Ons Eie Okt-Nov

OKTOBER/NOVEMBER 2018 Jaargang 53 5 24 CASE se Magnum Rowtrack bied oplossings vir jou boerdery 16 Mielies vs katoen - wat behels winsgewendheid? 07 Hommeltuie in die landbou - voordele & gebruike

BEST-IN-CLASSThe Multiplaz innovation starts with the idea ofusing distilled water and alcohol for weldingand distilled water for cutting as the basicworking liquids. Both amazing and simple, thepatented design is unmatched worldwide.Exclusively available from

Oktober/November 2018 Jaargang 53 5Ons Eie word deur Suidwes Beleggings INHOUDSOPGAWE 07(Edms) Beperk uitgegee. 18 AKTUEEL 24Algemene kontaknommers vir Suidwes 43Groep Hoofkantoor: 018 581 1000 4 Soos ek dit sien 5 Geestelike AkkerOns Eie word ses keer per jaar na al sy 6 Hoe om finansiële inligting telede en ander belangegroepe versprei. ontleedRedakteur: 7 Hommeltuie in die landbousektorJohan van Zyl 21 Uit die HoweE-pos adres: [email protected] 22 Gebruike van ‘n leuenverklikkerTelefoonommer: 081 581 1192 42 Raad oor veiligheid op plaseGrafiese Ontwerper: PRODUKNUUSEdward AdendorffE-pos adres: 24 CASE se Magnum Rowtrack [email protected] oplossings vir jou boerderyTelefoonnommer: 018 581 1193 26 Tophokke nou by Suidwes beskikbaarAdvertensiewerwing: 46 Suidwes Agrifriend se GebruikteRuth SchultzE-pos adres: [email protected] GoedereSelnommer: 081 480 6413 LANDBOUKUNDIG Die inligting hierin, hoewel dit met sorgsaamgestel word, word verskaf sonder 10 Bemesting van aangeplante weidingenige waarborge hoegenaamd en Suidwes 11 Grondbone aanplantingsof die redakteur sal geen aanspreeklikheid 12 Will soybean plantings continueten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staanouteurs vry om menings te lug, maar to expand in NW?geen artikel verteenwoordig noodwendig 16 Winsgewendheind van mieliesdie mening van die uitgewer, die direksieof hoofbestuur van Suidwes Beleggings teenoor katoen(Edms) Beperk nie. Behalwe in uitsonder- 18 Internasionale akkreditasie vir Nviroteklike gevalle, behou die uitgewer die regvoor om die nodige veranderinge aan te ALGEMEENbring aan enige bydrae wat vir publikasievoorgelê word. 28 Jagkompetisie 30 Suidwes besoek Vaalbank Daar bestaan outeursreg in hierdiewerk. Enige ongemagtigde aanhaling studiegroepof reproduksie van die werk of enige 30 Hard times ahead for reloadersgedeelte daarvan, sonder die vooraf 32 Suidwes se Algemeneverkreë toestemming van die redakteur,is handeling wat outeursreg skaad en wat Jaarvergaderingdie oortreder regsaanspreeklik kan maak. 33 Boererate 35 Suidwes Damesdag Geen gratis plasings of krediet sal 36 In jou tuingegee word vir geringe tipografiese foute 38 Suidwes Boekrakwat nie die waarde van ‘n advertensie 40 Suidwes Plaaskombuisverminder nie. 41 Suidwes betrokke by skole 43 Top Klante word bederf 45 Karphengel neem toe

AKTUEEL soos ek dit sien... ‘n nuwe seisoen lê voor – gryp dit! Mens kan skaars glo dat dit al amper miljoen ton geskat – sowat 6% laer is as Lees gerus meer in hierdie uitgawe van weer planttyd is. Die afgelope jaar was die 2017/18 produksieseisoen. Oor die die Ons Eie oor alternatiewe gewasse beslis nié in die rekordboeke opgeteken as algemeen, bly die El Niño-voorspelling ’n soos grondbone, sojabone en ook oor die maklikste jaar vir landouprodusente belangrike risiko wat moontlik hierdie op- die winsgewendheid van droëland katoen nie. Erge droogtes het die grootste ge- timistiese prentjie kan verander. versus droëland mielies. deelte van die land lamgelê, wat later op- gevolg is met baie swak graanpryse. Ek haal my hoed af vir elkeen Suid-Afrika se sowat 35 000 oorbly- van ons boere wat die ver- wende kommersiële boere (van 120 Dankie tog daarvoor dat more nog ʼn 000 in 1994) is noodsaaklik vir die voed- dag is en dat produsente dié jaar se dag- skillende aanslae hierdie jaar selsekuriteit van ongeveer 54 miljoen boek amper kan toemaak en met hoop en moes trotseer het. Suid-Afrikaners. Ons boere dra ook 3,9% vertroue kan uitsien na ʼn nuwe seisoen. van die land se bruto binnelandse produk Ek haal my hoed af vir elkeen van ons boere Dit is geen geheim dat landbouprodu- (BBP) by en skep werk vir eer as 650 000 wat die verskillende aanslae hierdie jaar sente se finansies onder baie druk is nie. mense. moes trotseer het. Maak seker jy is voorbereid vir die seisoen wat voorlê en maak gebruik van finan- Hiermee in gedagte, wens ek elkeen Volgens die landboubesigheidskamer, siële advies oor die verskillende lenings- van u ʼn opwindende en voorspoedige Agbiz, sal Suid-Afrika se mieliemark goed rekeninge en opsies wat beskikbaar is. nuwe seisoen toe. Ons het elkeen van voorsien word in die 2018/19 bemark- julle nodig, al reflekteer dié siening nie ingsjaar, wat eindig April 2019 eindig. Mie- noodwendig op regeringsvlak nie. lievoorrade kan tot soveel as 16,7 miljoen ton bereik, goed bo die plaaslike vraag Johan van Zyl van 10,8 miljoen ton. Die Departement van Landbou het onlangs die Suid-Afri- kaanse 2018/19-mielieproduksie op 13,0 BRIEWEBLAD onsEie Agrifriend: ADRESVERANDERING To whom it may concern: Indien u van adres verander het of binne- On behalf of De Beers Wildlife, I thank you sincerely kort gaan verander, of indien u for coming to our assistance during the fire which broke out on Dronfield on the 16th September 2018. Ons Eie nie ontvang nie en dit graag Without your help I have no doubt that the loss of wil ontvang, stuur asseblief u ou en/of grazing would have been much greater and, in express- nuwe kontakbesonderhede (adres, tele- ing our gratitude, please be assured that as neigh- bours and friends, we too will readily respond to any foonnommers, en epos-adres) calls for assistance in times of need. en u rekening /lidnommer Kind regards aan Sunelle van Rooyen by: Tanya Schoeman Stuur briewe per e-pos na Posbus 5, Leeudoringstad, 2640 of Commercial Lead [email protected] e-pos na [email protected] De Beers Group Kontak ons ook gerus in verband met enige navrae oor die verspreiding van Ons Eie. U kan ook vir Sunelle by 018 581 1002 skakel indien u die Ons Eie wil ontvang.4 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

Op die geestelike akker goffer van Neem verantwoordelikheid omstan- God is die sleutel tot dighede is Die lewe is geneig om vir niemandemosioneel intelligensie nie. Leef te wag nie. Maar, as jy nader staan in die hede en deelneem aan die lewe, dan word deur Ds Johan Raubenheimer, – moenie jy deel van ‘n kakofonie van moont- altyd gaan likhede wat aanvanklik soos netNG Noord, Potchefstroom torring in meer geraas lyk en klink. Tog sal jy die verlede agterkom, dit is die lewe! Uit chaos Een van die gonswoorde van ons woord sê: “As jy wil vinnig stap, stap nie. Kyk kom daar orde en breek daar nuwetyd, is dié van emosionele intelligen- alleen, maar as jy vêr wil stap, stap vorentoe, moontlikhede oop. Die lewe is nie asie. Sonder om vreeslik diep daarin saam met andere!” maar wel op so ‘n manier waar jy walk in the park nie, tog sal jy met-te gaan, kom dit daarop neer dat ons nooit vergeet wat die verlede jou tertyd sien die lewe gaan juis oor diesal moet leer om ook ons emosies Gaan saam op reis na ‘n beter ver- geleer het en hoe moeilike omstan- walk in the park. Die oppad-wees! Omin bepaalde situasies op so ‘n wyse staan en begrip en uitkoms. dighede jou geleer het om veerkrag- jouself te onttrek aan die lewe sal joute hanteer dat ons inderdaad emo- tig vorentoe te beur nie. Die lewe is niks help nie. Nuwe vriendskappe ensioneel intelligent optree en nie in Vandaar dat ek jou wil vra: is jy baas soms moeilik, maar in verleentheid moontlikhede is dikwels net ‘n tele-ons “ou natuur” bloot oor mense en van jou eie emosies, of tree jy soms skuil baie maal geleentheid! Moenie foonoproep en een koppie koffie wegomstandighede stoomroller nie. emosioneel gebrekkig en afgestomp uit die oog verloor dat daar orals om van ons af! Maar, jy sal van jouself en kortsigtig teenoor jouself en an- ons mense is wat juis jou en my be- moet gee. Kom, staan op, raak be- Ons moet dus ook ons emosionele dere op? Hoe gaan dit regtig op die sonderse Godgegewe gawes nodig trokke, kom uit daai klein hoekie vanafgestomptheid in ons lewens raak- oomblik met jou? het in hulle lewens nie jou en vra God om jou te leer hoe omsien en herken. Veral in die wêreld te lewe!van die boer, maar myns insiens is Hier is vier eenvoudige “krukke” Soek na balansdit van toepassing op elke mens wat (ene Eugene Kemp) wat ons kan help Hier in die onderstaande teks-tans in Suid-Afrika ‘n lewe probeer om meer emosioneel intelligent en Jy sal moet leer om aanpasbaar te gedeelte lê een van die sleutels van ‘nmaak. Dikwels is dit juis die boer se gesond te lewe: wees, anders gaan jy nie oorleef nie. emosioneel intelligente en ʼn gesondelewensmaat en kinders wat sien dat Aanvaar dat jy ook soms “buite-hulp” mens. Dit is bloot ʼn keuse, ‘n besluit!pa swaarkry en worstel met ‘n be- Wees vergenoegd benodig en sluk daai trots en gaanpaalde saak, maar hulle bly maar stil vra vir hulp. Jy sal verbaas wees Matteus 11: 28en hoop dit sal weer beter gaan of Dit beteken om met dankbaarheid en om te ontdek dat daar ‘n hele nuweweggaan. Meesal gaan dit nie beter tevredenheid te lewe. Hou op fokus wêreld daar buite op jou wag as jy “Kom na My toe, julle almal watnie en leef mens by mekaar verby. op die dinge wat jy nie het nie, of nog ook jou swakhede en tekortkominge moeg is en swaar laste moet dra, enSoms, het ons briljante rasionele nie bereik het nie. Neem een tree op leer ken en in die oë kyk. Ons is juis Ek sal julle lewens verkwik. Neem myoplossings vir ons eie en andere se ‘n slag. Kyk om jou en waardeer wat sterk as ons swak en broos en kwes- juk op julle skouers. Kom leer van My,probleme en uitdagings op grond van jy het en bereik het. Neem ‘n besluit baar nader staan vir hulp. Om te vra want Ek is sag en nederig van hart,logika en ervaring, en tog is daar se- om in ander mense se lewens in te bou. vir hulp is nie ‘n teken van swakheid en julle sal rus en nuwe moed vir jullekere situasies wat vra vir gesprek en nie. Dit is veel eerder ‘n teken van ie- lewe kry. Want, my juk sal sag op julleluister na mekaar. Soos die spreek- Leer uit swaarkry mand met ‘n leerbare gees. Dis net ‘n skouers rus en my las is lig om te dra.” idioot wat op sy eie wil aanploeter! As die lewe houe na jou kant toe uit- deel, moenie altyd leef asof jy die sla-Maak staat op suksesvolle uppe marketing A18421onkruidbeheer ...Met die regte kombinasie en gebruik van Roundup Ready®-produkte.Suksesvolle onkruidbeheer in Roundup Ready®-mielies, -katoen Roundup® PowerMAX:en -soja verg bloot die perfekte kombinasie van puik produkte. • Is effektief as enkelproduk of in kombinasie met ander geregistreerde produkte; enSoos Monsanto se Roundup® PowerMAX wat deel uitmaak van • Waarborg gewasveiligheid.’n onoortreflike onkruidbeheerprogram in gewasse.Roundup® PowerMAX plaas jou in beheer.011 790-8200 | www.monsanto.co.zaKliënte is welkom om ons op ons kliëntediens-telefoonnommer ofe-posadres te kontak: 011 790-8200 of [email protected]® PowerMAX bevat glifosaat 540 g/ . Versigtig. Reg. No. L7769 (Wet No. 36 van 1947). Gebruik onkruiddoders op ’n veilige manier. Lees altyd die etiket en produkinligting voor gebruik.Monsanto, Roundup Ready® en Roundup® PowerMAX is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.

