie, maar slegs aangewend word rondom die basis van die plant as sistemiese produk. Wanneer selektiewe areas soos by om- Onthou, voorkoming is beter as genesing heining geheel en al skoon gehou moet en jou plante, grasperk, vrugte en groente wees of elektriese bedrading skoon gehou sal altyd beter vertoon met goeie sorg. moet word, is Ultraweed Super beskikbaar. Hierdie produk verhoed hergroei en ont- kieming van saad vir langer periodes en moet baie selektief aangewend word. Common Dubbeltjie Common Blackjack Chickweed Purslane

INSEK vryeRaak weer verlief op ‘n COOPERS ULTRAKILL tuin en boord FRUITCARE ‘n Emulgeerbare konsentraat insekdoder met kontak- en maagaksie vir gebruik op plae en gewasse op vrugte en groente. Goeie aanvanklike aktiwiteit en langer beskerming. Bewese rekord vir vrugtevlieg-, kodlingmot-, koolluis- en pampoenvliegbeheer. Reënbestand 7 uur na toediening. Kontak en maagaksie.Breë spektrum van insekbeheer. COOPERS GARDEN CARE ‘n Sistemiese suspensie konsentraat insekdoder vir die beheer van plantluise, rooidopluis, blaaspootjies, bladmyner, silla, witluis, bloedluis en witvlieg op gewasse en sierplante soos rose, konifere, groente en vrugte. COOPERS MULTI CARE PLANT & LAWN Kan as ‘n bree spektrum insekbeheer-middel toegedien word vir die beheer van tuinplae soos grasperk-ruspe, kommandowurm, tuinkrieke, grasdraer-termiete, molkrieke, plantluise en wolluise op sportvelde, golfbane, rolbal-bane, parke, kits-grasperke en ook grasperke tuis. COOPERS ULTRAKILL SLUG AND SNAIL BAIT ‘n Saamgepersde aas korrels vir die beheer van slakke in jou huistuin en groente en vrugte oeste. Waterbestand vir 48uur. Lae toediening 250m2/200g verpakking. ULTRAKILL TERMITE CONTROL ‘n Suspensiekonsentraat residuele kontak- en maag insekdoder. Vir die beheer van ondergrondse termiete wat hout vernietig. Die voorkoming van skade aan geboue en strukture, asook die beheer van termiete wat besoedelde gronddamdamme besmet. Beheer ook molkkrieke op grasperke en gras. ULTRAKILL ULTRAWEED SUPER ‘n Oplosbare konsentraat onkruiddoder met sistemiese en residuele bestandele vir die beheer van onkruide soos in nie-gewas gebiede. ULTRAKILL ULTRAWEED 360 ‘n Oplosbare konsentraat, nie-selektiewe sistemiese onkruiddoder vir die beheer van jaarlikse en meerjarige onkruid in munisipale, landbou- en nywerheidsituasies en tuingebruik. ULTRAKILL ULTRAWEED BUSH AND TREE KILLER ‘n Sistemiese emulgeerbare konsentraat onkruiddoder vir die beheer van houtagtige plante en onkruid soos aangedui vir bosbou, grasveld en nywerheidsgebiede. ULTRAKILL ULTRAWEED LAWN ‘n Selektiewe onkruiddoder in oplossing vir die beheer van breëblaaronkruide soos in grasperke en sportweefsels aangetoon. Volledige reeks beskikbaar op... +2786 030 3003 www.cooperses.com [email protected] REGISTRASIE HOUER: Starplex 83 CC Reg. Nr. 2004/015647/23 Posbus 14374, Bredell, 1623, SUID AFRIKA • NOODNOMMER: +2782 446 8946 VERSPREIDING DEUR: Coopers Environmental Science (Pty) Ltd Garden Care Reg. Nr. L10293 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddeel: Imidaklopried (Neonicotinoïed) 350g/ℓ SKADELIK • Fruitcare Reg. Nr. L9024 Wet Nr. 36 van 1947 Namibiese Reg. Nr. N-AR 1513 Aktiewe Bestanddeel: Fenthion 500g/ℓ SKADELIK • Plant & Lawn Reg. Nr. L10292 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddeel: Permetrien (piretroïed) 25/75 cis/trans isomere 100g/ℓ SKADELIK • Slug & Snail Bait Reg. Nr. L10231 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddeel: Metaldehied 30g/kg VERSIGTIG • Ultrakill Termite Control SC Reg. Nr. L9999 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddeel: Fiproniel (fenielpyrazool) 91g/ℓ SKADELIK • Ultraweed Super Reg. Nr. L9214 Namibiese Reg. Nr. N-AR 1515 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddele: Glikosaat (glikienderivaat) 167g/ℓ, Glifosaat suur ekwivalent 125g/ℓ, Simazine (Triazine) 175g/ℓ, Terbutielasien 175g/ℓ, Ander verwante triasiene 1.8g/ℓ, Totale aktiewe triasiene 351.8g/ℓ VERSIGTIG • Ultraweed 360 Reg. Nr. L9220 Namibiese Reg. Nr. N-AR 1511 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddele: Glikosaat (glikienderivaat) 360g/ℓ, Isopropylamien sout 480g/ℓ VERSIGTIG • Ultraweed Bush and Tree Killer Reg. Nr. L9216 Namibiese Reg. Nr. N-AR 1512 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddeel: Triklopir (Pyridyloxy verbinding as butoxyethyl ester) 480g/ℓ SKADELIK • Ultraweed Lawn Reg. Nr. L9217 Namibiese Reg. Nr. N-AR 1514 Wet Nr. 36 van 1947 Aktiewe Bestanddele: Dicamba (dimethylamine sout) 120g/ℓ, 2,4-D (fenoksiedivaat) (dimethylamine sout) 180g/ℓ, MCPA (phenoxy derivate) (dimethylamine salt) 157,5g/ ℓ HARMFUL

ARTIKELS WERKNEMERS SE Die Arbiter het bevind dat die eerste twee VERANTWOORDELIKHEID OOR groepe billik ontslaan is, maar dat die KOLLEGAS SE WANGEDRAG derde groep mense se ontslag substantief onbillik was en herindiensneming is beveel. Tydens DUNLOP se hersieningsproses, het die hof bevind dat afgeleide wangedrag van die werknemers wel bestaan het omdat hulle versuim het om inligting te verskaf en die oortreders te identifiseer; of deur hulleself te bevry deur hulself te ontbind en te bevestig dat hulle nie teenwoordig was nie en dus nie as die oortreders geïdenti- fiseer moes word nie. Die Arbeidshof het dus die Arbitrasietoekenning opsygesit en bevind dat die werknemers billik ontslaan is. NUMSA het toe appèl aangeteken waarin die Arbeidsappèlhof die besluit van die Arbeidshof bevestig het. deur Nicolize Coetzee, Menslike Hulpbronne aangegaan op grond van ‘n loongeskil. Die NUMSA, wat steeds ontevrede was staking het al meer gewelddadig geword met die uitslag, het die saak voor die Werkgewers beland soms in moei- en die werkgewer het die werknemers en Konstitusionele Hof gebring waar dié like situasies om werknemers die Unie gevra om die oortreders te identi- Hof die historiese begrip van die konsep wat hulself aan wangedrag fiseer. ‘n Interdik is versoek en toegestaan, van afgeleide wangedrag beskou het as skuldig maak, suksesvol te identifiseer – in ‘n poging om die geweld en wangedrag dié van ‘n gemeenregtelike plig op die veral wanneer medewerknemers nie hul te beëindig, helaas tot geen nut nie. werknemer om in goeie trou en in die samewerking gee om materiële inligting te beste belang van die werkgewer op te tree. openbaar nie. Die werkgewer het gevolglik die stakende Dit, terwyl die werkgewer in ruil daarvoor werknemers ontslaan weens hul beweerde die algemene plig van billike hantering Die Konstitusionele Hof het in ‘n uitspraak wangedrag tydens die staking en op grond van sy werknemers het en verplig was vasgestel dat werkgewers die betrokke van hul afgeleide wangedrag. om beskerming te bied en die veiligheid werknemers mag dissiplineer wat nie in van die werknemers te verseker wanneer die beste belang van die werkgewer optree Die hof het bevestig dat “ʼn werknemer, wat im- hulle inligting openbaar. Die hof het bevind nie, maar terselfdertyd, dat dit ook die plisiet deur die plig tot goeie trou teenoor die dat die wederkerige regsargument misluk werkgewer se plig is om beskerming te werkgewer gebind word, daardie plig versuim het weens die afwesigheid van die ver- bied en veiligheid te verseker. deur stil te bly oor kennis tot die beskikking skaffing van gewaarborgde veiligheid en van die werknemer, rakende die sakebelange beskerming deur die werkgewer, nadat ‘n Afgeleide wangedrag kan beskryf word van die werkgewer wat onbehoorlik onder- werknemer vorendag gekom het. as ‘n vorm van wangedrag wat ontstaan myn word, en dat hulle meer moes doen as wanneer ‘n werknemer versuim om rede- om bloot te swyg. Hulle versuim om na vore Die Konstitusionele Hof het verder gegaan like hulp of bystand aan die werkgewer te te tree en antwoorde te verskaf, het afgeleide om te beklemtoon dat daar ‘n balans moet bied wanneer dit versoek word. Dit kom wangedrag daargestel.” wees tussen die pligte van goeie trou wat veral voor by die identifisering van die van beide die werkgewer en die werknemer werknemers wat verantwoordelik is vir NUMSA het die saak voor ‘n arbiter by die verwag word. Getuienis dat werknemers wangedrag. Met ander woorde, dit kan Kommissie van Versoening, Bemiddeling op een of ander wyse hulself met die beteken dat ‘n werknemer wat bewus is en Arbitrasie (KVBA) uitgedaag, en die geweld verbind het, selfs deur kennis daar- van wangedrag, maar weier om die inlig- arbiter het tot sy beslissing die werkne- van te hê, hetsy voor of nadat dit begin het, ting te openbaar, hom- of haarself ook aan mers wat ontslaan is in drie verskillende kan voldoende wees om medepligtigheid wangedrag skuldig maak. kategorieë onderskei: in die wangedrag te vestig. Tot dusver was daar baie verskillende • Diegene wat positief geïdentifiseer is en DUNLOP se verwagting van sy werknemers besluite oor die begrip van afgeleide geweld gepleeg het; om inligting te verskaf oor diegene wat wangedrag geneem. Die saak in die Konsti- wangedrag gepleeg het, maar met die tusionele Hof tussen die Motorwerkersunie • Diegene wat as teenwoordig geïdentifi- versuim om hul veiligheid en beskerming NUMSA en DUNLOP Mixing and Technical seer is toe die geweld plaasgevind het, daarna te verseker, was die direkte gevolg Services (Edms) Bpk en ander (2018), het maar nie fisies deelgeneem het nie; dat die saak na die Konstitusionele Hof uiteindelik dié debat in die bed gesit. verwys was. DUNLOP se saak het misluk en • Diegene wat nie positief en individueel geïden- die hof het bevind dat die ontslag van alle In die DUNLOP-saak het werknemers, almal tifiseer is nie toe die geweld gepleeg is nie. werknemers (indien individuele identifikasie lede van NUMSA, ‘n beskermde staking ontbreek), nié geregverdig sal word nie. Die Arbitrasietoekenning het dus steeds bly staan, en slegs die derde groep werknemers is uiteindelik weer in diens geneem. Dis is belangrik om te weet dat die werkgewer die Hof van billike ontslag vir afgeleide wangedrag kan oortuig. Veral wanneer die werkgewer beskerming en sekuriteit aan ‘n werknemer gebied het van wie daar verwag was om inligting te openbaar. 20 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

