หน่วย3_สมัยก่อนสุโขทัยในดินแดนไทย ..

หน่วยกำรเรียนรทู้ ี่ ๑ หนว่ ยกำรเรียนรู้ท่ี ๒ หน่วยกำรเรยี นรทู้ ี่ ๓ ประวตั ศิ าสตร์ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๑ กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม หนว่ ยกำรเรยี นรู้ท่ี ๔ หน่วยกำรเรยี นร้ทู ่ี ๕ หน่วยกำรเรยี นรูท้ ี่ ๖ ๑_หลกั สูตรวชิ าประวตั ิศาสตร์ ๒_แผนการจดั การเรียนรู้ ๓_PowerPoint_ประกอบการสอน ๔_Clip ๕_ใบงาน_เฉลย ๖_ขอ้ สอบประจาหนว่ ย_เฉลย ๗_การวดั และประเมนิ ผล ๘_เสรมิ สาระ ๙_ส่ือเสรมิ การเรยี นรู้ บรษิ ัท อักษรเจริญทศั น์ อจท. จำกัด : 142 ถนนตะนำว เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand โทรศัพท์ : 02 622 2999 โทรสำร : 02 622 1311-8 [email protected] / www.aksorn.com

๓หน่วยการเรยี นรู้ท่ี สมัยก่อนสุโขทยั ในดนิ แดนไทย จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ • อธิบำยเร่ืองรำวทำงประวตั ศิ ำสตร์ สมยั ก่อนสุโขทัยในดนิ แดนไทยโดยสังเขปได้

เรอ่ื งราวสมัยก่อนประวตั ศิ าสตรใ์ นดนิ แดนไทย หลกั เกณฑ์การแบง่ ยคุ สมัยก่อนประวตั ิศาสตรใ์ นประเทศไทย • สมยั ประวัตศิ ำสตรใ์ นดินแดนทเี่ ปน็ ประเทศไทยเริม่ เมอ่ื ประมำณ พ.ศ. ๑๑๘๐ ถำ้ นับมำถึงปัจจุบัน สมยั ประวตั ศิ ำสตร์ในประเทศไทย มอี ำยุไม่ถึง ๑,๔๐๐ ปี นบั ว่ำสัน้ มำกเมือ่ เทยี บกับกำรท่ีมนุษยต์ ้งั ถ่นิ ฐำนในดนิ แดนประเทศไทย และกอ่ นที่มนษุ ยใ์ นประเทศไทยจะ รู้จกั ใช้ตวั หนงั สือกย็ ำวนำนมำก คอื ประมำณ ๗๐๐,๐๐๐ ปี เรียกวำ่ “สมยั ก่อนประวตั ศิ าสตร”์ มีหลกั เกณฑก์ ำรแบง่ ยุคสมยั เพื่อให้ ชัดเจนและใหง้ ่ำยแก่กำรทำควำมเข้ำใจใหต้ รงกัน แบง่ เป็น ๒ ประเภท ๑ แบ่งตามเทคโนโลยีการทาเคร่ืองมือเครอ่ื งใช้ ๒ แบง่ ตามลักษณะการดารงชีวิตของผคู้ น คือ ยคุ หนิ เกา่ กับยคุ หนิ ใหม่

การขยายตวั ของชุมชนในสุวรรณภมู ิ • สวุ รรณภมู ิเปน็ ชอ่ื เดิมของดนิ แดนเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ หรอื โดยเฉพำะดนิ แดนที่เปน็ ประเทศไทย สุวรรณภมู ิ แปลวำ่ “ดินแดน แห่งทองคา” หมำยถึง ดนิ แดนที่มคี วำมอุดมสมบรู ณ์มำกเหมำะแกก่ ำรต้ังหลักแหล่งของชมุ ชน • กำรขยำยตวั ของชมุ ชนในสวุ รรณภมู ิ มลี ักษณะคลำ้ ยกับกำรขยำยตวั ของชุมชนอ่นื ๆ คอื สมัยก่อนประวัตศิ ำสตรด์ นิ แดนหลำยแห่งมี กลุ่มชนเล็กๆ อำศัยอยู่ เมื่อบริเวณน้ันไม่อุดมสมบรู ณ์ ก็จะอพยพเคล่อื นย้ำยไปหำแหล่งอำหำรแหล่งใหม่ เกดิ กำรขยำยเปน็ ชุมชน ขนำดใหญ่

