ชุดการเรียนรู้เรื่องเพลงโคราช

ฟังขอใหห้ นุ่มนาหน้าพอ .......เหนื่อยมาจะนานอน ถ้าเข่าใจครรไลจร ให้ชน่ี ิว่ นาทาง .......อุปมาเหมือนยังพระ.....เดนิ นาเณร (ตบมือ) สมยั วิวัฒน์พัฒนา เขาก้าวหน่ามิใชน่ อ่ ย มาฉนั จะเดินซ่อนรอย ขอแตใ่ หพ้ ช่ี ายนา ถา้ ยงั ไมจ่ รจะนาไปถึงจ๊ดุ ฉนั คงไมย่ ดุ๊ พยายาม จะนาน้องเขา่ ไปเขาใหญ่ หรือดงพญา....เย็น 1.4 เพลงจงั หวะรา เพลงประเภทน้ี เป็นท่ีใชร้ อ้ งกันอยู่ในสมยั ปัจจบุ นั เชน่ เดียวกบั ที่กล่าว มาแลว้ ในขอ้ 2.4 แตกตา่ งกันท่ีตรงจงั หวะรานจี้ ะเล่นสมั ผสั มาก และสมา่ เสมอ สามารถเคาะจงั หวะตามได้ และ ขณะทรี่ อ้ ง ผู้ร้องจะราขย่มตัวไปตามจังหวะเพลงดว้ ย โดยจะเร่มิ ราเมื่อวา่ ไปแลว้ ประมาณ 4 วรรค เพราะใน 4 วรรค ตน้ นจ้ี ังหวะยังไม่กระชนั้ หรอื คงท่ี อาจชา้ บา้ งเรว็ บ้าง จะราดว้ ยก็ได้แตเ่ ป็นการราชา้ ๆ ไปราจงั หวะเร็วที่วรรคที่ 5 - 8 เป็นการจบท่อนแรก พรอ้ มทั้งตบมอื 1 ครง้ั พอข้ึนทอ่ นท่ี 2 จะร้องชา้ ลงเพ่ือเตรียมจบหรอื เตรยี มลง การราหลอกล่อ กันระหว่างชายและหญิง คือถ้าฝ่ายชายรอ้ ง ฝา่ ยหญิงกจ็ ะราดว้ ย ถ้าฝ่ายหญงิ ร้องฝ่ายชายกจ็ ะราด้วย การราจึงเป็น การราทลี ะคู่ แบง่ ตามลักษณะกลอน จะไดเ้ ปน็ 5 ประเภทคือ เพลงคสู่ อง เพลงคสู่ ่ี เพลงคู่แปด และเพลงคูส่ ิบสอง การ แบ่งเชน่ นี้ เป็นการกาหนดประเภทคล้ายแบบทแี่ บ่งตามวิวฒั นาการนัน่ เอง คือเพลงคสู่ องกับค่สู ่ี เป็นเพลงก้อม สว่ น เพลงคู่หก กบั ค่แู ปดเป็นเพลงท่ใี ชร้ อ้ งกนั ในปัจจุบัน ซึ่งท้ังสองประเภทน้ี มคี วามแตกต่างกันเพียงเล็กน้อย ในด้าน จานวนคาในวรรค ส่วนเพลงคู่สิบสองน้ันเปน็ เพลงท่ดี ัดแปลง มาจากเพลงคู่แปด โดยเพิ่มจานวนคา ในวรรคมากขึ้น และรอ้ งเร็วมาก จังหวะถ่ียงั ไม่แพร่หลายนักในปจั จุบัน เพราะหมอเพลงส่วนใหญ่ จะคิดคาไม่ทนั กับที่ต้องว่าเร็ว ๆ จึงปรากฎใหเ้ หน็ เพยี งเล็กนอ้ ยเท่านน้ั แบง่ ตามเน้ือหาของเพลง จะได้หลายชนดิ เชน่ เพลงเกริน่ เพลงเชญิ เพลงไหว้ครู เพลงถามขา่ ว เพลงชวน เพลงชมนกชมไม้ เพลงเกี้ยวเพลงเปรยี บ เพลงสาบาน เพลงดา่ เพลงคร่าครวญ เพลงสูข่ อ เพลงเก้ียวแกมจาก เพลง จาก เพลงลา เพลงพาหนี เพลงปลอบ เพลงไหวพ้ ระ เพลงตวั เดยี ว เพลงเร่อื ง ( นิทาน ) เปน็ ต้น เนื้อหาของเพลงโคราชมหี ลายรส ทงั้ คาสั่งสอนคาดา่ กระทบกระเทยี บเปรยี บเปรยและกลา่ วเป็นนัยถึงเร่ือง เพศ เป็นการใช้ภาษาเชงิ สัญลักษณ์ และการใชค้ าตรงๆ จนคนท่ไี ม่ชนิ กบั เพลงปฎิพากยพ์ นื้ บา้ น ฟงั ไม่ได้ เพราะ เหน็ ว่า หยาบโลนจนเกินไป ถ้าผู้ฟังเพลงชอบใจ จะโห่ฮิ้วแทนการปรบมือ เนื้อหาของเพลงโคราชเกย่ี วขอ้ งกบั ส่งิ ต่อไปน้ี 1. สุภาษิต และคาส่ังสอน 2. เจตคติตอ่ สังคม 3. ความเช่ือถือและคา่ นิยม 4. ความเปน็ อยู่ อาชีพ และสภาพสังคม 5. วรรคดีไทย 6. นทิ านพ้นื บา้ นและนิทานชาดก 7. ประวัตศิ าสตรแ์ ละวีรสตรไี ทย 8. การใชป้ ฏิภาณไหวพริบในการพูดจาโตต้ อบกัน 9. ความรกั 10. ธรรมในพุทธศาสนา เนือ้ หาของเพลงโคราช ขนึ้ อยกู่ บั โอกาสที่จะเล่น และบางคร้ัง กแ็ ล้วแตเ่ จ้าภาพทีห่ าเพลงโคราชไปเลน่ เปน็ ผู้กาหนดวา่ จะใหเ้ ล่นเรื่องอะไร หมอเพลงโคราชรนุ่ เกา่ จะเน้นเรื่องการใชป้ ฏิภาณไหวพริบ นิทานชาดก และ ชุดการเรยี นรู้เรอื่ งเพลงโคราช 51 Korat folk song performance

เครง่ ครัดมากในเร่ืองสอนศีลธรรม หมอเพลงโคราชรุ่นใหม่ มักจะเลน่ ตามคาเรียกร้องของผู้ฟงั และบางคน ไม่เครง่ ครัดในเร่ืองศีลธรรมมากนกั ขอ้ สงั เกตว่า วดั หลายแห่งในชนบทของนครราชสมี า เชน่ ที่ อาเภอพมิ าย และอาเภอจักราช เวลาเทศน์ มหาชาติ จะมกี ารแหล่ประกอบ เพลงแหลเ่ หล่าน้นั จะตอ้ งมเี พลงโคราชควบอยเู่ สมอ 2.1 การฝกึ ยกครูและการไหว้ครู การยกครูเพลงโคราช ต้องเตรียมอุปกรณด์ ังนี้ กรวยพระ (กรวยกน้ ปา้ นหรือกรวยปากเปด็ ) ใส่ดอกไม้ 1ชุด หมากพลู 1 คา เทียน 1 เลม่ ธปู 3 ดอก เงิน 6 บาท ในการต่อเพลงโคราชจากครูเพลงตอ้ งใช้ความพยายาม ขยันฝึกฝนประกอบกับพรสวรรค์ ในเรยี นเพลงโคราช จะมกี ารอาบนา้ มนต์ โดยต้องเตรียมเคร่อื งพธิ นี อกจากของยกครูอีกต่างหาก ได้แก่ กรวยพระใสด่ อกไม้ 6 ชดุ เทียน 6 เลม่ ผ้าขาว 1 ผนื เงิน 6 บาท ธูป 18 ดอก 2.2 การเขียนกลอนโคราช เน้อื หาของเพลงโคราช ข้ึนอย่กู บั โอกาสทีจ่ ะเลน่ และบางคร้งั กแ็ ลว้ แตเ่ จ้าภาพทีห่ าเพลงโคราชไปเลน่ เป็นผู้กาหนดว่าจะให้เล่น เรอ่ื งอะไร หมอเพลงโคราชร่นุ เกา่ จะเนน้ เรื่องการใชป้ ฏิภาณไหวพรบิ นิทานชาดก และเคร่งครัดมากในเรื่องสอน ศลี ธรรม หมอเพลงโคราชร่นุ ใหม่ มักจะเล่นตามคาเรียกร้องของผู้ฟงั และบางคน ไมเ่ ครง่ ครดั ในเรื่องศีลธรรมมากนัก ข้อสังเกตวุ า่ วัดหลายแห่งในชนบทของนครราชสมี า เช่นที่ อาเภอพมิ าย และอาเภอจกั ราช เวลาเทศน์ มหาชาติ จะมกี ารแหล่ประกอบ เพลงแหลเ่ หลา่ น้นั จะตอ้ งมเี พลงโคราชควบอยเู่ สมอ แมจ้ ะทราบว่า คณะสัมผสั ของเพลงโคราชเป็นอย่างไร แต่การเขยี นกลอนหรือแต่งกลอน ไมอ่ าจกระทาได้ งา่ ยนกั การบรรจคุ าลงตามคณะ ใหถ้ ูกต้องสมั ผัสบงั คบั ได้นน้ั ไม่ไดห้ มายความว่า จะสามารถรอ้ งเป็นทานองได้ เชน่ เดียวกนั กบั ทป่ี รากฏในวรรณคดีบางประเภท โดยเฉพาะวรรณคดีการละคร วา่ มีกลอนบทละครบางเรื่อง ที่ไม่ สามารถนาไปร้องหรือเลน่ ละครได้จริง เพราะแม้จะถูกต้องตามสัมผัสบงั คบั ทุกประการ แตล่ ลี าของกลอน ไม่ สอดคล้องกับทานองการร้อง เพลงโคราชก็เช่นเดียวกนั ผทู้ ี่จะเขยี นกลอนโคราชได้นั้น จะตอ้ งเป็นผู้ท่ีรูจ้ ักทานองจังหวะ และลานาของ เพลงโคราชได้ว่าเป็นอยา่ งไร ตอ้ งจาได้แม่นวา่ ลานาทานองและจงั หวะเปน็ อย่างไร น่ันย่อมหมายถงึ วา่ ผู้ทจี่ ะจดจาลา นาจงั หวะและทานองไดน้ ั้นจะต้องเปน็ ผู้ที่เคยฝึกหดั รอ้ งเพลงโคราชให้จาได้มากๆ หม่ันฝึกฝน จนรเู้ สียงสูง เสียงตา่ เสียงส้ัน เสยี งยาว และฟังจังหวะแมน่ ยา หรือเคยชิน เมื่อได้สัมผสั กับกลอนเพลงบ่อยๆ ก็จะจาได้ข้นึ ใจ เมอ่ื จะแตง่ กลอน หรอื นึกกลอนใหม่ ก็ใชค้ าไปตามทานอง หรือจังหวะท่จี าได้นนั้ เป็นเกณฑ์ ดงั น้ันแม้หมอเพลงโคราช จะไม่ได้ เรยี นหรือศึกษาเกยี่ วกบั คณะสมั ผัส หรือลักษณะกลอนเพลงโคราช ในภาคทฤษฎี แต่จากการท่องกลอนบ่อยๆ ฝกึ หดั ว่าเพลงด้วยความพยายาม ก็จะรไู้ ดว้ า่ คาคล้องจองหรือสัมผัส และลลี าของเพลงเป็นอย่างไร ถา้ หากมีความร้กู ารใช้ คา หรือมีความร้แู ตกฉานในด้านภาษา ก็จะสามารถหาคา มาใสใ่ นกลอน ให้สามารถร้องเป็นเพลงได้ ครเู พลงทวั่ ไป จงึ แต่งกลอนเพลงได ้ในลักษณะเขยี นไปตามลีลานี้ หรือหมอเพลง ท่ีมีประสบการณ์พอสมควร จะสามารถด้นกลอนหรอื ว่ากลอนสดได้ทนั ที ส่วนทย่ี งั ไมช่ านาญ ใชว้ ธิ ที อ่ งจากลอนเพลงใหไ้ ด้มากๆ จงึ จะสามารถสังเกตไดว้ า่ หมอเพลงคน เดียวกนั ถ้าเขาเล่นตา่ งโอกาส ตา่ งสถานที่ มักจะมีเนอื้ ร้อง และทานองซา้ ๆ กันอยู่มาก หรือสังเกตไดอ้ ีกวา่ หมอเพลง หลายๆ คน ท่ีเรยี นมา จากครูคนเดยี วกนั กจ็ ะมีลลี าการร้อง ทานอง จงั หวะเพลงคล้ายคลึงกัน สาหรบั ผทู้ ่ีจะฝกึ หัดเขียน หรือแตง่ กลอนเพลงโคราช