14 เรื่อง เมืองยั่งยืน

14 เร่ือง เ มื อ ง ยั่ ง ยื น กรมสง่ เสริมคุณภาพสง่ิ แวดล้อม

14 เร่อื ง เมอื งยั่งยนื 125131 10 47 69 11 2 14 38

สารบัญ บทน�ำ 4 12 3 เทศบาลต�ำบลเวยี งเทิง 6 เทศบาลต�ำบลฉมัน 8 เทศบาลนครภเู กต็ 10 4 5 เทศบาลตำ� บลบ้านสาง 14 6 เทศบาลเมอื งตาคลี 16 เทศบาลนครอดุ รธานี 12 แหล่งเรียนรู้ เมืองตน้ แบบสิ่งแวดล้อมย่ังยืนอาเซียน 18 78 9 เทศบาลตำ� บลเรณูนคร 20 เทศบาลเมืองกระบ่ี 22 เทศบาลเมอื งพจิ ติ ร 24 10 11 เทศบาลต�ำบลหนองเตง็ 28 12 เทศบาลนครเชียงราย 30 เทศบาลต�ำบลเกาะคา 26 13 14 เทศบาลต�ำบลเชียงเคย่ี น 32 เทศบาลเมืองพนัสนคิ ม 34

หนา้ 4 บทนำ� ตามวาระการพัฒนาท่ียั่งยืน 2030 ได้ก�ำหนดทิศทางการรักษาและบริหาร จดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ มอยา่ งบรู ณาการ โดยการมรี ปู แบบ การผลิตและบริโภคท่ีย่ังยืน ใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ ลดการเกิด ของเสีย การอนุรกั ษ์และใชป้ ระโยชน์จากมหาสมทุ รและทะเล การปกป้องและ ฟื้นฟูระบบนิเวศป่าไม้อย่างย่ังยืนและหยุดย้ังการสูญเสียความหลากหลาย ทางชีวภาพ การบริหารจัดการเมืองอย่างยั่งยืนลดผลกระทบทางลบต่อ สิ่งแวดล้อม และการด�ำเนินการอย่างเร่งด่วน เพ่ือต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศและผลกระทบท่ีเกิดข้ึน ท้ังนี้ ส�ำหรับประชาคมอาเซียน ได้น�ำแนวทางการพัฒนาตามวาระการพัฒนาท่ียั่งยืนดังกล่าวมาก�ำหนด เป็นกรอบการด�ำเนินงานภายใต้วิสัยทัศน์ประชาคมอาเซียน 2030 กล่าวคือ ยทุ ธศาสตร์ C2 เมืองท่ีมคี วามยงั่ ยนื ด้านสงิ่ แวดลอ้ ม กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อมมีภารกิจในการแปลงแนวทางตามท่ีก�ำหนดในวาระการพัฒนา ท่ียั่งยืนและกรอบวิสัยทัศน์ประชาคมอาเซียนดังกล่าว มาสู่การปฏิบัติ จริงอย่างเป็นรูปธรรม เพ่ือบรรลุเป้าหมายการพัฒนาท่ียั่งยืน ซึ่งเน้นการ พัฒนาศักยภาพองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินและภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ดา้ นการจดั การสงิ่ แวดลอ้ มเมอื งยงั่ ยนื ดว้ ยการมสี ว่ นรว่ มของประชาชน ภายใต้ โครงการ “เมืองต้นแบบสิ่งแวดล้อมยั่งยืนอาเซียน” ด้วยการสนับสนุน งบประมาณจากรัฐบาลไทย ร่วมกับ Japan-ASEAN Integrated Fund, ASEAN Secretariat และ Institute for Global Environmental Strategies หนังสือเล่มน้ีเป็นการรวบรวมเรื่องราวและแบบอย่างการด�ำเนินงานท่ีดี ด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมยั่งยืนของเมืองท่ีเข้าร่วมโครงการเมืองต้นแบบ ส่ิงแวดล้อมยั่งยืนอาเซียนในระยะที่ผ่านมา รวมทั้งเมืองที่เป็นดาวรุ่ง “เมือง น่าอยู่อย่างยั่งยืน” ของประเทศไทยท่ีก�ำลังจะก้าวสู่ความเป็นเมืองต้นแบบ

หนา้ 5 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน 3. ยกระดับเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืนสู่อาเซียน กเมรือะบงนว่นาอกยาูร่อดย�่ำาเงนยินั่งงยาืนน พัฒนาและยกระดบั การดำ� เนินงาน ตอ่ ยอดกจิ กรรมให้เป็นเมืองตน้ แบบ ทีม่ ีคณุ ภาพส่งิ แวดล้อมเทียบเท่ามาตรฐานสากล พัฒนาความร่วมมือดา้ นสงิ่ แวดลอ้ ม ระหว่างประเทศ 2. พัฒนาเครื่องมือและกลไกการพัฒนา เมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน พฒั นาเกณฑ์ชี้วัดเพื่อใช้เปน็ เครื่องมือและแนวทาง ในการพฒั นาประเมิน และวิเคราะห์สถานการณ์ทอ้ งถิ่น สำ� หรบั การพฒั นาและยกระดบั สู่มาตรฐาน สรา้ งกลไกและส่งเสริมให้เกดิ การขบั เคล่ือน เมืองสง่ิ แวดลอ้ มยงั่ ยืนในจังหวดั ระดับภมู ิภาคอาเซียน สง่ เสริมการมสี ว่ นรว่ มและเสริมพลงั ภาคีเครือข่ายในพน้ื ทใ่ี หเ้ กิด ระดบั ประเทศ กระบวนการจัดการส่ิงแวดลอ้ มตามลักษณะเมอื ง โดยการใช้ แผนปฏิบัติการทอ้ งถนิ่ เปน็ เครื่องมือ สง่ เสริมและพัฒนาศักยภาพให้ อปท. ด�ำเนินกิจกรรมตามเกณฑ์ ชว้ี ดั เมืองส่งิ แวดล้อมยัง่ ยนื สรุปบทเรยี น พัฒนารูปแบบองค์ความรู้ ขยายเครอื ขา่ ยการด�ำเนนิ งาน อปท.เมืองตน้ แบบและแหล่งเรียนรู้ สิ่งแวดล้อมยง่ั ยนื อาเซียน 8 แห่ง อปท. ทเี่ ข้ารว่ มโครงการ อปท.ต้นแบบเมืองสงิ่ แวดลอ้ มยงั่ ยืน ระดบั ประเทศ 14 แหง่ อปท. 230 แห่ง ท่วั ประเทศ

หนา้ 6 เเทวศียบางลตเทำ�บิงล อ. เทิง จ. เชยี งราย วิสัยทัศน์ : เทศบาลเวยี งเทิง ในเขตเทศบาลต�ำบลเวียงเทิงมีลักษณะเป็นท่ีอยู่อาศัยสลับกับพ้ืนที่ เป็นเมอื งน่าอยู่ คนมีความสขุ เกษตรกรรม มีแม่น้�ำแม่ลาวและแม่น�้ำอิงไหลผ่าน ท�ำให้เวียงเทิงเป็น มีการเรียนรแู้ ละพัฒนา สังคมกึ่งเมืองกึ่งชนบท เวียงเทิงเป็นเมืองเก่าท่ีมีความส�ำคัญทางการ บริหารจัดการก้าวหน้า ปกครองมาต้ังแต่อดีต ดังนั้นในปัจจุบันร่องรอยของความรุ่งเรืองในอดีต รกั ษาสงิ่ แวดล้อม จึงยังคงปรากฏให้เห็นอยู่ท่ัวไป เช่น ซากวัดวาอาราม เศษภาชนะดินเผา ประชากร: 5,100 คน ชิ้นส่วนพระพทุ ธรูป และคเู มืองโบราณ ชุมชนในเขตเทศบาล : 5 ชมุ ชน ขนาดพน้ื ท่ี : 12 ตารางกโิ ลเมตร

หน้า 7 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง สรา้ ง...คเู มอื งสวยนำ�้ องิ ใส : แกป้ ญั หาสง่ิ ปลกู สรา้ ง หมู่บ้านจัดการตนเอง : บ้านเวียงจอมจ้อ มีการ รุกล้�ำคูเมืองเก่า ซึ่งเป็นโบราณสถานส�ำคัญคู่บ้าน บริหารจัดการชุมชนอย่างเป็นระบบและครอบคลุม คเู่ มือง และยังมกี ารปรับปรงุ ภมู ิทศั นร์ อบๆ คูเมอื ง ทุกประเด็นของการพัฒนา ต้ังแต่เร่ืองสุขภาพ ให้กลับมาสะอาดสวยงาม รวมถึงแก้ปัญหาน้�ำเสีย เศรษฐกจิ สังคม ไปจนถึงส่ิงแวดล้อม มกี ารจัดทำ� จากชมุ ชนทปี่ ลอ่ ยลงสคู่ เู มอื ง โดยนำ� หลกั การบำ� บดั แผนพัฒนาหมู่บ้านให้สอดคล้องกับแผนพัฒนา นำ�้ เสียด้วยวิธธี รรมชาติมาใช้ เช่น การใชผ้ กั ตบชวา ตาํ บล มกี ารกาํ หนดกฎระเบยี บขอ้ บงั คบั ของหมบู่ า้ น การสรา้ งบึงประดษิ ฐ์ และการใชน้ ้ำ� ดไี ลน่ ำ�้ เสยี ที่เกิดจากการมีส่วนร่วม และมีการออกธรรมนูญ พลเมอื ง เร่ืองการบรหิ ารจัดการขยะมลู ฝอย ตลาดชุมชนริมน้�ำอิง : พัฒนาตลาดชุมชนเก่าแก่ ริมน้�ำอิง ให้กลายเป็นท่ีจ�ำหน่ายสินค้าและอาหาร ท้องถ่นิ แห่งการเรียนรู้ : มกี ารรวบรวมองค์ความรู้ ปลอดภยั เปน็ ตลาดทใ่ี สใ่ จสง่ิ แวดลอ้ ม มกี ารรณรงค์ ตา่ งๆ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ในทอ้ งถน่ิ เชน่ ปญั ญาทอ้ งถนิ่ ความรู้ ลดการใชถ้ งุ พลาสตกิ และโฟม สง่ เสรมิ ใหช้ าวบา้ นนำ� ทเ่ี กิดจากประสบการณ์และกระบวนการเรยี นร้ขู อง ภาชนะมาใส่อาหารทุกคร้ังท่ีมาจับจ่ายซ้ือสินค้า มี คนในชมุ ชน ซงึ่ องคค์ วามรเู้ หลา่ นจ้ี ะถกู นำ� ไปเผยแพร่ การคัดแยกขยะ แปลงโฉมตลาดธรรมดาให้กลาย และถ่ายทอดสู่กลุ่มองค์กรต่างๆ ในชุมชน รวมถึง เปน็ ตลาดปลานำ�้ องิ และจำ� หนา่ ยผลผลติ จากชมุ ชน ผู้ท่สี นใจ ทำ� ใหช้ มุ ชนมรี ายไดเ้ พม่ิ ขนึ้ ชว่ ยสรา้ งเศรษฐกจิ ชมุ ชน ให้เขม้ แขง็ ปัจจัยความสำ�เร็จ จัดการขยะต้ังแตต่ ้นทาง : ส่งเสริมใหช้ ุมชนจดั การ ค้นหาทุนของเมืองให้เจอ จากนั้น ขยะในครวั เรือน มีการคดั แยกขยะรไี ซเคิล เพอื่ น�ำไป จึงสร้างคนให้พร้อม และพัฒนา จ�ำหน่าย ขยะอินทรีย์น�ำมาท�ำน้�ำหมักชีวภาพ ฯลฯ เมอื งด้วยเสียงประชาชน เทศบาลมรี ะบบการจดั เกบ็ และกำ� จดั ขยะปลายทาง รู้จักบูรณาการองค์ความรู้ที่มีอยู่ อยา่ งถกู สขุ ลกั ษณะ ดว้ ยเตาเผาขยะความรอ้ นสงู ในท้องถ่ินและเสาะแสวงหาองค์ ความรู้จากภายนอกมาใช้ในการ ตดิ ต่อ : เทศบาลตำ�บลเวยี งเทิง จดั การเมือง เลขที่ 3 หมู่ 15 ถ. พศิ าล ต. เวยี ง อ. เทิง จ. เชยี งราย 57160 ดึ ง เ ค รื อ ข่ า ย ค ว า ม ร่ ว ม มื อ จ า ก โทรศัพท์ : +66 53 79 5321, +66 53 66 9194 องค์กรภายนอกมาช่วยสนับสนุน โทรสาร : +66 53 66 9041 เว็บไซต์ : www.wiangthoeng.go.th การพฒั นาเมืองไปสู่ความยัง่ ยนื อีเมล : [email protected]