6-28DISeEpteRmEberG 2E01S9ONDHEID R249.00 BTW in R219.00 BTW in SIMPARICA TAB SIMPARICA TAB 2.5-5KG PURPLE 1.3-2.5 KG YELLOW 2000005370 2000005374 R279.00 BTW in R249.00 BTW in SIMPARICA TAB SIMPARICA TAB 10-20KG TURQUOISE 5-10KG BROWN 2000005373 2000005372 R349.00 BTW in SIMPARICA TAB 20-40KG GREEN 2000005375 R449.00 BTW in SIMPARICA TAB 40-60KG CHOCOLATE 2000005371 R175.00 BTW uit R125.00 BTW uit R941.00 BTW uit R201.25 BTW in R143.75 BTW in R1,082.15 BTW in ZOETIS VALBANTEL ZOETIS VALBAZEN ZOETIS DECTOMAX 500ML FOR SHEEP 500ML 500ML 1000000097 1000703876 1001471044 R130.00 BTW uit R479.00 BTW uit R149.50 BTW in R550.85 BTW in ZOETIS ZOETIS ONE SHOT TERRAMYCIN LA ULTRA 7 50 DOSE 100ML 1000187255 1000710244 PROMOSIE BY ALLE DEELNEMENDE HANDELSTAKKE.

ARTIKELS WAT IS IN ‘N Voorbeeld 1: Ex-silo basis nog steeds verantwoordelik vir enige GRAANPRYS? Indien ‘n produsent sy graan tot by Leeu- silodienste (stoor-,droging- of sifkostes). doringstad silo met ‘n liggingsdifferensiaal Hantering word as deel van die ex deur Arno Fouché, Graanverkryger, van R236 ry, sal die ex silo-aankoopbasis plaas-basis verreken en dan realiseer die Suidwes Landbou R236 per ton wees. Indien daar ‘n premie produsent dus die ex plaas-prys as sy van byvoorbeeld R36 per ton van toepas- boer- of sakprys. Een van die algemene terme in sing is, is die ex silo-aankoopbasis R200. graanverhandeling wat nie altyd vir Die ex silo-prys wat gerealiseer word, is Indien die basisse in die plaaslike mark almal dieselfde betekenis het nie, is die termynkontrakprys min die liggingsdif- vergelyk word met die uiteindelike prys, die sogenaamde “basis” waarteen graan ferensiaal, plus die betrokke premie. maak die basis +8 tot 12% van die prys uit. aangekoop of verkoop word. Die basis As ‘n produsent dus ‘n premie van R50 per word eenvoudig gedefinieer as die verskil Tabel 1: Berekening van ex silo-prys (R/ton) ton op mielies kan realiseer, is dit ‘n ver- tussen die kontantprys van ‘n kommoditeit betering van +20% in die basis en +2% in die en die verwante termynkontrakprys. Termynkontrakprys 2,900 prys. In die onbestendige markomgewing van vandag kan pryse met +3% of R100/ton Elke ligging het sy eie basis. ‘n Basis Min - Liggingsdifferensiaal (236) daagliks beweeg. Dit lig die belangrikheid bestaan uit die betrokke ligging se lig- van prysbestuur duidelik uit. gingsdifferensiaal, hanteringskoste sowel Plus - premie 36 as ‘n premie indien daar ’n premie van Met behulp van Suidwes se BBP-model toepassing is. ‘n Basis weerspieël plaas- Ex silo-prys 2,700 (Beplannings-, Bemarkings- en Portefeul- like marktoestande en word direk deur die jebestuurs-model), kan deeglike beplan- volgende faktore beïnvloed: Min - Hantering (45) ning gedoen word om doelwitmarges te verseker. ‘n Akkurate gelykbreekprys word • Vervoerkoste van en na die silo Boerprys/“sakprys” 2,655 bepaal en winsmarges kan daargestel word. Deurlopende monitering van die • Plaaslike vraag- en aanbodtoestande In Tabel 1 word gewys hoe die ex-silo prys produsent se portefeulje, kan ‘n produsent en die sogenaamde “boerprys” of “sakprys” in staat stel om deurlopend bewus te wees • Rente vir lewering by Leeudoringstad Silo bereken van die effek wat daaglikse prysbeweging word. Let daarop dat die boerprys wat op sy plaas- of vertakkings-winsgewend- • Hanteringskoste die produsent realiseer nie enige addisio- heid het. ‘n Daling van R200 in die prys nele silodienste (stoorgeld, droging- of van mielies kan winsgewendheid met tot Verder word daar onderskei tussen in sifkostes) insluit nie. Die produsent bly 11% per hektaar en selfs meer laat afneem ex-silo- en ex-plaas basisse. Ex-silo basis hiervoor verantwoordelik. indien produksie toeneem. Klem behoort is die basis van toepassing indien die graan eerder gelê te word op prysrisikobestuur tot by die silohek gebring word. Ex-plaas Voorbeeld 2: Ex-plaas basis om doelwitmarges te verseker. basis is weer van toepassings indien die Indien graan ex plaas aangekoop word, graan by die plaashek aangekoop word. word ‘n ex plaas-basis gekwoteer waarteen Die voordele wat portefeuljebestuur in- Die ex-plaas basis het dan ‘n addisionele die koper bereid is om die graan te laai by hou is as volg: vervoerkoste in die basis, om die graan by die plaashek en na ‘n spesifieke ligging te • Prysrisikobestuur die plaashek te laai. vervoer. Veronderstel ‘n basis van R300 word gekwoteer as ex plaas-basis, dan • Deurlopende monitering van portefeulje Wanneer die graan in die silo gelewer word, realiseer die produsent die termynkontrak- word die produsent vir die hanteringskoste prys min die ex plaas-basis. • Pro-aktiewe optrede gefaktureer. Die hanteringskoste word van die prys verhaal met verkope saam met die Tabel 2: Berekening van ’n ex plaas-prys • Verskansing gegrond op feite-geba- stoorkoste, indien enige. seerde besluitneming en nie emosie nie Termynkontrak prys 2,853 22 Aug | Sept ‘19 • Fokus verskuif vanaf die basis na die prys Min – Ex plaas-basis (300) Ex plaas-prys 2,553 Indien die graan ex plaas gelaai word en in die silo gelewer word, is die produsent www.suidwes.co.za

JOU VERTROUELING MAKELAARS IN VERSEKERING. Korttermynversekering TAKKE: (018) 468 8660 Oesversekering Raddix Hoofkantoor: (056) 515 2412 Lewensversekering Bothaville: (053) 050 1694 Beleggings Christiana: (018) 011 3619 Boedelbeplanning Leeudoringstad: (018) 290 5094 Werknemervoordele Potchefstroom: (053) 050 1695 Schweizer-Reneke: (018) 264 2823 Ventersdorp: (018) 011 3621 Wolmaransstad: Kontak ons by 018 468 8660 Webtuiste by www.raddix.co.za. Gemagtigde FDV: 44458 www.suidwes.co.za 23Aug | Sept ‘19

PRODUKINLIGTING EFEKTO GARDEN GUN™ FOR SUMMER INSECT CONTROL Summer may be the best time of year, but it • To control whitefly, spray in the morning and late has one particularly pesky downside: insects. afternoon or do a surface spray of the infected Between aphids, soft brown scale, Australian plants. bug, astylus beetle, chafer beetles, thrips, whitefly and loopers you can be driven to distraction. The • For ants in the garden, spray around nest Efekto Garden Gun™ is the answer! entrances and where ants are active in the garden, on paved areas like patios, verandas and All that is required is simple surface treatment braai areas where ants are noticed. on the plants with Efekto Garden Gun™ wherever insects can be seen crawling or landing. How to apply Efekto Garden Gun™ If the surfaces to be treated are dirty or greasy, Efekto Garden Gun™ does not stain or smell. clean them with water and leave to dry thoroughly. Once dried, sprayed surfaces are safe for family and pets to touch, but will kill insects on contact, For exterior spraying, choose a dry day when rain making it the perfect product to use outside in the is not imminent. garden and in the home for pot plants. Because the insecticide is limited to the treated surfaces Using a fine spray and a steady motion, spray the there is no insecticide in the air for people, pets or surfaces to give an even coverage. Do not over others to inhale. spray; the spray should not run down surfaces. Where to apply Efekto Garden Gun™ If the spray beads on the surface, let it dry and Think about the insects/s you want to control. then give a second spray. Two light sprays is Where do they live and what surfaces do they better than one heavy spray. come into contact with? These are the surfaces you want to treat. For example: The length of time the spray will remain active is governed by the exposure to UV light, rain, grease • For sucking insects like aphids, soft brown scale and dirt accumulating on the surfaces and how and Australian bugs spray new growth on plants. often the surfaces are cleaned down. • For control of astylus beetles, chafer beetles, So relax and enjoy your insect free summer with thrips and loopers, spray leaf surfaces where Efekto Garden Gun™. they are frequently seen. 24 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

PDoUyoNu Kfee?l lucky, NU Uiteindelik die regte wapen om UT ornamentele plante in jou tuin te beskerm teen menige peste en plae. PLAE, WEES GEWAARSKU! VIR DIE BEHEER VAN PLANTLUISE BONT MIELIEKEWERS AUSTRALIESE WOLLUIS SWART MIERE BRUIN MIERE BRUIN LENTEKEWERS LANDMETER WURMS SAGTE BRUIN DOPLUISE BLAASPOOTJIES WITVLIEG Kliëntediens tel.: 086 133 3586 | [email protected] | www.efekto.co.za 25Aug | Sept ‘19 Registrasiehouer: Agro-Serve (Edms) Bpk. Reg. Nr. 1973/000868/07. Versprei Deur: Efekto Care (Edms) Bpk. Reg. Nr. 2009/006357/07, Posbus 652147, Benmore 2010. Garden Gun™ Reg. Nr. L6346 N-AR0518 Aktiewe bestandele: Esbiothrin (Piretroiid) 1,0 g/l, Deltametrien (Piretroiid) 0,2 g/l. VERSIGTIG. Produk is geregistreer deur Wet 36 van 1947. www.suidwes.co.za