พัฒนาการของชมุ ชนโบราณในภาคตา่ งๆ ของไทย ภาคกลาง • ชุมชนยุคหินเกา่ ทถ่ี ้ำพระ อำเภอไทรโยค ถ้ำเขำทะลุ และถำ้ เม่น อำเภอบ้ำนเก่ำ จงั หวดั กำญจนบุรี พบเคร่ืองมือหนิ ทีเ่ ป็น เคร่อื งมือขุด เครื่องมือสับ ตัดและขวำนทีม่ ขี นำดใหญแ่ ละหนัก • ชุมชนยุคหินกลาง ทบ่ี ้ำนหนองโน อำเภอพนัสนิคม จังหวดั ชลบรุ ี พบเครื่องมอื หิน เครือ่ งปน้ั ดินเผำลำยขีดและขดั มัน เคร่ืองมือปลำยแหลม เบ็ดตกปลำ และภำชนะดินเผำลำยเชอื กทำบ • ชุมชนยคุ หนิ ใหม่ ทบี่ ำ้ นเกำ่ อำเภอเมอื ง จงั หวัดกำญจนบรุ ี พบโครงกระดกู มนษุ ยย์ คุ หนิ ใหม่ ขวำนหนิ ขัด เคร่อื งประดบั ทำจำก เปลือกหอย และภำชนะดินเผำ • ชมุ ชนยุคสาริด ท่ีบำ้ นหนองโน อำเภอพนสั นคิ ม จงั หวัดชลบรุ ี พบหลุมศพจำนวนมำก ภำชนะดินเผำเคลือบนำ้ โคลนสแี ดง รูปทรงคลำ้ ยพำน กำไลหนิ ออ่ น กำไล สรอ้ ยทำจำกสำรดิ และเปลอื กหอยทะเล ตุ้มหทู ำจำกดีบุก • ชุมชนยุคเหลก็ ทบ่ี ้ำนดอนตำเพชร อำเภอพนมทวน จงั หวัดกำญจนบุรี พบภำชนะดินเผำ เคร่อื งประดบั อำวธุ และเครอ่ื งมือ เครอื่ งใช้ที่ทำด้วยเหลก็

ภาคเหนอื • ชุมชนยุคหินเก่า ท่ีถำ้ ผแี มน จงั หวดั แม่ฮอ่ งสอน พบเครื่องมอื หิน ใบหอกหิน เครื่องมอื หนิ กะเทำะ • ชุมชนยคุ หินกลาง ท่ีถ้ำผีแมน จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน พบเครือ่ งมอื หินทีเ่ ปน็ เครือ่ งมอื ขุด เครื่องมอื สบั ตดั ขนำดใหญ่ • เครอ่ื งมือหนิ ขัดและเครอ่ื งมอื หนิ กะเทำะ • ชุมชนยคุ หนิ ใหม่ กระจำยอยู่ตำมลุม่ แม่นำ้ ตำ่ งๆ ในเขตจังหวดั แม่ฮอ่ งสอน เชยี งใหม่ ลำปำง นำ่ น อตุ รดิตถ์ พบเครอ่ื งมือยุค หินใหม่ต่อเนื่องไปถงึ ยุคโลหะ • ชมุ ชนยุคสาริด ในเขตจงั หวดั แม่ฮ่องสอน เชยี งใหม่ เชยี งรำย น่ำน อตุ รดติ ถ์ ตำก ลำพูน พบว่ำมกี ำรใชท้ ้ังเคร่อื งมือสำรดิ และ หินขัด • ชมุ ชนยุคเหลก็ อยู่ตำมลุ่มแม่น้ำสำยตำ่ งๆ ในเขตจังหวดั แมฮ่ ่องสอน เชียงใหม่ เชยี งรำย นำ่ น อุตรดิตถ์ ลำพนู พบแหล่งชุมชน โบรำณท่ใี ช้เครือ่ งมือทำจำกเหลก็

ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื • ชมุ ชนยคุ หนิ เกา่ ทอ่ี ำเภอเชยี งคำน จงั หวดั เลย และอำเภอดอนตำล จงั หวดั มุกดำหำร พบเคร่อื งมือหนิ กะเทำะที่เปน็ เคร่อื งมอื ขุด สับ และตัด • ชุมชนยุคหนิ กลาง ทอ่ี ำเภอเชียงคำน จังหวดั เลย อำเภอดอนตำล จังหวดั มกุ ดำหำรพบหลกั ฐำนเครือ่ งมือขุดและเคร่อื งมอื สับ ตัด ซ่งึ ตอ่ เน่ืองมำจำกยุคหนิ เก่ำ • ชมุ ชนยุคหินใหม่ ทบ่ี ้ำนโนนนกทำ อำเภอภูเวียง จังหวดั ขอนแก่น พบภำชนะดนิ เผำ ลกู ปดั ทำจำกเปลอื กหอย ขวำนหนิ ขดั หนิ สบั • ชุมชนยคุ สารดิ ที่บ้ำนเชยี ง อำเภอหนองหำน จังหวดั อดุ รธำนี ภำชนะดนิ เผำลำยเขียนสแี ดงบนพ้นื สีนวล โครงกระดกู มนุษย์ โครงกระดูกสตั ว์ เครอ่ื งประดบั ทำจำกลกู ปัด สง่ิ ของเคร่ืองใชท้ ำจำกหินและโลหะ • ชมุ ชนยคุ เหล็ก ชมุ ชนโบรำณที่บ้ำนเชยี ง จังหวัดอุดรธำนี พบเคร่อื งมือยคุ เหลก็ และมกี ำรค้นพบแหล่งแร่เหล็ก

ภาคใต้ • ชมุ ชนยุคหินเก่า ทถี่ ำ้ หลังโรงเรยี นทับปริก อำเภอเมือง จงั หวัดกระบ่ี พบเครอ่ื งมือยคุ หนิ เกำ่ ที่ทำเป็นเคร่อื งมอื ขดุ เคร่อื งมือ สบั ตัด • ชุมชนยคุ หินกลาง แหล่งโบรำณคดี บ้ำนพลคี วำยอำเภอสทงิ พระ จงั หวดั สงขลำ พบเครื่องมอื หินกะเทำะ เคร่ืองมือในยคุ หนิ เก่ำ และพบขวำนหนิ • ชุมชนยุคหนิ ใหม่ จังหวดั กระบี่ และ จงั หวดั พงั งำ พบภำชนะดนิ เผำท่ที ำเป็นหมอ้ สำมขำ พบขวำนหินขัดชนิดมบี ่ำและไม่มีบ่ำ • ชุมชนยุคสาริด ทถ่ี ้ำผีหัวโต จงั หวดั กระบี่ และในบรเิ วณอ่ำวริมทะเล พบภำพเขยี นสีสมยั ก่อนประวัติศำสตรเ์ ปน็ ภำพคนสวม ชุดยำวที่ศรี ษะมีรูปร่ำงคลำ้ ยเขำสัตว์ แยกเป็น ๒ แฉก ร่องรอยกำรก่อตงั้ ชุมชนบรเิ วณอำ่ ว ริมทะเล และรมิ แม่น้ำ • ชมุ ชนยคุ เหลก็ ทอ่ี ำเภอคลองทอ่ ม จังหวดั กระบ่ี พบลกู ปดั พน้ื เมอื งจำนวนมำก และพบชิ้นสว่ นเคร่ืองมือเหล็กในสภำพ สึกกร่อนและชำรดุ

การสร้างสรรค์ภูมปิ ัญญาของมนุษยก์ ่อนประวัตศิ าสตรใ์ นดนิ แดนประเทศไทย ปัจจัยท่มี อี ิทธพิ ลตอ่ การสร้างสรรค์ภูมปิ ัญญาของมนุษยก์ ่อนประวตั ศิ าสตร์ ๑ ควำมตอ้ งกำรควำมมั่นคงในกำรดำรงชวี ิตประจำวนั ในเร่อื งอำหำร ที่อยู่อำศัย เครอื่ งน่งุ ห่ม และยำรักษำโรค ๒ สภำพภูมศิ ำสตรแ์ ละสิง่ แวดลอ้ ม เชน่ กำรเกดิ ภยั ธรรมชำติ โรคระบำด ๓ คตคิ วำมเชอ่ื เช่น ควำมตำย ควำมเช่อื ในเรือ่ งวญิ ญำณ เปน็ ตน้