หน้า 8 เทศบาลตำ�บลฉมัน อ. มะขาม จ. จันทบุรี มีพื้นที่ติดกับเขาคิชฌกูฏ และเขาสอยดาว ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้�ำ ลำ� ธารที่สำ� คญั ของ จ.จนั ทบรุ ี เป็นท้องถิ่นที่อดุ มสมบรู ณไ์ ปดว้ ย ทรัพยากรธรรมชาติ ชาวบ้านประกอบอาชีพท�ำสวนผลไม้ เช่น ปลกู เงาะ มงั คดุ ทเุ รียน และลองกอง ฯลฯ ต�ำบลฉมนั ถกู กำ� หนด ให้เป็นพ้ืนที่สีเขียวและพื้นท่ีเกษตรกรรม ดังนั้นจึงมีลักษณะเป็น ชุมชนชนบทท่ีประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก นอกจากนี้ ในเขตเทศบาลยังมีชุมชนชาวซองอาศัยอยู่ด้วย ชาวซองเป็น ชนพ้ืนเมืองด้ังเดิมในเขตจันทบุรี ซ่ึงมีประเพณีและวัฒนธรรม เป็นของตนเอง ทยี่ ังคงสืบทอดตอ่ กันมาจนถึงปจั จุบัน วสิ ยั ทัศน์ : ม่งุ สู่สังคมคุณธรรม นำ�การศึกษากา้ วไกล ใสใ่ จสง่ิ แวดล้อม พร้อมร่วมใจพฒั นา นำ�พาสงั คมสันติสขุ ขจดั ทกุ ขด์ ว้ ยเศรษฐกจิ พอเพียง ประชากร : 4,200 คน ชุมชนในเขตเทศบาล : 9 ชุมชน ขนาดพืน้ ท่ี : 86.5 ตารางกโิ ลเมตร

หนา้ 9 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง กลุ่มแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร : เป็นการใช้ทรัพยากรในท้องถ่ินให้เกิด เกษตรกรในชุมชนรวมตัวกันนำ�ผลผลิต ประโยชน์อย่างคุ้มค่า ยังช่วยประหยัด ทางการเกษตรมาแปรรปู เป็นทุเรียนทอด งบประมาณ และยงั ประโยชนใ์ หก้ บั คนใน กล้วยฉาบ และมังคุดกวน นอกจากนี้ พ้นื ท่เี ป็นอย่างมาก ยังมีการนำ�เปลือกมัคคุดมาต่อยอดเป็น โฮมสเตย์เพ่ือส่ิงแวดล้อม ถ่านเปลือกมังคุด ดบั กลิ่น จนกลาย ปัจจัยความสำ�เร็จ : เปน็ การรวมตวั กนั ของ เ ป็ น ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ OTOP ระดับ 3 ดาว ไมป่ ลอ่ ยใหข้ อ้ จำ� กดั มาเปน็ อปุ สรรค คนในชุมชน เพื่อพัฒนา ท่ี มี ชื่ อ เ สี ย ง แ ล ะ ของการพัฒนาเมือง แต่ต้องท�ำ การท่องเท่ียวเชิงเกษตร เป็นที่ต้องการของ ความเข้าใจกับข้อจ�ำกัดของตนเอง ในรูปแบบของโฮมสเตย์ท่ี ตลาด ผลกำ�ไรที่ และหาแนวทางพัฒนาที่เหมาะสม เปน็ มติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ ม ให้ เกิดขึ้น จัดสรรไว้ บนพ้ืนฐานของการสร้างความ ความสำ�คัญกับการจัดการ เป็นกองทุนกู้ยืม เข้าใจและการมีส่วนร่วมของชมุ ชน ขยะตามหลกั การ 3R ลด สำ�หรับสมาชิกโดย การใช้ ใชซ้ ำ้ �และการนำ�กลบั มาใช้ใหม่ มีการวางระบบ จดั การนำ้ �เสยี กอ่ นปลอ่ ยลง ไม่คดิ ดอกเบ้ยี เนน้ การสรา้ งชุมชนตน้ แบบ เร่ิมต้น สแู่ หลง่ นำ้ �ธรรมชาติ และยงั จากจุดเล็กๆ แล้วจึงขยายออกไป มีบริการอาหารปลอดภัยไว้ ถนนคอนกรตี เสรมิ เพ่อื ให้เกดิ ความมน่ั คงและย่งั ยนื เพอื่ รองรับนักทอ่ งเทย่ี ว ไมไ้ ผ่ : ดว้ ยเหตทุ เ่ีปน็ เทศบาลขนาดเล็ก ชุมชนจัดการขยะ : สร้างระบบจัดการขยะ งบประมาณพฒั นาทอ้ งถน่ิ มจี ำ�กดั เทศบาล กับชุมชนจึงรวมใจกันสร้างถนนขึ้นใช้เอง ในชมุ ชน เชน่ สง่ เสรมิ ใหแ้ ตล่ ะครวั เรอื นคดั แยกขยะ ด้วยการผสมผสานภูมิปัญญาท้องถิ่นกับ จัดต้ังธนาคารขยะในชุมชน กิจกรรมขยะแลกของ หลกั การทางวศิ วกรรม โดยนำ�ไม้ไผ่มาใช้ และตลาดนดั ขยะ รณรงคส์ รา้ งจติ สำ� นกึ ใหป้ ระชาชน แทนเหล็กเสน้ สร้าเปน็ ถนนคอนกรตี เสรมิ ช่วยกันรักษาความสะอาดในชุมชนของตนเอง เช่น ไมไ้ ผท่ ม่ี คี วามแขง็ แรงคงทน ซง่ึ นอกจาก การเกบ็ ขยะสองขา้ งทางและการประกวดบา้ นนา่ มอง ตดิ ตอ่ : เทศบาลตำ�บลฉมนั เลขที่ 4 หมทู่ ี่ 5 ต. ฉมัน อ. มะขาม จ. จนั ทบุรี 22150 โทรศพั ท์ : +66 39-48 0389 โทรสาร : +66 39 48 0389 ตอ่ 16 เว็บไซต์ : www.chaman.go.th อีเมล : [email protected] [email protected]

หน้า 10 วสิ ัยทัศน์ : นครภเู กต็ เป็นนครแหง่ การสร้างสรรค์ เทศบาลนครภูเก็ต และน่าอยูอ่ ยา่ งย่งั ยืน ประชากร: 79,000 คน อ. เมอื ง จ. ภูเก็ต ชมุ ชนในเขตเทศบาล : 16 ชุมชน ขนาดพน้ื ท่ี : 12 ตารางกิโลเมตร เป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและค้ามาต้ังแต่อดีต รุ่งเรืองมา จากธุรกิจเหมืองแร่ดีบุก มีชาวจีนและชาวตะวันตกอพยพเข้ามา ค้าขายและท�ำเหมืองเป็นจ�ำนวนมาก จนเกิดการผสมผสานทาง วฒั นธรรมระหวา่ งคนท้องถิน่ ชาวจนี และชาวตะวันตก จนกลาย เป็นรูปแบบทางวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น อาหารการกิน ซ่ึงได้รับการยกย่องจาก UNESCO ให้เป็นเมืองสร้างสรรค์ด้าน วทิ ยาการอาหาร (Phuket: City of Gastronomy in UNESCO Creative Cities Network) แหง่ แรกของประเทศไทยและอาเซยี น และมีรูปแบบสถาปัตยกรรมชิโนโปรตุกีส ซ่ึงเป็นการผสมผสาน ศลิ ปะตะวนั ตกและตะวนั ออก พบเหน็ ไดท้ วั่ ไปในยา่ นเมอื งเกา่ และ ไดก้ ลายมาเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วสำ� คญั ของภเู กต็ แมเ้ ศรษฐกจิ ของ เมืองจะไม่ได้ขับเคลื่อนด้วยธุรกิจเหมืองแร่เช่นในอดีต แต่ก็ไม่ได้ ท�ำให้ภูเก็ตลดความส�ำคัญลง เพราะด้วยต้นทุนทางธรรมชาติ บวกกบั อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ปจั จบุ นั ภเู กต็ จงึ กลายเปน็ เมอื ง ทอ่ งเทีย่ วติดอันดับโลก

หนา้ 11 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง ปรับปรงุ ภมู ิทศั นแ์ ละเพิ่มพ้นื ท่สี ีเขยี ว : พัฒนาสวน ไฟฟา้ นอกจากนย้ี งั มกี ารวางระบบบำ� บดั นำ�้ เสยี รวม สาธารณะสะพานหนิ ใหก้ ลายเปน็ แหลง่ นนั ทนาการ ที่ครอบคลุมเกือบทุกพ้ืนท่ีในเขตเทศบาล เป็น และห้องเรียนธรรมชาติ มีการเพิ่มพื้นที่สีเขียว ระบบที่ได้รับการรับรองมาตรฐานระบบจัดการ ดว้ ยการปลกู ตน้ ไมบ้ นพน้ื ทวี่ า่ ง บรเิ วณวงเวยี น และ น้�ำเสียชุมชน (MSMS 2008) จากกรมควบคุม เกาะกลางถนน มกี ารนำ� สายไฟฟา้ และสายสญั ญาณ มลพษิ ซง่ึ นำ�้ ทผ่ี า่ นการบำ� บดั แลว้ จะนำ� ไปใชใ้ นระบบ ตา่ งๆ บรเิ วณยา่ นเมอื งเกา่ ลงดนิ ชว่ ยสรา้ งความเปน็ หล่อเย็นของโรงงานเตาเผาขยะ และใชร้ ดนำ้� ตน้ ไม้ ระเบยี บเรยี บรอ้ ย ไมบ่ ดบงั ความสวยงามของอาคาร ชิโนโปรตุกีส ท�ำให้ภูมิทัศน์เมืองสวยงามข้ึน และ ชุมชนร่วมใจอนุรักษ์และสืบสานวิถีคนภูเก็ต : ปรับปรุงทางเดินเท้าในเขตเมืองเก่าให้สอดรับกับ ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการเมืองในรูป รปู แบบสถาปตั ยกรรมดง้ั เดมิ โดยเนน้ การออกแบบ แบบต่างๆ เช่น กิจกรรมปลูกป่าชายเลน การเก็บ เพ่ือรองรบั การใชป้ ระโยชน์ของคนทุกเพศทกุ วัย ขยะรมิ ชายหาด การรวมตวั กนั ของรา้ นอาหาร ตลาด และสถานศึกษา ในการงดใชโ้ ฟม หรอื การท�ำหนา้ ท่ี จัดการขยะและมลพิษ : มีการน�ำระบบจัดการขยะ เป็นมัคคุเทศก์น้อยของนักเรียนโรงเรียนเทศบาล แบบครบวงจรมาใช้ เรมิ่ ตง้ั แต่การส่งเสริมใหช้ ุมชน บ้านบางเหนียว ที่จะพาผู้ท่ีสนใจเข้าชมนิทรรศการ คัดแยกและจัดการขยะในครัวเรือน จนมาถึงการ ภายในศนู ยก์ ารเรยี นรวู้ ถิ ชี วี ติ และวฒั นธรรมของคน ก�ำจัดขยะด้วยระบบเตาเผา พลังงานความร้อนที่ บางเหนยี ว ซงึ่ เปน็ ชมุ ชนเกา่ แกอ่ ายกุ วา่ รอ้ ยปี ซง่ึ ตง้ั เกดิ จากการเผาขยะ นำ� มาผลิตกระแสไฟฟา้ สำ� หรบั อยภู่ ายในโรงเรยี น ใช้ในศูนย์ก�ำจัดขยะมูลฝอย และจ�ำหน่ายให้กับการ ปัจจัยความสำ�เร็จ พฒั นาอตั ลกั ษณท์ โ่ี ดดเดน่ ของเมอื ง และนำ�มาตอ่ ยอด เป็นเศรษฐกิจสร้างสรรค์ โดยใช้การท่องเที่ยวเป็น ตวั นำ� ความสำ�เสร็จของเมืองเกิดข้ึนจากความร่วมมือของ ทุกภาคส่วน ทั้งเครือขา่ ยภาครฐั และภาคประชาชน บวกรวมกับการรู้จักนำ�เทคโนโลยีมาช่วยในการ พฒั นาเมอื ง ตดิ ต่อ : เทศบาลนครภูเกต็ 52/1 ถ. นริศร อ. เมือง จ. ภูเก็ต 83000 โทรศพั ท:์ +66 76 21 2196, +66 76 21 3551 โทรสาร : +66 76 21 3374 เวบ็ ไซต์ : www.phuketcity.go.th อีเมล : [email protected]