ARTIKELS Bemestingaanbevelings se variasie en veranderlikheid deur Esmond Coen, Bestuurder: Terratek Die hoofdoel van kunsmisaanbevelings by gewasproduksie is om te voorsien in die plantvoedingsbehoefte van die gewas gedurende die seisoen om ‘n beplande produksie of opbrengs te realiseer. Die primêre doel van ‘n kunsmisaanbeveling is dan uiteraard om in die ontrekking van plantvoedingstowwe vir ‘n gegewe opbrengs- mikpunt te voorsien vir die gewas. Verskillende gewasse het verskillende hoeveelhede voedingstowwe nodig vir verskillende opbrengsmikpunte. Die moontlikheid vir die reali- sasie van die gewas se opbrengsmikpunt word gedikteer deur die grondpotensiaal en die hoeveelheid en tydigheid van die reënval of watervoorsiening. Onderstaande tabel is ‘n kort oorsig vir die verwydering van plantvoedingstowwe vanuit die grond vir van die verskillende populêre gewasse in die Suidwes bedieningsgebied: Makro-elemente (kg) verwyder deur 1-ton bemark- mikpuntbepalings wat die hele produksie- bare produk eenheid of land dek. Indien die grondpo- tensiaal laer is as die opbrengsmikpunt, GEWAS BEMARKBARE PRODUK N P K S Ca Mg moet die bemesting, en in sekere gevalle, die plantestand afwaarts aangepas word. Graansorghum Graan 30 4.5 20 4.5   5.5 Waar die grondpotensiaal hoër is as die opbrengsmikpunt, kan die bemesting en Hawer Graan 33 4 4.7       plantestand opwaarts aangepas word tot- dat die reënval en gestoorde grondwater ‘n Koring Graan 25 4 4.5 1- 4   2.5 beperkende faktor word. Dit bring mee dat vermorsing en ondervoeding van gewasse Mielies (1) Slegs graan verwyder 15 3 4 1- 3 0.5 1 uitgeskakel word, asook die grond- en waterbesoedeling met kunsmis. Mielies (2) Hele plant verwyder maar per ton graan uitgedruk 27 4.5 20 2- 6 5 4.5 Aanpassings word vir die grondvariasie Grondbone* Hele plant verwyder maar per ton gedopte bone uitgedruk 70-80 5-8 45-65 2-10 20-30 9-14 gemaak en daar word net bemes volgens die opbrengsmikpunt, grondpotensiaal en Sojabone* Hele plant verwyder maar per ton saad uitgedruk 75-100 8 25-35 8     reënval. Dit verskaf aan die produsent dan ‘n variërende bemestingsaanbeveling en Sonneblom Saad 25 2 9 4.5     ‘n variërende plantestandaanbeveling kan ook dan bereken word. Katoen (1) Vesel en saad 22 4 7       Terratek het baie jare se ondervinding met Katoen (2) Hele plant verwyder maar per ton saadkatoen uitgedruk 40-60 8-12 25-40 1-2 15-40 4-10 hierdie opnames en beplanningsprosesse om jou by te staan om suksesvol en wel- * Peulgewasse kan deur stikstofbinding in die meeste van hulle stikstofbehoefte self voorsien. varend te wees. Ons meet sodat jy kan weet. Kontak ons gerus by 018 581 1016 Die oorheersende praktyk in die Suidwes bedieningsgebied is droëland gewasverbouing. vir ‘n ingeligte en winsgewende konsultasie. Die reënval is in dié geval die grootste bepalende faktor vir ‘n opbrengsminkpuntbepaling, tesame met hitte-eenhede en genetiese potensiaal van die gewas. Die ander bepalende faktor is die grond se fisiese potensiaal wat beïnvloed word deur effektiewe gronddiepte, tekstuur en struktuur. Aan hitte-eenhede is daar geensins ‘n tekort aan in die weste van die land nie en daarom is die ander faktore bepalend in ‘n opbrengsmikpunt bepaling. Die grondfisiese eienskappe kan bepaal word deur grondklassifikasies op ‘n ruitpatroon te doen. Variërende gronde kan op ‘n 1 hektaar ruitpatroon of “grid” gedoen word teenoor ‘n 2 of 4 hektaar ruitpatroon waar die variasie relatief min is. Hierdie inligting is relatief staties en verander net in geologiese tyd. Dit beteken die opname hoef net een keer gedoen te word. Die inligting wat ingesamel word, word gebruik om die grondpotensiaal te bepaal. Die grondpotensiaal word jaarliks dan gebruik as basis vir die variasie in 26 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

6 Sept - 11 Okt 2019 Spandeer R3,000 of meer op enige MSD produkte en SMS jou strokienommer na 44510. R249.00 BTW uit ‘N MULTIPLAZ 3500 TER WAARDE VAN R42 000. R286.35 BTW in 'n Kompakte, draagbare sweismasjien wat kraanwater gebruik om metale soos staal, aluminium, koper, MSD BOTUTHRAX gietyster, brons en plastiek te sweis, soldeer, verhard LAM&MILT 100ML en skoon te maak. 1000237203 R 342.00 BTW uit R 405.00 BTW uit R393.30 BTW in R465.75 BTW in MSD COVEXIN 10 MSD SUPAVAX 100ML 100ML 1002124064 1002126865 R 2,800.00 BTW uit R 2,680.00 BTW uit R3,220.00 BTW in R3,082.00 BTW in MSD DELETE ALL MSD SOLUTION POUR-ON 20L 3.5% LA 3X500ML 1002124040 1000232964 PROMOSIE BY ALLE DEELNEMENDE HANDELSTAKKE.

ARTIKELS DIE BELANGRIKHEID VAN GROND- CHEMIESE REGSTELLINGS deur Esmond Coen, Bestuurder: Terratek plantbeskikbare voedingstowwe in die Die bestuur van die drempelwaardes is ‘n grond so belangrik is. Die oordrag van deurlopende proses waar daar jaarlikse Die wisseling in gewasopbrengste kan kunsmis tussen seisoene kan met redelike berekenings gedoen word, sodat die status in meeste gevalle toegeskryf word akkuraatheid gemonitor en bestuur word bekend is en daarvolgens aksie geneem aan die hoeveelheid en tydigheid van wanneer daar van stroperkaarte gebruikge- kan word. Chemiese opnames beloop tans reënval by droëland gewasverbouing. In maak word. Die stroperkaarte word gebruik ongeveer R185/ha wat op ‘n 1 hektaar baie gevalle waar die reënval voldoende is, om die ontrekking van kunsmisstowwe te ruitpatroon gedoen word. Hierdie opna- is die opbrengsprestasie nie na wense nie. bereken volgens die opbrengs van die ge- mes word eenmaal in vier jaar gedoen, en Dit gebeur as gevolg van onderbemesting was en materiaal verwyder, wat dan weer ‘n verdiskonteer dan teen R46.25 per hektaar, of plantvoedingstowwe wat nie aan die aanduiding kan gee op die daaropvolgende per jaar om met sekerheid te weet wat die plant beskikbaar is nie. Produsente bemes jaar se kunsmisaanbeveling. Hierdeur word chemiese status is en sodoende 100% gewasse volgens opbrengsmikpunte waar bemestingskoste effektief en ekonomies reg te bemes. Variërende bemestingstoe- die verwagte opbrengs die hoeveelheid bestuur. Die produsente is deeglik bewus dieningskaarte word vanaf hierdie inligting voedingstowwe sal onttrek wat toegevoeg is van die hoë kostes van kunsmis, want bereken wat die produsent in staat stel tot die grond deur middel van die kunsmis. dit maak deel uit van een van die duurste om oordeelkundig, effektief en ekonomies komponente in ‘n gewasbegroting. te bemes. Terratek sien landboukalk as ‘n Daar heers ‘n onsekerheid in baie gevalle “kunsmis” wat ‘n bemestingstof is om die wat die presiese voedingstatus van die Die genoegsaamheidsbeginsel se drem- kalsium en magnesium aan te vul en die grond is. Terretek glo in ‘n genoegsaam- pelwaardes is as volg: pH van die grond reg te stel. Die kalsium heidsbeginsel wat behels dat plantvoed- en magnesium wat verwyder word uit die ingstowwe op sekere vlakke moet wees Element Waarde grond, is ongeveer dieselfde as die hoe- en in sekere verhoudings tot mekaar moet veelheid fosfaat verwyder per ton graan, voorkom. Daarvoor word grond-chemiese pH(KCl) 5 - 5.5 waar die hele mielieplant verwyder word. analises benodig asook regstellings om die gewenste vlakke te handhaaf. Die standaard Fosfor (P) 20 - 35 Die basis van alle gewasproduksie begin presissie grond-chemiese analises dui die by die voedingsbehoefte van die gewas huidige stand van die volgende aan: pH(K- Kalium (K) 120 - 125 en die vermoë van die grond om dit te Cl), Suurversadiging persentasie, Uitruilbare voorsien. Deur die gebruik van die inligting suur, Ca, Mg, K, Na, S, katioonverhoudings Kalium persentasie (K %) 8 – 12 % en berekenings en volgehoue korrekte en katioonpersentasies, S-waarde, T-waarde bemesting, sal die produsent nooit in ‘n en monsterdigtheid. Indien daar volgens die Kalsium (Ca) 350 + situasie kom waar daar nie genoegsame opbrengsmikpunt bemes word en daar te bemesting gegee is nie. min residuele voedingstowwe in die grond Kalsium persentasie (Ca %) 65 % is, en die toestande en reënval gunstig is vir Terratek is instrumenteel met hierdie ‘n hoër opbrengs, kan die gewas nie ‘n hoër Magnesium (Mg) 80 (> 60) opnames en beplanningsprosesse. Ons opbrengs lewer nie. meet sodat jy kan weet. Kontak Terratek Magnesium persentasie (Mg %) 25 % gerus by 018 581 1016 vir ‘n ingeligte en Dit is vir hierdie rede dat die genoeg- winsgewende konsultasie. saamheidsbeginsel ten opsigte van Natrium (Na) 35 – 50 (< 35) Natrium persentasie (Na %) 3–5% Ca : Mg 1.5 – 4.5 (Ca + Mg) : K 10 – 20 Mg : K 3 – 4 (> 1.6) 28 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Bestuur van ondergrondse suurheid deur Esmond Coen, Bestuurder: Terratek Die grondsuurheidverskynsel kan ontstaan deur onoordeelkundige of oormatige stikstofbemesting en die versuim om die grond gereeld te bekalk. Dié verskynsel kom baie voor in die Suidwes Landbou bedieningsgebied waar gronde wat vir graanproduksie gebruik word, versuur. Die tekstuur van die gronde in dié gebied inwerk. Die metodes het elk hul eiesoortige Die implement werk die kalk in tot op leen hom daartoe omdat die kleipersenta- probleme opgelewer wat dit onsuksesvol ‘n diepte van 400mm, afhangende van sie in meeste gevalle laag is. Die tekstuur gemaak het. Kalk pak op die awegare veral die diepteverstelling van die rip-tande. bevoordeel ook die gewasproduksieprak- as die vog van die kalk 10% en hoër is en Die rip-aksie se diepte is verstelbaar en tyk deurdat bewerkings ligter trekkrag dit is moeilik om kalk in die mark te bekom bewerkingsdiepte kan verstel word vanaf vereis, reaksie op kunsmis goed is en waarvan die vogpersentasie so laag is. 300mm tot en met 650 mm diepte. Die waterindringing vinnig kan plaasvind. Die Luggeblaasde kalk ondervind dieselfde toekrapskottels kan so gestel word om ‘n nadeel van die hoë deurlaatbaarheid van probleem met die vogpersentasie en ‘n fyn saadbed te maak of om windkeerwalle die grond is dat loging van plantvoeding- fyner kalk word benodig wat gewoonlik te vorm. stowwe gemaklik plaasvind en daarmee duurder is. saam, die versuring van die grond be- Die dieselverbruik met dié implement is spoedig. Daar word toenemend gevind dat AiO (All in One Implements) het ‘n rewolu- laer as met konvensionele ripper-bewerk- ondergrondsuurheid meer begin voorkom sionêre implement ontwerp en gebou wat ings. Dit is ‘n baie ekonomiese bewerking as gevolg van die praktyk om stikstof voor die kalk en vorige jare se onbenutte kalk, as ons in ag neem hoeveel aksies in een plant toe te dien. Die regstelling van die fosfaat en kalium in die grond inwerk, bewerking gedoen kan word. Suurgronde probleem het sy eie unieke uitdagings want sonder om die grond te veel te versteur. Die gee ‘n suur oes. die kalk moet goed met die grond gemeng metodo- logie is om die kalk breedwerpig word om effektief die suur te neutraliseer. uit te strooi en dan met die AiO-implement Ons meet sodat jy kan weet. Kontak Die huidige bewerkings om die kalk in te in te werk. Die implement het veelvuldige Terratek gerus by 018 581 1016 vir ‘n werk is gewoonlik rondom 10cm tot 20cm funksies om die verskillende bewerkings ingeligte en winsgewende konsultasie en en is nie diep genoeg om bevredigende op een slag te doen. Die AiO-rip, plaas kalk Suidwes Agrifriend by 018 581 1000 vir resultate te lewer nie. dieper, werk onbenutte bemestingstowwe enige navrae vir inligting of die aankoop wat in die bogrond is in, deurlug die grond, van die AiO-implement. Die plasing van voorplant stikstofbemes- doen saadbedvoorbereiding, beheer onk- ting is gewoonlik dieper as waar die kalk ruid, maak windkeerwalle en doen vog- en geplaas word om grondsuurheid aan stoppelbewaring. te spreek. Die gevolg is dat kalk dieper ingewerk moet word om die ondergrond grondsuurheid te bekamp. Die benutbare grondprofiel word dan minder as gevolg van die chemiese beperking van die pH. Die plantwortels kan dan nie die vog en voedingstowwe in die ondergrond optimaal benut nie. Dit veroorsaak dat die opbrengs nadelig beïnvloed word. Die diep plasing van kalk is ‘n duur proses wat in die verlede net met ges- pesialiseerde toerusting gedoen kon word. Hoë koste van die bepaalde aksie en die ongereelde bekalking van die bogrond het veroorsaak dat die probleem van ondergrondsuurheid vererger. Verskillende metodieke is oor- weeg vir die dieper plasing van kalk, soos massabakke met awe- gare wat die kalk deur middel van ‘n applikasiepyp agter die tand ingooi en selfs luggeblaasde kalk vir dieselfde tipe toediening www.suidwes.co.za 29Aug | Sept ‘19