AKTUEEL HOE OM FINANSIËLE INLIGTING VA N J O U BOERDERY TE ONTLEED deur Finansiële analises kan in verskillende Terugbetaalvermoë Riaan Rossouw, groepe verdeel word, naamlik solvabiliteit, Verhoudings- likiditeit, terugbetaalvermoë, winsgewend- Die bedryfskontantvloeiverhouding word be- bestuurder, heid en doeltreffendheid. Daar is heelwat reken deur die bedryfskontantvloei (inkomste) AgriCapital ander verhoudings wat gebruik kan word, deur bedryfslaste (uitgawes) te deel. Hierdie maar ek konsentreer vir nou slegs op die verhouding dui op die boerdery se vermoë Finansiële ontledings behels meer as volgende fundamentele aspekte. om bedryfslaste met bedryfsinkomste te slegs ʼn dieper kykie na die resultate dek, eerder as om nie-voorraadsbedryfs- van ‘n boerdery se finansiële transak- Solvabiliteit (Netto kapitaalverhouding) bates vir daardie doeleinde te verkoop. sies. Suidwes Landbou het die gesegde: “Wat gemeet kan word, kan bestuur word”. Dit behels die vermoë van ‘n boerdery Wanneer die boer aansoek vir krediet Dit geld natuurlik vir jou boerdery ook. om sy laste te dek, indien al sy bates gelik- doen, sal die verhoudingsbestuurder saam wideer sou word. Solvabiliteit is dus die ver- met die boer ‘n deeglike kontantvloeistaat Finansiële rekordhouding en die opstel houding tussen die vreemde kapitaal en eie opstel. Normaalweg moet hierdie verhoud- van finansiële state is nodig om te bepaal kapitaal op die balansstaat. Indien hierdie ing op 120% en hoër wees, wat beteken wat die finansiële resultaat (wins/verlies) verhouding te klein word, kan die boerdery dat daar genoeg kontant beskikbaar is om van die boerdery was. Dit sluit ook die finan- insolvensie in die gesig staar. Die solvabi- alle skuld te dan betaal en alle ander boer- siële posisie (verhouding tussen bates en liteitsverhouding is ‘n belangrike verhouding dery-uitgawes te kan dek. ‘n Ander manier laste) in, en laastens, die kontantvloeiver- wat deur Suidwes gebruik word, aangesien om dié verhouding te bepaal, is uitgawes, houding wat die terugbetaalvermoë van die dit die waarskynlikheid aandui dat krediet plus rente, gedeel deur inkomste. Dit dui ʼn boerdery behels. wat aan die boerdery toegestaan word, verhouding aan van hoeveel skuld teenoor weer geïn kan word. elke R1,00 inkomste Om jou boerdery regtig as suksesvol te ag, is daar sekere verhoudinge wat belang- Die algemene reël is dat die verhouding Winsgewendheid rik is, asook norme soos deur Suidwes se 2:1 (R2,00 bates vir elke R1,00 laste) moet kredietbeleid bepaal word. Om die verskil- oorskry, wat as ‘n gesonde norm beskou Winsgewendheid op eie kapitaal dui die lende finansiële verhoudinge te bepaal, sal word. Indien hierdie verhouding onder 2:1 rente-opbrengs aan wat die boer op sy eie ʼn verhoudingsbestuurder wat sy sout werd is, beteken dit dat die boerdery te veel skuld kapitaal gaan kry, nadat daar vir geleende is, een stap verder gaan en finansiële data het en moet die skuld verminder word. kapitaal vergoed is. Boerderywins kan as ‘n van jou boerdery ontleed en dan sodanig te persentasie van bruto-produksiewaarde uit- interpreteer om ʼn beter prentjie van die boer- Dit kan gedoen word deur die verhoging gedruk word en is ‘n goeie aanduiding van dery se finansiële posisie te kry. van die boerdery se inkomste en die vermin- die koste wat aangegaan is, aangesien dit dering van die uitgawes. Daardeur sal die die verskil tussen bruto-produksiewaarde Sodra ‘n boer dit ook kan doen, stel dit wins verhoog wat dan gebruik kan word om en boerderywins is. hom/haar in ‘n posisie waar jy ten alle tye die skuld te verminder. presies weet wat in die boerdery se beursie Winsgewendheid bepaal nie noodwendig aangaan. Maar, om dit reg te kry, moet streng Solvabiliteit = Totale bates die doeltreffendheid van die boerdery nie. en korrekte rekordhouding op datum gehou Totale laste word. Hierdeur sal jy as boer voorsien word Indien ‘n groot kommersiële boer dalk ‘n gro- van aanduidings op watter aspekte van jou Likiditeit of likwiditeit ter wins as ‘n kleiner boer behaal, is sy boer- boerdery aan aandag gegee moet word en dery nie noodwendig meer doeltreffend nie. ook op watter areas verbeter kan word. Dit dui op die boerdery se vermoë om alle Om die werklike prestasie te bepaal, moet die huidige of korttermyn skuld betyds te beta- boerderywins met die kapitaal wat gebruik is Vir produsente, is die toegang tot krediet ‘n al. Die verhouding word ook bereken uit die om wins te genereer vergelyk word. baie belangrike faktor wat tot die sukses van balansstaat, naamlik bedryfsbates teenoor die boerdery bydra. Dit is egter geen geheim huidige laste. Die kliënt moet wel daarop let Doeltreffendheid nie dat finansiële instelling se kredietkeuring dat sommige bedryfsbates nie vinnig teen baie strenger toegepas word. Ook by Suid- die volle markprys verkoop kan word nie. ‘n Boerdery se doeltreffendheid word be- wes Landbou, is dit van groot belang dat Die reël is ook, dat die verhouding 2:1 (R2,00 paal deur faktore soos rente, waardever- krediet slegs toegestaan word aan kliënte bedryfsbates vir elke R1,00 bedryfslaste) mindering en bedryfsuitgawes. Deur ʼn wie se kredietwaardigheid en betaalver- moet oorskry om veilig te wees. vergelyking tussen die bogenoemde fak- moë sorgvuldig getoets is en wie daartoe in tore te tref, kan daar akkuraat bepaal word staat sal wees om die terugbetaling binne Likiditeit= Bedryfsbates hoe doeltreffend die betrokke boerdery is. die ooreengekome termyn kan nakom. Deur Huidigelaste Die voordeel van dié vergelyking is dat die volgehoue finansiële ontleding uit te oefen, grootte van die boerdery/plaas uitgeskakel is dit vanselfsprekend dat jy deurlopend sal As hierdie verhouding onder 2:1 is, is daar word en daarom kan dit gebruik word om weet of jy ‘n kredietfasiliteit benodig en hoe- ʼn groot waarskynlikheid dat die boerdery dit verskillende grootte boerderye/plase met veel jy benodig. moeilik sal vind om korttermynskuld betyds mekaar vergelyk word. te betaal. Al die bogenoemde verhoudings is van groot belang en moet toegepas word vir ‘n akkurate en gesonde besluitneming. Skakel gerus Suidwes Landbou se AgriCapital kan- tore om meer uit te vind oor die advies en verskillende produkte wat ons jou boerdery kan bied.6 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

AKTUEELHommeltuie in die 4. Deur die gebruik van jou hommeltuig,Landbousektor mag jy geensins ‘n obstruksie of gevaar vir enige persone of eiendomme skep nie; Hommeltuie, oftewel drones soos ons 5. Mag nie binne 50m van enige ge- deur dit in Engels beter ken, boue, skole, hospitale of publieke areas Jandrie Roux, word geprys as een van vlieg nie; Regsbeampte die groot omwentelaars Suidwes in die landbousektor. 6. Mag nie binne ‘n 10km radius vanaf ‘n Afgeleë waterpunte en lughawe vlieg nie; veë moet uiteraard ge- 7. Jy mag slegs gedurende dagligure vlieg waar sigbaarheid duidelik is. Hommeltuie is tans ‘n redelik nuwe ver- skynsel en daar is nog baie skaafwerk aan die betrokke regulasies en wetgewing. Regulasie verban ook die vlieg van ‘n hom- meltuig byvoorbeeld oor die Uniegebou, misdaadtonele, howe, sowel as nasionale sleutelpunte. Daar is verskeie ander geen- vlieg-sones in Suid-Afrika waarvan u moet kennis dra en sal dit wys wees om dit te gaan naslaan. Enige stokperdjie hommeltuig-operateur wat nalaat om aan die regulasies te vol- doen kan tot tien jaar tronkstraf of ‘n boete van tot R50,000 opgelê word, of beide. Dit is wel so dat wanneer hierdie hommeltuie in die landbousektor aangewend word, dit heel moontlik nie enige van die vernaamste regulasies, soos hierbo genoem, sal oortree nie, maar dit bly steeds belangrik om op u hoede te bly en eerder met versigtigheid hierdie tegnologiese deurbraak te benut. Uit die aard van die saak is teg- nologiese vooruitgang aan die orde van die dag en tesame met die handhawing en gehoorsaamheid aan regulasie, kan dit net lewens verbeter en produktiwiteit ‘n beduidende hupstoot gee. Bron: Drones, geskryf deur Craig Macaskill, Agri Handbook reeld nagegaan worden hoeveel beter is dit nie om ‘n onbemande tuig te stuur om tegaan bevestig dat alles in orde is nie. Verder, kan hierdie hommeltuieook gebruik word om die uitleg van lande te karteer, skade en infra-struktuur te inspekteer en selfs om ‘n oes te bespuit. Hommeltuiekan dus ‘n baie nuttige toevoeging wees tot enige presisieboerdery. Volgens die Technical Centre for Agricultural and Rural Coopera-tion (ACP-EU), verteenwoordig die gebruik van hierdie hommeltuievir die bestuur van oeste, lewende hawe, visserye en ander natuur-like hulpbrongebaseerde aktiwiteite, nuwe tegnologiese grense enopen dit ‘n reeks opwindende geleenthede. Die effektiewe gebruik van hommeltuie in dié sektor in Afrika gaanegter grotendeels afhang van hoe Afrikastate te werk sal gaan omdie gebruik daarvan te reguleer. In Afrika is dit ‘n groot uitdagingom hommeltuie te gebruik in die landbou sektor vanweë bestaan-de regulasies wat beheer van die gebruik daarvan uitoefen. Daaris egter net sewe Afrikalande wat regulasie het vir die gebruik vanhommeltuie, waarvan Suid-Afrika een is. Hierdie regulasies wordgrotendeels gereguleer deur militêre en siviele lugvaartowerhedeas gevolg van die sensitiewe aard van die lugruimtes waarin hierdieonbemande hommeltuie beweeg. Die Suid-Afrikaans eBurger Lugvaart Owerheid lys die sewe be-langrikste reëls vir die gebruik van hommeltuie:1. Dit kan slegs vir persoonlike gebruik aangewend word, an-dersins moet die hommeltuig geregistreer word en u moet ‘nlisensie bekom vir die beheer daarvan indien dit vir kommersiëledoeleindes aangewend word. In so geval moet die hommeltuigook nie meer as 7kg weeg nie;2. Jy kan slegs oor eiendom vlieg wat jy besit of waaroor jy toe-stemming het om oor te vlieg;3. ‘n Siglyn met die hommeltuig van 121 meter bo die grondmoet behou word en die hommeltuig ook nie verder as 500mvan die operateur af beweeg nie terwyl dit ook ‘n direkte siglynbehou;www.suidwes.co.za Oktober November 2018 7

A baler that lifts the bar – LITERALLY! Ifall equipment were equal in technology • 5 Tine rows assures effective pick up With the above technology in place, KRONE and performance, if all after sales service of the dry, short material. uses double knotters, central lubrication, facilities and specialist knowledge were compressed air knotter cleaning, tandem similar, then only the price and colour would • Powered feed roller on pick up assures axles and HI SPEED as a standard offering dictate the choice made by the customer. constant feed of material – from dry in the South African line up. and brittle to wet. But KRONE BIG Pack Technology has a Adding to the already impressive speci- proven track record in South Africa, having • Rotofeed or X-Cut feeds the material fications the HIGH DENSITY Press (HDP) been imported, sold and serviced by ROVIC from the pick up to the pre-compaction range of KRONE lifts the bar to the level LEERS for the past 20 years, we are proud to chamber. where bale densities can be achieved to have maintained an 80%+ market share as fill a shipping container of ALFALFA to the a response to the product and the service • Patented Variable Feed system using five maximum allowable weight. level rendered. The confidence call from our (5) feeder rakes accumulating material customers is our track record. into a pre-chamber, and only feeding This means that up to 25% increase in the pre-compacted packet into the pis- bale density is achieved, resulting in full Did this make KRONE or ROVIC LEERS ton compression area once the packet truck and container loads on weight and complacent? reaches a pre-determined density. This not on volume! assures fully compacted bales, every On the contrary – KRONE has been lead- step of the way – even under very low All KRONE balers are ISOBUS standard ing new technological developments to windrow volumes. technology. make the KRONE BIG PACK even more ef- ficient and cost effective: • The whole driveline uses shafts and gear- ROVIC LEERS has fully trained KRONE boxes – no chain drives, assuring least product specialists with many years of ex- • Patented camless pick up technolo- possible maintenance and set-up required. perience to back this product up – and fully gy increases pick up efficiency by 30% trained dealer workshop personnel through- while reducing energy consumption and • Automated baling pressure control out the country to offer a comprehensive af- maintenance required with 68% less with sensors measuring the plunger ter sales service back up. parts than a competitor. force, and automatically adjusting – from early morning to mid-afternoon Many will try to follow – try to be “like a • DIN 2,35m standard Pick up width with material – the density and shape of the KRONE Big Pack”. Adding bells and whis- 2,15m width between outside tines to bales which remains optimal without tles, making incredible claims, but the cus- handle the largest windrows possible. any adjustments required. tomer will judge by making his selection.8 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za