การสรา้ งสรรคภ์ มู ิปัญญาของชมุ ชนโบราณกอ่ นประวตั ิศาสตร์ ดา้ นเกษตรกรรม • มนษุ ยย์ คุ หนิ ใหมม่ ีกำรเพำะปลูกแบบทำไร่เล่ือนลอย บำงแห่งมกี ำรเพำะปลูกข้ำว ในท่ีลุ่ม ขณะเดียวกันกม็ กี ำรล่ำสตั ว์เป็นอำหำร ด้านโลหะกรรม • มนุษยย์ คุ หินใหม่มกี ำรเพำะปลูกแบบทำไร่เลอ่ื นลอย บำงแหง่ มีกำรเพำะปลูกขำ้ ว ในที่ลมุ่ ขณะเดียวกันก็มกี ำรล่ำสตั ว์เป็นอำหำร ดา้ นหัตถกรรม • มนุษยย์ คุ หินใหมม่ ีกำรเพำะปลูกแบบทำไรเ่ ลอื่ นลอย บำงแห่งมกี ำรเพำะปลูกขำ้ ว ในท่ีลมุ่ ขณะเดยี วกนั ก็มีกำรลำ่ สัตวเ์ ปน็ อำหำร ดา้ นการสรา้ งที่อยอู่ าศัย • มนุษย์ยคุ หนิ ใหมม่ ีกำรเพำะปลูกแบบทำไร่เลื่อนลอย บำงแห่งมีกำรเพำะปลกู ข้ำว ในทล่ี ่มุ ขณะเดยี วกนั กม็ กี ำรลำ่ สัตวเ์ ปน็ อำหำร ด้านการรกั ษาโรค • มนษุ ย์ยุคหนิ ใหมม่ ีกำรเพำะปลูกแบบทำไร่เลื่อนลอย บำงแห่งมีกำรเพำะปลกู ข้ำว ในทลี่ ุ่ม ขณะเดยี วกนั กม็ ีกำรล่ำสตั วเ์ ปน็ อำหำร

พฒั นาการจากชมุ ชนมาสูร่ ฐั โบราณ แควน้ /รฐั อาณาจกั ร ชุมชน บา้ นเมอื ง

รฐั โบราณและรฐั ไทยในดินแดนไทย พัฒนาการของอาณาจักรโบราณในภาคกลาง อาณาจกั รทวารวดี (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๑ - ๑๖) • เป็นอำณำจกั รท่ีมีหลักฐำนแนน่ อนแห่งแรกบนผนื แผ่นดินไทย สันนิษฐำนว่ำมีศูนย์กลำงอยู่ทีจ่ งั หวัดนครปฐม • หลักฐำนสมยั ทวำรวดี เชน่ ธรรมจักรศิลำ จลุ ประโทนเจดยี ์ และฐำนอำคำรทว่ี ัดพระเมรุ • ทวำรวดีได้รับอิทธิพลอินเดีย เชน่ กำรปกครองโดยกษตั รยิ ์ ศำสนำพรำหมณ์-ฮินดู พระพุทธศำสนำ

อาณาจกั รละโว้ (พุทธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๑๘) • ในช่วงแรกละโว้รับวัฒนธรรมจำกอินเดีย เช่น แนวคิดเรอื่ งกำรปกครอง โดยกษตั ริย์มกี ำรแบง่ ชนชน้ั ทำงสังคม • มีกำรนับถอื พระพทุ ธศำสนำ นิกำยเถรวำทและมหำยำน รวมทงั้ ควำมเชื่อเรื่องกำรนับถอื บรรพบรุ ุษ และยกย่องสตรี • มีอำชพี ทส่ี ำคญั คือ กำรเกษตร และมกี ำรตดิ ตอ่ ค้ำขำยกับชุมชนตำ่ งถิ่น • สมัยพระเจ้ำสุริยวรมนั ท่ี ๑ กษัตริย์ขอมได้ปกครองละโวใ้ นฐำนะประเทศรำช • ขอมไดส้ ง่ ผแู้ ทนมำปกครองละโวม้ กี ำรบังคับใช้กฎหมำยและระบบตุลำกำร คือ ศำลสภำ • หลงั สมยั พระเจำ้ ชัยวรมนั ที่ ๗ ขอมเส่อื มอำนำจ ทำให้อิทธพิ ลขอมในละโว้ ได้หมดตำมไปด้วย