PRODUKNUUS Suidwes se Laboratoriumdienste gerat tot u diens Een van Albert Einstein se bekendste aanhalings is sekerlik: Hulle doen analises van gronde om die voedingstatus na aanlei- “die definisie van waansin is om dieselfde ding oor en oor ding van die gewas wat die produsent wil plant, te bepaal. Dit stel te doen en verskillende resultate te verwag.” Net so, kan ons produsente en hul adviseurs in staat om kalk en kunsmis toedien- as landbouprodusente ook bietjie daaroor dink. Vat ʼn graanpro- ings te verfyn om die grond se voedingstatus te optimiseer. dusent as voorbeeld. Daar is soveel verskeie faktore wat ʼn invloed op ʼn oes het. Dikwels, waaroor mens nie beheer het nie. Suidwes Verder ondersoek NviroTek ook die voedingstatus van verskeie Landbou beskik egter oor twee laboratoriums wat kan help waar- gewasse deur middel van hul blare. Landboukundige adviseurs mee jy wél beheer het. gebruik die resultate saam met grondontledings om ‘n unieke bemestingsplan vir die nuwe produksieseisoen te formuleer. NviroTek, ʼn laboratorium wat is Hartbeespoort geleë is, fokus hoofsaaklik op chemiese- en fisiese ontledings vir die landbousek- Die resultate van veevoer-analises word gebruik om die optimale tor. Dié laboratorium het in 2018 ‘n 80% aandeel in Wynland Lab- rantsoen te formuleer en om die kwaliteit van grondstowwe te oratorium in Wellington verkry wat daartoe gelei het dat NviroTek monitor. Wynland lewer ook ‘n diens aan hierdie bedryf, onder nou die plaaslike landboulaboratorium is wat die wydste reeks andere deur monitering vir Salmonella wat veral in die pluim- dienste verskaf wat onafhanklik in Suider-Afrika bedryf word. veebedryf uitdagings bied. Weidingsgewasse se ontledings be- paal watter bykomende elemente benodig word om die perfekte Wynland Laboratorium het in 1991 ontstaan en lewer voedselver- voeding daar te stel. wante analiseringsdienste in die omliggende omgewing aan voedsel- en botteleringsfabrieke asook vir groot handelsname in NviroTek doen ook ontledings van verskeie vorme van kunsmis, die bedryf. veral waar vervaardigers die behoefte het om ‘n nuwe kuns- misproduk te registreer. Aan die ander kant, vervul NviroTek Dié laboratorium het homself oor die afgelope 10 jaar as ‘n spesia- ‘n waghond-rol om seker te maak dat dié kunsmis aan sekere lis in die mikrobiese analisering van voedselsoorte en drinkwater; standaarde voldoen. Volgens Pienaar is dit is veral voordelig vir asook chemiese analise van drinkwater, besproeiingswater, afval- die verbruiker wanneer moontlike dispute oor die kwaliteit van die water, grond en plantmateriaal gevestig. Monitering van verskeie eindproduk voorkom. produkte om die geskiktheid daarvan vir menslike gebruik vas te stel, asook die toetsing van die higiëniese status van voedselver- Die ontleding van watergehalte vir besproeingsdoeleindes asook werkingsaanlegte val in hul kraal. Wynland is ook bekend vir hul menslike en dierlike gebruik, word op nasionale vlak deur NviroTek toetse vir bakterieë op ‘n wye reeks van voedselsoorte en wyne. en Wynland behartig. Verskeie uitvoer- kliënte maak van dié Wynland kon tydens die onlangse Listeriose uitbraak, menige pro- dienste gebruik om seker te maak dat die gehalte van water wat dukte vroegtydig identifiseer wat met die organisme geïnfekteer gebruik word, aan internasionale standaarde voldoen. was. Dit het tot gevolg gehad dat dié produkte betyds van die mark in die Weskaap kon onttrek word. As deel van nuwe inisiatiewe vir dié laboratoriumgroep het NviroTek ‘n lisensie bekom om twee nuwe tegnologiese dienste Waar NviroTek tradisioneel net op chemiese- en fisiese ontledings in Suid-Afrika aan te bied. “Nuwe tegnologie stel ons in staat gefokus het, bring Wynland nou die mikrobiologiese komponent om baie vroeg in ‘n plant se lewensiklus ‘n indikasie te kry van as deel van ‘n eenstop-diens vir hul kliënte. “Vir die eerste keer kan moontlike voedingstekorte. Ons kan ook nou die stikstof-status in ons nou ‘n diens aan die landbouprodusent, die landboukundige grond betroubaar bepaal, sodat produsente stikstofvlakke in die adviseur en aan die handelsmark lewer - vanaf die beplannings- grond meer ekonomies bestuur. Daardeur kan vermorsing asook fase, regdeur tot die gehaltebepaling van eindproduk op die rak, sê kontaminasie van water, verminder word.” Dailena Pienaar, Hoof Uitvoerende Beampte van Nvirotek.” Die NviroTek-groep, wat Wynland Laboratorium insluit, bied aan NviroTek se primêre mark was tot dusver die landbou-industrie, sy kliënte ‘n koerierdiens wat die betrokke monster so vinnig waar chemiese analises op blare, grond, water, kunsmis, kalk, moontlik by die laboratorium sal uitkry. weidings en veevoere gedoen is. Kontakbesonderhede: NviroTek Laboratories Nviro Business Hub Unit 6 Ou Wapad Street 7655 Ifafi, Hartbeespoortdam 012 252 7588 www.nviroteklabs.co.za Wynland Laboratorium 28 Hoofweg Wellington 021 8733 514 http://wynlandlab.wixsite.com/wynland NOU BESKIKBAAR BY JOU NAASTE SUIDWES HANDELSTAK

Lab-Inligting gee rigting... die grondslag vir ‘n suksesvolle boerdery NviroTek Laboratoriums is onafhanklike nasionale, wêreldklas laboratoriums wat in die Noordwes-provinsie geleë is. Volledige ontledings van grond- en water monsters word aangebied. Toetsing van veevoer en weiding, kunsmis, kalk, groeimediums, kompos, plante en petiole, aalwurms, residue van landbou chemikalieë en vars verwerkte produkte vir mikrobiese kontaminasie, is ook beskikbaar. 082 889 0139 • 012 252 7588 www.nviroteklabs.co.za Besoek ook www.wynlandlab.co.za vir Wynland Laboratorium (nou `n filiaal van NviroTek Laboratoriums) of skakel ons by 021 873 3514 vir mikrobiologiese ontledings. NviroTek is ‘n SANSAS geakkrediteerde Wynland Laboratoriums fasiliteit. Fasiliteitnommer T 0822 Fasiliteitnommer T 0349