LANDBOUKUNDIG Bemesting van aangeplante weiding deur Indien ‘n formule gebruik wil word vir die Die volgende riglyne vir Kaliumbemest- Esmond Coen, berekening, kan die volgende duimreël ge- ing kan op weidings gevolg word. Die ont- GIS-Spesialis, bruik word: ledingstatus van Kalium van >60mg/kg op Terratek sandgronde en <120mg/kg op kleigronde, Fosfaat (kg/ha) = (- 1.2 x Fosfaat ontleding gebruik 0.05kg kalium per hektaar, per milli- Suid-Afrika se gronde is oor die algemeen (mg/kg)) + 25 meter gemiddelde reënval. Die stikstofaan- arm aan voldoende voedingstowwe wat beveling kan net deur vyf gedeel word vir ‘n noodsaaklik is vir voedsame weidings. Indien die berekening se hoeveelheid riglyn op kaliumbemesting in kilogram per Marginale gronde word meestal vir wei- negatief is, is dit nie nodig vir fosfaatbemes- hektaar. Indien daar ‘n konstante verwy- dings gebruik en ‘n optimale voedingstatus ting nie. Let asseblief daarop dat die hoe- dering van materiaal vanaf die weidings is, van die grond is nie altyd ‘n hoë prioriteit by veelheid fosfaat aangedui, suiwer fosfaat soos met ‘n sny- en baalpraktyk, kan die ka- weidings nie. Suksesvolle veeboere benut is. Indien Super P(10.5) gebruik wil word, liumbemesting verdubbel word. hul weidings optimaal, omdat die weidings moet die volgende omrekening gedoen se voedingstatus reg bestuur word. word vir ‘n 10kg/ha P: pH-ontledings moet ook nagegaan word en indien die pH(KCl) 4.5 of laer is, moet Kunsmis moet Super P(10.5) kg/ha = 100/10.5 x 10 bekalking oorweeg word. Die lae pH- oordeelkundig Super P(10.5) kg/ha = 95.24 waardes sal voedingstofopname belemmer toegedien word wat ‘n vermorsing van die loogbare kuns- om ‘n hoë waarde Fosfaattoediening kan altyd progressief ruvoer te produ- gedoen word, soos in die voorbeeld waar mis veroorsaak. seer. Grondont- Die kalk word ledings is van die aanbeveling 95.24kg/ha is, kan 100kg/ op die oppervlak kardinale belang ha toegedien word. Dit is voordelig sodat toegedien. Dit is vir die bepaling daar ‘n opbou van fosfaat kan plaasvind en nie baie effektief van die regte in ‘n goeie jaar, waar die opbrengs hoër kan in die korttermyn tipe, hoeveelhede wees, is daar reserwes beskikbaar. nie, maar sal wel en tyd van toe- ‘n positiewe effek diening van die Swael wat verwant is aan die opname van op die pH hê in bemestings- fosfaat, moet ook aangevul word deur be- die langtermyn. towwe. Stikstof mesting. Swael is ‘n belangrike element in Die hoeveelheid is een van die die vervaardiging van chlorofil, proteïene en kalk moet beperk belangrikste be- aminosure. In die onderstaande tabel is die word tot maksi- mestingstowwe aanduidings van bemestingshoeveelhede mum twee ton vir aangeplante vir swael wat elke tweede jaar toegedien per hektaar. Een weiding. kan word. ton kalk verhoog die pH(KCl) met Stikstoftoedien- gemiddeld 0.2 pH ing-hoeveelhede eenhede. Te veel word gewoonlik kalk op die opper- direk aan reënval gekoppel. Die duimreël vlak kan ‘n nade- is 0.2kg tot 0.26kg stikstof per hektaar, per lige effek hê op millimeter gemiddelde reënval. Aanpas- die kunsmis wat sings of afwykings kan gemaak word om ‘n ruk daarna toegedien word. Die kalk kan grondtipe, weidingspraktyke en verwyder- vroeg in die lente toegedien word, sodat dit ing in ag te neem. Indien daar hoë mate van deur die reën in die grond ingewas kan word verwydering plaasvind soos in die geval van waar moontlik. sny- en baalstelsel, kan hoër toedienings gemaak word. Die tyd van toediening vir die kunsmis word bepaal deur die aanwending van die weiding. ‘n Goeie fosfor(P)-status in die grond is Die volgende riglyne kan gevolg word. >20mg/kg (Bray I) vir droëland weidings, wat verkry kan word vanaf die grondontled- Doel Oktober Januarie ings. Indien die P-status groter is as 20mg/ Somerweiding toediening toediening kg, is dit nie nodig vir ‘n regstelling wanneer normale weidingspraktyke gevolg word nie. Hooi 60% 40% Om die fosfaat hoeveelhede te bereken, kan Staande hooi die onderstaande riglyn gebruik te word. 100% 0 50-60% 0 Element status Swael mg/kg S aanbeveling Die toedien van die kunsmis net voor die (kg/ha) reën, is nie altyd prakties moontlik nie, maar P ontleding N verhouding P aanbeveling Laag <4 30 is aanbeveelbaar. Goeie kunsmisbronne (Bray I mg/kg) (kg/ha) Marginaal 4-8 15 wat wateroplosbaar is word aanbeveel, Genoegsaam 9-12 7.5 asook stikstof wat nie maklik vervlugtig ter- > 20 0 0 13-20 0 wyl dit op die oppervlak lê nie. Hoog >20 0 15 - 20 15 : 1 6-7 Baie hoog Weidings wat goed bestuur word lewer goeie produksie. Kontak Terratek gerus by 10 - 15 10 : 1 10 (018) 581 1016 vir ’n ingeligte en wins- gewende konsultasie. > 10 8 : 1 1210 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGGRONDBONEAANPLANTINGS deur toegediende onkruiddoders. Wanneer daar te net voor blomstadium (± 8 tot 12 weke na Esmond Coen, diep geplant word, ontwikkel die eerste sytak- plant). Die gips kan met dolomietiese- of GIS-Spesialis, ke onder stremming. Die eerste sytakke dra kalsitiese kalk gemeng word in ‘n 50:50 ver- Terratek die meeste tot die opbrengs by en het dus ‘n houding om dit makliker te strooi. groot invloed op die totale opbrengs van dieGrondbone kan op die vroegste geplant grondboonplant. Dit is wel bekend dat grondbone gevoe- word wanneer die grondtemperatuur lig is vir hoë konsentrasies kunsmis in die 18°C en hoër is. Grondtemperatuur Grondbone benodig baie kalsium vir goeie grond. Stikstofbemesting in die plantmeng-moet gemeet word om 07:00 in die og- produksie. Dit is dus belangrik dat grondont- sel word egter tot 20kg/ha beperk. Indiengend in die diepte van 5cm tot 10cm. Die ledings voor aanplanting gedoen word so- die kaliuminhoud in die grond minder asgrondtemperatuur moet vir ten minste drie dat die regstellings op die pH-, kalsium- en 100mg/kg, kan bykomende kalium tot dietot vyf agtereenvolgende dae, 18°C wees. magnesiumvlakke gedoen kan word. plantmengsel bygevoeg word. Indien fos-Aanplantings vind normaalweg vanaf die faatvlakke in die grond 20mg/kg oorskry, istweede helfte van Oktober plaas op ‘n diepte Dié tabel gee ‘n aanduiding van hoeveel kalsium ʼn dit egter nie nodig om bykomende fosfaatvan 40mm tot 50mm. Dit is belangrik om grondboonplant per dag opneem. toe te doien nie. ‘n Goeie rhizobium entstofgrondbone eerder ‘n week te laat te plant, word vir saadbehandeling aanbeveel en in-as ‘n week te vroeg. Uit die tabel kan ons bereken dat indien dien dit wél gedoen is, moet dit dieselfde daar 200 000 plante per hektaar is, daar dag nog geplant word. Grondtemperatuur van 20°C tot 28°C in die R4 reproduktiewe stadium, sowathet ‘n ±95 % ontkieming tot gevolg. Dit is 240kg/ha kalsium onttrek word. ‘n Tekort ‘n Goeie blaarvoeding met mikro-elementebelangrik dat die grondtemperatuur nie laer aan kalsium kan vlekke, donker doppe en kan gedurende die seisoen gespuit word.as 18°C is nie omdat ʼn lae grondtempera- pitte, asook leë doppe veroorsaak. Slegs Blaarvoeding is nie ‘n vervanging van kuns-tuur die ontkiemende saad sal strem, wat ‘n grondtoegediende kalsium word hoofsaak- mis nie, maar is slegs aanvullend tot ‘nswak saailing tot gevolg het. Indien weers- lik deur die ankers en grondboonpeule op- bemestingsprogram. Die blaarvoeding seomstandighede dit noodsaak dat daar in geneem. Geen kalsiumtranslokasie vanaf mikro-elemente kan verskeie tekorte aan-‘n laer grondtemperatuur geplant word (as die plant vind plaas na die ankers en peu- vul, indien dit sou ontstaan. Blaarvoedinggevolg van die planttyd vensterperiode), le toe nie. Die hoeveelheid kalsium in die kan vanaf ‘n jong stadium tot gevorderdemoet daar seker gemaak word dat die grondontleding, moet bo 350mg/kg wees. groeistadium help waar voedingsopnamegrondtemperatuur nie onder 15°C is nie. Daar kan addisionele kalsium in die vorm ‘n probleem is en sal die gewas ook help om van gips toegedien word, teen 200kg/ha, ‘n hoër potensiaal te bereik. Die snelheid van ontkiemings en die saai-ling se sterkte bepaal die toekomstige plant- Kontak gerus vir Terratek byontwikkeling. Indien die ontkiemende saad en (018) 581 1016 vir ’n ingeligte endie klein saailing aan ongunstige toestande winsgewende konsultasie vir die sukses-blootgestel word, is dit geweldig gevoelig en volle verbouing van grondbone.vatbaar vir swamsiektes, bakteriële siektes en

LANDBOUKUNDIG WILL SOYBEAN PLANTINGS CONTINUE TO EXPAND IN THE NORTH WEST PROVINCE? by Dr.André van der Vyver and Jean-Pierre Nordier, University of Pretoria South Africa’s success story in the rapid As expected in this expansion period, This will have a significant impact on the growth of soybean plantings is well yields were poor, hovering around 2 tons gross profit potential of soybeans. We used known. This includes the expansion per hectare at best for the North West Prov- a yield of 2.0 ton/ha during the 2018/19 sea- son, which would result in an average gross of soybean plantings from the east (Kwa- ince (Figure 2). Local yields also dragged profit of R2,694/ha, while the estimated in- crease in average yield up to the 2023/24 zulu-Natal, Mpumalanga and Eastern Free down the national average. season could cause the average gross profit of soybean production in the North State) to the west (North West). 4.00 West Province to increase by R1,630/ha to R4,324/ha (Table 1). This will very likely In 2010 it was said that only some selec- 3.50 encourage the farmers to plant soybeans. 3.00 tive areas in the western parts of the coun- 2.50 try are suitable for soybean production 2.00 (Blignaut & Taute, 2010). However, this has 1.50 1.00 changed significantly as new cultivars have 0.50 become available and farmers have gained - Soybeans Soybeans Soybeans 2018/19 2019/20 2023/24 more experience in planting soybeans. In South Africa: Soybean yield (ton/ha) North West Province: Soybean yield (ton/ha) North West (Own (Own this article we will firstly look at the expan- Free State: Soybean yield (ton/ha) (CEC & NAMC SAFEX price (R/ton)* Projection) Projection) Projection) sion rate and improvements in yields in Transportation cost (Leeudoringstad) (R/ton) Silo premuim (R/ton) R 4,500 R 4,350 R 3,800 the North West Province compared to the Figure 2: Outlook for soybean yields in South Storage cost (R/ton) R 203 R 203 R 203 Producer price (R/ton) R0 R0 R0 country in general, followed by the reasons Africa and the North West Province (ton/ha) Target yield (ton/ha) R 60 R 60 R 60 for this and a prediction of hectares that Source: CEC, 2018 & Own Calculation. Gross income (R/ha) However, the ARC-Grain Crop Institute’s Total variable cost (R/ha) R 4,237 R 4,087 R 3,537 will be planted in five years’ time. Gross profit (R/ha) 2.0 2.2 3.2 R 8,474 R 8,991 R 5,780 R 6,358 R 11,318 R 6,994 R 2,694 R 2,633 R 4,324 2018 soybean cultivar recommendations, In 2010 it was said that (released mid-September), suggests that Table 1: Estimated gross profit (R/ha) for we could see a rapid growth in the ave- soybeans - North West Province *This is an estimated price, taking the only some selective areas rage yield of soybean plantings under the proposed increase in production into account in the western parts of the newly developed soybean cultivars. These Source: JSE & Grain SA 2018. cultivars were tested in various localities country are suitable for according to climate and production con- Over the past five years the country’s to- tal soybean plantings have increased by soybean production ditions, namely “warm” (Brits – North West 52%, while soybean plantings in the North Province), “moderate” (Kroonstad – Free West Province showed an increase of 63% over the same period. We estimate that State) and “cool” (Bethlehem – Free State). the country’s total soybean plantings will reach 1,004,000 hectares by 2023 (BFAP Until 2010/11 only small quantities of In the Brits area (most similar to the North estimates soybean production to reach soybeans were planted in the North West West Province in general), average yields 962,000 hectares by 2027). This is an in- Province, varying between 5,000 to 10,000 from cultivars tested over the last two crease of 27% over the next five years. hectares, some under irrigation (which ex- years ranged between 3.0 and 4.4 tons per plains the high yields on the low hectares). hectare. (Note, data extracted - it is strong- For the North West Province, the area It was only in 2011/12 (Figure 1) that we ly recommended that the complete ARC of soybeans to be saw a doubling of hectares planted. Poor results report be read.) planted by 2023/24 is estimated to in- rainfall, inexperience in management prac- crease by 119%, reaching 79,000 tices (they say it may take three years for hectares (Figure 4). Despite the North a farmer to master growing soybeans), West Province be- ing less suitable poorly adapted cultivars and low yields for soybean pro- followed by low profitability, hampered the duction relative to other parts of the coun- try (and likely to remain so), new cultivars expansion of soybean hectares. Despite narrowing this gap significantly and we can expect a continued rapid expansion in soy- these factors, we saw hectares again al- bean hectares. (A profitability comparison between maize, sunflower seed and soy- most doubling last year (2018/19), reach- beans focusing on future growth in yields for the North West Province, is likely toFigure 1: Hiisntgor3ic6s,0o0yb0ehaencptlaarnetsin. gs in South Africa and the North West Province (ha) further support this statement, but unfor- Figure 3: Average 2-year tunately due to space constraints, this will be addressed at another opportunity.)40,000 3.00 yield in soybeans for (continue on page 14)35,000 2.50 warm areas (ton/ha)30,000 2.00 Source: ARC, 2018.25,000 These results are in20,000 1.50 line with and even better15,000 1.00 than our own statistical10,000 5,000 0.50 extrapolation (Figure 2), - - which forecasts rapid 2000/01 2001/02 growth in the average 2002/03 2004/05 yield of soybeans for 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 North West Province: Soybean area (ha) North West Province: Soybean yield (ton/ha) the North West Prov- Figure 1: Historic soybean plantings in South ince, reaching 3.2 ton/ Africa and the North West Province (ha) ha in 2023. Source: CEC, 2018.12 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

Die logiese keusevir volgehoue suksesVOORDEEL VAN DIE PANNAR SONNEBLOMBASTERS:Onbetwisbaar die beste sonneblompakket.Uitstekende prestasie en wye gebiedsaanpasbaarheid:■ Handhaaf ’n uitstekende prestasierekord in die LNR-proewe.■ Ses uit die top-tien oor drie jaar.Omvattende pakket:Konvensioneel, Clearfield® Plus en ’n Hoë-oleïensuur basterOns Sonneblombasterpakket Saam boer ons vir die toekoms™Konvensioneel Clearfield® Plus Hoë-Oleïensuur PAN 7057 PAN 7102CLP PAN 7158HO [email protected] PAN 7080 PAN 7156CLP www.pannar.com PAN 7100 PAN 7160CLP TMPAN 7102CLP en PAN 7160CLP is die toppresteerders in die LNR-proewe.® Geregistreerde handelsmerke van PANNAR BPK, © 2018 PANNAR BPK 2018/SUN/A/05www.suidwes.co.za Oktober November 2018 13

LANDBOUKUNDIG 1,200,000 90,000 In conclusion, given the enhanced future 80,000 growth potential for newly developed soy- 1,000,000 70,000 bean cultivars, all indications are that soy- 60,000 bean hectares and production will further 800,000 50,000 expand in the North West Province. 40,000 600,000 30,000 Sources: 20,000 400,000 10,000 BFAP (2018). BFAP Baseline: Agricultural - outlook 2017-2027. Retrieved from BFAP: 200,000 https://www.bfap.co.za/bfap-baseline-2018 North West Province: Soybean area (ha) - Blignaut, C.S. & Taute, M (2010). The de- tares (outright and in rotation). Therefore, velopment of a map showing the soybeans South Africa: Soybean area (ha) we estimate soybeans as a percentage of production regions and surface areas of the summer grain hectares in the North West RSA. A PRF Project. Figure 4: Outlook for soybean plantings in Province to reach 11.83% in 2023 (Figure 5). South Africa and the North West Province (ha) CEC. (2018, 09 07). Summer Crops: Area Source: CEC, 2018 & Own Calculation Figure 5: Outlook for the composition of planted & production: 2018. Retrieved from summer grains being planted in the North West SAGIS: http://www.sagis.org.za/cec_re- The hectares of soybeans planted in North Province (%) ports_2018.html West Province, as a percentage of the coun- Source: CEC, 2018 & Own Calculation try’s total area during the 2018/19 season Grain SA. (2018, 09 07). CEC Soybeans per (4.57%) or as a percentage of summer grain province. Pretoria, Gauteng, South Africa. hectares planted in the North West Pro- vince (2,25%), are both still small. Howev- Retrieved from Grain er, it is likely that the expectation of higher SA: http://www.grainsa. yields in soybeans, will replace more sun- co.za/report-documents flower seed hectares while maize hectares will also be substituted with soybean hec- Henning, J. & Strydom, D. (2012) Financial interpretation of long term soybean / maize crop rotation systems. A PRF Project. Agricultural Research Council (ARC) (2018). Soybean Cultivar Rec- ommendations for 2018/19. JSE. (2018, 09 07). JSE. Retrieved from JSE: www.jse.co.za Laai die GRATIS Suidwes toep af! Suidwes se slimfoon toep (app) is • Sleutel die pinnommer in op die toep. beskikbaar om afgelaai te word en Kliek op die vrywaringsblokkie. U sal bied u toegang tot die jongste weer- voorspellings, markinligting, nuusgebeure, dan versoek word om u eie wag- Suidwes-promosies, asook toegang tot u woord te skep. graaninligting en die balans op verskillende rekeninge. • U is nou ingesleutel. Hoe om die toep op te stel: Stap 4 Stap 1 Indien u ʼn staat wil ontvang van u rekeningbesonderhede, Laai die Suidwes-toep van die App gaan na “My Rekeninge” en Store (Apple 1OS) of Google Play Store kies die rekening waarvan (Android) af, en installeer dit op jou sel- foon/toestel. Kies die Afrikaanse of En- u die detail wil hê. Kliek dan gelse weergawe. op “eposstaat” onder aan die rekening en ʼn staat Stap 2 sal na u geregistreerde e-posadres gestuur Maak die Suidwes-toep oop deur op die word. Suidwes logo te kliek. Stap 3 Toegang tot u graan- en rekeningbe- sonderhede: • Kliek op registreer. • Sleutel u lidnommer in en kliek op “re- quest pin” ʼn Pinnommer sal na u sel- foonnommer gestuur word.14 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

VANDAG SE KINGJAMES 43708/ABOERE ISMEER ASNET BOERE.Die moderne boer staar talle uitdagings in die gesig en moet verskillende baadjies dra om hulle te oorkom. Jy sien om na jouplaas, jou werkers, jou bates, jou huis en jou gesin. Santam verstaan hoe baie van jou verwag word en daarom neem ons’n wetenskaplike benadering tot die beskerming van jou oeste, sowel as jou persoonlike en boerderybates. Want ons glo jyverdien uitsonderlike versekering. Santam. Regte, egte versekering.Bel jou makelaar of gaan na www.santam.co.za/products/agriculture vir meer inligting.wSwanwta.msuisid’nwgeemsa.cgtoig.dzeafinansiële-diensverskaffer (lisensienommer 3416). Oktober November 2018 15