หนา้ 12 เทศบาลนครอดุ รธานี อ. เมือง จ. อุดรธานี เปน็ เทศบาลขนาดใหญ่ อยไู่ ม่ไกลจากชายแดนไทย-ลาว จึงทำ� ให้ กลายเป็นศูนย์กลางการเดินทางไปยังภูมิภาคอินโดจีน ผ่านทาง สะพานมิตรภาพไทย-ลาว จ. หนองคาย อีกทั้งยังมีสนามบิน ท่ีในอนาคตพร้อมเปิดรับสายการบินจากต่างประเทศ ท้ังหมดน้ี จึงท�ำให้ท่ีน่ีกลายเป็นเมืองขนาดใหญ่ที่มีความพร้อมในด้าน เศรษฐกิจและการลงทุน ท้ังนี้ในเขตเทศบาลยังเป็นแหล่งการค้า การลงทุนที่ส�ำคัญของจังหวัด จึงเป็นเมืองท่ีมีประชาชนเข้ามา อาศัยท�ำมาหากินเปน็ จำ� นวนมาก วสิ ัยทัศน์ : นครอุดรธานนี ่าอยู่ รว่ มใจพฒั นา ศูนย์การคา้ การลงทนุ บรหิ ารดว้ ย หลักธรรมาภบิ าล สืบสานวัฒนธรรม นอ้ มนำ�ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ประชากร : 130,000 คน ชุมชนในเขตเทศบาล : 104 ชมุ ชน ขนาดพ้นื ที่ : 47.70 ตารางกิโลเมตร

หนา้ 13 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง จัดการปัญหายาเสพติดในชุมชนแออัด : เปลี่ยน ศูนยแ์ หง่ การบริการนครอดุ รธานี : เป็นศูนย์บรกิ าร ชุมชนแออัดที่รุกล�้ำพื้นที่สาธารณะและแหล่งค้า ประชาชนท่ีรวมงานบริการจากส่วนงานต่างๆ ของ ยาเสพตดิ ใหก้ ลายเปน็ “ชมุ ชนพาสขุ มน่ั คง” ดว้ ยการ เทศบาลมาไว้ ณ จดุ บรกิ ารเดียวกนั ในลักษณะของ จัดหาท่ีอยู่อาศัยแห่งใหม่ที่เหมาะสม และปรับปรุง one stop service มกี ารนำ� เทคโนโลยสี ารสนเทศ สภาพแวดล้อมทางสังคมให้ดีข้ึน สร้างระบบดูแล มาช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของงานบริการ พร้อมท้ัง ซ่ึงกันและกันของคนในชุมชน ท�ำให้ประชาชน มีการจัดท�ำฐานข้อมูลประชากรในเขตเทศบาลท้ัง มคี ุณภาพชีวิตท่ดี ีขน้ึ ช่วยลดปญั หายาเสพตดิ และ ชาวไทยและชาวต่างชาติ ปัจจุบันเปิดศูนย์บริการ ปญั หาสังคมทจ่ี ะเกิดขึน้ ประชาชนแห่งท่ี 2 เพ่ืออ�ำนวยความสะดวกให้กับ ประชาชนทม่ี าใช้บรกิ าร บริการสาธารณะสุขครบวงจร : มีการวางระบบ บริการสาธารณสุขครบวงจร ที่จะดูแลตั้งแต่การ Udon Bike Share : ปัน กัน ปั่น : ส่งเสริมให้ สง่ เสรมิ การปอ้ งกนั การรกั ษา และการฟน้ื ฟสู ขุ ภาพ ประชาชนหันมาใช้จักรยานเป็นพาหนะในการเดิน ของประชาชน มีโรงพยาบาลเทศบาลนครอุดรธานี ทาง เพ่ือลดปัญหามลพิษ ด้วยการพัฒนาระบบ ซงึ่ มขี ดี ความสามารถในการใหบ้ รกิ ารทางการแพทย์ จักรยานสาธารณะแบบยืมคืนอัตโนมัติไว้บริการ ครบครันด้วยบุคลากรทางการแพทย์และเคร่ืองมือ ประชาชนตามจุดต่างๆ ท่ัวเมือง นอกจากนี้ยังได้ ที่ทันสมัย ให้บริการท้ังแพทย์แผนปัจจุบันและ จดั สรรพน้ื ผวิ จราจรบางสว่ นระยะทาง 10 กโิ ลเมตร แพทย์ทางเลอื ก มศี ูนย์กายภาพบ�ำบัด และศนู ย์ไต เพ่ือใชเ้ ปน็ เลนจกั รยานด้วย เทยี ม รวมถึงมีบริการ CT Scan และ MRI โดยมี เป้าหมายที่จะท�ำให้นครอุดรธานีกลายเป็นเมือง ป่าชุมชน : เทศบาลร่วมกับส�ำนักงานป่าไม้จังหวัด แห่งสขุ ภาพ อุดรธานี ร่วมกันพัฒนาป่าชุมขนเทศบาล 8 เป็น แหล่งเรียนรู้ทางธรรมชาติ เพื่อปลูกสร้างจิตสำ� นึก ใหก้ ับประชาชน ปัจจัยความสำ�เร็จ ค้นหาศักยภาพของเมืองให้พบ ท้ังทุนภายในและโอกาสจาก ปัจจัยภายนอก จากนั้นจึงต่อ ยอดจากส่ิงที่มี ด้วยการเพ่ิม ประสิทธิภาพ และคุณภาพ ให้ดีข้ึน เพ่ือให้ได้ผลสัมฤทธิ์ ท่ดี ีกว่าเดมิ ติดตอ่ : เทศบาลนครอดุ รธานี ถ. อธบิ ดี ต. หมากแขง้ อ. เมอื ง จ. อดุ รธานี 41000 โทรศัพท์ : +66 42 32 5176-85 ตอ่ 7001, 8601, 8602 โทรสาร : +66 42 32 6456, +66 42 22 3266 เวบ็ ไซต์ : www.udoncity.go.th

หน้า 14 เทศบาลต�ำ บลบา้ นสาง อ. เมอื ง จ. พะเยา ด้านตะวันออกของเทศบาลติดกับกว๊านพะเยา ซ่ึงเป็นแหล่ง นำ�้ ดบิ สำ� หรบั ผลติ นำ�้ ประปาสำ� หรบั คนเมอื งพะเยา และเปน็ แหลง่ โปรตีนจากปลานำ้� จืดที่สำ� คัญของคนในทอ้ งถ่ิน ด้านทิศตะวันตก มเี ขตตดิ ตอ่ กบั อทุ ยานแหง่ ชาตดิ อยหลวง ซงึ่ เปน็ แหลง่ ตน้ นำ้� ของ ล�ำห้วยที่ไหลลงสู่กว๊านพะเยา แม้จะเป็นท้องถิ่นขนาดเล็ก แต่ก็ เตม็ ไปด้วยผนื นา ผืนน้�ำ และผืนปา่ อันอดุ มสมบรู ณ์ ทำ� ให้ผู้คนใน ชมุ ชนมอี าชพี ทห่ี ลากหลาย ตง้ั แตเ่ กษตรกรรม หตั ถกรรม ไปจนถงึ อตุ สาหกรรมในครวั เรือน วสิ ัยทศั น์ : สง่ิ แวดล้อมดี ประชาชนมีคณุ ภาพ ยึดหลกั ธรรมาภบิ าล สบู่ ้านสาง นา่ อยูอ่ ย่างย่ังยืน ประชากร : 4,300 คน ชุมชนในเขตเทศบาล : 9 ชมุ ชน ขนาดพ้นื ที่ : 23.80 ตารางกิโลเมตร

หนา้ 15 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง การบริหารจัดการน�้ำ : ชุมชนและเทศบาลช่วยกัน เปลี่ยนไร่ข้าวโพด เป็นสวนไผ่รวก : เทศบาลส่ง วางระบบบริหารจัดการน้�ำที่มีประสิทธิภาพ ท�ำให้ เสริมให้ชาวบ้านปลูกไผ่รวกแทนการท�ำไร่ข้าวโพด ชุมชนสามารถน�ำน้�ำจากล�ำห้วยธรรมชาติมาใช้ ซ่ึงเป็นพืชท่ีมีราคาไม่แน่นอน ในขณะท่ีไผ่รวกเป็น ประโยชนไ์ ดต้ ลอดทงั้ ปี เชน่ มกี ารสรา้ งฝายชะลอนำ�้ ที่ต้องการของตลาดและราคาไม่ผันผวน ทั้งยังเป็น ฝายที่สร้างขึ้นยังประโยชน์ให้กับพ้ืนท่ีการเกษตร ไม้ยืนต้นและเป็นพืชท่ีสร้างความชุ่มชื้น ดังนั้นการ หลายพันไร่ คืนความชุ่มชื้นให้กับผืนดิน นอกจาก ปลูกไผ่แทนการท�ำไร่ข้าวโพดจึงช่วยสร้างความชุ่ม น้ียังวางท่อประปาภูเขา เพ่ือดึงน�้ำจากดอยหลวง ช้ืนให้กับผืนดิน ลดการบุกรุกท�ำลายป่า และสร้าง มาใช้ในชุมชน มีการน�ำระบบบ�ำบัดน�้ำเสียด้วยวิธี รายไดท้ ่ีมัน่ คงให้กบั ชาวบา้ น ธรรมชาตมิ าใชบ้ ำ� บดั นำ�้ เสยี ทเ่ี กดิ จากการทำ� ปลาสม้ จดั การขยะในครวั เรอื น : สง่ เสรมิ ใหช้ มุ ชนจดั การขยะ ชุมชนอนุรักษ์ป่า : บ้านม่อนแก้วเป็นชุมชนต้นน�้ำ ในครวั เรอื น ทง้ั ขยะเปยี ก ขยะทวั่ ไป ขยะรไี ซเคลิ และ มีพื้นที่ติดกับป่าสงวนและอุทยานแห่งชาติ แต่ ขยะอนั ตราย เชน่ ขยะรไี ซเคลิ แยกไวข้ าย ขยะอนิ ทรยี ์ เดิมเป็นป่าเสื่อมโทรม ต่อมาชาวบ้านได้รวมตัว นำ� มาทำ� นำ้� หมกั ชวี ภาพ หรอื นำ� ไปใสใ่ นเสวยี น (เปน็ กันอนุรักษ์ผืนป่าแห่งน้ีอย่างจริงจัง จนได้รับการ ลักษณะการท�ำคอกด้วยไม้ไผ่สานไว้รอบโคนต้นไม้) ขึ้นทะเบียนเป็นป่าชุมชน มี เมื่อย่อยสลายจะได้ปุ๋ย การจัดท�ำเส้นทางลาดตระเวน ปัจจัยความสำ�เร็จ บ�ำรุงดินและต้นไม้ ส่วน ป้องกันรักษาป่า จัดกิจกรรม ขยะอนั ตรายคดั แยกและ ความยง่ั ยนื ของการจดั การเมอื ง บวชป่า ปลูกป่าทดแทน มีการ ต้องเข้าใจลักษณะของระบบ รวบรวมเพื่อน�ำไปก�ำจัด สำ� รวจพนั ธไ์ุ มท้ อ้ งถนิ่ เพอ่ื นำ� มา นิเวศและภูมิสังคมของพื้นที่ อยา่ งถกู วิธตี ่อไป อนรุ กั ษ์ และมกี ารทำ� แนวกนั ไฟ ซึ่งเป็นตัวกำ�หนดวิถีชีวิตของ เป็นประจำ� ทกุ ปี ชุมชน และเมื่อเข้าใจจึงเริ่มต้น พัฒนาทำ�อย่างค่อยเป็นค่อยไป และไม่ทำ�ลายสิ่งแวดล้อม ตดิ ต่อ : เทศบาลตำ�บลบ้านสาง 107 หมู่ 8 ต. บา้ นสาง อ. เมอื ง จ. พะเยา 56000 โทรศัพท์ : + 66 54 45 8777 โทรสาร : + 66 54 88 8901 เวบ็ ไซต์ : www.bansanglocalphayao.org อีเมล: [email protected] www.facebook.com/profile.php?id=100021577032540