พฒั นาการของอาณาจักรโบราณในภาคเหนอื อาณาจักรโยนกเชียงแสน (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๑๙) • สันนิษฐำนวำ่ มีศนู ยก์ ลำง อยู่ทเี่ มอื งเชียงแสน (อำเภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงรำย) • เรื่องรำวโยนกเชยี งแสนปรำกฏอยู่ในตำนำนสงิ หนวตั กิ มุ ำรและตำนำนลวจงั กรำช • อำณำจกั รโยนกเชียงแสนถูกขอมยึดครองอำณำจกั ร • พระเจ้ำพรหมกมุ ำรสำมำรถกู้เอกรำชและสรำ้ งเมืองใหม่ข้นึ ท่เี วยี งไชยปรำกำร • หลังสมัยพระเจ้ำพรหม ถกู มอญในพม่ำรกุ รำน จึงสรำ้ งเมอื งใหม่ท่ีกำแพงเพชร • พทุ ธศตวรรษที่ ๑๙ ถกู รวมเป็นส่วนหนงึ่ ของล้ำนนำ

อาณาจักรหรภิ ญุ ชยั (พุทธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๙) • สันนิษฐำนว่ำมีศนู ยก์ ลำงอยทู่ จ่ี งั หวดั ลำพนู • ตำนำนจำมเทวีวงศ์กลำ่ วว่ำ ฤๅษีวำสุเทพ เป็นผ้สู รำ้ งเมืองหรภิ ุญชัย • มีพระนำงจำมเทวีเป็นปฐมกษตั ริย์ • สันนษิ ฐำนว่ำชำวเมอื งหริภุญชัยเปน็ ชำวมอญจำกละโว้ • หรภิ ุญชัยตกอยภู่ ำยใต้อำนำจละโวห้ ลำยคร้ัง • ในสมัยพระเจ้ำอำทิตยรำช พระพทุ ธศำสนำมคี วำมเจริญรุ่งเรอื งมำก • พ.ศ.๑๘๓๕ หริภุญชัยถกู รวมเข้ำเป็นส่วนหนงึ่ ของลำ้ นนำ

อาณาจักรล้านนา (พุทธศตวรรษที่ ๑๙ - ๒๕) • มีศนู ย์กลำงอยทู่ ่เี มืองนพบุรีศรนี ครพงิ คเ์ ชียงใหม่ (จงั หวดั เชียงใหม)่ • ผกู้ ่อต้งั อำณำจักร คือ พระยำมงั รำยมหำรำช • แรกเร่ิมตั้งรำชธำนที ีเ่ วียงกุมกำม ตอ่ มำย้ำยเมืองไปอยู่เชียงใหม่ใน พ.ศ. ๑๘๓๙ • มคี วำมเจรญิ รุ่งเรอื งในเรือ่ งของกฎหมำย มงั รำยศำสตร์ อักษรธรรมลำ้ นนำ หรืออักษรตวั เมอื ง วดั เจดยี ห์ ลวง เป็นตน้

พฒั นาการของอาณาจักรโบราณในภาคใต้ อาณาจกั รลังกาสกุ ะ (พุทธศตวรรษที่ ๗ - ๒๓) • ศนู ย์กลำงอยทู่ อี่ ำเภอยะรงั จังหวัดปัตตำนี • พัฒนำขนึ้ จำกกำรเปน็ เมืองท่ำสำคญั มีควำมสมั พนั ธ์ใกลช้ ิดกับจีน • มีอำรยธรรมรงุ่ เรอื ง และมีสถำบันกษัตรยิ ์ปกครองมำยำวนำน • เป็นศนู ย์กลำงสำคัญของพระพุทธศำสนำนิกำยมหำยำน • มกี ำรนบั ถอื ศำสนำพรำหมณ-์ ฮินดู ลทั ธิไศวนกิ ำย

อาณาจกั รตามพรลงิ ค์ (พุทธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๘) • ศนู ยก์ ลำงอยทู่ จี่ ังหวดั นครศรีธรรมรำช • เจรญิ รุ่งเรืองมำจำกกำรเป็นเมืองท่ำของพอ่ ค้ำอินเดีย • เปน็ ศนู ย์กลำงกำรคำ้ ละกำรเมืองในบริเวณคำบสมุทรภำคใต้ • นบั ถอื ศำสนำพรำหมณ-์ ฮินดู และพระพุทธศำสนำนกิ ำยมหำยำน • พุทธศตวรรษท่ี ๑๘ ได้รบั อิทธพิ ลพระพทุ ธศำสนำนกิ ำยเถรวำท ลทั ธลิ งั กำวงศ์ • นครศรีธรรมรำชเป็นศนู ยก์ ลำงสำคญั ของกำรเผยแผ่พระพทุ ธศำสนำในดนิ แดนไทย