PRODUKINLIGTING Die winsgewendheid van mielies teenoor katoen deur boerderyeenheid nie, maar eerder as ʼn Figuur 2: Direk toedeelbare veranderlike dr Flippie Cloete, algemene vergelykende riglyne in terme koste en bruto marge vergelyking van Bestuurder: van moontlike winsgewendheid. droëlandmielies en droëlandkatoen teen Terratek verskillende opbrengs mikpunte. Figuur 1 gee ʼn oorsig van die direk Produsente in die Noordwes, inslui- toedeelbare veranderlike koste vir die Tabel 1 hieronder gee ʼn sensitiwiteits- tende die Noord-westelike produk- gewasse, gegewe bepaalde opbrengs analise uitgedruk in terme van die onder- siegebiede van die Vrystaat, was mikpunte. Dit is duidelik uit Figuur 1 dat skeie bruto marges met katoen as ba- die afgelope vier seisoene met uiterstes noemenswaardige verskille bestaan sis van vergelyking. Met ander woorde, gekonfronteer waaronder gebrekkige in terme van die samestellig van direk katoen, met ʼn opbrengs van 2 ton en ʼn reënval, tot ʼn uitsonderlike nat jaar, rekord- toedeelbare veranderlike koste. Die che- oeste, uitsonderlike hoë oordragvoor- miese spuitprogram, oeskoste en verse- pluismeuleprys van rade en relatiewe lae kommoditeitspryse. kering verteenwoordig meer as 50% van R9,000 per ton, sal Hierdie het nie net bygedra tot die druk die totale direk toedeelbare veranderlike ʼn hoër bruto marge op die winsgewendheidvlakke van mees- koste vir droëland katoen. In teenstelling oplewer as mielies te landboukommoditeite nie, maar het hiermee, is saad en kunsmis die groot- met ʼn opbrengs van ook aanleiding gegee tot die oorweging ste enkele kostelyne wanneer dit kom by 4.5 ton teen ʼn ex-si- aan alternatiewe gewasse. droëland mielies. lo prys van R2,050 Figuur 1: Riglyne in terme van direk per ton. Soortgelyk, ʼn Sterk oorweging vir baie produsente, sal mielies met ʼn op- veral in die meer Noordwestelike toedeelbare veranderlike koste vir brengs van 5 ton teen gedeeltes van die Noordwes Provinsie, droëlandmielies en droëlandkatoen gegewe ʼn ex-silo prys van is om weiding op laerpotensiaallande te verskillende opbrengs mikpunte. R1,800 per ton, ʼn hoër bruto marge lewer vestig en die veekomponent van die boer- as katoen met ʼn opbrengs van 2.5 ton, dery te vergroot. Met die winsgewendheid Figuur 2 gee ʼn vergelykende oorsig teen ʼn pluismeuleprys van R6,500 per wat feitlik dieselfde is, gegewe die huidige van die totale direk toedeelbare veran- ton. Die nulle in die onderstaande tabel mielie- teenoor lewendehawe pryse, lê die derlike koste, sowel as bruto marges annoteer die gevalle waar droëlandmie- voordeel van die uitbreiding van ʼn vee- teen verskillende opbrengs mikpunte vir lies, teen ʼn bepaalde opbrengs en prys, komponent hoofsaaklik in die verlaagde droëlandmielies en katoen, onderskeide- ʼn hoër bruto marge sal lewer in verge- risikoblootstelling. Aan die ander kant, lik. Die bruto marges was bereken teen ʼn lyking met katoen, gegewe ʼn bepaalde het katoen, gegewe die suksesse wat be- ex-silo prys van R2,000 per ton vir mie- opbrengs en pluismeuleprys. haal was in gedeeltes van die Noordwes lies en R8,500 per ton vir katoen. Dit is Provinsie gedurende die afgelope seisoen, duidelik dat droëlandkatoen, gegewe die In 2010 it was said that die aandag van baie produsente getrek. huidige markpryse, eksponensieel meer only some selective areas Dit blyk of ʼn merkbare aantal hektare winsgewend raak soos opbrengste toe- in the western parts of the geoormerk is vir die produksie van katoen neem wanneer met droëlandmielies in die kommende seisoen. vergelyk word. country are suitable for soybean production In hierdie artikel word daar gepoog om In 2010 it was said that die winsgewendheid van droëlandmie- only some selective areas Figuur 3 is ietwat van ʼn omgekeerde lies teenoor droëlandkatoen te vergelyk. in the western parts of the van Tabel 1 en gee ʼn aanduiding van Die vergelyking is gebaseer op ʼn bruto wat die ex-silo mielieprys moet wees margeberekening wat gebaseer is op die country are suitable for om ʼn hoër bruto marge as katoen te gewasbegrotings soos deur Terratek op- soybean production hê, gegewe ʼn bepaalde opbrengste en gestel. Geen oorhoofse- of vastekostes prys. Met ander woorde, teen ʼn ex-silo is in hierdie berekening ingesluit nie. mielieprys van R1,600 (opbrengs van 6 Daar moet ook gelet word dat produksie- ton) behoort mielies meer winsgewend kostes merkbaar kan verskil van een pro- te wees as katoen. Indien die opbrengs dusent na ʼn ander as gevolg van verskille in produksiepraktyke, omvang van die boerderyeenheid, hulpbronne, ens. Die bruto marges soos weergegee, moet nie geïnterpreteer word as ʼn presies verge- lykbare syfer vir ʼn bepaalde individue of16 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGTabel 1: Bruto marge vergelyking tussen droëland mielies en droëlandkatoen (uitgedruk in terme van katoen as basis van vergelyking)van katoen toeneem tot 4 ton per hektaar, • Kontrak met ʼn pluismeule vir ʼn bepaalde Ten slotte, katoen is ʼn winsgewendeis droëlandmielies slegs meer winsgewend aantal hektaar in ʼn bepaalde seisoen; alternatief vir mielieproduksie in grootwanneer die ex-silo mielieprys gelykstaan- gedeeltes van die Noordwes en selfs diede of meer as R3,896 per ton is (alle ander • Vermoë om die produk suksesvol van Noordwestelike gedeeltes van die Vrystaat.faktore konstant). die land tot by die pluismeule te kry Die winsgewendheid van enige gewas is (toegang tot die nodige toerusting/ vervoer); egter ʼn funksie van produksiekoste, op- brengs asook prys en gevolglik, indien enigeFiguur 3: Winsgewendheidvergelyking gegewe ʼn bepaalde katoenopbrengs teen ʼn konstante prys van hierdie faktore verander, verander die winsgewendheid van die bepaalde gewas. Die oorweging om katoen te produseer • Genoegsame grondvog wat in baie Hierdie artikel gee ʼn riglyn in terme van diekan egter nie net op winsgewendheid of ʼn gevalle gepaardgaan met oorlêlande; en winsgewendheid van droëlandmielies teen-bruto margeberekening gebaseer word nie. oor droëlandkatoen. Die verantwoorde-Ander faktore wat van uiterse belang is sluit in: • Die inskakeling van katoen binne die likheid berus steeds by elke produsent om langtermyn wisselbouprogram; ʼn bruto margeberekening te doen en te be-• Beskikbaarheid van ʼn kontrakteur en of paal of dit wel ʼn winsgewende alternatief is vermoë van die produsent om katoen te gegewe produksiepraktyke, omvang van die kan oes; boerderyeenheid, hulpbronpotensiaal, ens. Soos genoem, is die finansiële aspek slegs een van die oorwegings met ander faktore soos die vermoë om te kan oes, hetsy deur gebruik te maak van ʼn kontrakteur of om dit te doen met eie toerusting, kontrakte met ʼn pluismeule, wisselbouprogram, ens. wat ook deurslaggewend is in terme van die sukses waartoe katoen verbou kan word. Terratek kan u behulpsaam wees met die uitvoering van ʼn winsgewendheidanalise, asook die beplanning van ʼn wisselbou- program gegewe u bepaalde boerdery-onderneming. Skakel ons gerus by 018-581 1016.www.suidwes.co.za Oktober November 2018 17

LANDBOUKUNDIGNviroTek verkry inter-nasionale akkreditasieʼnGroot mylpaal is behaal toe Nvi- die uitbrei van hul dienste om residue Op grond van die bevindinge van die roTek Laboratorium, wat onder van landbouchemikalieë op vrugte en oudit, het NviroTek ‘n internasionaledie Suidwes Landbou sambreel staan, groente te bepaal, internasionale ak- akkreditasienommer: T0822 verkry.onlangs hul internasionale akkredita- kreditasie vereis. “Besendings vrugte Die lys van metodes wat geakkrediteersie verkry het. Dit beteken dat toetse wat uitgevoer word, se MRL-resultate is, sluit die residue asook sekere toetsewat deur dié laboratorium behartig (Multi Residue Level), bepaal of dit uit- op water, voere,blare,kunsmis en kalk-word, nou op internasionale vlak as gevoer kan word en na watter interna- monsters in.betroubaar en aanvaarbaar geag word. sionale bestemming dit gedoen kanNviroTek spesialiseer al vir etlike jare word. Hierdie resultate moet betrou- NviroTek bied aan sy kliënte ‘n een stopoor ʼn wye reeks dienste vir die land- baar wees en vergelykbaar wees met in- diens , met ‘n groot verskeidenheid toetse,bousektor, wat onafhanklik in Suid- ternasionale laboratoriums wat dit met wat ondersteun word deur ‘n koerierdienser-Afrika bedryf word. ontvangs, ook analiseer,” sê Pienaar. wat monsters so vinnig moontlik by die laboratorium sal uitkry. NviroTek het en NviroTek se laboratoriumresultate op Ten einde internasionale vertroue te het oor die afgelope tien jaar, bykans tweegronde, blare, veevoere, water, kuns- verkry, moes NviroTek ‘n oorhoofse- miljoen monsters hanteer. Die nuwe fili-mis en kalk, word gebruik om aan en ‘n tegniese bestuursisteem imple- aal in Wellington, Wynland Laboratorium,die produsent belangrike inligting te menteer volgens die vereistes van hanteer ook monsters.verskaf wat tot gevolg het dat beter die Organisasie van Internasionalebestuursbesluite geneem kan word Standaardisering (ISO 17025:2005). Besoek NviroTek se webwerf bywat ʼn betekenisvolle finansiële impak Die geskrewe beleide, prosedures www.nviroteklabs.co.za of kontakop boerderye en maatskappye kan hê. en vorms is aanvanklik deur SANAS (Suid-Afrikaanse Nasionale Akkredi- hulle by 012 252 7588 of Volgens Dailena Pienaar, Hoof Uit- tasie Sisteem) geëvalueer waarna ‘n [email protected] Beampte van NviroTek, het fisiese oudit op die perseel gedoen was.18 Oktober November 2018

www.suidwes.co.za Oktober November 2018 19



Uit die Howe AKTUEELWilde diere – wie is die eienaarindien hulle op vlug slaan? deur Derek Linde, Groep Hoof Regsbe- ampte & Groepsek- retarisAs gereelde rubriek, bespreek Derék ‘the confinement of these animals . . . is om te bewys die eiendom was voldoende Linde (Groep Hoof Regsbeampte & not sufficient to take them out of the ca- omhein om die spesifieke tipe wilde diere Groepsekretaris) interessante hof- tegory of wild animals, and if they emerge aan te hou. Die sertifikaat is dus nie ‘n voor-sake wat maandeliks rapporteer word in die from their place of detention they become vereiste nie, maar het bloot bewyswaarde.Suid Afrikaanse Hofverslae. res nullius – liable to be appropriated by the Indien die Hof egter van mening is dat first person who has the acquisitive instinct voldoende omheining nie bestaan het nie, In hierdie artikel kyk ons weer na wilde diere. and the means to gratify it.’ selfs na aanhoor van ander getuienis, salOns het voorheen berig oor die aanspreek- eiendomsreg oorgaan deur occupatio. Dielikheid as wilde (of mak) diere skade aanrig. Die Oos-Kaap Parke en Toerisme-agents- Appèlhof het, na aanhoor van getuienis, tenIn ‘n 2018 hofuitspraak het ‘n interessante kap het egter geargumenteer dat, alhoewel gunste van die Oos-Kaap Parke enToerisme-stel feite weer afgespeel, die keer oor wie die gemene reg korrek aangehaal is, Artikel agentskap beslis, sonder om die gemeneregdie wettige eienaar is indien wilde diere weg- 1 van die Wet op Diefstal van Wild 105 of te wysig. Medbury moes derhalwe die buffelsbreek uit hul omheinde aanhouding en op ‘n 1991, die gemeenregtelike posisie wysig en terugbesorg.ander persoon se grond loop? as volg bepaal: Relevansie van die Uitspraak vir ons lede: In die saak Eastern Cape Parks and Tour- 1. Notwithstanding the rules of common law –ism Agency v Medbury (Pty) Ltd t/a Crown Die Romeinse regsbeginsels geld steedsRiver Society het die dispuut gehandel “(a) a person who keeps or holds game… in ons reg. Die Wet verleen egter beskerm-oor ‘n waardevolle trop van ongeveer 20 on land that is sufficiently enclosed as con- ing aan wildeienaars slegs indien bewys kanKaapse buffels wat ontsnap het uit die templated in subsection (2)… shall not lose word dat wild aangehou word op grond metgrense van die Thomas Bains Natuurreser- ownership of that game if the game escapes voldoende omheining van daardie spesifiekvaat in die Oos-Kaap, welke bestuur word from such enclosed land…; wildspesie. Wat “voldoende omheining” indeur die appellant, die Oos-Kaap Parke en spesifieke omstandighede is, sal afhang vanToerisme-agentskap. Die Natuurreservaat (2)(a) For the purposes of subsection (1) geval tot geval. Deur ‘n sertifikaat van die Pre-is ten volle omhein, behalwe vir ‘n gedeelte (a) land shall be deemed to be sufficiently mier te verkry wat bevestig dat voldoendewaarvan die grens gevorm word met die enclosed if, according to a certificate of the omheining op u plaas bestaan, kan ons ledeplaas van die respondent (Medbury) deur Premier of the province in which the land is baie risiko en geld spaar, indien ‘n dispuut ooitdie Settlersdam. Hierdie grens (die Settlers- situated, …it is sufficiently enclosed to con- ontstaan oor wilde diere wat uitbreek.dam) was volgens die Oos-Kaap Parke en fine to that land the species of game men-Toerime-agentskap, nog altyd diep genoeg tioned in the certificate.” Indien ‘n lid nie oor sodanige sertifikaatom die buffels binne die grense van die beskik nie en sodanige lid se wilde dierepark te hou. Gedurende die droogte van Die Oos-Kaap Parke en Toerisme-agents- uit aanhouding ontsnap, kan eienaarskapFebruarie 2011 egter, het die damvlakke kap het nie die vereisde sertifikaat gehad maklik oorgaan op ‘n ander persoon, tensyna so ʼn mate gedaal dat die buffels daarin ten tyde van die ontsnapping van die buf- die lid kan bewys dat voldoende omhein-geslaag het om oor te loop na die eiendom fels nie. Die regsvraag waaroor die Hof ing bestaan het. Om laasgenoemde te be-van Medbury en nadat die reën die dam- moes beslis, is kortliks of dit die bedoeling wys, kan ‘n duur hofsaak beteken wat invlakke gelig het, kon die buffels nie hul weg van die Wet is dat die sertifikaat deur die baie gevalle die waarde van die ontsnapteterug maak na die reservaat nie en het hulle Premier moet bestaan, ten einde beskerm- wild te bowe sal gaan. Onthou dat onderdoodgelukkig op Medbury se grond geleef. ing onder die Wet te kry? In die Graham- die gemenereg, geen tydvereiste bestaan stad Hoë Hof het die Hof beslis dat die van hoe lank die wild op ‘n ander se grond Medbury het geweier om die buffels terug sertifikaat inderdaad moes bestaan het ten hoef te wees, alvorens eiendomsreg oor-te besorg en het beweer dat die buffels einde beskerming te verkry onder die Wet gaan nie. As voorbeeld, indien u wild oor-sy eie eiendom geword het. Die Oos-Kaap en het die Wet aldus nie toepassing gevind nag wegbreek en die volgende dag deur uParke en Toerisme-agentskap het regsaksie nie. Dus het eiendomsreg by wyse van oc- buurman in besit geneem word deur hulleingestel in die Oos-Kaap Hoë Hof (Graham- cupatio op Medbury oorgegaan, ingevolge te vang, kan die wild die buurman se eien-stad) teen Medbury vir teruglewering van die gemene reg. dom word deur occupatio! U kan altyd diedie buffels, maar het met dié eis misluk. Hof nader en probeer bewys dat voldoende Die Oos-Kaap Parke en Toerisme-agent- omheining bestaan het, maar die kostes Medbury het geargumenteer dat onder die skap het appelleer. Die Appèlhof het egter daaraan verbonde mag die waarde van diegemene reg, indien ‘n wilde dier onder die be- tot ‘n ander konklusie gekom en beslis dat wild oorskry. My advies is dus dat lede se-heer van sy eienaar ontvlug, word sodanige die doel van die Wet verydel sal word indien ker maak dat voldoende omheining vir diewilde dier res nullius (‘n saak wat aan nie- dit as ‘n absolute vereiste gestel word vir die tipe wild wat aangehou word wel bestaanmand behoort nie) wat vatbaar word vir ei- eienaar van wilde diere om ‘n sertifikaat van en liefs die bedoelde sertifikaat verkry omenaarskap deur enigiemand deur occupatio die Premier te hê, ten einde wetsbeskerm- enige risiko uit die weg te ruim.(deur die dier te vang of beheer met die be- ing te kry. Die Appèlhof het beslis dat diedoeling om dit te besit). Medbury het onder sertifikaat slegs as maklike bewys dien datandere gesteun om die volgende gedeelte die grond voldoende omhein is, maar in dieuit die 1921-saak van Richter v Du Plooy, ‘n afwesigheid van so sertifikaat, die eienaarsaak wat gehandel het oor wildebeeste: van die wild steeds getuienis kan voorlêwww.suidwes.co.za Oktober November 2018 21