หน้า 16 เทศบาลเมอื งตาคลี วิสยั ทศั น์ : ตาคลีเมอื งแหง่ ความสุข ประชากร : 24,400 คน อ. ตาคลี จ. นครสวรรค์ ชมุ ชนในเขตเทศบาล : 22 ชมุ ชน ขนาดพืน้ ท่ี : 16 ตารางกิโลเมตร เทศบาลเมืองตาคลี เป็นชุมชนเมืองกึ่งชนบท สังเกตได้จากวิถี ชีวิตของคนตาคลีท่ีอาศัยอยู่ในเขตเมืองจะประกอบอาชีพค้าขาย สองข้างทางบนถนนสายหลักเต็มไปด้วยห้องแถวและอาคาร พาณชิ ย์ เลยจากเขตชมุ ชนเมืองออกไปจะเปน็ พื้นทเี่ กษตรกรรม

หนา้ 17 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน ความโดดเด่นในการจัดการเมือง จัดการขยะแบบครบวงจร : มีการวางระบบจดั การ จัดการมลพิษจากการเลี้ยงสุกร ด้วยก๊าซชีวภาพ : ขยะตั้งแต่ต้นทาง กลางทาง และปลายทางอย่าง ชุมชนร่วมกันแก้ปัญหามลพิษจากน�้ำเสียและกล่ิน เป็นระบบ โดยการมีส่วนรว่ มของประชาชน เชน่ สง่ เหม็นจากการเล้ียงสุกร โดยการน�ำมูลสุกรไปผลิต เสรมิ ใหม้ กี ารคดั แยกขยะในครวั เรอื น จดั ตง้ั ธนาคาร เป็นก๊าซชีวภาพ ได้ก๊าซหุงต้มไว้ใช้ในครัวเรือน มี ขยะในชมุ ชน รณรงคใ์ หร้ า้ นคา้ และชมุ ชนลดการใชถ้ งุ การต่อท่อแบ่งปันก๊าซท่ีผลิตได้ให้กับครัวเรือนข้าง พลาสตกิ และโฟม หนั มาใชถ้ งุ ผา้ ใหม้ ากขน้ึ วางระบบ เคยี ง นอกจากนใ้ี นขน้ั ตอนสดุ ทา้ ยของการผลติ กา๊ ซ จดั เกบ็ ขยะทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ รวมถงึ มบี อ่ ฝงั กลบขยะ ชีวภาพยังได้ปุ๋ยชีวภาพไว้ใช้ส�ำหรับปลูกต้นไม้ ซ่ึง อย่างถูกหลักสุขาภิบาล นอกจากน้ีเทศบาลยังเป็น ก๊าซหุงต้มและปุ๋ยชีวภาพที่ผลิตได้เองยังช่วยลดค่า ศนู ยร์ วมในการจดั การขยะจากองคก์ รปกครองสว่ น ใช้จ่ายในครวั เรือน แกป้ ัญหามลพษิ และลดปัญหา ทอ้ งถนิ่ ใกล้เคยี งด้วย ความขดั แยง้ ในชุมชน การจดั เก็บรายไดท้ ีม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ : มรี ะบบการจดั บ้านหลังเลิกเรียน : มีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ เกบ็ ค่าธรรมเนยี มขยะมูลฝอยทีม่ ีประสทิ ธิภาพ โดย ท่ีสร้างสรรค์ให้กับเยาวชน เช่น กิจกรรมฝึกอบรม การเก็บค่าขยะมูลฝอยร่วมกับค่าน�้ำประปา ท�ำให้ วาดภาพระบายสี เพ่ือที่เยาวชนจะได้ใช้เวลาว่างให้ สามารถจัดเก็บรายได้ได้เพ่ิมขึ้น ช่วยลดปัญหา เป็นประโยชน์ ช่วยให้เยาวชนห่างไกลจากอบายมุข บุคลากรไม่เพียงพอในการจัดเก็บค่าธรรมเนียม และส่ิงมอมเมา ซึ่งเป็นการลดปัจจัยเสี่ยงท่ีน�ำไปสู่ ช่วยเพ่ิมประสิทธิภาพในการจัดเก็บให้ครอบคลุม ปญั หาสังคม ทั้งพื้นที่ สามารถน�ำเงินรายได้ท่ีเพ่ิมขึ้นไปปรับปรุง ระบบน้�ำประปาให้มีคุณภาพตามเกณฑ์มาตรฐาน นำ�้ บรโิ ภค จนไดร้ บั รางวลั การจดั การคณุ ภาพนำ�้ จาก กระทรวงสาธารณสขุ ปัจจัยความสำ�เร็จ ติดตอ่ : เทศบาลเมอื งตาคลี เลขท่ี 1 ซอย ประชาตาคลี 3 ต. ตาคลี อ. ตาคลี จ. นครสวรรค์ 60140 มีแนวคิดและนโยบายชัดเจน โทรศพั ท์ : +66 5621 9299 โทรสาร : + 66 56 21 9288 ที่จะบริหารท้องถ่ินให้เกิดผล เว็บไซต์ : www.takhlicity.go.th อีเมล : [email protected] สัมฤทธ์ิ เพ่ือตอบสนองปัญหา และความตอ้ งการของประชาชน รวมถึงสร้างความเข้มแข็งของ ประชาชนด้วยการสร้างความรู้ ความเขา้ ใจ และใชก้ ระบวนการ มีส่วนร่วมของประชาชนเป็น กลยุทธ์ในการท�ำงาน มีการบูรณาการการท�ำงาน ร่วมกันระหว่างส่วนราชการ ในฝ่ายต่างๆ ของเทศบาล จนเกิดผลสัมฤทธิ์ เช่น การ บูรณาการการท�ำงานของกอง การประปา กองสาธารณะสุข และส่ิงแวดล้อม และกองคลัง ในการจัดเก็บค่าธรรมเนียม การจัดการขยะมูลฝอยร่วมกับ ค่าน�ำ้ ประปา

หนา้ 18 แหล่งเรียนรู้ เมืองต้นแบบสิ่งแวดล้อมยั่งยืนอาเซียน

หนา้ 19 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน

หนา้ 20 เทศบาลตำ�บลเรณูนคร อ. เรณูนคร จ. นครพนม แหลง่ เรียนรทู้ ่ี 1 : การจัดการภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น (เหล้าอุ) เหลา้ อุ : ภูมิปญั ญาท้องถิน่ เพื่อถนอมอาหารไวใ้ หก้ นิ ได้นาน โดยใชข้ ้าวเหนียวและสมุนไพร ทห่ี าไดใ้ นทอ้ งถนิ่ บรรจใุ สไ่ ห ใชไ้ มซ้ างเปน็ หลอดดดู มรี สชาตหิ อมหวาน นยิ มนำ� ไปใชใ้ นงาน รับแขกบ้านแขกเมืองคู่กับพานบายศรสี ู่ขวัญ แหล่งเรียนรูท้ ี่ 2 : การอนรุ กั ษ์ตน้ ไมใ้ นเมือง การส�ำรวจและขึ้นทะเบียนต้นไม้ในเมือง โดยการวัดความสูง เส้นรอบวง จากน้ันน�ำไป ค�ำนวณเพื่อหามวลชวี ภาพและปริมาณคาร์บอนท่กี กั เกบ็ ได้ ซ่ึงเปน็ กลยุทธใ์ นการเพ่ิมและ รักษาพน้ื ทส่ี เี ขยี วในเมอื ง แหลง่ เรยี นรู้ท่ี 3 : การจัดการส่งิ แวดล้อมในโรงเรยี น ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงภายใต้ความร่วมมือระหว่างโรงเรียนและเทศบาล โดย น้อมน�ำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและภูมิปัญญาท้องถ่ินมาผสมผสานกัน เช่น การ เลีย้ งสุกร เป็ด ไก่พน้ื เมอื ง การปลูกผกั อนิ ทรีย์ การท�ำน้ำ� หมกั ชวี ภาพ เพอ่ื เปน็ แหล่งเรียน รใู้ ห้กับนักเรยี นและชุมชน เป็นการฝึกทักษะอาชีพการเกษตรพื้นฐาน

หนา้ 21 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน “การจดั การขยะในโรงเรียน” ระบบการคัดแยก วิสยั ทัศน์ : เมอื งไรม้ ลพษิ ทุกชีวิตมสี ขุ ค่วู ัฒนธรรม ขยะรีไซเคิล ขยะอินทรีย์ และขยะท่ัวไปใน ประชากร : 4,700 คน โรงเรียน เพื่อปลูกฝังจิตส�ำนึกและสร้างวินัย ชุมชนในเขตเทศบาล : 9 ชุมชน ท่ีดใี นการทง้ิ ขยะและน�ำขยะกลับมาใชป้ ระโยชน์ ขนาดพน้ื ที่ : 2.40 ตารางกิโลเมตร ตดิ ต่อ : เทศบาลตำ�บลเรณูนคร 326 หมู่ 9 ต. โพนทอง แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 4 : หตั ถกรรมพนื้ บ้าน แหลง่ เรียนรู้ ทักษะและภูมิปัญญาท้องถ่ินการทอผ้า อ. เรณนู คร จ. นครพนม 48170 หรือ “ต่�ำหูก” และการเย็บปักถักร้อย ตาม โทรศัพท/์ โทรสาร : +66 42 57 9239 เอกลักษณ์การแต่งกายของชาวผู้ไทยเรณูนคร เวบ็ ไซต์ : www.tessabanrenu.go.th คอื การสวมชดุ สกี รมทา่ ขลบิ แดง และมลี ายปกั อีเมล : [email protected] ดอกกหุ ลาบสแี ดงทห่ี น้าอก ทม่ี ีการสืบทอดมา ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน และพัฒนายกระดับ เป็นผลิตภัณฑ์ผ้าพื้นเมืองทอมือ OTOP ท่ี โดง่ ดงั ทัง้ ชือ่ เสียงและคณุ ภาพ แหลง่ เรยี นรทู้ ี่ 5 : การจดั การสง่ิ แวดลอ้ มชมุ ชน โดยการมีสว่ นร่วมของประชาชน ชุมชนต้นแบบการจัดการสิ่งแวดล้อมโดยทุก ครวั เรอื งตอ้ งคดั แยกขยะ ดงั น้ี ขยะรีไซเคิล เพื่อน�ำไปขายให้กับกองทุน ฌาปนกิจสงเคราะห์ ซ่ึงจะต้องจัดสรรเงินออก เปน็ 2 ส่วน คอื เปน็ รายได้ใหก้ ับครวั เรือนทนี่ ำ� ขยะรีไซเคิลไปขาย และน�ำเงินเข้ากองทุนเพื่อ เป็นเงินสวัสดิการสงเคราะห์ในกรณีท่ีสมาชิก ในครัวเรอื นเสยี ชีวติ ขยะอนิ ทรยี ์ นำ� มาทำ� ปยุ๋ หมกั และนำ�้ หมกั ชวี ภาพ เพ่ือใช้ในการปลูกผักปลอดสารพิษไว้บริโภคใน ครวั เรือน แหลง่ เรียนรทู้ ี่ 6 : วถิ ชี วี ติ และวฒั นธรรมผไู้ ทย แหล่งเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรม การแต่งกาย ประเพณีและภาษาพูดของชาวผู้ไทยซึ่งเป็น อัตลักษณ์เฉพาะถิ่นมีเสน่ห์เฉพาะตัว รวมทั้ง ศิลปะการแสดงพื้นบ้านท่ีได้รับการเผยแพร่ไป ท่วั ทัง้ ในประเทศและตา่ งประเทศ