อาณาจักรศรวี ิชยั (พุทธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๙) • มีศูนยก์ ลำงที่เมืองปำเล็มบงั บนเกำะสมุ ำตรำ • ระยะแรกเจรญิ รุ่งเรืองในฐำนะศูนยก์ ลำงกำรคำ้ ทำงทะเลระหวำ่ งจีนและอินเดยี • เมื่อจนี เขำ้ มำคำ้ ขำยโดยตรง ทำใหเ้ มอื งไชยำเป็นเมอื งสำคัญในกำรค้ำและรบั วฒั นธรรมศรวี ชิ ยั

พัฒนาการของอาณาจกั รโบราณในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ อาณาจกั รโคตรบรู ณ์ (พุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๖) • มศี ูนย์กลำงอยู่ท่นี ครพนม ครอบคลมุ พืน้ ท่ีภำคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ และดนิ แดนฝง่ั ซำ้ ยแมน่ ้ำโขง • นบั ถอื พระพุทธศำสนำนกิ ำยเถรวำทตำมแบบทวำรวดี และมีควำมเช่อื พน้ื เมอื งเร่อื งกำรบชู ำพญำนำค • พระธำตุพนมเป็นศำสนสถำนที่สำคญั ของอำณำจกั ร • พทุ ธศตวรรษที่ ๑๘ พระเจ้ำชยั วรมนั ที่ ๗ แห่งอำณำจกั รขอมไดค้ รอบครองดินแดนในภำคตะวนั ออกเฉียงเหนือของไทย • ตอ่ มำโคตรบูรณ์ตกเปน็ เมอื งขึ้นของล้ำนช้ำง

อาณาจักรอิศานปุระ (พุทธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๑๘) • มีอำนำจและเจริญร่งุ เรืองสงู สดุ ในสมยั พระเจ้ำสรุ ยิ วรมันท่ี ๒ • สร้ำงปรำสำทหินขนำดใหญ่มำกมำย • เผยแพร่อำรยธรรมไปยังรัฐข้ำงเคียงหลำยด้ำน เชน่ กำรปกครองแบบสมบูรณำญำสทิ ธิรำชย์ ควำมเปน็ สมมตเิ ทพของ กษัตริย์ กำรปกครองแบบจตุสดมภ์ กฎหมำยพระธรรมศำสตร์ ศำสนำพรำหมณ์-ฮินดู พระพทุ ธศำสนำนิกำยมหำยำน เปน็ ต้น

การสรา้ งสรรค์ภมู ิปัญญาของอาณาจกั รโบราณก่อนสมยั สุโขทยั ปัจจัยทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ่ การสรา้ งสรรคภ์ มู ปิ ัญญาของอาณาจักรโบราณก่อนสมัยสุโขทยั ปจั จยั พน้ื ฐาน • จำกบคุ คลภำยนอกท่เี ข้ำมำตดิ ต่อคำ้ ขำย ได้รบั อำรยธรรมอนิ เดียเขำ้ มำ เช่น ภำษำ • ลักษณะทำงภมู ศิ ำสตรแ์ ละส่ิงแวดลอ้ ม ศำสนำ เป็นต้น • ลักษณะรว่ มและลกั ษณะแตกตำ่ งทำงสงั คมและ ปจั จัยจากภายนอก วฒั นธรรม

ผลงานการสร้างสรรคภ์ มู ิปญั ญาของอาณาจกั รโบราณก่อนสมัยสุโขทัย • การเกษตรกรรม กำรใช้แรงงำนสตั ว์ กำรใช้ววั ควำยผ่อนแรงงำนคน • การเลือกทาเลในการสรา้ งบา้ นแปงเมอื ง ตัง้ เมอื งในเขตลมุ่ แมน่ ำ้ มที ำงออกสทู่ ะเล สำมำรถตดิ ตอ่ กบั ดนิ แดนภำยใน ที่มี พชื ผลอดุ มสมบูรณ์ • การประดิษฐ์ตัวอกั ษรข้นึ ใช้ เดมิ ใชภ้ ำษำสันสกฤตและบำลี แลว้ ดัดแปลงผสมผสำนกบั ภำษำในท้องถ่นิ จึงกลำยเปน็ อักษรมอญโบรำณ • ศาสนา – ความเชือ่ คำส่ังสอนในพระพุทธศำสนำเป็นหลกั ยึดเหนี่ยวจิตใจของชำวพุทธ นำไปสกู่ ำรสร้ำงสรรคภ์ ูมปิ ัญญำ ทำงด้ำนสถำปัตยกรรม ประตมิ ำกรรม