AKTUEEL DIE GEBRUIKE EN VOORDELE VAN ‘N LEUENVERKLIK- KERTOETS deur In die meeste van hierdie sake was die • Die toets mag nie sonder die persoon se Sagrys Klopper, vraagstuk nie of die toets toelaatbaar was skriftelike toestemming plaasvind nie. Menslike Hulp- nie, maar eerder hoeveel gewig aan die re- bronpraktisyn sultaat geheg kan word. Wanneer dié toetse • Die poligrafis moet gekwalifiseerd, on- afgelê word, is die ondervinding en kwalifi- afhanklik, objektief en onpartydig wees. ʼnPoligraaftoets is tegnies gesproke ʼn kasies van die afnemer van kardinale belang. leuenverklikkertoets. Dit beteken “baie • Die redes vir die vrae, asook die soort vrae geskrifte” en verwys na ʼn toestel wat In die saak van Harmze vs Rainbow wat gevra word, moet deeglik verduidelik opnames maak van fisiologiese verander- Farms, is sekere riglyne wel gevestig deur word en waar moontlik, moet dit vooraf ings in asemhaling, bloeddruk, polsslag en die KVBA. In hierdie geval was die werkne- met die werknemer bespreek word. velreaksie, terwyl ʼn persoon ʼn aantal vrae mer een van 15 wie toegang gehad het tot beantwoord. Dit werk op die outonome toerusting wat vermis geraak het. Die werk- • Die persoon wat ondervra word, is ge- senuweestelsel, dit wil sê, die toestel meet gewer het `n verpligte poligraaftoets gelas. regtig op ʼn tolk en mag ook versoek dat die reaksies van die menslike liggaam wat Harmze het aanvanklik geweier om die ʼn derde persoon tydens die ondervrag- outomaties en onbeheersd plaasvind, soos toets af te lê, maar later van opinie verander ingproses teenwoordig is, mits dié per- ʼn versnelde hartklop, sweterige handpalms en wel die toets afgelê. Hy was die enigste soon nie met die prosedure inmeng nie. en vergrote pupille, tydens die geval van werknemer wat die toets gefaal het. Hy het vrees of verhoogde bloeddruk. die resultaat betwi en die werkgewer het Die uitslag van ʼn poligraaftoets is vertrou- hom geleentheid gebied om die toets weer lik en mag nie aan enige ander persoon be- Werkgewers word dikwels met voorraad- af te lê om sy onskuld te bewys. Harmze halwe ʼn gemagtigde persoon uitgereik word tekorte of misdrywe gekonfronteer waar het egter geweier om weer die toets af te nie. ʼn Gemagtigde persoon is die persoon werknemers se moontlike betrokkenheid lê, waarna sy dienste beëindig is omrede wat ondervra is en/of iemand wat skriftelik onder verdenking is. Die vraag ontstaan dan die vertrouensverhouding onherstelbaar deur die werkgewer en die werknemer ge- of die werkgewer geregtig is om werkne- verbrokkel het. Let wel, nie as gevolg van magtig is om die uitslag te ontvang. mers te dwing om `n leuenverklikkertoets af wangedrag nie. te lê en dan die resultaat kan gebruik as be- Toetsing voor indiensname wys om `n werknemer af te dank. Maar, hoe Riglyne vir die gebruik van ʼn leuenverklik- dan gemaak met `n werknemer wat weier kertoets `n Relatief onbekende voordeel van poligraaf- om so `n toets af te lê? Sal dit van enige nut toetsing, is die gebruik voor indiensname, as wees om die aflê van so `n toets `n diens- • Die werkgewer moet `n geldige besig- deel van die werwing- en keuringsproses. voorwaarde te maak? heidsrede hê om so ‘n toets te verlang. Werkgewers kan met groot vrug toetse gebruik Hy moes byvoorbeeld substansiële ver- om vas te stel of aansoekers voorheen elders Hierdie vrae is oorweeg in die saak van liese of skade gelei het. ontslaan is weens wangedrag. Harmze vs Rainbow Farms. In Suid-Afrika is daar tans nie wetgewing wat die gebruik • `n Werkgewer wie wesenlike verliese Opsomming van leuenverklikkertoetse reguleer nie. Daar lei, mag verwag dat sy werknemers hul is dus geen beletsel teen die gebruik van sul- samewerking gee tydens ʼn ondersoek Ten spyte van die omstredenheid rondom ke toetse om ander getuienis te ondersteun na wangedrag of misdaad. poligraaftoetse, is die gebruik daarvan aan nie. Dit is ook in orde om werknemers te ver- die toeneem in Suid-Afrika. Poligraaftoetse soek om sulke toetse af te lê. Dit is belangrik • Die geleentheid om `n tweede toets af te word as ʼn vinnige en kostedoeltreffende om in ag te neem dat hierdie toets nooit ge- lê moet ʼn opsie wees, indien die eerste metode beskou om skuldiges uit te wys en bruik mag word om weerlegbare getuienis te resultaat betwyfel word. hulle dienooreenkomstig te straf. Die hoof- ontwikkel waarop besluite geneem kan word belang is dat ʼn werknemer se konstitusio- nie. Dit mag bloot as ʼn hulpmiddel tydens ‘n • Poligraaftoetsing moet slegs ʼn deel nele regte (soos die reg op vryheid en seker- ondersoekproses gebruik word. Toetsresul- wees van `n groter ondersoek. Dit sal as heid van die persoon, die reg op privaatheid, tate sal dus slegs van nut kan weer ter onder- billik geag word indien die werkgewer aan die reg om onskuldig geag te word en nie steuning van ander getuienis. Toetsresultate die werknemer vooraf ʼn skriftelike ken- selfinkriminerende getuienis af te lê nie, is al in verskeie sake voor die Kommissie vir nisgewing gee van die beoogde toets- asook regs- en etiese kwessies, noukeurig Versoening, Konsiliasie en Arbitrasie (KVBA ing, sodat die werknemer hieroor advies opgeweeg moet word teen ʼn werkgewer se of CCMA) oorweeg. kan inwin. reg om sy eiendom en besigheid te beskerm. Die vereistes waaraan ʼn poligraaftoets be- Die doel van poligraaftoetse is nie om on- hoort te voldoen, is as volg: weerlegbare bewyswaarde daar te stel nie. Dit moet slegs gebruik word indien dit ander • Die persoon wat die toets sal onder- toelaatbare getuienis kan ondersteun. gaan, moet in kennis gestel word dat die ondervraging vrywillig is.22 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

VERVOER VAN: GESAKTE PRODUKTE IMPLEMENTE KUNSMIS LUSERN GRAAN KALK GIPSAFRICUM LOGISTIEK Kontak: Albert Jacobsz 23LOGISTIEKE AFDELING VAN DIE SUIDWES GROEP Tel: 018 581 1168 • Sel: 076 871 3759 Oktober NovembeEr-2p0o1s8: [email protected] REGOOR SUID-AFRIKA

PRODUKNUUS www.suidwes.co.za CASE IH SE ROWTRAC BIED DIE OPLOSSING VIR JOU BOERDERY deur Arno du Plessis, Nasionale Verkoopsbestuurder, CASE IHGeen enkele trekkeroplossing kan inpas by die behoeftes van elke produsent nie. Maar, as jy ‘n graanprodusent in ‘n streek is met uit- dagende tipes grond, kan die gebruik van rusper- band-trekkers nét die oplossing wees! CASE IH se Magnum Rowtrac-trekkers is ontwerp om die perfekte balans te handhaaf, met bandop- sies wat by jou rywydte en grondtipe sal aanpas. Die ossillerende agterste rusperband-sisteem is ont- werp sodat die krag op die grond konstant bly, deur die strafste grondtoestande. Hierdie trekkers hou vier kontakpunte op die grond, wat die oppervlak- druk verminder. Dit veroorsaak minder gewigoor- drag van voor na agter, wat beter is vir die twee-rus- perband-sisteme. Dit bied ook beweegbaarheid en hantering wat vergelykbaar is met die van ‘n ge- wone wiel-trekker. Gevorderde bandtegnologie Aan die voorpunt, bied die Rowtrac gevorderde hoë-tegnologie bande wat met ‘n laer lugdruk werk – sowat 40% laer wanneer dit met tradisionele trek- kerbande vergelyk word. Dit veroorsaak ʼn langer voetspoor op die grond vir verminderde kompaksie en beter traksie. Verskeie bandopsies maak dit mak- lik om aan die agterkant die rusperband se breedte aan te pas by enige rywydte in die oespraktyk. Die Rowtrac-ontwerp verander die mark Hierdie eksklusiewe rusperband-sisteem ossilleer en draai om een punt, om ‘n plat voetspoor te verse- ker, sodat die krag op die grond konstant behoue bly. Hierdie ontwerp produseer traksie en krag, wat nie deur sleep- of driepuntimplemente affekteer word nie. Dit bied ook ʼn baie gemaklike rit oor ter- rasse en ongelyke of oneweredige grondtoestande. Aangepas vir jou rywydtes Of jy rys of katoen, beet of aartappels, sojabone of koring, mielies of sonneblom plant, die Magnum Rowtrac se onderstel is ontwerp om aan te pas by jou omstandighede op jou landgoed. ‘n Wye verskeidenheid van ry-spasiëringopsies gee jou die buigsaamheid wat jy nodig het. Krag word eweredig versprei na al die wiele. Swaar implemente kan nie meer veroorsaak dat die masjien se neus lig en traksie verlore gaan nie. Die stuur van die masjien bly steeds op die voorwiele en verskuif nie na die agterkant, wat dalk die kenmerk van ‘n groot pantservoertuig kan aanneem nie. As gevolg van die 1,4m² oppervlakte van elke rus- perband op die grond, word wielglip tot die mini- mum beperk, produktiwiteit verhoog outomaties en brandstofverbruik verminder in verhouding. Vir enige navrae oor CASE IH se reeks Magnum Rowtrack-trekkers, kontak gerus u naaste Agri- friend-tak.24 Oktober November 2018



PRODUKNUUSTophokke nou bydeurAntoon Roets, TophokSuidwes beskikbaar!Doelgerigte hokke en dier nie homself kan beseer nie en ook nie Saam met elke Tophok kry die kliënt instruk-dip voerbakke vir klein kan ontsnap nie. Die nie-geteikende spesies sies en lok-aas. Ons het honderde video’s vanen groot probleme kan terselfdertyd ongedeerd vrygelaat of vangste. Daar is baie maniere om roofdiere te hervestig word. beheer, maar die mees-menslike manier blyTophok is ʼn onderneming wat daarin natuurlik die gebruik van vanghokke. spesialiseer om vanghokke vir pro- Die gewilde rooikat/jakkals vanghok is ‘n bleemdiere te vervaardig en is in ver- deurloop hok met twee deure wat gelykty- Tophok se verstelbare dip-voerbak is ookskillende groottes vir diere soos jakkalse, dig sluit wanneer die trap-meganisme die die oplossing vir bosluisbeheer op wild enrooikatte, jagluiperds muskeljaatkatte en sneller aktiveer. Geen kabels en veertjies bees. Klein rollertjies wat rondom die voer-dassies by Suidwes Landbou se handel- word by Tophok se produkte gebruik nie. bak gespasieer is, rol dipstof teen die dierstakke beskikbaar. se vel sodra dit aan pille of lekblok binne die ‘n Baie suksesvolle manier om roofdiere te bak vreet. Dit is beslis die bekostigbaarste Jarelange navorsing oor vangmetodes en vang, is om van lewendige lokaas soos ʼn hoen- dip-voerbak in die mark.die verkillende gebruike van lokaas maak der of tarentaal gebruik te maak. Tophok hetvan dié produk ʼn wenresep. Die hokke is ont- ‘n aparte prooihok vir hierdie doel, maar in Tophok is by alle Suidwes handelstakkewerp en gebou vir ‘n leeftyd van diens. Die beide die luiperd- en rooikathokke, is daar ‘n beskikbaar. Vra gerus ons kundige per-sluitmeganisme verseker dat die gevange deur in die dak wat kan afslaan en ‘n kompar- soneel oor meer inligting rondom Tophok tement vorm om as ʼn prooihok te dien. se probleemdier beheerkursusse.SKAALBRAAIE 2018 Wolmaransstad Hoopstad– ‘n ou tradisie herleef. LeeudoringstadKom koue, kom wind, kom reën – maar Misgunst www.suidwes.co.za by Suidwes Graan word daar heerlik Bamboesspruit gekuier saam met ons produsente en aandeelhouers. Die Suidwes skaalbraai-tra- Oktober November 2018 disie kom reeds oor generasies saam en is daar in 2018 weer opnuut moeite gedoen om by alle Suidwes Silo’s die produsente uit die omgewing saam te trek en te bedank vir hulle betrokkenheid en lojaliteit. Volgens mnr Jan Grobberlaar (HUB, Suid- wes Graan) het Suidwes Graan te midde van ‘n groot mielie-oes en swak mieliepryse steeds ‘n goeie graan-jaar beleef. “Daar is baie druk en onsekerhede binne die land- boubedryf en daarom is dit belangrik om hande te vat en mekaar te ondersteun”, sê Grobbelaar. Gedurende September en Oktober word daar by elke Suidwes Silo ‘n skaalbraai aangebied en lekker saam gekuier.26