หน้า 22 เทศบาลเมืองกระบี่ อ. เมือง จ. กระบี่ แหล่งเรียนร้ทู ี่ 1 : สถานพี ัฒนาทรัพยากรปา่ ชายเลนท่ี 26 (กระบ่ี) แหล่งเรียนรู้ควบคู่การอนุรักษ์พ้ืนท่ีสีเขียว ซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงของปอดเมืองกระบ่ี เป็น ห้องเรียนวิถีธรรมชาติระบบนิเวศป่าชายเลนที่ครบวงจรตั้งแต่ศึกษาพันธุ์ไม้ป่าชายเลน, วัฏจักรและการด�ำรงชีวติ การเตบิ โตของนานาสัตวท์ ะเล, คณุ ภาพดิน, และคณุ ภาพอากาศ แหลง่ เรียนรทู้ ี่ 2 : ชมุ ชนคู่เมอื ง แหล่งเรียนรู้วิถีชุมชนในการเพาะพันธุ์อนุบาลและเล้ียงปูด�ำ โดยวิธีธรรมชาติ ซึ่งต้องท�ำ ควบคกู่ บั การอนรุ กั ษร์ ะบบนเิ วศปา่ ชายเลน เพอ่ื รกั ษามาตรฐานของดนิ ใหค้ งความสมบรู ณ์ เป็นแหล่งอาหารของสัตว์ทะเล ส่งเสริมรายได้ให้กับชุมชน นอกจากน้ันเป็นแหล่งศึกษา ธรรมชาตปิ า่ ชายเลนและพกั ผอ่ นหยอ่ นใจของประชาชนทวั่ ไปอกี ดว้ ย ซง่ึ พนื้ ทแ่ี นวปา่ ชายเลน ชมุ ชนคเู่ มอื งเปน็ ผดู้ แู ลรกั ษาและอนรุ กั ษ์

หนา้ 23 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน แหล่งเรียนรทู้ ี่ 3 : ตลาดหินขวาง วิสัยทศั น์ : กระบ่เี มืองนา่ อยู่ ผู้คนนา่ รกั ศูนยก์ ลางการใหก้ ารบรกิ าร จากการปรับภูมิทัศน์แนวป่าชายเลนริมแม่น้�ำ เปน็ ประตสู ่กู ารทอ่ งเทย่ี วเชิงอนรุ กั ษ์ ประวัติศาสตร์ ศิลปะ กระบคี่ วบคกู่ บั การเพม่ิ พนื้ ทสี่ เี ขยี ว ใหเ้ ปน็ พนื้ ท่ี และวัฒนธรรม พร้อมก้าวสเู่ มอื งคุณภาพ (Q-City) สีเขียวที่เหมาะกับการพักผ่อน ออกก�ำลังกาย ในปี พ.ศ. 2569 และเช่ือมโยงกับบริเวณท่าเรือหินขวาง ซ่ึงเป็น แหลง่ เรยี นรปู้ ระวตั ศิ าสตรแ์ ละวฒั นธรรมทอ้ งถน่ิ ประชากร : 31,000 คน และไดพ้ ฒั นาตอ่ ยอดในรปู แบบการทอ่ งเทย่ี ววถิ ี ชุมชนในเขตเทศบาล : 19 ชุมชน ชุมชนที่ให้ความส�ำคัญกับการผลิต การบริโภค ขนาดพนื้ ที่ : 19 ตารางกโิ ลเมตร ทีเ่ ปน็ มติ รกับสง่ิ แวดลอ้ ม ตดิ ต่อ : เทศบาลเมอื งกระบ่ี 292 ถ. มหาราช ต. ปากน้ำ� แหล่งเรียนรทู้ ่ี 4 : ศนู ย์การเรยี นร้วู ัฒนธรรม อ. เมืองกระบี่ จ. กระบี่ 81000 อันดามนั โทรศัพท์ : +66 75 62 0601 โทรสาร : +66 75 62 0603 ศูนย์วัฒนธรรมอันดามัน เป็นแหล่งเรียนรู้ เวบ็ ไซต์ : www.krabicity.go.th อีเมล : [email protected] ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมเมือง โดยใช้ ศิลปะและสือ่ ผสมผสาน ภายใต้แนวคิด “ศลิ ปะ สร้างคน คนสร้างเมือง” ซ่ึงได้บูรณาการการ เรียนรู้และสร้างจิตส�ำนึกด้านการอนุรักษ์ สิ่งแวดล้อมด้วยกิจกรรม โรงเรียนต้นกล้า อันดามัน ซ่ึงให้ความส�ำคัญกับการอนุรักษ์ และพัฒนาพ้ืนท่ีสีเขียวและจัดภูมิทัศน์ด้วย การปลูกไม้ดอกไม้ประดับที่สามารถดูดซับก๊าซ คารบ์ อนไดออกไซด์

หนา้ 24 เทศบาลเมืองพิจิตร อ. เมือง จ. พิจิตร แหลง่ เรยี นรู้ที่ 1 : ศนู ยแ์ ลกเปล่ียนเรยี นรูก้ ารจดั การส่ิงแวดลอ้ ม อาคารน้ำ� ตก บึงสีไฟ อาคารน�ำ้ ตกจำ� ลอง โดยระบบพลังงานแสงอาทิตย์ เพือ่ ใชเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรู้ ประวตั ศิ าสตรช์ าตพิ นั ธช์ุ าวพจิ ติ ร รวมทงั้ การอนรุ กั ษแ์ ละการบรหิ ารจดั การ สิ่งแวดล้อมและพลังงานของเมืองพิจิตร ผ่านสื่อวีดีทัศน์ การสาธิตและ นทิ รรศการมชี วี ติ มกี ารจดั แสดงชาตพิ นั ธชุ์ าวพจิ ติ ร มกี ารจดั แสดงผลติ ภณั ฑ์ จากวสั ดรุ ีไซเคิล, การสาธิตการใช้พลังงานทดแทนในชีวิตประจำ� วนั แหลง่ เรยี นรู้ที่ 2 : กองสาธารณสุขและส่งิ แวดลอ้ ม แหลง่ เรยี นรรู้ ปู แบบและวธิ กี ารจดั การมลู ฝอยในภาพรวมของเทศบาลเมอื ง พจิ ติ ร และผลติ ภณั ฑจ์ ากการแปรรปู ขยะเปน็ ของใชแ้ ละเครอื่ งประดบั ตกแตง่ บ้าน โดยปัจจุบันได้พัฒนาสู่การสร้างอาชีพของชุมชน จากการแปรรูปขยะ ซึ่งมีการสง่ จำ� หนา่ ยท้งั ในประเทศและตา่ งประเทศ

หน้า 25 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน วิสยั ทศั น์ : เมืองพิจติ รน่าอยู่ บริหารจัดการมี แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 3 : ศนู ยแ์ ลกเปลย่ี นเรยี นรกู้ ารจดั การ ประสทิ ธิภาพ บริการมปี ระสิทธผิ ล ประชาชนพอใจ สง่ิ แวดลอ้ ม โรงเรยี นเทศบาลบ้านท่าหลวง ประชากร : 22,000 คน ชุมชนในเขตเทศบาล : 25 ชมุ ชน แหล่งเรียนรู้โรงเรียนต้นแบบการน�ำแนวคิด การ ขนาดพ้ืนที่ : 12.017 ตารางกิโลเมตร จดั การสง่ิ แวดลอ้ ม บนพน้ื ฐานหลกั เศรษฐกจิ พอเพยี ง ติดต่อ : เทศบาลเมอื งพจิ ติ ร ถ. บุษบา อ. เมือง มาประยุกต์ใช้ในกระบวนเรียนการสอนในโรงเรียน จ. พจิ ิตร 66000 ต้ังแต่ระดับชั้นอนุบาลถึงมัธยมศึกษา เช่น มีการ โทรศัพท์ : +66 56 61 2119 ฝึกนักเรียนให้รู้จักการแยกขยะ การฝึกวินัยการออม เว็บไซต์ : www.phichitmuni.go.th ภาคเยาวชน การเรียนรู้การบริโภคอย่างยั่งยืน อเี มล : [email protected] พร้อมการฝึกทักษะการปลูกผักสวนครัว การสร้าง สอ่ื การเรียนการสอนจากวัสดุรีไซเคลิ ฯลฯ แหลง่ เรยี นรู้ท่ี 4 ศนู ยแ์ ลกเปล่ียนเรียนรู้การจัดการ สิ่งแวดล้อม อาคารที่ท�ำการชุมชนสังกัด เทศบาล เมืองพิจติ ร แหล่งเรียนรู้การจัดการส่ิงแวดล้อมในชุมชนของ ภาคประชาชน ในรูปแบบวิถีชีวิตท่ีเป็นมิตรกับ สิ่งแวดล้อมบนพ้ืนฐานหลักเศรษฐกิจพอเพียง เช่น การใช้จักยานในชีวิตประจ�ำวัน คัดแยกขยะจาก ครัวเรือน การปลูกผักอินทรีย์ และกิจกรรมการน�ำ ขยะกลับมาใช้ประโยชน์ ซ่ึงกิจกรรมของแต่ละชุมชน มคี วามแตกตา่ งเฉพาะตัวของแต่ละชุมชน ดังน้ี (1) ศูนย์เรียนรู้การปลูกผักไร้ดินชุมชน พิจิตรธานี โดยน�ำวัสดุเหลือใช้มาเป็นภาชนะ ปลกู ผัก เชน่ ขวดน�ำ้ พลาสติก ผา้ ใบวานิล (2) ศูนย์เรียนรู้การแปรรูปขยะรีไซเคิล ชุมชนประชาอุทิศ โดยน�ำริบบ้ินและเชือกมาถักเป็น สนิ ค้า (3) ศูนย์เรียนรู้การปลูกผักปลอดสารพิษ โดยน้ำ� หมกั ชีวภาพจากขยะอนิ ทรยี ช์ ุมชนปากทาง (4) ศนู ย์เรียนรูก้ ารแปรรปู กระดาษรีไซเคลิ เพื่ออาชพี ชมุ ชนบษุ บา (5) ศูนย์เรียนรู้การเกษตรปลอดสารพิษ ชุมชนปากทาง โดยการผลิตปุ๋ยอินทรีย์หลากหลาย สูตรที่มีคุณภาพดีและเทคนิควิธีการปลูกผักปลอด สารพิษแบบทำ� เป็นอาชพี