ก็จะตอ้ งมีคณุ สมบัติเชน่ เดยี วกันคือ ศึกษาสว่ นประกอบ ตา่ งๆ ของเพลงโคราชใหเ้ ข้าใจ และต้องร้องเพลงโคราชได้ เมอ่ื เขยี นมาแล้วก็ลองร้องดู ถ้าตรงไหนใชเ้ สยี งผิดไป จาก ลลี าของเพลง ก็สามารถแก้ไข หรือปรับเข้ากับลลี าน้ันได้ 2.3 การฝึกร้องเพลงโคราช ชุดการเรียนรู้เรือ่ งเพลงโคราช 52 Korat folk song performance

ลาดับข้นั ของการเลน่ เพลงโคราช การเลน่ เพลงโคราชซ่ึงกลอนเพลงมีชื่อเรยี กตามเน้ือหาตา่ งๆ แตพ่ อจะสรปุ การเล่นเป็นขั้น ๆ ไดด้ งั น้ี 1. เพลงเกร่นิ ฝ่ายชายจะขึ้นเวทีก่อน บอกเกรน่ิ ใหร้ ถู้ งึ เหตุท่ีจัดให้มีการเลน่ เพลงขน้ึ เพื่ออะไร งานอะไร ใคร เป็นเจ้าภาพ มีจุดประสงค์อย่างไร ใหผ้ ู้ทมี่ าฟังไดท้ ราบ และอาจมีการขออภัยผชู้ มกอ่ น ถ้าสุ้มเสยี ง หรอื การแสดง บกพร่อง 2. เพลงเชิญ ฝา่ ยชายจะต้องรอ้ งเชิญให้ฝ่ายหญงิ ลงจากเรือนมาเพื่อว่าเพลงกบั ตน เพลงตดั เชญิ ฝา่ ยหญงิ จะรอ้ งแก้ว่าการทลี่ งมาช้าเพราะเป็นผหู้ ญิงกต็ ้องแตง่ กายให้สวยงาม อาจลา่ ชา้ ไปบา้ ง ต้องขออภยั 3. เพลงถามข่าว ฝ่ายชายจะถามผู้หญงิ วา่ ชอ่ื อะไร บา้ นอยูท่ ไ่ี หน มีอาชพี อะไร 4. เพลงเปรียบ เป็นเพลงท่ีทั้งสองฝา่ ยกระทบกระเทียบเสียดสีซงึ่ กนั และกนั 5. เพลงไหว้ครู รอ้ งเพ่ือระลึกถึงครู อาจารย์ซง่ึ นาความรสู้ ั่งสอนมา ไหวท้ ั้งคุณพระรตั นตรัย และพญามาร 6. เพลงปรึกษา หลงั จากไหว้ครแู ลว้ กจ็ ะปรกึ ษากนั วา่ จะเริ่มเลน่ เรื่องอะไรก่อนดี 7. เพลงเกี้ยว เพลงเกยี้ วน้ีมีหลายอย่าง ทง้ั เก้ยี วธรรมดาและเกย้ี วหลอก ๆ 8. เพลงชวน เก้ียวแล้วเมอื่ ชอบพอกัน กช็ วนกันหนหี รอื ชวนไปชมนก ชมไม้ 9. เพลงชมธรรมชาติ พรรณนาความงามของธรรมชาติ 10. เพลงเรื่อง เปน็ เพลงท่เี ลา่ เร่อื งใดเร่ืองหน่ึงโดยเฉพาะ เช่น เรื่องเวสสันดร สุภมติ เกสนิ ี เป็นตน้ 11. เพลงลองปัญญา เป็นการซักถามประวตั ิของบางสงิ่ บางอย่าง เพื่อทดสอบปญั ญา 12. เพลงเกย้ี วแกมจาก ฝ่ายหญงิ และชายส่งั ลากนั อวยชัยให้พรฝา่ ยตรงกนั ขา้ ม บางทีก็ชวนไปอยูด่ ว้ ยกัน 13. เพลงปลอบ เป็นเพลงที่บอกอย่าใหเ้ สยี อกเสียใจเม่ือลา 14. เพลงจาก เปน็ เพลงที่บอกถึงความจาเป็นต้องจากลา 15. เพลงคร่าครวญ แสดงถงึ ความรนั ทดในการพลดั พรากจากกัน 16. เพลงใหพ้ ร เปน็ การให้พรเจ้าภาพ ผดู้ ู รวมถึงหมอเพลงด้วยกัน 