PIO-ONE-01

ALGEMEENEN DIE WENNER IS...Vanjaar se jagseisoen het weer baie WENNER biltong, droëwors en chilli bites opge- lewer. Die afgelope paar maande hetal wat gesprek langs die braaivleisvure was,oor daai vêr skoot gegaan! Baie dankie vir al die inskrywings wat onsvir vanjaar se Suidwes Landbou jagkompe-tisie ontvang het. Die gelukkige wenner is Tiaan Coen. Tiaan, kontak gerus vir Deon Badenhorstby 018 581 1000 om jou prys te ontvang. Jywen ʼn geweersak waarin jy jou staatmakerveilig kan bêre! Tiaan CoenKobus Viljoen Johan Roos JP Taute en seun JuandréDeon Pretorius (links), Anton Botha Gavin Kruger Robert Erasmus en Hansie ViljoenAlicia Steenkamp by Kallie Keizer Carel Dreyer Corné Jacobs Dave Bates Leon Gouws Leon Gouws28 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEENAlicia Steenkamp by Morné Steenkamp Steven Lang Morné BothaMorné Steenkamp Steven Lang Robert ErasmusWikus Basson CG van der Watt Marnitz RoosNic Dreyer Tiaan Coen by Christoff du Toit Nic Dreyer en Jan du Toit Hernus Nel Jaun-Pierre Fourie Wesley Breytenbach Barry Smithwww.suidwes.co.za Oktober November 2018 29

ALGEMEEN Suidwes Landbou besoek Vaalbank Studiegroep Bo: HARD TIMES AHEAD Agter vlnr: William Visser, Wolf Wolmarans, Nelius Beyers (Sekretaris, FOR REL ADERS Vaalbank Studie Groep), dr Herman van Schalkwyk, Jan Grobbelaar, Aubrey Marais, dr Flippie Cloete, Dries Kirsten (Voorsitter, Vaalbank Studiegroep) & Frans Marx. Voor vlnr: Ian Wepener, JP Lidderd & Andries vd Walt. by Herman Els, The National Hunting & Shooting Association JY KAN ’N VERSKIL MAAK! As is probably common he is willing to assist you in the knowledge by now that manner. Then, one can collect a recently, an explosion can at a time from the dealer if Sáám kan ons die tegnologie took place at the Rheinmetal one needs it for reloading. beskerm en die toekoms verseker. Denel Munition depot in Som- erset West. It is reported that Please take note that it is a Rentmeesterskap beteken the explosion also destroyed serious offence to keep more om die beste tegnologie (or partly destroyed) the facility than the allowed amount of pro- na die volgende generasie where the propellant used for pellant on your premises and oor te dra. Dit is belangrik reloading, was manufactured. if found guilty in this instance, om ’n toevlugsarea aan te one’s competency to own fire- plant, want dit voorkom This means that reloaders will arms will definitely come into die natuurlike opbou van probably face “hard times” in contention (thus also all fire- weerstand en beskerm the coming months, as compa- arms licences one possesses). die tegnologie. rable imported propellants, are more expensive than the locally The National Hunting & Shoot- produced well-known range of ing Association cannot be pre- Somchem propellants used by scriptive in this instance, but we the absolute majority of reload- must warn against possible pit- ers in this country. falls our members might find themselves in when trying to ob- Oes die voordele van YieldGard® Members are reminded that tain larger qualities of propel- the current Regulations on own- lant, because of the perceived en YieldGard® MAIZE 2- ership of propellant, stipulate non-availability of locally pro- tegnologie en plant jou that one may hold 600 grams of duced propellant for reloading toevlugsarea aan! propellant per licenced firearm, for probably a considerable time. with a maximum of 2,4kg (2,400 Monsanto, YieldGard® en grams) of propellant in total. It is reported on good authori- YieldGard® MAIZE 2 is geregistreerde ty, that the limitation of 2,4kg of handelsname van Monsanto Technology LLC. According to the SAPS, propel- propellant might be increased Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, lant held by a private individual, to 10kg of propellant early next Bryanston, 2021. should be locked away in a safe. year, but then only for dedicated hunters and/or sports-persons. Tel: +27 11 790-8200 However, it is possible to buy We shall inform members the Faks: +27 11 790-8350 propellant in larger quantity and moment we have more factual www.monsanto.co.za store that at the dealer where information on this aspect. you buy the propellant from, ifA18726 30 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za Oktober November 2018 31

ALGEMEEN Mnr Viljoen het tydens sy Voorsittersver- Volgens Van Schalkwyk word Suidwes slag verwys na die 2017/2018 finansiële Landbou se toewyding tot sy aandeel-GROTER WAARDE- jaar wat onthou sal word vir rekordoeste, houers, sy klante en sy personeel weerspieëlPROPOSISIE VIR vol graansilo’s en gevolglike lae graanpryse. in sy betrokkenheid by die gemeenskap enAANDEELHOUERS, Alhoewel veeboere se situasie drasties ver- slegs deur effektiewe samewerking kan uit-KLANTE EN DIE ander het weens die goeie reën en pryse van dagings die hoof gebied word en ‘n volhou-GEMEENSKAP beide aanteelvee en vleis, wat betekenisvol- bare platteland instand gehou word. le stygings getoon het, het graanboere seSuidwes Landbou hou finansiële posisie steeds onder druk gebly. Tydens die geleentheid is daar afskeidAlgemene Jaarvergadering Slegs 66% van die beplande hektare mielies geneem van mnr Koos le Roux (Wyksdi- is aangeplant. Verder het Viljoen ook verwys rekteur: Bloemhof- en Hoopstadwyk). MnrTydens die 20ste Algemene Jaarver- na die wanbestuur van die Zuma- adminis- Petrus Roux sal voortaan die leisels by Mnr gadering op 26 September 2018 in trasie en die voorstel van die EFF ra- le Roux oorneem. Leeudoringstad het mnr Hansie Viljoen kende grondonteiening sonder vergoeding(Voorsitter: Suidwes Direksie) terugvoer- en die impak daarvan op die politieke en Navrae:ing verskaf rakende die resultate van die ekonomiese uitdagings in die landbou. Deon Badenhorstmaatskappy, veranderinge in topbestuur, Bestuurder: Korporatieweverandering na die CASE-handelsmerk en die Die Groep het `n wins na belasting voor Bemarking & Kommunikasieimplementering van ‘n nuwe bedryfstelsel. Aansporingskorting- en Agterskotskema, Tel: 018-581 1000 uit voortgesette bedrywighede toeskryfbaar Epos: [email protected] aan die aandeelhouers van die maatskappy, ten bedrae van R56,35m gerealiseer. Dr Herman van Schalkwyk (Groep HUB: Suid- wes Landbou) het gesê dat Suidwes steeds relatief goed presteer ten spyte van bepaalde politieke-, ekonomiese- en bestuursuitdagings.Bo: Suidwes-aandeelhouers en bestuur in Mnr Hansie Viljoen (Voorsitter‘n gesellige luim tydens die 20ste Suidwes van die Suidwes Direksie)Landbou Algemene Jaarvergadering. lewer sy Voorsittersverslag tydens die Suidwes Algemene Jaarvergadering 2018. Dr Herman van Schalkwyk (Groep HUB, Suidwes Landbou) hou sy Besturende Direkteursverslag voor tydens die Suidwes Algemene Jaarvergadering 2018.Petrus Roux tot nuwe wykvoorsitter verkiesPetrus Roux, ‘n bekende gesig in die met positiewe kommunikasie sake te han- Hoopstad-omgewing is tydens Suid- teer. Ek sal die beste van my vermoë doen wes Landbou se onlangse Jaarverga- om aan Suidwes se aandeelhouers ‘n ervar- dering as nuwe wykvoorsitter vir die Hoop- ing van ons besigheid te bied, dat Suidwes stad- en Bloemhof-streek verkies. Mnr. Roux, elkeen se eerste keuse sal bly,” sê hy. wat ook ʼn gewaardeerde aandeelhouer is, neem die leisels by Mnr. Koos le Roux oor, wat Mnr. Roux se aanstelling is onmiddellik vir etlike jare dié streek verteenwoordig het. van krag en vir enige navrae kan hy by 082 577 2366 gekontak word. “Ek boer al 28 jaar hier en is nog my hele lewe lank hier betrokke. My verbintenis tot Suidwes is om vanaf grondvlak, die klank- bord vir Suidwes aandeelhouers te wees en32 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEEN Boererate…Sedert die begin van 2018, het Ons Eie begin om ‘n reeks boererate te publiseer met die Ons bied dus die boererate vir interes- samewerking van medeskrywers op die boererate.com en boere.co.za webwerwe. Hierdie santheidshalwe aan, maar meld dat dieboererate of volksgenees- kunde is so oud as die mensdom self. Baie vrae oor die oorsprong raad oordeelkundig aangewend moetvan boererate is al gevra en baie antwoorde is gegee en spekulasies gemaak. Die meeste word aangesien die Ons Eie, die reda-mense meen ons volksgeneeskunde het ontstaan in tye van swaarkry. kteur of medeskrywers hiervan geen verantwoordelikheid aanvaar nie. Ern-Die meeste van die ou rate kan vandag natuurlik nie meer met die moderne geneesmiddels stige gesondheidsprobleme moet onderkompeteer nie, maar hulle kan in noodgevalle dikwels as goeie plaasvervangers dien, wanneer voorskrif van ‘n dokter behandel word.ander geneesmiddels ontbreek.SonbrandIndien jy deur ʼn warm somerson onkant betrap is, kan die volgende wenke virsonbrand help: • As jy oor jou hele liggaam deur die son gebrand is, vat ‘n koel bad met een kop- pie asyn daarin. Dit verlig die brandgevoel. • ʼn Eetlepel vol in koel badwater kan ook verligting bied. • Jy kan Aloe-Vera olie ook aan die plekke op jou liggaam aansmeer wat sonbrand opgedoen het. • Smeer melk of joghurt aan waar die son jou gebrand het. • Maak ‘n groot kastrol sterk rooibostee aan en gooi dit in die badwater waarin jy dan kan bad. • Smeer komkommersap aan op die dele waar jy gebrand het. ʼn Dieet wat help verhoed Voeding speel ’n uiters belangrike rol om dat jy verswak hierdie kwesbaarheid te help voorkom. Britse navorsers het bevind dat diegene ’nOntleding van alle gepubliseerde stu- wat ’n Mediterreense dieet oor vier jaar of dies oor die onderwerp van dieet- langer volg, se kanse ’n verstommende 50% kunde, dui aan dat die Mediterreense dieet minder is om ernstig te verswak met ver- kan help verhoed dat ouer individue ver- oudering. Die navorsers het opgemerk dat swak. ’n Mediterreense dieet bestaan hoof- die Mediterreense dieet, ouer individue kan saaklik uit plantge baseerde kosse soos vrug- help om spierkrag, gewig en energievlakke te, groente, graan, peulgewasse en neute. te handhaaf. Dit is al hoe meer algemeen dat mense Kundiges loof dié dieet vir die feit dat dit erg verswak met ouderdom. Hierdie per- so ryk aan gesonde vette en groentes is. sone het gewoonlik min energie, verloor ge- Onlangse navorsing het egter ook bewys wig en het min krag in hulle spiere. Hulle is dat die Mediterreense dieet jou ook teen ge- ook meer geneig om gesondheidsprobleme heueverlies beskerm. Dié dieet is inheems te ontwikkel, frakture op te doen, gehospi- aan plekke soos Italië, Spanje en Griekeland taliseer te word, in ’n verpleeginrigting ge- waar mense meer styselagtige kose soos plaas te word, gestremdheid of demensie brood, pasta en groente eet en minder vleis. te ontwikkel, of voortydig te sterf. Oor die Daar is al bevind dat die inneem van diervet, algemeen, word hierdie verswakking met ’n met sekere kankers verbind kan word. laer lewenskwaliteit geassosieer. Die bevindings is vroeër vanjaar in die Jounal of the American Geriatrics Society gepubliseer.www.suidwes.co.za Oktober November 2018 33

34 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEENSuidwes Damesdag 2018Glo, leef & skyn“Alles wat ek weet van hoe ek dalk moet voel. As die liefde heen en weer tussen twee mense spoel.Word ek net weer en weer en weer verkeerdbewys. Jys my swart koffie,” is die woor-de van Corlea Botha se gewilde Swartkof-fie-liedjie waarmee sy 250 dames bederfhet tydens die jaarlikse Suidwes Damesdagop 15 September 2018. Die damesoggend was propvol bederfmet die volgende sprekers en kunstenaars:Trudie Badenhorst (Assistent Groepsek-retaris, Suidwes) het die dag geopen met ‘npraatjie oor die groot waarde van gekraaktepotte; Izette Faul (La Ferm Leefstylkonsul-tante) het gefokus op gesonde lewenstyl-bestuur; Gretha Wiid (Motiveringspreker)het met haar tema, “Vroue na God se hart”groot waarhede en wysheid op haar be-sonderse manier oorgedra; en CorleaBotha (Gaskunstenaar) was die kersie opdie koek! Protek het as hoofborg opgetree en ver-skeie uitstallers het om die onthaalsaal vandie Kanes Gasteplaas, hul produkte uitgestal. Dankie aan elke dame wat hierdie geleent-heid ondersteun het. Volgende jaar maakons weer so.

ALGEMEENIn jou tuin... Die somertuin bars nou uit sy nate! deur Rose het baie voeding nodig. Wonder Vi- Die volgende wenke is nou belangrik: Annatjie Liebenberg, taliser Rose & Flower 8:1:5 (17) is spesiaal Produkbestuurder, vir rose geformuleer en verseker sterk, Sny die gras gereeld om wit kolle te voor- Handel gesonde plante met lieflike blomme. kom waar die langer gras gesny word. Voed gereeld met kunsmis wat hoog in stikstof is,Hierdie is die mooiste maande in die tuin Spuit jou rose maandeliks met Rosecare soos Wonder 7:1:3. met meeste blomstruike en rose nou om fungus te beheer, of dien Complete 350 in blom. Die belangrikste take in dié SC in die grond toe. Laasgenoemde verleen Ryp vrugte en groente moet gereeld geoes maand, is bemesting, besproeiing, onkruid- sistemiese beheer van fungus en blaarvre- word. Vrugte wat afval en onder die bome beheer en uitpluk van dooie blomknoppe. tende/suigende insekte. Dit is vir drie maan- lê, verrot en kan tuinplae lok wat nadelig vir de lank aktief. jou plante is. Tel dit gereeld op en gooi dit op Wanneer die grasperke welig groei, is dit jou komposhoop. die beste tyd om onkruid te verwyder. Be- Spuit jou tuin daagliks vroegoggend nat. spuit met ‘n breeblaar onkuiddoder soos Dit word aanbeveel dat jou plante nie die Beheer slakke wat nou lekker aktief is, met Servian van Portek or Turfweeder APM, wat nag ingaan met waterdruppels op die blare Sluggem-korrels. die onkruid sal doodmaak, sonder om jou nie. Dit kan bydra tot die ontwikkeling van gras te beskadig. Wend weekliks aan totdat swamme. ‘n Geprogrammeerde besproei- Kyk uit vir lelieboordwurms in jou bolplan- die onkruid vergeel en doodgaan. Onkruid ingstelsel vergemaklik egter dié taak. Voeg te. Behandel dit met Protek se Cutworms. op plaveisels en tussen ornamentele spoel- ‘n reënsensor by jou stelsel om seker te klippe kan beheer word met ‘n onkruiddoder maak dat jy nie water spuit wanneer dit Met die reën, word swamsiektes ook meer soos Clear Pave, maar onthou dat hierdie nie reën, en so water mors nie. algemeen. Kyk uit vir poeieragtige meeldou, plantspesifiek is nie, en enige groen plante swartvlek en roes. ‘n Verskeidenheid pro- sal doodmaak. Volg die instruksies op die Tydens die somermaande se hitte, moet dukte is beskikbaar vir die beheer daarvan. voubiljette noukeurig. ons water sover as moontlik bespaar. Om dit reg te kry en steeds ‘n pragtige tuin te Om te verseker dat al die produkte wat jy Verryk jou groentetuin se grond met die hê, word die gooi van dik deklae onder jou spuit 100% effektief is, is dit belangrik dat byvoeging van Wonder Beenmeel en Won- struike aanbeveel. Dit veroorsaak dat so die water se suurgehalte neutraal is. Om dit der 3:2:1 (28) SR kunsmis. Spuit jou hele tuin min moontlik water verdamp, en die grond reg te kry, meng ek altyd Protek Allbuff saam met Guanoflo, wat ‘n maklik absorbeerbare langer nat bly. Dit hou ook die plante se wor- met die betrokke produk in ʼn spuitkan. voeding is, met sigbare resultate. tels koel en verminder onkruidgroei. Dit is gewoonlik ook nou die tyd dat molkrieke hulle verskyning in jou grasperk maak. Daar is verskeie chemiese- en orga- niese metodes vir die beheer hiervan. Die pragtige Hadeda voëls eet ook graag krieke en molkrieke. Spuit jou rose gereeld vir swamme, vre- tende en suigende insekte en voed met roosspesifieke kunsmis. Plante moet steeds gevoed word en ‘n maklike metode wat min aandag nodig het, is Guanosol. Dis ‘n stadig-oplossende voedingsblok wat naby aan die stam van jou struik in die grond geplaas word. Dit stel voedingstowwe stadig vry, wat sistemies opgeneem word. Sny daagliks dooie blomme uit om nuwe blomvorming te stimuleer en so ‘n pragtige blomryke tuin vir die Kerstyd te verseker.36 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