หน้า 26 เทศบาลตำ�บลเกาะคา อ. เกาะคา จ. ลำ�ปาง แหล่งเรยี นร้ทู ี่ 1 : ไสเ้ ดอื นรกั ษโ์ ลก แหลง่ เรยี นรกู้ ารจดั การขยะอนิ ทรยี ใ์ นรปู แบบการรวมตวั กนั ของคนในชมุ ชน เป็นกลมุ่ ซง่ึ ผลผลติ ท่ีได้ คือ ป๋ยุ น�้ำชวี ภาพและปยุ๋ ดนิ จากบอ่ เลีย้ งไส้เดอื น โดยผลผลิตส่วนหน่ึงน�ำไปแบ่งปันให้สมาชิกน�ำไปใช้เพื่อส่งเสริมการท�ำ เกษตรปลอดสารพิษซ่ึงปลอดภัยต่อสุขภาพ และอีกส่วนหน่ึงน�ำไปบรรจุ ขายเพ่ือสร้างรายได้เสริมให้กับสมาชิกกลุ่ม และแบ่งรายได้ส่วนหน่ึงให้กับ สวสั ดกิ ารชมุ ชน แหลง่ เรียนร้ทู ี่ 2 : รา้ นค้าแตไ่ มข่ าย ในชมุ ชน เพอื่ ส่งเสริมจิตสำ� นกึ ในการคดั แยกขยะและจดั การขยะ รีไซเคิลในครัวเรือน โดยนำ� ขยะทสี่ ามารถรีไซเคิลได้ ใชแ้ ทนเงินสดเพ่ือแลก ซ้ือสินคา้ อุปโภคบริโภค โดยชุมชนคัดแยกขยะรีไซเคลิ นำ� มาชั่งน�้ำหนกั เพื่อ คำ� นวณปรมิ าณขยะใหเ้ ปน็ มลู คา่ เงินสดเพื่อแลกซอื้ สินคา้ ในรา้ น ในวัด กิจกรรมเพ่ือส่งเสริมการจัดการขยะและส่ิงแวดล้อมในวัด ได้แก่ การดูแลความสะอาด การคัดแยกขยะ การเลี้ยงไส้เดือนเพ่ือก�ำจัด ขยะอินทรีย์ การปลูกต้นไม้และจัดภูมิทัศน์ต่างๆ ภายในวัดให้สวยงาม โดยจิตอาสาในชุมชนและวัดร่วมกัน รวมทั้งวัดได้น�ำของจากชุดสังฆทาน ท่ีศาสนิกชนได้น�ำมาท�ำบุญในช่วงเทศกาลและงานประเพณีทางศาสนา มาเป็นสิ่งของให้ประชาชนน�ำขยะท่ีขายได้มาแลกเปลี่ยนเป็นสินค้าอุปโภค บรโิ ภคต่างๆ และรายได้จากกิจกรรมก็น�ำไปใชเ้ พื่อการพฒั นาวัด ชุมชนและ

หนา้ 27 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน แหลง่ เรียนรทู้ ี่ 3 : ครัวเรอื นต้นแบบการจดั การขยะ ครัวเรือนตน้ แบบท่ีมีการคดั แยกขยะต้นทางครบท้ัง 4 ประเภท ไดแ้ ก่ ขยะ อินทรีย์ ขยะท่ัวไป ขยะขายได้ และ ขยะอนั ตราย ซ่ึงสามารถลดปรมิ าณขยะ ในพื้นที่เทศบาล จาก 250-300 กิโลกรัม/วัน (เมื่อปี 2552) เหลือเพียง วันละประมาณ 80 กโิ ลกรัม/วัน ในปัจจุบัน แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 4 : บ้านพอเพยี งและตู้เย็นในสวน เพ่ือส่งเสริมการสร้างวิถีชุมชนเกษตรพอเพียงตามรอยพ่อหลวง เพ่ือการ พึ่งพาตนเอง ใช้ชีวิตแบบพอเพียง โดยรณรงค์ปลูกผักผลไม้ตามฤดูกาล พงึ่ พาธรรมชาติ งดการใชส้ ารเคมี ปลอดภยั ตอ่ สขุ ภาพ ไวก้ นิ เองในครวั เรอื น อยา่ งน้อยครวั เรือนละ 7 ชนดิ หากมเี หลอื ก็แบง่ ปันกันในชมุ ชนหรือนำ� ออก จำ� หนา่ ย มงุ่ สตู่ ำ� บลสขุ ภาวะ และปจั จบุ นั ไดข้ บั เคลอ่ื นเปน็ นโยบายสาธารณะ เรอ่ื งการสร้าง “ปฏิญญาสขุ ภาพ” ในทุกชมุ ชน แหลง่ เรยี นร้ทู ่ี 5 : บ้านน่ามอง รณรงค์ให้ประชาชนช่วยกันปรับภูมิทัศน์ทั้งในบริเวณชุมชนและครัวเรือน ให้มีความน่าอยู่น่าอาศัย ถูกหลักสุขาภิบาล โดยบูรณาการงานด้าน สาธารณสขุ และสง่ิ แวดลอ้ มเปน็ เกณฑใ์ นการประเมนิ ครวั เรอื น ซงึ่ ชมุ ชนเปน็ ผ้คู ิด ทำ� ติดตามและประเมินผลด้วยตนเอง ซึ่งสง่ ผลให้เกิดการแก้ไขปัญหา ขยะล้นชุมชนอย่างเป็นระบบ และร่วมกันหาทางแก้ไขปัญหาด้วยคนใน ชมุ ชนเอง แหล่งเรียนรู้ท่ี 6 : ป่าชมุ ชน คนเนรมิต การบรหิ ารจดั การพน้ื ทส่ี าธารณะซงึ่ เปน็ ทง่ี อกรมิ แมน่ ำ�้ โดยชมุ ชน เพอื่ ใชเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรแู้ ละ “ธนาคารอาหารชมุ ชน” ซงึ่ ชมุ ชนทอ่ี ยบู่ รเิ วณโดยรอบพน้ื ท่ี จะรว่ มกนั หาตน้ ไมย้ นื ตน้ ไมส้ มนุ ไพร ไมผ้ ล พนั ธห์ุ ายากใกลส้ ญู พนั ธม์ุ าปลกู และมอบหมายให้มีผู้รับผิดชอบดูแลต้นไม้ผลัดเปล่ียนหมุนเวียนกันอย่าง ต่อเนื่อง โดยมีกิจกรรมทอดผ้าป่าต้นไม้ เพ่ือเป็นเคร่ืองมือในการรวบรวม พนั ธไ์ุ มจ้ ากคนในชมุ ชน และหากใครทม่ี พี นั ธไ์ุ มท้ ห่ี ายากหรอื กำ� ลงั จะสญู พนั ธ์ุ ก็ให้แจ้งเทศบาล เพ่ือรวบรวมและน�ำมาอนุรักษ์ และเพาะพันธุ์ให้เพิ่มขึ้น กอ่ นน�ำไปขยายพนั ธส์ุ ่ชู มุ ชนต่อไป วสิ ัยทัศน์ : “เกาะคาเมอื งนา่ อย”ู่ : คณุ ภาพชวี ติ และเศรษฐกิจดี การคมนาคมสะดวก การบริหาร การเมอื งโปรง่ ใส ใสใ่ จส่งิ แวดลอ้ ม พร้อมสสู่ ังคมแห่งการเรียนรู้ สังคม เออ้ื อาทรและชุมชนเขม้ แขง็ ประชากร : 5,000 คน ชมุ ชนในเขตเทศบาล : 7 ชมุ ชน ขนาดพ้นื ท่ี : 4.78 ตารางกิโลเมตร ตดิ ต่อ : เทศบาลตำ�บลเกาะคา 399 หมู่ 3 ต. ศาลา อ. เกาะคา จ. ลำ�ปาง 52130 โทรศัพท์ : +66 54 28 1066 โทรสาร : +66 54 25 2402 เวบ็ ไซด์ : www.kohkha.go.th อเี มล : [email protected] อเี มล : [email protected] , [email protected]

หนา้ 28 เทศบาลตำ�บลหนองเต็ง อ. กระสัง จ. บุรีรัมย์ แหลง่ เรียนรู้ที่ 1 : ศูนย์เรียนรู้โครงการภมู ิปญั ญาแหง่ แผน่ ดินขยายผลสู่ปวงชนชาวไทย เป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการบูรณาการการเกษตร พลังงาน และทรัพยากรธรรมชาติและ สงิ่ แวดลอ้ มใหช้ มุ ชนสามารถนำ� ไปดำ� เนนิ การเองไดต้ ามแนวคดิ อนั เนอื่ งมาจากพระราชดำ� รขิ อง พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี 9 รวมทง้ั มนี วตั กรรมสนบั สนนุ งานดา้ นการเกษตรและ การจดั การสงิ่ แวดลอ้ มท้องถ่ินจากวัสดุที่เหลือใช้ เพื่อจะช่วยลดต้นทุนในการประกอบ อาชีพ และการจัดการส่ิงแวดล้อมของเทศบาล เช่น เคร่ืองสับวัชพืช รถพ่วงกวาดถนน โซฟาจากยางรถยนต์ เตาประหยัดพลังงาน ฯลฯ นอกจากนี้ ยังมีการน�ำเอาพลังงาน โซลาร์เซลล์มาใช้แทนพลังงานไฟฟ้า เช่น การสูบน้�ำด้วยพลังงานโซลาเซลล์ การผลิต นำ้� ประปา เปน็ ต้น แหล่งเรยี นรู้ท่ี 2 : ป่าชุมชนบา้ นจาน เป็นป่าธรรมชาติริมฝั่งล�ำน�้ำชี ท่ีมีความอุดมสมบูรณ์ และความหลากหลายทางชีวภาพ ให้ประโยชน์ต่อการด�ำรงชีพกับชุมชน เช่น เป็นแหล่งอาหาร แหล่งเรียนรู้ศึกษาวิจัย แหล่งพักผ่อนหย่อนใจ และเป็นเสมือนก�ำแพงก้ันน้�ำไม่ให้ล�ำน้�ำชีไหลหลากเข้าท่วม พื้นท่เี กษตร ซงึ่ อนุรกั ษ์และบรหิ ารจัดการการใช้ประโยชน์ โดยคณะท�ำงานของชมุ ชน แหลง่ เรยี นรูท้ ่ี 3 : ธนาคารขยะรไี ซเคลิ เป็นแหล่งเรียนรู้วิถีชุมชนในการจัดการขยะรีไซเคิล โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนและ การสรา้ งรูงแจงใจด้วยรูปแบบการด�ำเนินงานในเชิงธุรกจิ ซ่ึงบริหารจัดการดว้ ยชุมชนเอง