NUUS Suidwes se vee-inligtingsdae bied waardevolle inligting Suidwes het pas die eerste twee van sy Die tweede vee-inligtingsdag het op Tosca vee-inligtingsdae in ons bedienings- plaasgevind, in samewerking met Zoetis gebied aangebied. Die eerste inligtings- en hulle veearts, dr Chantelle Erwee. Sy het dag het op 9 Julie te Vryburg plaasgevind meer inligting rondom die respiratoriese vi- waar die verskaffer, Virbac, ‘n veearts, dr rus-entstof, Bovi Shield FP en One Shot Ul- Martin Ferreira, gekry het om produsente tra, se voordele deurgegee. Mnr Lombard meer in te lig oor Multimin en Brose Plus. Jacobs van Lubern het veevoer-inligting met die gehoor gedeel. Hy het gesels oor Verskeie toetse en bevindings was deur dr die verskillende kruipvoer opsies, lekke vir Ferreira deurgegee oor die produkte. Veevoer- elke tydperk van die jaar, belangrike stappe verskaffers en Gallager het ook uitgestal en om te verseker dat korrekte hoeveelhede was deurentyd beskikbaar vir enige navrae en verhoudings van nutriënte ingeneem en inligting. Die inligtingsdag was goed by- word en Fosfaataanvullings. gewoon en produsente het verskeie woorde van dank deurgegee en beklemtoon hoe Hou gerus Suidwes se Facebook-blad waardevol die dag vir hulle was. Produsente dop vir meer inligting oor ons volgende was ook deel van die gelukkige trekkings vee-inligtingsdae. wat die dag aangebied was. 32 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za 33Aug | Sept ‘19

FLOWER, VEGETABLE, LAWN AND HERB SEED TABLISHED ES The Starke Ayres range of polypacket seeds have been specially selected for the home Seed is a living product. Herewith, a few tips on how to get the most out of your gardener. purchase: • Seed is perishable – always store under cool dry conditions. Freshly packed for the season, they are ready for immediate sowing, ensuring a high • Open packet immediately prior to sowing. Use the entire contents as seed viability and germination rate and strong, healthy seedlings. performance deteriorates over time. Some seed varieties are F1 hybrids. F1 Hybrid seeds are the product of an intensive breeding • Follow sowing instructions carefully. and selection programme spanning many years. Under normal conditions, F1 hybrids • Sowing depth is normally two and a half times seed width. produce stronger, sturdier and more vigorous plants with more disease resistance. Do not be • The top 5cm of soil should always remain moist, germination will be adversely affected if surprised if packets of F1 hybrid seeds contain fewer seeds than those of the conventional varieties. Starke Ayres seeds are Non-GMO. the soil dries out.

Blitz& Klets en Klouter Suidwes se eie superheld, Blitz, het pas ‘n besoek by die Klets en Klouter Kleuterskool in Wolmaransstad af- gelê en die kleuters met skopmotorfietsies tydens hul opedag verras! Dit is vir ons ‘n reuse voorreg om by ons gemeenskappe betrokke te kan wees! 35

NUUS ons trots! Ons skole, SsbpverraeensëspbuotpboaoinlodarsrltrwasaidgensersjalgasaiksgsgaetLteraeealspiarnknkrnsdoeek!bsllmaOektoneanebuesseemniritegsreasoevtstekaortkRonprgeot1rsdtaotsmieaneogsswimslêjpteoseoeedbkrsrnauyot.tgvlreOoaevonnlnondsssdeseer. PBoloaokatshassakvwoilelenlsneeePors/l1ua2itaedsniseokl/iog1la1egneettrbeael.spanne het BdDBioieetohatoafh/gv9aeillmlvoeiplaPelnlaennaeesPthsblekaatol-haleeusnhlsleekrutopgpllabueayiksslepikirseeosleitgenae. rgteywdeenns. BUITE LAAG 1: MIDDEL LAAG 2: BINNE LAAG 3: oPoBlakaoastshskwaoevlienlnsleeerosP/u1li2tadeainessolikg/1ao1lgeneetrtebea.lspanne het > Tenk se kleur > Swart om sonlig uit te hou > Wit goedgekeurde > Ultraviolet-beskerming > Alge en bakterieë groei te beperk voedsel graad materiaal Africa Tanks is ʼn watertenk vervaardiger Bothaville Plaasskole in die Suid-Afrikaanse mark met ʼn wêreldwye beproefde vervaardigings- Dwouioieetksnopna/eea1lrne3sdgdiniaoeaghLntueeldljrewseelewigllneaaeps.ehHdmuuite.sllnewahaae-st- tegnologie. www.suidwes.co.za Die proses word “Extrusie blaas giet” genoem en word in groot dele van Europa en die Ooste gebruik. Die materiaal wat gebruik word in hierdie vervaardigingsproses is HDPE (Hoë Digtheid Poliëtileen) teenoor die normale Roto-gevormde produk wat LDPE (Lae Digtheid Poliëtileen) gebruik. Die gebruik van HDPE en die drie-laag konstruksie het ʼn baie sterker en meer duursamer produk tot gevolg. Kyk uit vir ons spesiale aanbiedings in die 36Lentepromosie by u naaste SAuuigd|wSeepst ‘1H9 andelstak!