GEE INSEKTE ʼNUITKLOPHOU METNUVAN®PROFI Nuvan® Profi is ‘n berokings-middel wat die plaagdoder on-onderbroke vrystel vir vinnigeuitklop van vlieënde en kruipen-de insekte sowel as plae wat ingestoorde produkte voorkom (bv.graan- en meelkewers asookkalanders en hul larwes). Die berokingsmiddel is uitersdoeltreffend en waarde vir geldvergeleke met ander berokings-middels. ‘n 200 ml spuitkan dek360 m³ en die 330 ml dek 600 m³. Vir veilige toediening, volg al-tyd die instruksies noukeurig enkyk uit vir addisionele gebruiks-inligting onder die doppie.Geregistreer in terme vanWet 36 van 1947 Nuvan ProfiAktiewe bestanddeel: Dichlorvos(organosfaat) 124 g/kg,Registrasienommer: L1301,SKADELIK,Registrasiehouer:Avima (Edms) Bpk. Mpy. Reg. Nr.1961/001744/07 Versprei deur: Protek, 1‘n div4is0i4e1vaPnroPtEekBENEuAvagnri (PErdomfis) OBnpsk, Eie QuTaerlte(0r 1P1a)ge81Ad2.p9d8f00 1of 02806181/01/24Posbus 72, Heidelberg, 1438. PROTEK (0861) 77 68 35, www.protek.co.zaC Berokingsmiddel MY met onmiddellikeCM uitklop. MY CYCMY K Om meer uit te vind oor ons volledige reeks produkte, kontak ons by 0861 PROTEK (0861 77 68 35) www.protek.co.za 37

ALGEMEENAs nog 'n nuwe inisiatief in die Ons Eie Stof Deur Water en Vuur tydskrif, stel ons graag die Suidwes boekrak bekend. Van die jongste titels deur Alettie van den Heever deur Karin Combrinckwat die lig sien, sal hier bekendgestel worden as ʼn bonus, kan ons lesers met elke uit- Twintig jaar ná die Hardskip. Dié wat oor Aan die einde van Jennifer Grant se stu-gawe ʼn titel wen. is gelooi deur die groot honger toe al die dieverlof keer sy terug na Suid-Afrika om oeste misluk het, deur die stof en die gluur by haar pa in Kaapstad te kuier. Sy het al- NB Uitgewers is ons boeke-vennoot en van die son. lerhande uitstappies beplan, maar toe sy byis die trotse verskaffer van die titels wat haar pa se huis aankom, is hy weg. Sy vroutydens elke uitgawe van die Ons Eie kortliks Op Kylemor wonder Ampersand wat ge- trek haar skouers op en blameer die polisiebespreek sal word. word het van Wakinyan, die swarthaarman se onbevoegdheid. Jennifer besef alles is wat als kom deurmekaarroer het. Hier’s min nie pluis nie, en besluit om ’n privaatspeur- NB Uitgewers publiseer onder sewe hoof- vir haar oor ná haar ouma se dood, so sy vat der te betrek. Terwyl sy haar pa se gekna-drukname: Tafelberg, Human & Rousseau, die pad – met haar saad. Sy moet vir Wak- kte lewe probeer herstel, besef JenniferQueillerie, Pharos, Kwela, Best Books en Lux inyan vind, en sy moet sorg dat die saad nie hoe stukkend haar eie lewe is. Dit vra moedVerbi. Afrikaanse liefdesverhale word onder in Meconium – die enklawe wat alle saad en geloof om dit wat verlore gegaan het indie drukname Jasmyn, Melodie, Satyn, wil beheer – se hande val nie, want onver- haar lewe te probeer herwin. In die prosesHartklop en Mirre gepubliseer. klaarde plantsaad is in 2081 ’n streng taboe leer sy wat dit beteken om deur water en en Amper se grootste las. vuur gelouter te word, en hoe groot die ge- NB Uitgewers is die grootse plaaslike al- nade is. ’n Heerlike verhaal van liefde, avon-gemene uitgewery in die Suid-Afrikaanse Maar juis in en om Meconium moet sy gaan tuur en die soms moeilike pad na wysheid.boekemark en is die markleier in volwasse soek, waar high-tech shit en high-shit techfiksie, kinder- en jeugboeke en nie-fiksie. Hul vennote is. Amper en haar unieke neus wat “Dié verhaal van verlies en genesing is ookfondslyste dek alles vanaf populêre fiksie die groot stof kan deurtas moet haar pad ’n spannende avontuurverhaal, én ’n liefdes-tot literêre fiksie en nie-fiksie, van liefdes- voel-voel baan deur die stank van dié regime. verhaal – ’n sonderlinge kombinasie.” – Jea-verhale tot treffende politieke onthullings en nette Ferreirabiografieë, van kookboeke, gesondheid en Stof, Alettie van den Heever se debuutro-tuinmaak en humor tot boeke vir jong vol- man, is toekomsfiksie vir vandag.wassenes sowel as prenteboeke en massa-mark-kinderboeke en woordeboeke. Stuur gerus jou naam, van, Oktober November 2018 www.suidwes.co.za kontakbesonderhede en adres na [email protected] om moontlik een van die boeke te wen.38

Innoverend Genetika Kwaliteit Die alles-in-een-saadverskafferVergemaklik voer vloeibeplanning met beproefde voergewasseBeide voersorghum en babala is waardevolle eenjarige somerproduserende voergewasse.Die smaaklikheid en hoë verteerbaarheid van hierdie gewasse dra daartoe by dat dit as voerbronvir produserende diere kan dien.Hierdie gewasse is veelsydig en kan as groenweiding, staande hooi of kuilvoer aangewendword. Die beoogte gebruik sal die boer se kultivarkeuse bepaal.Kontak gerus jou naaste verteenwoordiger vir meer inligting oor die verskeidenheidvoersorghum- en babalaprodukte beskikbaar vanaf K2 Saad. Posbus 159, Oudtshoorn, 6620, Suid-Afrika • Tel: 044 203 9800 • Tel: 018 293 1233 • Tel: 010 140 0839 • Tel: 012 252 6849 • www.saadbemarking.co.za

ALGEMEEN Suidwes PlaaskombuisSousfrikkadelle en pasta vir 1 x teelepel mosterdpoeier; Week die brood vooraf en laat afkoel.nou en vir die vrieskas Meng dan al die bestanddele saam. Weeg 1 x teelepel mielieblom in 50ml asyn 50 gram balletjies af en rol met hande watHierdie is ‘n wonderlike en vinnige gereg aangemaak; in water natgemaak word om perfek te kry. om te maak, want die rou frikkadelle- Plaas die balletjies in ‘n kastrol of oondbak tjies kan in die afgekoelde pastasous 3 x vars koljander blaartakkies (op- wat geskik is vir mikrogolfoond of oond. gevries word en dan later gaargemaak word sioneel), anders vervang met 10x basil- in die oond, mikrogolfoond of op die stoof- liekruidblare (basil) Giet die pastasous oor die rou frikkadelle- plaat. Die perfekte plan vir vrieskaskos! tjies en maak soos volg gaar: Smelt dus die botter saam met die olyfo-Pastasous lie oor matige hitte. Voeg die uie by en braai Mikrogolf vir 8-10 minute by vol krag vir ongeveer 5 minute met die deksel toe en Gebruik 1kg vars tamaties, om te blansjeer roer van tyd tot tyd. Voeg die knoffel by en Oond bak vir 180ºC vir 30 minute bedek, (wanneer tamaties in kookwater gedompel braai dan 1 minuut sonder die deksel. Dit en dan vir 15 minute onbedek word sodat die skilletjie kan loskom.) Dom- verseker heerlike sagte, soet uie. Indien jy pel tamaties vir 1 minuut in die kokende wa- dit verkies, kan die growwe stukke uie fyn- Panbraai: matige hitte vir plate soos gas, ter. Skep uit en plaas in koue water en trek gekap word. Dit is persoonlike keuse. induksie, spiraal of soliede plate vir on- die skilletjies af. Kap die tamaties grof of geveer 20 minute bedek, en dan vir 5 minute fyn, soos jy verkies. Voeg al die bestanddele, behalwe die onbedek. Kook die pasta sodra 10 minute aangemaakte mielieblom en vars kruie, by gaarmaaktyd vir die vleis oorbly. 3 x groot uie, in ringe gesny; die uie en kook matig sonder deksel vir 20 minute totdat die sous verminder het. Voeg Pasta 4 x eetlepels olyfolie; die mielieblom mengsel by en kook vir 5 minute goed deur. 500g spaghetti; 2 x eetlepels botter; Geur met sout en peper na smaak. Hou 50ml olyfolie; 1 x knoffeltoontjie; eenkant om af te koel. Sodra koud is, roer die gekapte blare by. 5ml sout. 2 x eetlepels bruinsuiker; Frikkadelle Voeg drie liter water in ‘n diep kastrol en 50 ml tamatiepuree; bring tot kookpunt. Voeg sout en olyfolie by 3 x snye bruinbrood in warm melk van en roer deur. Voeg die pasta by en roer vir 2 1 x teelepel kerriepoeier; 125ml geweek (die warm melk veroorsaak minute sodat die pasta nie aan die bodem dat die brood die vog dadelik opneem en van die kastrol vas sit nie. Kook die pasta vir sag word); 10 minute totdat dit sag, maar tog ferm is as jy dit byt. Moenie die pasta pap kook nie. 1 x medium aartappel, fyn gerasper; Sodra die pasta gaar is, spoel dit in ‘n ver- 1kg maalvleis; giettes onder warm kraanwater. Plaas pas- ta in aparte bak en bedruip weer met 5 eet- 1 x ui, fyn gekap; lepels olyfolie en roer deur sodat die pasta nie aan mekaar vaskleef nie. 1 x eier, geklits; Bedek om warm te bly. 1 x knoffeltoontjie, fyngedruk; Hoeveelheid: 6 porsies ¼ koppie worcestersous; Bron: Annelien Pienaar, 2018, Idees vir Vrieskaskos, 2 x eetlepels groentesous uit die Boere- www.annelienpienaar.co.za kos met ‘n Twist kookboek p. 211, of 1x teelepel gewone sout.40 Oktober November 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEENSUIDWES Volgens GP van Rheende van Outshoorn,BEMAGTIG programleier, is daar gepraat oor hoe nuweLEERDERS graad agts verwelkom of ingeburger moetMET LEWENS- word? “Tot op hede is die benadering eenVAARDIGHEDE waar wetgewing en reëls gebruik word om bloot sekere praktyke te verbied. Dit wordAs deel van Suidwes Landbou se pri- egter beleef as ʼn negatiewe benadering van oriteit teenoor betrokkenheid by ge- “moenie” en “mag nie”. Hoe kan ʼn mens op meenskappe in ons bedieningsgebied, ʼn positiewe wyse ʼn groep nuwelinge verwel-het ons pas die eerste Suidwes Leierskap- kom en laat tuis voel, sodat die behoeftesontwikkelingskamp van stapel gestuur. van eenheid en respek wel as uitkoms geld? Die doel van hierdie sessie is om te kyk na Suidwes, in sameweking met die Noord- Jesus se omgekeerde model van leierskapwes-Universiteit het die afgelope naweek ʼn waar die leier die grootste dienaar is,” sê hy.drie dag kamp vir 56 hoërskoolleeders watdeel is van die Wolmaransstad Hoërskool Leerders het opleiding ontvang oor diese verteenwoordigende leerderraad by die basiese beginsels van kommunikasie enLittle Rock avontuuroord in die Vredefort- bemarking, met die doel om die skool sekoepel aangebied. reputasie te verhoog. Die sinvolle hantering van verskillende scenario’s was ook onder Temas soos die leerders en skool se ge- die loep. “Leerders is in groepverband gevrameenskaplike droom, hul visie en veldtogte om self met voorstelle vorendag te kom ooris onder die vergrootglas geplaas. Die leiers die hantering van gevalle soos drankgebruik,word touwys gemaak in die basiese ver- rokers, die hantering van leiers wat nie op dietrekpunte van projekbeplanning, waar die leerlingraad is nie, ens. Die voorstelle wat ge-kreatiewe generering van idees ‘n sleutel- maak is, het my werklik beïndruk,” sê hy.element is. Dit het darem nie heeltyd oor opleiding ʼn Belangrike tema waaraan baie aan- gegaan nie. Leerders het verskeie uitdag-dag geskenk is, is ontgroeningspraktyke. ings, op individuele- en spanverband op hin-Leerders is touwysgemaak om dié kwes- dernisbane aangedurf, waar hulle op ʼn pret-sie anders as in die verlede te benader. tige wyse, belangrike lewenslesse kon leer. Dié leierskapontwikkelingskamp was ʼn reuse sukses! Vir enige navrae oor jou skool se betrokkenheid by dié kampe, kan Deon Badenhorst by [email protected] ge- kontak word.Suidwes bevestig betrokkenheid by plaaslike skoleAs deel van Suidwes Landbou se betrok- ons met julle kan hande vat en mekaar kan geleentheid gebied om aan verskillende kenheid by plaaslike gemeenskappe in ondersteun,” sê hy. boerderypraktyke blootgestel te word. Ons ons bedieningsgebied, het ons opnuut doel hiermee is om die leerders met dieweer ons steun aan skole in die omgewing Deon Badenhorst, Suidwes se Bemar- landbousektor te prikkel en belangstellingbevestig toe 33 skoolhoofde na ʼn geleentheid kingsbestuurder, het meer oor Suidwes se te kweek,” sê Badenhorst.by Suidwes se hoofkantoor genooi was. betrokkenheid by veral die skole uitgebrei. “Ons het vanjaar weer ʼn Jongboertjie Sport- Suidwes sal later vanjaar vir die eerste Volgens dr Herman van Schalkwyk, Groep dag op Wolmaransstad aangebied waar 18 keer ʼn Jongleierskap-akademie in same-Hoof Uitvoerende Beampte, is dit vir Suid- skole teen mekaar meegeding het. Vanweë werking met die Noordwes-Universiteitwes ʼn voorreg om by dié skole en hul ge- die sukses van hierdie inisiatief, is daar ver- aanbied waar leerders waardevolle lewens-meenskappe as ʼn borg betrokke te kan skeie navrae om dit elders ook aan te bied. vaardighede kan aanleer. Indien daar navraewees. Suidwes borg elke jaar 33 laer-en Ons is nog in beplanningsfase vir volgen- hieroor is, kan Deon gerus by deonb@suid-hoërskole se sportdrag, wat wissel van de jaar, maar dit beloof om nog groter en wes.co.za gekontak word.sportkodes soos rugby, netbal, tennis, hok- beter te wees. Tydens ons Jongboertjiedagkie, gholf ens. wat vanjaar op Delmas aangebied was, Baie dankie aan al die skole wat vir Suid- het ons aan laer- en hoërskoolleerders die wes omarm en deel maak van jul DNS. Ons “Sonder mense, is Suidwes niks anders as is bevoorreg om by julle betrokke te wees!blote infrastruktuur nie. Ons moet goeie enprofessionele mense na Suidwes lok om by Oktober November 2018 41ons te kom werk. Ons kan dit slegs regkryas ons betrokke is in die gemeenskappe omsodoende opheffing, ontwikkeling en uitbrei-ding te bewerkstellig. Ons moét dus terug-ploeg in ons mense! Ons meet onsself nienet aan winste nie, maar ook aan die waardewat ons tot die plaaslike gemeenskappe kantoevoeg. Dit gaan eerder oor diens en betrok-kenheid. Een manier hoe ons dit doen, is omby skole betrokke te wees. Dit is vir ons be-langrik, want as dit met ons skole nie goedgaan nie, gaan dit gewoonlik ook nie goedmet die betrokke dorp en sy mense nie. Dieinterafhanklikheid tussen skole en besighedeis vir ons van kardinale belang. Dankie datwww.suidwes.co.za