17. เพลงลา กลา่ วลาเจา้ ภาพ ผู้ดู และหมอเพลงที่ร่วมเลน่ ดว้ ยกัน เพลงโคราชสมัยปจั จุบนั อาจจะมีการแสดงอื่น ๆ เข้าแทรกเพ่ือเปลีย่ นบรรยากาศใหผ้ ู้ฟงั คลายความลา้ จากการ ฟัง หรอื อาจเปน็ การแทรกเพื่อทาตามคาขอผู้ชมก็ได้ เช่นแทรกลาตัด เพลงฉอ่ ย หมอลา เพลงลกู ทงุ่ แหล่ ฯลฯ ในยุค กอ่ นนน้ั จะมกี ารแทรกเพียงแหลโ่ คราชเท่านัน้ แต่ต่อมา อาจจะเป็นเพราะอทิ ธพิ ลของการแสดงอ่นื ๆ เขา้ มามี บทบาทข้ึน จงึ ทาให้มีการผสมผสานทางด้านการแสดงกันมากข้ึน ชุดการเรียนรู้เร่อื งเพลงโคราช 53 Korat folk song performance

2.4 การฝกึ ทา่ ราเพลงโคราช การราประกอบการรอ้ งเพลงโคราช มที ่าราท่ีพอจะจาแนกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ 1. ทา่ ราช้า ลักษณะการรา ผ้ชู ายจะกางแขนท้ังสองขา้ งออกพองาม มือแบออกราขนึ้ ลงขา้ งต้น สว่ นขา ยา่ งตามจงั หวะ ของกลอนเพลง สมัยก่อนผูช้ ายจะวาดวงแขนกวา้ ง ผูห้ ญงิ ราเหมือนฝ่ายชาย ตา่ งกนั ที่ จีบมอื และวงแขนแคบ 2. ทา่ ราเรว็ ฝ่ายชายจะราเหมือนท่าราชา้ แต่เร่งจงั หวะการราให้เร็วขน้ึ ตามกลอนเพลง อีกทัง้ ต้องรา รุดหนา้ เขา้ หาฝา่ ยหญงิ ทานองว่า จะเข้าไปถกู เนื้อต้องตัว ทา่ ราเหมือนทา่ ราชา้ เมื่อฝ่ายชายรุกมา หญงิ กจ็ ะราถอยหนี มือทั้งสอง ต้องคอยราปดั ป้อง มิใหฝ้ ่ายชายถูกเนือ้ ต้องตวั ได้ แต่อยา่ งไรก็ตาม มขี ้อ หา้ มสาหรบั หมอเพลงฝ่ายชายจะถกู เนื้อต้องตัวฝา่ ยหญิงไม่ได้ ภูมิปญั ญาด้านนันทนาการของเพลงโคราช ไดบ้ ง่ บอกถึงเบ้อื งหลงั ทา่ ราประกอบเพลงโคราชกลา่ วกนั ว่า การที่ผู้ชายวาดวงแขนกว้าง เป็นการแสดงการปกป้องคุ้มครองฝา่ ยหญงิ ส่วนการทผ่ี หู้ ญิงวาดวงแขนแคบ แสดงการ ฉอเลาะ ออเซาะ ท่าราตอนแรกชายจะ เป็นฝ่ายรกุ หญิงจะเป็นฝ่ายถอย และตอน หลังหญิงจะรุก ชายจะถอย แสดงให้เห็น ว่าหญงิ จะเปน็ ฝ่ายชนะทุกคร้ัง ในเรื่องเพศ ตามความเช่ือของคนสมัยก่อนที่ฝา่ ยชาย ตอ้ งยอมอ่อนข้อให้ฝา่ ยหญิงท่ีถอื วา่ เปน็ เพศแม่ 2.5 ข้ันตอนการเล่นเพลงโคราช เพลงโคราช มลี ักษณะและวธิ ีเลน่ ดงั นี้ 1. ผูเ้ ล่น ประกอบดว้ ยสองฝ่าย คือ ฝา่ ยชาย และฝ่ายหญงิ ซง่ึ ปกตจิ ะมีชาย 2 คน และ หญงิ 2 คน ในสมัยก่อนไมม่ สี ังกดั คณะ ซ่ึง ใครท่ีวา่ เพลงเก่งก็สามารถข้นึ มารอ้ งเพลง ได้ สว่ นใหญจ่ ะประทะคารมกันอยา่ งเผ็ด มนั 