หนา้ 29 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน แหล่งเรยี นรูท้ ี่ 4 : ศนู ย์เรียนรเู้ ศรษกิจพอเพียง แหล่งเรยี นรทู้ ่ี 7 : ศนู ย์เรยี นร้ลู ดภาวะโลกรอ้ น บ้านโคกขมนิ้ หมู่ที่ 5 ต้ังอยู่ ณ โรงเรียนบ้านจาน หมู่ที่ 6 ต�ำบล ต้ังอยู่บริเวณอ่างเก็บน้�ำหนองกุดใหญ่ ซ่ึง หนองเต็ง จังหวัดบุรีรัมย์ เกิดจากการร่วม ในหลวงรัชกาลท่ี 9 พร้อมด้วย สมเด็จ ดำ� เนนิ งานตาม “โครงการชมุ ชนรวมพลัง สร้าง พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เมอื งนา่ อยู่ สวู่ ถิ พี อเพยี ง และลดภาวะโลกรอ้ น” เคยเสด็จเยี่ยมราษฎรในปี 2522 และได้ ซง่ึ ศนู ยก์ ารเรยี นรแู้ หง่ นจ้ี ะเปน็ สอื่ งกลางในการ พระราชทานแนวทางพัฒนาพ้ืนท่ี และมี สร้างความรู้ความเข้าใจให้กับประชาชน ชุมชน พระราชดำ� รใิ หก้ รมชลประทานกอ่ สรา้ งอา่ งเกบ็ นำ�้ เด็กและเยาวชน รวมถึงผู้ท่ีสนใจด้านภาวะโลก หนองกุดใหญ่ขึ้นในปี 2523 มีพ้ืนท่ีประมาณ ร้อน โดยการน�ำเสนอข้อมูล วิธีการลดภาวะ 1,000 ไร่ เพอ่ื เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพการกกั เกบ็ และ โลกร้อนได้ด้วยตนเองในวิถีชีวิตประจ�ำวันและ ระบายน�้ำ ตลอดจนปรับวิถีการเพาะปลูกรอบ แนวทางการบรหิ ารจดั การสงิ่ แวดลอ้ มของเมอื ง อ่างเก็บน�้ำ เป็นการท�ำเกษตรทฤษฎีใหม่ โดย เพอื่ รองรับการปรับตวั กับภาวะโลกรอ้ น ปลูกพืชหมุนเวียนตามฤดูกาล สามารถสร้าง รายได้ และสรา้ งอาชีพใหก้ ับเกษตรกรหลังจาก แหล่งเรยี นร้ทู ี่ 8 : สืบสานวิถพี ิพิธภณั ฑห์ ลวง ฤดกู ารทำ� นา มกี ารรวมกลมุ่ อาชพี ทส่ี รา้ งความ พ่อเชย เขม้ แขง็ ใหก้ บั คนในชมุ ชน เชน่ กลมุ่ เกษตรทฤษฎี ใหม่ กลุ่มเลี้ยงโคขุน กลุ่มปลูกไม้ผล และกลุ่ม วัดคุรุราษฎร์บ�ำรุงเป็นพิพิธภัณฑ์ท่ีทรงคุณค่า ข้าวหอมมะลอิ นิ ทรีย์ ทางวัฒนธรรมภายในประกอบไปด้วยรูปปั้น เหมอื นหลวงพอ่ เชย (พระครสู ริ สิ ลี วมิ ล) ซงึ่ เปน็ แหล่งเรียนรู้ที่ 5 : กลุ่มเลี้ยงไส้เดือนดินก�ำจัด เกจิอาจารย์ท่ีได้รับความเคารพนับถือของ ขยะบ้านหนองตะครอง ชาวหนองเต็ง การจัดแสดงผ้าไหม ผ้าฝ้าย หลากหลายลวดลาย และการจำ� ลองการแตง่ กาย เป็นแหล่งเรียนรู้วิถีชุมชนในการจัดการขยะ ของกลมุ่ ชนเผา่ (เขมร ลาว สว่ ย) ทมี่ วี ฒั นธรรม อินทรีย์ ด้วยการน�ำมาเล้ียงไส้เดือน และน�ำ การแตง่ กายท่แี ตกต่างกัน ผลิตภัณฑ์ท่ีได้จากไส้เดือน ได้แก่ น้�ำหมัก มูลไส้เดือน และปุ๋ยหมักมูลไส้เดือนมาใช้ใน วิสัยทัศน์ : หนองเตง็ น่าอยู่ สิ่งแวดล้อมย่ังยนื การเกษตร เพอ่ื ลดตน้ ทนุ และลดการใชส้ ารเคมี ประชากร : 12,000 คน แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 6 : ระบบประปาชมุ ชน บ้านหนองเต็งใหญ่ หมู่ที่ 17 ชุมชนในเขตเทศบาล : 18 ชุมชน ระบบประปาชุมชน ด้วยการใช้พลังงานแสง ขนาดพ้ืนที่ : 71.17 ตารางกโิ ลเมตร อาทิตย์ทดแทนพลังงานไฟฟ้าในการสูบน้�ำ ในช่วงเวลากลางวัน ซึ่งสามารถผลิตน้�ำประปา ติดตอ่ : เทศบาลตำ�บลหนองเตง็ บา้ นหนองขาม ได้เพียงพอต่อความต้องการของคนในชุมชน หมูท่ ี่ 14 ต. หนองเตง็ อ. กระสงั จ. บุรีรัมย์ 31160 รวมทงั้ บริหารจัดการโดยชมุ ชนเอง โทรศัพท์ : + 66 44 66 6466 โทรสาร : + 66 44 66 6467 เวบ็ ไซด์ : www.nongteng.go.th อเี มล : [email protected], [email protected]

หนา้ 30 เทศบาลนครเชียงราย อ. เมือง จ. เชียงราย แหลง่ เรียนรูท้ ี่ 1 : ความหลากหลายทางวัฒนธรรม แสดงถึงวิวัฒนาการของสายนำ�้ แห่งวฒั นธรรม “แมน่ ำ้� กก” ท่ไี หลผ่าน เมืองเชียงรายจาก อดีตจนถึงปัจจุบัน รวมทั้งพัฒนาการของเมืองความผูกพันระหว่างคนกับสายน�้ำ รวมถึง การน�ำวัฒนธรรมมาเป็นเครื่องมือในการฟื้นฟูแม่น้�ำกกน้อยสายใน และการอนุรักษ์ สิง่ แวดลอ้ ม แหลง่ เรียนรทู้ ่ี 2 : ระบบนเิ วศเกษตรกรรมเขตเมือง ชุมชนป่างิ้ว ชุมชนต้นแบบความม่ันคงทางด้านอาหารปลอดภัย ภายใต้ยุทธศาสตร์ด้าน อาหารปลอดภัย โดยการท�ำ “เกษตรอินทรีย์” เป็นวิถีชุมชน ที่ปลูกพืชผักตามฤดูกาล หลากหลายชนิด บริหารจัดการการผลิตและการตลาดโดยชุมชนเพ่ือชุมชน รวมท้ังเป็น ห้องเรียนวิชาเกษตรกรรมของนักเรียนจากโรงเรียนต่างๆ โดยเกษตรกรและชุมชนเป็น ผู้สอนและเป็นแหลง่ ท่องเทยี่ วเชิงเกษตรกรรมในเสน้ ทางปัน่ จักรยานทอ่ งเท่ียว

หน้า 31 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน แหลง่ เรยี นรทู้ ี่ 3 : ระบบนเิ วศพน้ื ทชี่ มุ่ นำ้� แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 4 : ความมน่ั คงทางอาหารรองรบั การเปลย่ี นแปลงสภาพภมู ิอากาศ หนองปึ๋ง เป็นหนองน�้ำสาธารณะ ลักษณะ และภัยพิบตั ิ เมอื งเชยี งราย “แก้มลิง” เป็นแหล่งกักเก็บน�้ำขนาดใหญ่เพ่ือ ไว้ใช้ประโยชน์ในฤดูแล้ง และช่วยชะลอการไหล การจดั แบง่ พนื้ ทข่ี องชมุ ชนเพอ่ื เปน็ ศนู ยป์ ระสาน ของน้�ำไม่ให้ไหลบ่าอย่างรวดเร็วเข้าท่วมตัว งานและรวบรวมข้อมูลท่ีเก่ียวข้องกับการ เมืองเชียงรายในฤดูน�้ำหลาก ซึ่งบริหารจัดการ เปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยพิบัติของ และดแู ลรกั ษาพนื้ ท่ี โดยชุมชนร่วมกบั เทศบาล เมืองเชียงราย รวมทั้งจัดพ้ืนที่จ�ำลองนิเวศ โดยรอบหนองปึ๋งมีต้นไม้ใหญ่ที่ข้ึนเองตาม เกษตรกรรมผสมผสาน เพ่ือความม่ันคงทาง ธรรมชาติ มีการปลูกป่านิเวศแบบ “มิยาวากิ” อาหารตามแนวทางหลักของปรัชญาเศรษฐกิจ ซ่ึงเป็นห้องเรียนวิชาวิทยาศาสตร์ของนักเรียน พอเพียง ตลอดจนเป็นศูนย์พักพิงของชุมชน ภายใต้โครงการอนุรักษ์และพัฒนาความ ในกรณีเกิดภัยพิบัติ เพ่ือให้ประชาชนได้เรียนรู้ หลากหลายทางชีวภาพ โดยประชาชนในทุก และตระหนักถึงการเตรียมความพร้อมในการ ภูมิภาคของประเทศไทยสามารถท่ีจะร่วม รองรับ และพ่ึงพาตนเองได้หากกรณีเกิดการ ดู แ ล รั ก ษ า ต ้ น ไ ม ้ ใ น โ ค ร ง ก า ร กั บ นั ก เ รี ย น เปลีย่ นแปลงสภาพภมู อิ ากาศและภยั พิบัติ ซ่ึงจะท�ำหน้าท่ีวัดการเจริญเติบโตของต้นไม้ รายงายผล และสื่อสารผ่านทางอินเตอร์เน็ต วิสัยทศั น์ : เชียงรายนา่ อยู่ นครแหง่ ความสุข ประชากร : 73,000 คน ชุมชนในเขตเทศบาล : 64 ชุมชน ขนาดพน้ื ท่ี : 60.85 ตารางกิโลเมตร ติดต่อ : เทศบาลนครเชยี งราย 59 ถ. อตุ รกิจ ต. เวียง อ. เมอื ง จ. เชียงราย 57000 โทรศพั ท์ : +66 53 71 1333 โทรสาร : +66 53 71 3272 เวบ็ ไซด์ : www.chiangraicity.go.th อีเมล : [email protected]

หนา้ 32 เทศบาลตำ�บลเชียงเคี่ยน อ. เทิง จ. เชียงราย แหลง่ เรยี นรทู้ ี่ 1 : กลุม่ รกั ษ์ป่า...รกั ษน์ ้�ำ เทศบาลตำ� บลเชยี งเคย่ี นมพี นื้ ทป่ี า่ ชมุ ชน 5,259 ไร่ ซง่ึ เปน็ พน้ื ทท่ี ม่ี คี วามอดุ มสมบรู ณ์ และ มคี วามหลากหลายทางชวี ภาพทงั้ พนั ธพ์ุ ชื และพนั ธส์ุ ตั วส์ งู เปน็ แหลง่ อาหารของชมุ ชน และ เปน็ ต้นน้�ำของแม่น�ำ้ สำ� คัญ 2 สาย ซึ่งดแู ล อนุรักษ์ และใชป้ ระโยชนโ์ ดยชมุ ชน มีการจดั ทำ� แนวเขตป่าชุมชนร่วมกัน ออกกฎระเบียบการใช้ประโยชน์จากป่าชุมชน การจัดเวรยาม ตรวจตรา และเฝ้าระวังการบุกรกุ รวมทั้งการใช้ประโยชน์จากปา่ ที่ผิดกฎระเบยี บ การปลูก ปา่ ทดแทน สำ� รวจปา่ และขึน้ ทะเบียนตน้ ไม้ รวมท้งั การอนรุ ักษ์น้�ำดว้ ยการขุดลอกคูคลอง ส่งน�ำ้ และปลอ่ ยปลาลงสูแ่ หลง่ นำ�้ ธรรมชาติอยา่ งตอ่ เนอื่ ง