LLpaaaeesrrgsskekokoroool oLlnicLahistcehdnitbeeuNnrgobosuredrwegeersstPelantetteblaanlsdpwanenisners. 55332200 PPrrootteekk NNuuttrrii GGrreeeenn AAdd HHaallff PPaaggee AAdd AAFFRR..ppddff 11 2200//0066//22001199 1111 NNvvPPDDuuiivvrrRRttiiooeejjrrooOOeeiibbuuGGddTTeeiittrrnnssEEuueeggttiiKKeeeenn!!nn LshaeuellliregsaktroohotesltLopicpahshtaeufnlgsbepusarkgnodspre!aHegeuirslls.etewdoougsteormshmoekrkwieysspadnat C •••••••••••••••••• GVVIVVPGVIPPPIIVGGVVddddG•G•F••••••••F•••GG••••FG•G•G•F•••G•eeeeeeeeaaaaeeeeeeeerrrrrrrrllllttttrrwwrrwwkkkkmmmmeIGGeOe1IOgIGOOOOeeIIOgeIGegI1e1IO1gooooaaaakrrrrkkkooooddddddddooooyyyyoooonnnnnnnn0000rrrraaaaoooowwwwggggeeeerrrrrrrraaaaeeeeeeeeiiiiooookkkkggggggggmmmmkkkk0000llllrrrrbbbbeeeeGGGGmmmmmmmmaaaaaaaaeeeennnnrrrrrrrreeeeaaaaaaaavvvvmmmmeeeeeeeeaaaaooooppppaaaaaaaa%%%%nnnnooooiiiinnnnnnnnrrrriiiiiiiirrrrrrrrllllnnnnllllkkkkkkkkllllllll----ooootttteeeeeeeeaaaaiiiiiiiieeeeeeeevvvvPPPPeeeeeee----vvvvvvvvrrrrrrrrggggssssPPPPttttnnnneeeeoooooooooooo,,,,iiiilllliiiiiiiisssssssseeeettttrrrreeeerrrrrrrreeeeooookkkkssssrrrrnnnn--------eeeeppppeeeebbbbggggmmmmmmmmnnnneeeeooooeeeeeeegggggggggbggbgbbwwwweeeeaaaallllaaaarrrreeeellllllllllllooooeeeeeeeerrrrllllrrrreeeeeeeeuuuueeeerrrreeeekkkkaaaaoooooooonnnneeeeddddrrrraaaabbbbbbbbllllmmmmmmmmnnnniiiirrrrkkkkssssddddttttmmmmeeeeiiiikkkkeeeerrrrssssuuuuaaaaaaaaeeeessssttttttttlllleeeennnniiiieeeeeeeeiiiiooooeeeeiiiissssssssssssmmmmkkkkiiiieeeeeeeepppp,,,,nnnnnnnnnnnnffffeeeeeeeeeeeeeeeeggggttttllllaaaaeeee----ttttttttuuuueeeeeeeeooooaaaarrrreeeeeeeegggglllleeeennnnooooggggiiiirrrrrrrreeeemmmmllllmmmmllllrrrrnnnnddddeeeeeeeeeeeennnneeeeeeeeooooeeeeiiiivvvvmmmmnnnnnnnnggggddddeeeessssoooo----eeeeiiiieeeeiiiieeeeeeeecccccccckkkknnnneeeeeeeeeeeerrrriiiinnnnrrrrhhhhhhhhkkkkssssiiiimmmmnnnnggggaaaaeeeeeeeeeeeeeeeerrrrooooggggffffeeeeuuuuiiiivvvvmmmmmmmmeeeellllssssmmmmiiiihhhhiiiirrrrkkkkddddmmmmnnnnuuuuiiiiiiiiaaaaeeeeeeeeeeeeiiiieeeevvvvssssgggglllleeeessssssssttttrrrrssssttttddddeeeettttyyyyoooottttvvvvvvvvrrrrmmmmooooeeeevvvvaaaaeeeeeeeeffffaaaaddddeeeerrrrrrrraaaarrrrrrrrvvvvnnnniiiinnnnkkkkyyyyyyyyeeeeiiiiddddrrrrrrrrkkkkkkkknnnnggggooooeeeejjjjiiiirrrroooommmmmmmm----nnnnooooppppuuuuggggeeeennnneeeeeeeellllnnnnddddaaaahhhhtttttttt nnnneeeemmmmmmmmttttttttlllleeeeeeeeeeeeaaaaaaaavvvvkkkkkkkkttttaaaaeeeeuuuurrrrrrrrssssoooooooorrrriiiioooonnnnbbbb--------ooooeeeekkkktttteeeerrrr C kooo(k(wOoO(OwOkk(0000oooonnnnmmmmww8888nnnnssss6666wwttttmmmmvvvv1111aaaa..ooookkkkppeeee7777llllllllrreeeeoooo7777eeeeoorrrrnnnndddd6666ttssssuuuuiiiiee8888ggggiiiikkbbbbtttteeee3333..yyyyttttcc5555eeeerrrreeee0000oo))))vvvveeee8888..iiiizzkkkknnnn6666aassssdddd1111ppppPPPPoooorrrrooooRRRRoooorrrrddddOOOOuuuuTTTTkkkkEEEEtttteeeeKKKK,,,, M wwwwww..pprrootteekk..ccoo..zzaa M Geregistreer in terme van Wet 36 van 1947 Y GGewreagnisotrePereilnletetsrm: eNv2a1n Wg/ektg3, 6P v3a2n.51g9/4k7g, K 27.6 g/kg, Zn 2000 mg/kg, Cu 70 mg/kg, Mo 4500 mg/kg, Fe 2200 mg/kg, CY BG1w2a0n0omPg/ekgll,eMtsn:10N0201mgg/k/kgg, PC3325.05 gg//kkgg,, GKr2o7ep.62gm/kigs,sZtonf,2R0e0g0nmr Bg4/k9g0,4C;uF7l0owmge/rkgP, oMwo e45r:0N0 m48g/gk/gk,gF,eP212000g/mkgg,/kKg, C 3B61g2/0k0g,mZgn/k6g1, mMgn/k1g0,0C0um1g7/kmggC/k3g5, 0Mgo/k2g2,mGrgo/ekpg,2Fem8is6s9tomf,gR/ekgg,nBr B245960m4;g/Fkglo, Mwne2r1P2omwge/krg:,NC42896g/gk/gkg, ,PB14065g2/k,g, K CM G36roge/pkg2,mZnis6st1ofm; gG/krgo, CGur1e7enm:g/Nkg,3M9 og/2k2g,mPg1/k0gg,/Fkeg,8K6940mgg//kkgg,, ZBn26516mmgg//kkgg,,CMun1271m2 gm/kgg/k, gM,oC22296mgg//kkgg,, BFe4685629, CMM mGrgo/ekpg,2Bm2i5ss6tomf;g/Gkgr,oMGn r2e1e2nm: gN/kg3,9Cg3/1kg5,gP/k1g0, Bg/4k6g5,5K, 4G0roge/pkg2, mZnis6st1ofm; Gg/ekrge,gCisutr1ee7rmdegu/krgF,aMrmoW22ormx g(P/tkyg),LFted,8R6e9g no M 2GGAABm2GG00ggeeg1ww11rrr/2iiee22kaa((0ggg//EEnnii000,ssdd99oottBmmmrr22ee2ssPP44gee))5/11rreekBB655iigllnnpp//llm,00eekkttM77,,eettgss,,PPrrn/mmkPPoo::1goossee0,NNbbssMbbvv0uu22aauu0ssn11nnss77m2WWgg66221g//44,,eekk2/55HHttkgg,,meeg33,,HHii66PPddgCeeee/vv33iik3ddllaa22bbg5eennee..,ll055bbrrC11ggeeggg99,,3rr///44gg11kkk177,,44ggg511,33,, g44GKK88/33..rk22oTT88g77eee,,,p..llTT66B((ee2004llgg116nnm//11kk5ooigg))5s00,,88s,11ZZ11tGo11nn22rfo,889922eR1188p00e220000g2009900nm88oommr00ffiBs00gg00s4..//88kkt9VVo66gg0fee11,,;4rrCCGPP;ssuuRReppFrOO77errl00TTogeeEEiwmmiisKKtddggre((eee//00rkke88uuggrP66rr,,d11o::MMe))PPwuoo77rrroo77e44Ftt55reea66:00kkr88m,,N0033‘‘Wnnmm4558o,,ddggrwwii//gvvxkkiiww/ssgg(kPiiww,,geetFF..y,vvppee)aaPrrL22oonnt1tt22deePP000,kkEE00RgssBBaa/emmk..gEEccgggEEoon,//..kkoKzzggaa,,.. MY B361g2/0k0g,mZgn/k6g1, mMgn/k1g0,0C0um1g7/kmggC/k3g5, 0Mgo/k2g2,mGrgo/ekpg,2Fem8is6s9tomf,gR/ekgg,nBr B245960m4;g/Fkglo, Mwne2r1P2omwge/krg:,NC42896g/gk/gkg, ,PB14065g2/k,g, K MYY G36roge/pkg2,mZnis6st1ofm; gG/krgo, CGur1e7enm:g/Nkg,3M9 og/2k2g,mPg1/k0gg,/Fkeg,8K6940mgg//kkgg,, ZBn26516mmgg//kkgg,,CMun1271m2 gm/kgg/k, gM,oC22296mgg//kkgg,, BFe4685629, Y Gmrgo/ekpg,2Bm2i5ss6tomf;g/Gkgr,oMGn r2e1e2nm: gN/kg3,9Cg3/1kg5,gP/k1g0, Bg/4k6g5,5K, 4G0roge/pkg2, mZnis6st1ofm; Gg/ekrge,gCisutr1ee7rmdegu/krgF,aMrmoW22ormx g(P/tkyg),LFted,8R6e9g no CY 2m0g1/2kg/0,9B2245165/m07g,/kPgo,sMbuns261425,mHge/ikdge,lbCe3rg1,51g4/3k8g,,TBe4l 6n5o50,1G1ro8e1p229m80is0s.tVofe;rGseprergeiistdreeeur rd:ePurroFteakrm, ‘Wn odrivxis(Pietyv)aLntdP,ERBegEEno CCYM 2A0g1ri2(/E0d9m2s4)1B5p/0k7, ,PPoosbsbuuss7624, 5H,eHideeidlbeelbrge,rg1,413483. T8e, lT(e0l1n1o) 081112 891820098o0f 00.8V6e1rPsRpOrTeEiKd(e08u6r1: )P7ro7te6k8, 3‘n5,dwiviwsiwe.vparontePkEsBa.EcEo.za. CM Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438. Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.proteksa.co.za. CMY CMMYY MY K CKY CY CMY CMY K K Laerskool Nelsdrif agVaLwgfLerldeeyawedjevswedrelatiirsneenasatlga!krewrHytopgi-ednouuuedelildtëtlssNestiitenywprehddy2elaesedil0g-tednue1d.r.sigti9Dufsdesasnpiweaeeeereteesobnhlre/wase1iesltetl3neiodgheAidsaunntr.ldrildnegyoDigdeegoiéewtodVedtkeerreyounsdsgWriehtetnaneeeaBatrldkst-dulorisihiigmneteseagMtt.BaedHa-okfleldiuetguhselnalrueeldilnpnlhegeaedt ie Delmas •••• PSOGRdUe/aeuu1Kuugn4rtb1se,ny6nhOagOHo/Vk/1foie1kn6kr4ikaseiaeeeswlknspeeekanrno1nbosdOetlsrkoei2pens0erghG1euodl9aitkeiusnkutpireeefnnisengapla.aLdaniilgenvaeNanosopvreadelvklaliaginlaHdeoinkekdiOeri.onsg

LEEFSTYL Tuinkalender Die lentetuin bring opwinding Augustus hou die belofte van ‘n prag- ‘n tuinrekenaar aan te skaf, wat jou nat- gaan jou grasperk begin groei, en daarna tige lente in en in warmer streke, be- maakskedule 100% kan bestuur. deurlopende water en versorging vra. gin nuwe groei al gesig wys. Tuiniers se hande begin al jeuk om in die tuin besig --Jou grasperk beslaan gewoonlik die --‘n Goeie toediening van kunsmis wat spe- te raak. Gebruik nou hierdie tyd vir die laaste grootste deel van jou tuin. ‘n Pragtige siaal vir grasperke ontwikkel is, help nie voorbereidings vir die lente. Bloeisels steek lowergroen grasperk kan ‘n groot bydrae net jou gras om beter te groei nie, maar oral kop uit en die jasmyne is vol in blom! lewer tot jou tuin se voorkoms. Bemeester verryk die kleur en maak die grasperk dik- die kuns van ‘n groen grasmat – en alles ker en sterker. ‘n Sterk groeiende grasperk, --Maak beddings goed skoon en verwyder anders vervaag in vergelyking. is baie meer bestand teen onkruid. ook enige bossies op die plaveisel. Berei die saadbeddings goed voor deur kompos Grasperkversorging vir die lente en somer --Gee kunsmis op ‘n maandelikse basis. in dik lae oor te strooi. Werk kunsmis en Die geheim van ‘n perfekte grasperk begin Chemiese kunsmis soos Wonder 7:1:3 kan beenmeel goed in voordat jy saai. Jy kan deur dit in die lente deeglik kort te sny, gebruik word, of ‘n organiese produk soos nou begin om somergroentegewasse en onkruid uit te roei en voeding te gee. In die Protek se NutriGreen Gro Green. Organiese blomme te saai. somer moet dit gereeld kunsmis en water bemesting bevorder gesonde en optimale kry en netjies gesny word. grasperk groei, verbeter die struktuur en --Vrugtebome wat nou in bloei staan, moet vogretensie van die grond en bevorder ook met NUTRI-GRN GRO GREEN gevoed word. Volg die volgende program vir sukses: mikrobiese ontwikkeling in die grond. Rose en ander blomdraende plante kan --Begin deur die dooie, harde bolaag nou gevoed word met Wonder 8:1:5 wat blomgroei sal stimuleer. Begin nou met die te verwyder. Jy kan dit doen deur jou maandelikse roetine om die rose met Efekto garssnyer op sy laagste te stel om ten Rosecare te spuit, of dien die sistemiese minste die helfte van die dooie gras te Complete 360SC van Protek toe. verwyder. Daarna word die gras gehark om die res te verwyder totdat daar net ‘n yl bedekking van die ou dooie gras oorbly. Efekto Rosecare NutriGreen Gro Green --Moet nooit polgrasse en gras wat in koue weer floreer, met bogenoemde proses belug nie. --Belug swaar kleigronde en die hele gras- perk in die vroeë lente. Dit kan gedoen word met ‘n stewige tuinvurk. Dit verbeter dreinering en voorkom dat water opdam, wat veroorsaak dat jou grasperk versuip. --Diens jou besproeiingstelsel deur seker --‘n Goeie bolaag (lawn dressing) kan nou te maak dat al die sproeikoppe skoon is oorgegooi word. Maak seker dit is ge- en die spuite reg gestel is om die bed- steriliseer sodat jy nie saad van onkruid dings optimaal te benat. Oorweeg om daarmee saam strooi nie. --Om water te spaar, stel jou lente skoon- maakproses vir so laat as moontlik uit. Sodra jy kunsmis en water begin gee, Now stocked at Suidwes Retail Stores. Tel: 051 432 4397 Webtuiste: www.hyperpool.co.za