2. การแต่งกาย ท้งั ชายและหญิงมักจะสวมเสอ้ื ตามสมยั นยิ ม และนุ่งโจงกระเบน ฝ่ายชายจะมีผา้ คาดเอวบางทีเปน็ ผ้าขาวม้าไหม , ฝ้ายหรือผ้าแพร สามเหล่ยี ม หรอื สเี่ หล่ียมผืนผา้ ตามถนัด 3. โรง ลกั ษณะโรง ยกพื้นสงู 1 เมตร หรืออาจสูงกว่านัน้ ตามความเหมาะสม ขนาดกวา้ งยาวขา้ งละ 3 เมตร เป็นสเี่ หลี่ยมจตั ุรัส ตรงกลางโรง มีตะเกียงเจ้าพายุ ถ้าในสมัยนก้ี ็ใช้ไฟฟา้ มีเคร่อื งเสยี ง เชน่ ไมโครโฟนและลาโพง สาหรบั หลงั คา สมัยกอ่ นมงุ แฝก ปัจจุบันมงุ ดว้ ยสงั กะสหี รือกระเบือ้ ง ทาในลักษณะเพงิ ตรง ๆ เพอ่ื กนั นา้ ค้าง กันแดดและกันฝน เพราะโรงเพลงโคราชมกั ตั้งอยู่กลางแจ้ง เพื่อให้ผชู้ มได้มองเห็นอย่างชัดเจน ชดุ การเรยี นรู้เรือ่ งเพลงโคราช 54 Korat folk song performance

ใบงาน ใหน้ ักศึกษาตอบคาถามดังนี้ 1. อธิบายการยกครู การไหว้ครู การแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการร้องเพลง เวทรี อ้ งเพลงโคราช ทา่ รา และ ภาษาโคราช ใสส่ มดุ บันทึกการเรียนรู้ สง่ ครูท่ปี รกึ ษา .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 2. ใหน้ กั ศกึ ษาฝึกปฏบิ ตั ติ ามข้อตอ่ ไปนี้ แลว้ มาทดสอบกบั หมอเพลงโคราช / ภูมิปญั ญาท้องถ่ิน / ครทู ี่ ปรึกษา .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 2.1 ฝกึ การยกครู และการไหวค้ รู .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 2,2 ฝกึ เขยี นกลอนเพลงโคราชไดอ้ ย่างน้อย 2 วรรค .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ชดุ การเรยี นรู้เรอ่ื งเพลงโคราช 55 Korat folk song performance

2.3 ฝกึ ร้องเพลงโคราช ได้อยา่ งน้อย 1 วรรค .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 2.4 ฝกึ ทา่ ราเพลงโคราช และปฏิบตั ิขน้ั ตอนการร้องเพลงโคราช ประกอบการรา .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 2.5 ฝึกท่าราเพลงโคราช และปฏบิ ัติข้นั ตอนการร้องเพลงโคราช ประกอบการรา บันทึกใสเ่ ครื่องเล่นมือถือ แล้วสง่ ครทู างไลน์กลุ่ม กศน.ตาบล .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. 6. อธบิ ายการอนรุ ักษร์ ้องเพลงโคราช ใสส่ มุดบันทึกการเรียนรู้ ส่งครทู ีป่ รึกษา .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ชดุ การเรยี นรู้เรอื่ งเพลงโคราช 56 Korat folk song performance