หน้า 33 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน แหลง่ เรียนรทู้ ่ี 2 : การคดั แยกขยะ วิสัยทศั น์ : เมอื งเชียงเค่ียนน่าอยู่ เคยี งควู่ ัฒนธรรม นำ�สตู่ ้นแบบ ชุมชนต้นแบบการคัดแยกขยะ โดยในทุก สิ่งแวดล้อมอาเซยี น ครัวเรือนต้องคัดแยกขยะออกเป็น 4 ประเภท ไดแ้ ก่ ประชากร : 4,300 คน 1. ขยะรีไซเคิล น�ำไปขายที่ธนาคาร ขยะรไี ซเคลิ ชมุ ชน ซง่ึ เกดิ จากการรวมหนุ้ กนั ของ ชุมชนในเขตเทศบาล : 12 ชุมชน คนในชมุ ชน บรหิ ารจดั การโดยตง้ั คณะกรรมการ ชมุ ชน และมีการตัง้ กฎระเบยี บการดำ� เนนิ งาน ขนาดพ้ืนท่ี : 76.3 ตารางกโิ ลเมตร 2. ขยะอินทรีย์ รณรงค์ ให้ครัวเรือน จัดท�ำเสวียนเพื่อจัดการขยะอินทรีย์ให้เป็น ตดิ ต่อ : เทศบาลตำ�บลเชยี งเค่ียน 65 หมู่ 7 ต. เชยี งเคย่ี น อ. เทิง ปุ๋ยหมักและน�้ำหมักชีวภาพเพ่ือใช้ในการท�ำ จ. เชียงราย 57160 เกษตรกรรมในพ้ืนที่ โทรศัพท์ : +66 53 91 8086 เว็บไซด์ : www.chiangkiean.go.th 3. การจัดการขยะทั่วไป ครัวเรือนจะ อเี มล : [email protected] คัดแยกและเก็บไว้เพ่ือรอการเก็บรวบรวมไป ก�ำจัดโดยเทศบาล ซงึ่ เทศบาลจะด�ำเนนิ การจดั เกบ็ 2 – 3 เดอื น/คร้ัง 4. การจัดการขยะอันตราย เทศบาล ได้จัดตั้งถังเก็บรวบรวมขยะอันตรายไว้ในทุก ชุมชนๆ ละ 1 จุด และจะเก็บรวบรวมเดือนละ 1 ครั้ง โดยน�ำมาเก็บไว้ ณ สถานท่ีจัดเก็บขยะ อนั ตรายของเทศบาล เมอ่ื มจี ำ� นวนมากพอจงึ สง่ ไปก�ำจัดตอ่ ไป แหล่งเรียนรทู้ ี่ 3 : เศรษฐกิจพอเพียง หมู่บ้านต้นแบบเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งได้รับ ถ้วยพระราชทานจากสมเด็จพระเทพรัตน ราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซ่ึงมีการด�ำรง ชี วิ ต ต า ม ห ลั ก ป รั ช ญ า เ ศ ร ษ ฐ กิ จ พ อ เ พี ย ง ควบคู่กับการรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่นและ การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยเน้นการบริโภค ที่ปลอดภัยและเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม เช่น การทำ� เกษตรกรรม และปศุสตั วอ์ ินทรีย์ การใช้ เตาแกลบชีวมวล การใช้สมุนไพรพื้นบ้าน การเลย้ี งผงึ้ การรวมกลมุ่ อาชพี จกั สานผลติ ภณั ฑ์ พื้นบา้ นเพื่อรายไดเ้ สรมิ ให้แก่ผสู้ ูงอายุ

หนา้ 34 เทศบาลเมืองพนัสนิคม อ. พนัสนิคม จ. ชลบุรี แหล่งเรยี นรทู้ ่ี 1 : สวนสาธารณะ เทศบาลเมอื งพนัสนคิ ม “การอนุรักษ์และขึ้นทะเบียนต้นไม้ใหญ่ในเมือง”การแปลงแนวคิดการสร้างเมืองสีเขียว สู่การปฏิบัติจริงโดยเสริมสร้างภูมิทัศน์ให้เอื้ออ�ำนวยต่อการพักผ่อนหย่อนใจ และ สภาพแวดล้อมของเมือง ด้วยการปลูกต้นไม้ยืนต้น เพื่อเพิ่มพ้ืนท่ีสีเขียวให้ได้ตามเกณฑ์ มาตรฐานขององคก์ ารอนามยั โลก 9 ตารางเมตร /คน พรอ้ มท้ังการสำ� รวจเพอ่ื ขึ้นทะเบยี น ต้นไม้ใหญ่ในเมือง และน�ำมาค�ำนวณปริมาณการดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ของต้นไม้ ท้ังหมดในเมือง แหล่งเรียนร้ทู ี่ 2 : โรงเรยี นเทศบาล 1 ศรีกติ ตวิ รรณนุสรณ์ โรงเรียนตน้ แบบการจัดการ สงิ่ แวดล้อม แหลง่ เรยี นรทู้ เ่ี กดิ จากการมสี ว่ นรว่ มระหวา่ งองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ผบู้ รหิ ารและ คณะ ครใู นโรงเรียน นักเรียนและชุมชน เป็นโรงเรียนต้นแบบการจดั การสิ่งแวดล้อมทสี่ นบั สนุน การลดการปลอ่ ยคารบ์ อนไดออกไซดผ์ า่ นกจิ กรรมการปลกู พชื ปลอดสารพษิ สวนสมนุ ไพร พ้ืนบ้าน การท�ำปุย๋ หมกั และน�้ำหมักชวี ภาพ ธนาคารขยะ ผลติ ภณั ฑจ์ ากการน�ำขยะกลบั มา ใช้ประโยชน์ การท�ำผลิตภัณฑ์สมุนไพรส�ำหรับใช้สอยในครัวเรือน การงดใช้โฟมและ บรรจุภณั ฑ์ทใี่ ช้คร้งั เดยี วแลว้ ท้งิ

หนา้ 35 14 เร่ืองเมืองย่ังยืน จดุ ท่ี 1 การปลูกพืชปลอดสารพษิ แหลง่ เรยี นร้ทู ี่ 3 : ศนู ยก์ ารเรยี นรู้เมอื งนา่ อยู่ แหล่งเรียนรู้เทคนิคการปลูกผักปลอดสารพิษ ชมุ ชนน่าอยู่ ในหลากหลายวิธี เพื่อให้นักเรียนและผู้สนใจ เพอื่ สง่ เสรมิ ใหป้ ระชาชนมสี ว่ นรว่ มในการบำ� บดั ศกึ ษาเปน็ แนวทางในการปลกู ผกั ปลอดสารพษิ และปรับปรุงคุณภาพน�้ำเสียจากครัวเรือน บริเวณอาคารบ้านเรือน และชุมชนให้ดีข้ึน โดยการน�ำขยะอินทรีย์จาก ครัวเรือนและตลาดมาใช้ประโยชน์ผสมผสาน จุดท่ี 2 ชมพชื สวนสมนุ ไพรพนื้ บา้ น กับภูมิปัญญาท้องถ่ินด้านสมุนไพรพื้นบ้าน สง่ เสรมิ ใหน้ กั เรยี นปลกู พชื สมนุ ไพรพน้ื บา้ น เพอ่ื ในการพฒั นาผลติ ภณั ฑเ์ พอื่ สขุ ภาพและเปน็ มติ ร อนุรักษ์พืชสมุนไพรและส่งเสริมให้น�ำสมุนไพร ต่อสิ่งแวดล้อมไว้ใช้ในชีวิตประจ�ำวัน รวมท้ัง มารักษาโรค รวมท้ังการพัฒนาผลิตภัณฑ์ยา นำ�้ หมกั ชีวภาพเพื่อใชใ้ นครัวเรือน สมุนไพรที่ใช้ภายนอกส�ำหรับแจกจ่ายให้กับ ผู้ปกครองและคนในชุมชน วิสัยทศั น์ : พฒั นาเมอื งพนัสนิคมเป็นเมอื งน่าอยู่อย่าง ยงั่ ยนื ด้วยหลักเศรษฐกิจพอเพียง และกระบวนการ จุดท่ี 3 การทำ� ปุ๋ยหมกั มีสว่ นร่วมของประชาชนทกุ ภาคสว่ น ด้วยความโปร่งใส เพื่อลดปริมาณขยะอินทรีย์บริเวณโรงเรียน ตรวจสอบได้ โดยการน�ำขยะกลับมาใช้ประโยขน์และเพ่ือ ประชากร : 10,989 คน สนบั สนนุ งานดา้ นการเพม่ิ พนื้ ทส่ี เี ขยี วและปลกู ชุมชนในเขตเทศบาล : 12 ชุมชน ผักปลอดสารพิษของโรงเรียน โดยใช้ปุ๋ยหมัก ขนาดพ้ืนท่ี : 2.76 ตารางกิโลเมตร เปน็ วตั ถดุ บิ ในการฟน้ื ฟดู นิ ใหเ้ หมาะสำ� หรบั การ ตดิ ตอ่ : เทศบาลเมืองพนัสนิคม 22/7 ถ. เมืองเก่า ปลูกพืชทุกชนิด ท�ำให้พืชเจริญเติบโตโดยไม่มี ต. พนสั นิคม อ. พนัสนคิ ม จ. ชลบุรี 20140 โรคและแมลงรบกวน โทรศัพท์ : +66 38 78 7947-8 ตอ่ 102 โทรสาร : +66 38 46 1512, +66 38 47 3549 จดุ ท่ี 4 น�้ำหมกั ชีวภาพจากขยะอนิ ทรีย์ เว็บไซด์ www.phanatnikhomcity.go.th เพ่ือลดปริมาณขยะอินทรีย์บริเวณโรงเรียน โดยการน�ำขยะกลับมาใช้ประโยขน์ด้านการท�ำ น้�ำหมักชีวภาพจากขยะอินทรีย์ เพ่ือน�ำไปช่วย พัฒนาสิ่งแวดล้อมในชุมชน เช่น ก�ำจัดกลิ่น บ�ำบัดน�้ำเสีย ช่วยย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ และ ปรับสภาพของเสีย จุดท่ี 5 ธนาคารขยะและผลติ ภณั ฑ์จากขยะ เพื่อส่งเสริมการคัดแยกขยะอย่างเป็นระบบ และมีการบริหารจัดการขยะรีไซเคิลอย่างมี ประสิทธิภาพ รวมท้ังช่วยปลูกฝังจิตส�ำนึกให้ นักเรียนมีส่วนร่วมในการจัดการขยะและรักษา ส่ิงแวดลอ้ ม

ที่ปรึกษา รชั ฎา สรุ ยิ กุล ณ อยธุ ยา สรุ ชยั อจลบญุ วรี วัฒน์ ปภสุ สโร บรรณาธิการบริหาร ทองใบ เวชพนั ธ์ สรอ้ ยนภา หาญเมตตา ผการตั น์ เพ็งสวัสดิ์ บรรณาธกิ าร อัญชลี มะลวิ ลั ย์ ซาอาดะห์ ตเู้ พชร สุดาลกั ษณ์ บัวลา่ วิรตั น์ สงศรี สนิ นี าฏ อันบุรี ปณุ ยนชุ ชณิ บุตร ชนาธนิ าถ คมุ้ รกั ษ์ พิมพค์ รงั้ แรก พ.ศ.​2561 ออกแบบ ภาพประกอบ และด�ำเนินการพิมพ์ บริษัท ป่าฝน เนกซ์สเตป จ�ำกัด กรมส่งเสรมิ คุณภาพสิ่งแวดล้อม เลขท่ี 49 ถนนพระราม 6 ซอย 30 พญาไท กรงุ เทพฯ 10400 โทรศพั ท์ 02 278 8400-19 อเี มล [email protected] www.deqp.go.th, www.environnet.in.th สงวนลิขสทิ ธโิ์ ดย กรมสง่ เสรมิ คณุ ภาพสงิ่ แวดลอ้ ม สำ� หรับการพมิ พ์เพ่อื เผยแพร่ภาพซ�้ำตอ้ งไดร้ ับอนญุ าตจากเจา้ ของลขิ สทิ ธิ์กอ่ นเท่าน้นั



หน้า 38 ขอ้ มูลเพิม่ เติม กรมสง่ เสรมิ คุณภาพส่ิงแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม 49 พระราม 6 ซอย 30 พญาไท กรุงเทพมหานคร 10400 โทร. 02 278 8400-19 อีเมล [email protected] www.deqp.go.th, www.environment.in.th