PRODUKINLIGTING DIE BESTE VOEDING VIR JOU TUIN, MET PROTEK NUTRIGREEN Protek se NutriGreen-reeks bestaan uit organiese- en organiesgebaseerde korrelmisstof gemaak van verkom- posteerde pluimveemis wat met koolstof (C) verryk is en is vry van patogene, parasiete en onkruidsaad. Die NutriGreen-reeks bevat die 3 belangrikste plantvoedings- elemente nl: stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) asook al die mikro-elemente wat die plante benodig vir gesonde groei, bv yster (Fe), mangaan (Mn), koper (Cu), sink (Zn) en boor (B), om maar net ‘n paar te noem. NutriGreen Gwano Pellets is ‘n 100% organiese algemene misstof en is ideaal vir bome, struike en blom- en vrugdraende plante. NutriGreen Gro Green is onder andere met stikstof (N) verryk om ekstra blaargroei te stimuleer en is ideaal vir grasperke en loof- plante. NutriGreen Flower Power is onder- andere met kalium (K) verryk om blom- en vrugvorming te bevorder en is ideaal vir rose, blomplante, vrugtebome asook groente. Of jy nou ‘n “groen” tuinier is of nie, die NutriGreen-reeks is die ideale voeding vir jou hele tuin. Geregistreer in terme van Wet 36 of 1947 • Gwano Pellets: N 21 g/kg, P 32.5 g/kg, K 27.6 g/kg, Zn 2000 mg/kg, Cu 70 mg/kg, Mo 4500 mg/kg, Fe 2200 mg/kg, B 1200 mg/kg, Mn 1000 mg/kg, C 350 g/kg, Groep 2 misstof, reg nr B4904; • Flower Power: N 48 g/kg , P 10 g/kg, K 36 g/kg, Zn 61 mg/kg, Cu 17 mg/kg, Mo 22 mg/kg, Fe 869 mg/kg, B 256 mg/kg, Mn 212 mg/kg, C 296 g/kg, Groep 2 misstof, reg nr B4652; • Gro Green: N 39 g/kg, P 10 g/kg, K 40 g/kg, Zn 61 mg/kg, Cu 17 mg/kg, Mo 22 mg/kg, Fe 869 mg/kg, B 256 mg/kg, Mn 212 mg/kg, C 315 g/kg, Groep 2 misstof, reg nr B4655; • Geregistreer deur FarmWorx (Edms) Bpk, Reg no 2012/092415/07, Posbus 645, Heidelberg, 1438, Tel no 011 812 9800. Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438. Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.proteksa.co.za

LEEFSTYL Suidwes Plaaskombuis KOM SMUL AAN HIÉRDIE SOUTTERTE! 40 Aug | Sept ‘19 Foto verskaf deur Annelien Pienaar. www.suidwes.co.za

LEEFSTYL Vir nog heerlike resepte, besoek: Vulsel is net reg! Jy kan speel met die byvoeging www.annelienpienaar.co.za 250g sampioene, gesnipper; van knoffel polonie in plaas van worsies. Verder kan jy met ligter of sterker smaak Ek weet nie van iemand wat nié gaande 1 medium ui, fyngekap; kase werk. Geure kan wissel van roos- is oor ʼn lekker souttert nie. Ek deel maryn, tiemie, gerookte paprika wat jy kan graag met Suidwes se lesers twee 1t knoffel; byvoeg net vir daardie ietsie anders. Hoop weergawes. Hoop jy geniet hulle... julle gaan sommer gou-gou kan spog met 500g cheese griller worsies, julle soutterte! Gerookte Kaasworsie-souttert wieletjies gesny; 3 snye brood (enige brood); Hierdie is ʼn vrieskas-vriendelike resep, geb- 45ml olyfolie of sonneblomolie; ak of ongebak. Vir my gesin is dit die perfek- 2k kookmelk; te idee van “Kits-kos” wat bedien word met 6 eiers ‘n heerlike groen tuinslaai en vrugtesap. 2k worsies, gerasper; ½t gerookte paprika; Kors 2k Cheddar kaas, gerasper; 100g cheddar kaas, gerasper; 1t gedroogde origanum; 30ml (2e) botter, gesmelt; 100g botter of bakkers margarien, 3e koekmeel; gerasper; 4 eiers, eksta groot, geklits; 250ml room; 100g koekmeel. 1 ui, klein; 45g bloukaas (opsioneel). Plaas in voedselverwerker en maak fyn 1e Pietersielie, gedroog; soos broodkrummels. Druk in 19cm x Braai uie en sampioene in olyfolie totdat 25cm oondvaste pan. Plaas eenkant en al die vog van die sampioene uitgebraai is. Geen sout want die kaas en die worsies is voorverhit oond na 180°. Voeg dan die knoffel by en braai vir een min- reeds sout genoeg. uut. Haal van plaat en voeg die worsies by. Voorverhit oond na 180° en smeer ‘n Meng koekmeel met room en roer goed geskikte oondpan. Individuele porsies deur met draaiklitser sodat meel nie klonte kan gemaak word soos mini kolwyntjies. maak nie. Voeg eiers, paprika, origanum, Onthou net dat die baktyd verkort. sout en peper na smaak, en gekrummelde bloukaas by en meng weer deeglik. Week die brood in die gekookte melk en laat afkoel tot kamertemperatuur. Voeg die afgekoelde worsies by die eier- mengsel en giet in voorbereide kors. Bak vir Voeg al die bestanddele saam en roer 45 minute tot gestol. Bedien koud of warm. goed deur. Skep in gesmeerde bak en bak vir 35-55 minute. Hierdie resep bak ook perfekte individuele porsies maar verkort die baktyd na on- Beide resepte lewer 6 porsies. geveer 25-30 minute by 180°. Besoek gerus www.annelienpienaar.co.za Korslose Souttert vir ons nuusbrief. Ek dink enige een van ons kan doen met ‘n Groete, Annelien Pienaar bekostigbare souttert resep en hierdie een www.suidwes.co.za 41Aug | Sept ‘19

PRODUKNUUS MEGANISASIE (AGRIFRIEND) Verskillende kouters en hul kenmerke ‘nKouter is ‘n vertikaal-gemonteerde komponent wat ʼn snit in die grond maak voordat ʼn betrokke toediening sal plaasvind. Die doeltreffendste diepte word deur die spe- sifieke grondtoestande bepaal. Dit is noodsaaklik om te weet watter tipe kouters op die mark beskikbaar is en wat elke tipe se kenmerke en funksies is. Die volgende kouters is beskikbaar: Standaard gladde kouter (Plain coulter) Die gladde kouter is bekend vir die gebruik op saad-eenhede en dan ook op no-till voorsny-eenhede. Die kouter is `n gewone plat kouter wat glad om die kante is en slegs skerp gemaak is op die sy snykant. Dit lewer ‘n egalige, skoon snit. Daarom, word dit baie doeltref- fend aangewend vir saadvoorsny en saadplasing. Die nadeel van dié kouter op die voorsny-eenheid van no-till plant- ers is dat hulle geneig is om stil te staan in sandgronde of wanneer daar te veel klam materiaal is om te sny. Die kouters kan sukkel om baie digte plantmateriaal aggressief te sny en te verwyder. Gehapte kouters (Notched coulters) Die gehapte kouter is `n welbe- kende op konvensionele planters se kunsmis-eenhede. Die kouter is plat en op die snyvlak het dit halfmaan happe in. Die kouter sny aggressief en kan matige hoeveelheid plantma- teriaal doeltreffend hanteer en verwyder. Dit dryf homself ook aan in sanderige toestande. Die kouter is wel nie baie ideaal vir no-till voorsny-eenhede waar baie materiaal voorkom nie, aangesien dit geneig is om die materiaal nie altyd deur te sny nie. Die materiaal sit dan vas in die happe en begin dan teen die hanger pak. Gehapte kouters word nie gewoonlik gebruik by saadvoorsny nie, aangesien die snit nie ‘n egalige diepte het nie. Dit is belangrik om met die aankoop van hierdie nuwe kouters na die diepte van die halfmaan happe in die kouter se snyvlak op te let. Sekere fabrikate se halfmane is vlakker gesny, wat veroorsaak dat die kouters sommer gou wegslyt en hul aggressiwiteit verloor. Geriffelde kouters (Fluted coulters) Dié kouter het ‘n egalig-geriffelde snyvlak met reguit riffels, soos klein golfies, op die snyvlak. Die kouter sny bietjie wyer oop en dryf homself baie goed aan. Dit kan gebruik word vir saad- voorsny- sowel as kunsmis- voorsny-kouters.

PRODUKNUUS Dié kouters kan op no-till planters gebruik word, maar dit word nie aan- beveel nie aangesien die riffels of flutes reguit op die snyvlak geplaas is, is dit asof die materiaal deursleep en werk ook dan baie vinniger af. “Turbo kouter” Die Turbo kouter is een van die wonders van no-till bewerking. Die riffels of gegolfde patroon op die kouter lê skuins oor die snyoppervlak in een rigting. Die kouter sny materiaal aggressief, penetreer die grond goed en slyt baie egalig af. Hierdie tipe kouter word met groot sukses gebruik by no-till toe- stande as voorsnyer waar kunsmis deur middel van tandplasing gedoen word. Dit is baie populêr by vertical tillage implemente. Gegolfde kouter (Waved coulter) Hierdie kouters is aggressief gegolf. Die mees bekombare gegolfde kouters in Sui-Afrika is die 8-go lf kouter. Dit word met groot sukses op strip-till implemente gebruik. Hierdie kouters val die grond en plantmateriaal aggressief aan en sny ‘n wye area oop. Al die bogenoemde kouters word van Boron staal 30mnb5 ver- vaardig met ‘n hardheidsindeks van HRC 48-52 Rockwill. Besoek gerus jou naaste Agrifriend-tak vir ʼn verskeidenheid van kouters. Any meal’s best friend FINALLY... www.suidwes.co.za 43Aug | Sept ‘19 A SEASONING THAT CAN truly MULti-TASK fry braai cook bake stew roast SOixuGruOnwGnriLll eSgeeansdoanrinyg ASvuaidilwabelseRfreotmailaSlltyooreusr