AKTUEELSUIDWES GEE RAAD OORVEILIGHEID OP PLASEDit is geen geheim dat veiligheid en seku- vermoë toe te rus teen kriminele aktiwiteite riteit baie hoog op boere se prioriteit- wat al hoe meer op die plase voorkom. slys lê nie. Juis daarom het Suidwes Landbou onlangs ‘n baie suksesvolle demon- Ross Forsyth van ECM Technologies is ʼn strasiedag by die Hartbeesfontein Landbou- verskaffer van nagsigtoerusting aan Suid- vereniging aangebied. wes se handelstakke. Hy was ook by die geleentheid betrokke om verskeie demon- Jaco Kruger, Suidwes se wapenspesialis, strasies met hommeltuie en nagsigtoerus- het sowat 90 boere toegespreek oor die ver- ting te doen. skillende veiligheidsprodukte en tegnologie wat op die mark beskikbaar is en raad ge- Vir meer inligting oor enige nagsig- en gee oor hoe om jouself tot die beste van jou beveiligingtoerusting, kan Jaco Kruger by 060 995 0015 gekontak word. Planter Monitor Cut losses PwlaitnhtPwRitEh VCIISSIIOONN • Seed per 100m per row, seed population Tel: 012 345 3193 Process Monitor • Hectares worked and much more for Air Seeders • Easy to install and maintain Fax: 012 345 6763 • Fertiliser and turning of axles Web: www.electrolee.co.za • Area • Can be applied to most planters Email: [email protected] • Speed • Real tough, rust and water resistant • Tacho up to 4 axles Sales: [email protected] 2018 • Alarm on each functionProudly Made • Easy to installin South Africa • Bin / Tank full • Bin / Tank empty42 www.suidwes.co.za

ALGEMEENSUIDWESLANDBOUGEE ERKEN-NING AAN SYTOP-KLANTE“Suidwes Landbou het ‘n trotse Sbuoiodtwvaeasrst eoptodpi-eklVaanatelriivsietyrdoennthsa‘nal. geskiedenis van 109 jaar en die Gaste het heerlik gekuier tydens die Suidwes Top-klantefunksie op die Vaalrivier. maatskappy se toewyding tot syaandeelhouers, sy klante en sy personeelword oor jare heen weerspieël in sy betrok-kenheid by die gemeenskap. Slegs deur dieinterafhanklikheid tussen Suidwes, sy ledeen die gemeenskap kan uitdagings die hoofgebied word en ‘n volhoubare platteland in-stand gehou word”. Dit was die boodskapvan dr Herman van Schalkwyk (Groep HUB,Suidwes Landbou) tydens die jaarlikseSuidwes Top-klantefunksie. Die glans geleentheid het plaasgevind bydie Riverside Sun Hotel in Vanderbijlparkwaar gaste tydens ‘n bootvaart op die Vaalri-vier onthaal is. Tydens die bootvaart is heerlikgekuier en is gaste vermaak deur die groepTouch of Class en is daar tot laatnag gekuier. Volgens mnr Hansie Viljoen (Voorsitter;Suidwes Direksie) het Suidwes se betrok-kenheid en verbondenheid tot sy lede uitge-brei en word Suidwes se teenwoordigheidin die gemeenskap waargeneem. Viljoenhet ook erkenning gegee aan die lojaliteiten ondersteuning van Suidwes se aandeel-houers en die rol wat elke aandeelhouerspeel ten einde Suidwes suksesvol te maak. “Die maatskappy se trefreël, ‘Uit die lede, virdie lede’, het weereens vanjaar bewys dat Suid-wes sy klante, aandeelhouers en personeel asdie hoogste prioriteit ag,” het Viljoen gesê. MvronruHWainlmsiaerVieil(joreegns,)Vkouoiersritstaearmvamn detieLSeueuiddwoerisngDsirteakds-pier,oednussyente.www.suidwes.co.za Oktober November 2018 43

SuidwesHoe werk ‘n Maandrekening?‘tneaohknaSeaongusnekeaidldodsleawptrlraabeeiansesvntknramoeatnokdaatkaiangevlnlhkeredselearb)dvenoveokteieeererrnndd(.ibeinkeorgayedn-wraeevgo,na-rbtdraoeients-edidgreahvrgeadne VOORDELE VAN DIE GEBRUIK uahKataoennnshdtoeeaellkpsktvmataekneddotoafaeglAnugn.rovOirgCnaauespsneittnaaaalbaskentahegnoSeteorufeoitdeerdwso.emosm VAN ‘N MAANDREKENING: • 30-dae na staat rentevrye betaalperiode • Enige voorraad van Agrifriend en Suidwes Handel kan teen die rekening aangekoop word • Dienste van trekkers en imple- mente by enige Agrifriend-tak kan teen die rekening geboek word. • Direkte bestellings kan by ver- skaffers geplaas word indien produkte nie in voorraad is nie • Ontvang ʼn SMS na elke transaksie • Elektroniese versending van state en fakture is tot u beskikking

ALGEMEENKARP-HENGELIS BESLISAAN DIE eindgerei? By die oewer is eindgerei tipies Met die aanwending van die bootmetode,TOENEEM die tipe strop wat die hengelaar gebruik om sal die hengelaar die lyne baie ver kan uit- die vis meet te vang. By spesiehengel bete- neem en selfs apparate soos ʼn fish finderdeur GP Nel, ken eindgerei, die sinker- en hoeksisteem gebruik om te kan sien hoe die bodem lykTwin Series Fishing wat gebruik word en hierdie bespreking sal en dan daarvolgens besluit waar om die ons op ʼn latere stadium hanteer. aas te plaas. ‘n Dam soos Bloemhofdam, In die laaste paar jaar het die gewildheid is ‘n goeie plek om by te begin wanneer jyvan karphengel of spesiehengel, soos party By spesiehengel, gebruik die hengelaar karphengel wil beoefen. Daar is baie vismense daarna verwys, heelwat toegeneem net ‘n enkele hoek op ‘n sterk hoeklyn met en mens kan oor korter tydintervalle, meeren is daar baie vrae wat hieruit ontstaan. ‘n veilige sinkersisteem en natuurlik, die suksesvol wees as by baie ander damme. aas kom nie op die hoek nie, dit word aan Bloemhofdam is natuurlik ook die dam Die groot verskil tussen karphengel en ‘n haar onder die hoek geplaas. Die aas wat waarin al die nasionale kampioenskappeoewerhengel, soos ons dit in Suid-Afrika gebruik word, is ook groter en growwer as en wêreldkampioenskappe gehou word.ken, is dat die vis basies met dieselfde gerei wat by oewerhengel die geval is. Ase soos Hier hengel ons gereeld visse van 8kg. Ditgehengel word, maar die groot verskil kom Tigernuts, Boilies, Pop-ups en Kaboem- is ‘n lekker plek om jouself gewoond tein by die eindgerei. Wat word bedoel met mielies wat by meeste Suidwes Landou maak aan die vreemde eindgerei en nuwe handelstakke beskikbaar is, word as groot benaderings. Bloemhof lewer in ʼn 72-uur wenners beskou! tydperk, maklik 750kg en meer vis tussen twee hengelaars op. Natuurlik moet daar Daar is verskeie damme wat gereeld groot dan hard gehengel word en is slaap en eet vis oplewer en ek noem maar ‘n paar be- nie hoog op die prioriteitslys nie. kendes soos Hartebeespoort, Doorndraai, Klaserie, Tzaneen, Seekoeivlei en natuur- Een ding wat hengelaars in gedagte moet lik, Bloemhof. Iets wat nie uit die oog ver- hou wanneer hulle groter vis wil hengel, is loor moet word nie, is dat die plattelandse om alle toerusting en gerei so effens op te damme en riviere, wat deur die platteland gradeer. Hoeke, lyn, stroplyn en sommer alles vloei, nog ongeken is en ek is van mening wat jou kanse kan verbeter om daai groot vis dat daar monster-karpe swem, gereed om te land. Die laaste feit – om karp te hengel, gevang te word! gaan alles oor die veiligheid van die hengelaar en beskerming van die vis. Neem ʼn foto van Karphengel neem bietjie meer tyd en jou vangs en plaas dit weer terug in die wa- geduld in beslag as oewerhengel en sal ‘n ter om tydens ‘n volgende uitstappie weer te naweek of selfs ‘n week langs die water kan vang. Gebruik ‘n unhooking mat om die ‘n goeie aanduiding gee van hoeveel tyd vis op neer te plaas wanneer jy dit hanteer en nodig is om dit suksesvol te kan beoefen. moet nie die vis aan die kieue optel nie. Karp- Die rede hiervoor is omdat die voermetode hengel kan baie bevredigend wees en kan waarvan gebruik gemaak word en aanbied- monster-visse tot bo 20kg oplewer. ing daarvan, baie tydsaam is, aangesien dit stelselmatig aangewend word om die vis Stywe lyne en onthou Suidwes Landbou gewoond te maak en om dit te kry om daar- verskaf hengelgerei en aas om aan al die op te wei. hengelaar se behoeftes te voorsien. Karphengel word op verskillende maniere Foto’s: GP Nel se karpvangste. Voorwaar gedoen: monster-visse! • vanaf die oewer en waar alles van die kant af gedoen moet word; • om van ‘n boot gebruik te maak, hetsy aas-, roei- of motoraangedrewe.www.suidwes.co.za Oktober November 2018 45

PRODUKNUUSSUIDWES AGRIFRIEND - GEBRUIKTE GOEDERESEPTEMBER 2018 *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELDNH 6070 2014 Model Nuwe Cluster New Holland TT4.90 PS met Wet CluchBothaville | 50162 Hoopstad | 743R 560,000.00 R 420,000.00NH TD5.110 Rops 1092 Hrs Kuhn UFC352RGBothaville | 50179 Cradock | 50465R 413,000.00 R 130,000.00JX-Farmall 110 Cab Wet Clutch 1013 Hrs Kuhn UFC352RGDouglas | 50435 Cradock | 50466R 620,000.00 R 130,000.00MACDON 20760 Hrs 12000 Ha JX-Farmall 140A Wet ClutchDouglas | 50437 Cradock | 50470R 1,000,000.00 R 480,000.00Krone Baler/ GENADE BDY 2013 36000 Bale Krone Comprima F1250Douglas | 50443 Cradock | 50472R 1,300,000.00 R 200,000.00Baler/ IDSTONE 2010 Model 26 000 Bale POWERFARM 95 + Loader 5690 HrsDouglas | 50445 Cradock | 50473R 1,350,000.00 R 220,000.00Baler/ HF CILLIERS 2013 Model 31 000 Bale Globalfarm 105 3770 HrsDouglas | 50446 Cradock | 50476R 1,600,000.00 R 250,000.00Flintco SF0606 Saadkar met 5m Auger Krone RP 1250 BalerHoopstad | 222 Cradock | 50478R 110,000.00 R 231,000.00NH T8.390 3079 Hrs Duncan Eccoseeder 18 R 3 PT (NUUT)Hoopstad | 50134 Humansdorp | 3237R 1,500,000.00 R 350,000.005610DT 1945 Hrs 2008 Model Duncan Eccoseeder 18 R 3 PT (NUUT)Hoopstad | 50175 Humansdorp | 3238R 160,000.00 R 350,000.005610DT 3295 Hrs 2008 Model Duncan Renovator Classic 19R (NUUT)Hoopstad | 50177 Humansdorp | 3239R 150,000.00 R 395,000.00Jacto Arbus 400 Duncan Renovator Classic 19R (NUUT)Hoopstad | 50225 Humansdorp | 3240R 72,000.00 R 395,000.00

PRODUKNUUS LIEB JV RENSBURG :Tel: 082 824 0520 | Sel: 018 581 1174 | E-pos: [email protected]*ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELDDuncan Enviro DD30 23R Planter (NUUT) NH TD90DT 2013 Model 2783 HrsHumansdorp | 3241 Wolmaransstad | 50180R 695,000.00 R 260,000.00New Holland FR 9060 Kerwer JD 4730 Spuit 1277 Ha 1769Humansdorp | 50484 Hrs 2013 Model Wolmaransstad | 50186R 2,300,000.00 R 1,990,000.00Duncan Enviro DD30 23R Planter (NUUT)Humansdorp | 3242 Claas Tucano 470 2017 Model 403 Hrs Wolmaransstad | 50192R 695,000.00 R 1,990,000.00Duncan Bale Feeder MF5 (NUUT)Humansdorp | 3246 JD 4630 Spuit 2014 Model Wolmaransstad | 50193R 535,000.00 R 1,595,000.00Duncan Renovator MK4 24R Elektries (NUUT)Humansdorp | 3247 Krone 120-90 HDP X CUT Baler Kimberley | 50209R 580,000.00 R 1,700,000.00Duncan Renovator MK4 24R Meganies (NUUT)Humansdorp | 3248 Krone 1270 Big Pack Baler Kimberley | 50210R 490,000.00 R 500,000.00FlintcoSF0606 SaadkarWolmaransstad | 123 Krone 120-90 HDP X CUT Baler Kimberley | 50212R 110,000.00 R 830,000.00McHale 5400 BalerWolmaransstad | 756 Landini 8865 Kimberley | 50479R 588,000.00 R 190,000.00Kverneland CLGII 11 TandWolmaransstad | 812 Krone 1270 VFS Baler Kimberley | 50505R 188,000.00 R 420,000.00JX Alpher 5 Ton TipwaWolmaransstad | 823 Case 7130 1339 Hrs 1043 Rotor ure Prieska | 50448R 58,000.00 R 2,600,000.00NH TD5-100DT Cab+Loader 2014 4012 HrsWolmaransstad | 50172 Krone 1550 Ronde Baler Prieska | 50449R 320,000.00 R 130,000.00Case JX 80Wolmaransstad | 50153 JOHN DEERE 6430 5012Hrs 85 kW Prieska | 50453R 306,000.00 R 410,000.00