PRODUKNUUS DIE NUWE ROVIC SYNCROPLANT™ LG PLANTER – ‘N WENRESEP! deur MCD Ras, Bemarkingsdirekteur van 12-ry tot 31-ry met 914mm, 762mm en Die ROVIC LGP-reeks is standaard ROVIC LEERS 457mm ryspasiëring geskik om konven- toegerus met PRECISION® tegnologie, sionele bewerking, minimum- en geenbe- en alle opsies beskikbaar kan aangebied Bewaringslandbou is nie slegs ’n werkingstoestande te hanteer. Dit skep die word. Korrelkunsmis kan of deur tand-, filosofie vir ROVIC LEERS nie, dit is ’n geleentheid vir die konvensionele boer om of skyfplasing hanteer word, met kuns- leefwyse. Daarom is ons benadering plantertegnologie aan te skaf wat hom sal miskaste tot 6200 liter maksimum kapa- tot ontwikkeling van produkte onder ons toelaat om minimum- en geenbewerking siteit. Vloeibare kunsmis is ook ’n opsie. eie handelsmerk, ROVIC, daarop gefokus stelselmatig en selektief in te faseer in sy om die volhoubaarheid van kommersiële reis na bewaringsboerdery. Saad kan deur middel van ’n sentrale saad- landbou in Suid-Afrika, maar ook in kas of mini hoppers, elektries gedrewe landbou in Afrika, aan standaarde van Die flottasie van die planterraam word Precision VSET 2® uitmeting, 20/20™ bewaringslandbou te bedryf. geëgaliseer deurdat die swaarder mid- prosesbeheerder en GPS aanpasbaarheid delseksie se gewig oorgedra word na met uitstekende akkuraatheid en herhaal- Ons handelsmerk SYNCRO™ verwys na die vlerke met die plaaslik ontwikkelde baarheid geplant word. die strewe om in ontwerp en toepassing druk-egaliseringstelsel sodat soortgelyke van ons meganisasie-oplossings die gewig per meter geld regoor die raamwydte, Opsionele individuele drukbeheer (Delta delikate balans te handhaaf tussen die en dus egalig tussen die wiele versprei Force™) per planteenheid maak van die beskerming van ons natuurlike hulpbronne is. Met ’n hidrouliese silinder op elke ROVIC SYNCROPLANT™ die mees aan- (water en grond) en die optimalisering planteenheid wat via ’n akkumuleerder en pasbare, dog akkurate rygewasplanter van volhoubare boerdery met maksimum hidrouliese druk die afwaartse krag op die op die mark. winsgewendheid. plantereenheid uitoefen, is dit moontlik om die veranderlike grondweerstand effektief Elke saad, op sy plek, elke keer. Ons is trots op ons nuwe SYNCROPLANT™ te bestuur vir voortreflike konstante plant- Die oes begin hier. ROVIC LGP-reeks vir mielies, soja, sonne- diepte en optimale gronddruk op die saad. blom en bone. Modelle is beskikbaar van 44 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

PRODUKINLIGTING Vee-nekbande vir die boer se gemoedsrus Veediefstal is sekerlik een van die grootste uitdaging vir enige Nóg voordele veeboer. Die verlies van ’n enkele dier is te veel. Kuddes word Die beste deel van die produk is egter hoe maklik dit is om te oor dekades opgebou en selfs generasies en die verlies aan gebruik. Jy hoef nie torings, sonpanele of programmatuur aan te genetika, aanwas en gemoedsrus maak behoud en investering koop nie, want die nekbande is via die selfoonnetwerke per internet ongeoorloof. Dit breek eenvoudig ‘n boer se hart. met die HOTEYE GIS-stelsel gekoppel aan jou selfoon of rekenaar. Die boer kan sy kudde, voertuie en werkers via sy selfoon en/of Wie is ons? skootrekenaar vanaf enige plek ter wêreld monitor. HOTGROUP is ‘n biotelemetrie ontwikkelaar en vervaardiger en is in 1993 gestig. Die maatskappy en sy personeel is verbind tot Die voordele verbonde aan die stelsel lê ook in die bekostigbaarheid proaktiewe risiko-bestuursoplossings, plaaslik en internasionaal. daarvan. Daar is ’n aantal pakkette om van te kies, afhangende van die tipe vee wat betrokke is. Min halsbande word benodig en HOTGROUP het vroeër vanjaar, sy sestiende jaar op Nampo gehad die produk word altyd ondersteun. As jy dit eers een maal het, dan en, sê produkontwikkelingsnavorser, Gert Meintjies: “die ondersteuning het jy dit vir altyd. Daarom ook die rede waarom daar ‘n waglys is en terugvoer is oorweldigend positief. Van ons kliënte is reeds vir die tweedehandse produk. meer as tien jaar by ons en is hegte familie. Ons hoor daagliks hoe belangrik ons produkte vir ons kliënte is en hoe swaar hulle daarop Vee-nekbande het ’n herlaaibare battery wat een of twee keer per steun, ook hoe groot verliese voorkom word. Dit hou ons op ons jaar herlaai moet word. tone. Ons fokus op proaktiewe risikobestuur met presisieboerdery waardetoevoeging aangesien ons sisteem ‘n bedryfstelsel is wat “Daar is regtig iets vir almal – of jy nou groot of klein boer,” sê Gert. dag en nag gebruik word vir kuddebestuur. Ons wil graag die boer se “Die pakkette is uiters bekostigbaar en maklik om te gebruik. Dit word bates beskerm en produktiwiteit op die plaas verhoog. Die nekbande gerugsteun deur ons kundige tegniese span en oproepsentrum. meet aspekte soos weidingsgedrag, gesondheid, virtuele grense Boere kan verseker wees dat ons hulle beste belange op die hart dra. en die benutting van weiding. Dit is egter die sindroom monitering Dit is waarom hierdie produk spesifiek op die landboumark gerig is.” binne groepsgedrag wat die stelsel so uiters suksesvol maak. Ons verwys daarna as sindroom-analise. Die nekband kan spesifieke gedrag identifiseer. Hierdie inligting word via HOTGROUP se HOT- NET-netwerk met behulp van selfoonnetwerk, die internet en satelliet, op jou foon of skootrekenaar gemonitor.” Hoe werk dit? Die koei kommunikeer baie goed via die halsband Verskillende nekbande is ontwerp vir spesifieke diere en toepas- en daarom is sy ‘n uitstekende kandidaat vir die dra sings: beeskuddes, skaaptroppe, boerboktroppe, perde, Anatoliese herdershonde en wild. Vir veeteel, is die nekbande ideaal vir die beheer van die sindroom moniterings halsband. van veediefstal, predasie op vee, weidingsbestuur, presisie-veebestuur en afstandboerdery soos huurgrond of meervuldige plase. Die nekbande is verstelbaar en daar is talle nekband-opsies beskikbaar. Die bande word van ‘n sterk weefstof gemaak met ‘n skuurbeskermingslaag aan die buitekant. Dit is versterk met ’n vasgeweefde band van 10mm vlekvrye staal. Alle inligting vloei deur HOTGROUP se internasionale HOTNET-netwerk en die boer het uiteindelik toegang tot allerlei handige inligting en ver- slae wat deur middel van die HOTEYE-stelsel gekodeer en gegenereer word. Dit is dan ook die HOTEYE-stelsel wat sorg dat die boer enige waarskuwings boodskappe per SMS, MMS of e-pos ontvang. Klein HJ Bruwer dra met groot trots sy Suidwes 110-jaar hoedjie. HJ boer saam met sy ma en oupa in die Glaudina-omgewing.

PRODUKNUUS SUIDWES AGRIFRIEND - GEBRUIKTE GOEDERE Sept ‘19 / Okt ‘19 *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD NH TD5.110 Rpos (2015 Model; 1,092 ure) JD Spuit 4630 (2011 Model; 4,011 ure) Bothaville | 50179 Humansdorp | 50561 R 365,000.00 R 900,000.00 JX-Farmall 140A Wet Clutch Rops JD Spuit 4730 (2009 Model; 7,650 ure) Bothaville | 50470 Humansdorp | 50563 R 470,000.00 R 900,000.00 NH T8.390 (3,079 ure) New Holland FR 9060 Kewer Hoopstad | 50134 (4,954 ure; 3,601 sny ure) R 1,300,000.00 Leeudoringstad | 50484 6130 CASE IH Stroper R 2,200,000.00 (4,556 E ure; 3,263 R ure) 7130 Axial Flow Stroper Hoopstad | 50528 Leeudoringstad | 50515 R 1,650,000.00 R 1,700,000.00 Case Magnum 340 (2014 Model; 3,336 ure) KRONE 1290 HDP X-CUT Hoopstad | 50564 (2010 36,000 bale) R 1,550,000.00 Leeudoringstad | 50445 Metasa SDM 2213 Planter Humansdorp | 50519 R 1,170,000.00 R 110,000.00 KRONE 1290 HDP X-CUT Leeudoringstad | 50443 Super Comby EX Voerwa Humansdorp | 50474 R 1,200,000.00 R 220,000.00 KRONE 1290 HDP X-CUT Leeudoringstad | 50444 R 1,200,000.00 4466 Aug | Sept ‘19 www.suidwes.co.za

LIEB JV RENSBURG : PNRUOUDSUKNUUS Sel: 082 824 0520 | Tel: 018 581 1174 | E-pos: [email protected] MEGANISASIE *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD (AGRIFRIEND) KRONE 1290 HDP X-CUT 165 MULCHER Leeudoringstad | 50446 Wolmaransstad | 50447 R 1,300,000.00 R 60,000.00 Case JX 80 Case Maxxum 140 (2013 Model; 6,330 ure) Wolmaransstad | 50153 Wolmaransstad | 50551 R 250,000.00 R 497,000.00 TD 90 DT S (2013 Model 2,783 ure) JD 5725 (2012 Model; 6,225 ure) Wolmaransstad | 50180 Wolmaransstad | 50567 R 225,000.00 R 150,000.00 New Holland T8.390 JD 5725 (2012 Model; 7,381 ure) Wolmaransstad | 50568 (2012 Model; 3,785 Ure) R 150,000.00 Wolmaransstad | 50522 Claas Mega 204 Stroper R 1,050,000.00 Wolmaransstad | 50570 NEW HOLLAND 5610DT (1,950 ure) R 255,000.00 Wolmaransstad | 50175 Claas Mega 360 Stroper R 150,000.00 Wolmaransstad | 50571 NEW HOLLAND 5610DT (3,295 ure) R 407,000.00 Wolmaransstad | 50177 R 150,000.00 McCormick 105 Wolmaransstad | 50504 R 235,000.00 www.suidwes.co.za 47Aug | Sept ‘19

MEGANISASIE (AGRIFRIEND) SOVEEL KRY JOU JX75T MEER VIR 4WD ROPS VIR SLEGS SOVEEL MINDER R285,000.00 UITSL. BTW BETROUBAAR, EENVOUDIG, PRODUKTIEF: CASE IH JX75T *Bepalings & voorwaardes geld. Terwyl voorraad hou. Finansiering onderhewig aan goedkeuring. 48 Aug | Sept ‘19 KONTAK LIEB: 018 581 1174 / 082 824 0520 of besoek u naaste Suidwes Agrifriend www.suidweMs.coe.zgaanisasie-tak vir meer inligting.