แบบทดสอบหลังเรียน คาชแ้ี จง : ให้นักศึกษาเลือกคาตอบที่ถกู ต้องทส่ี ุดเพยี งข้อเดียว 1.เชอื่ กนั ว่าบรรพบรุ ษุ ของขาวไทโคราชอพยพมาจากที่ใด ก.อยธุ ยา ข.นครศรธี รรมราช ค.นครสวรรค์ ง.สโุ ขทัย 2.ภาษาไทยกล่มุ หนงึ่ ท่ีใช้พดู กันในจงั หวดั นครราชสมี าเรียกว่า ก.ภาษาเขมร ข.ภาษาลาว ค.ภาษาอีสาน ง.ภาษาโคราช 3.ขอ้ ใดหมายถึงช่ือเดิมของเมืองโคราช ก.โคปตุ ะระ ข.โคตรฆะปรุ ะ ค.โคมาฆะปุระ ง.ถูกทกุ ข้อ 4.ปราณเี ปน็ ผู้กะตุ้มหุม้ ห่อต่อญาติพ่ีน้อง คาขีดเสน้ ใต้หมายถงึ ข้อใด ก.ขอรับความชว่ ยเหลอื จากญาตพิ ีน่ อ้ ง ข.ช่วยเหลอื ญาตพิ ่นี ้องเป็นอย่างดี ค.ไม่ชอบชว่ ยเหลือญาติ ง.ชว่ ยเหลอื ตนเอง 5.ขอ้ ใดหมายถงึ การมวี าสนาทจ่ี ะเปน็ คู่ครองกนั ก.บุญกึงถึงกนั ข.ถามขา่ วเอาเหย่ือ ค.คดิ ออกซอกเหน็ ง.บญุ หลายสายยาว 6.งูเงียวเข่ียวตะขาบ หมายถึงขอ้ ใด ก.งแู ละตะขาบ ข.อสรพิษท้งั หลาย ค.งู ง.ตะขาบ 7.จ่น แปลว่า ก.ยุ่งมาก ข.งานมาก ค.ไม่มเี วลา ง.ไม่ว่างเลย 8.สมใจแต่งตัวโกรกกรากจะไปฟังเพลงโคราช ขอ้ ความข้างตน้ หมายถึงขอ้ ใด ก.สมใจรบี แตง่ ตัวเพือ่ ไปฟังเพลงโคราช ข.สมใจบรรจงแต่งตวั เพือ่ ไปฟังเพลงโคราช ค.สมใจค่อย ๆ แต่งตัวเพ่ือไปฟังเพลงโคราช ง.สมใจแตง่ ตัวจะไปฟังเพลงโคราช 9.เงยี บ ๆ อย่าแซวหลาย ก.อยา่ หยุดแซว ข.อยา่ ใช้เสยี ว ค.อย่างเสียงดงั ง.อย่าเอด็ อึง 10.ไทยเบง้ิ หรือ ไทโคราช เปน็ กลมุ่ ชาตพิ ันธของจงั หวัดใด ก.นครสวรรค์ ข.นครราชสมี า ค.นครศรอี ยุธยา ง.นครศรธี รรมราช 11.ประวัติเพลงโคราชเกิดขึ้นในสมยั ใด ก.พอ่ ขุนรามคาแหงมหาราช ข.สมเด็จพระนารายณม์ หาราช ค.พระเจ้าตากสินมหาราช ง.พระเจ้าอทู่ อง ชุดการเรยี นรู้เรื่องเพลงโคราช 57 Korat folk song performance

12.เพลงโคราชนิยมเล่นในงานใด ก.ปใี หม่ ข.เรียกขวญั ค.แกบ้ น ง.ผูกดวง 13.การแสดงพื้นบ้านของชาวจังหวัดนครราชสีมาเรยี กว่า ก.เพลงฉ่อย ข.เพลงหมอลา ค.เพลงโคราช ง.เพลงลาตัด 14.ทา่ นทา้ วสรุ นารเี ดิมช่อื ก.แดง ข.โม ค.จติ ง.โม๋ 15.ผ้ทู ่รี วมตวั กนั เปน็ คณะเพลงโคราชเจา้ แรกคือ ก.ท้าวสรุ นารี ข.พระยาปลัดเมืองโคราช ค.นางสองเมือง อินทรคาแหง ง.กาปัน บา้ นแทน่ 16.เพลงโคราช หมายถึง ก.เปน็ เพลงพืน้ บ้านทางภาคเหนือ ข.เป็นเพลงพืน้ บ้านทางภาคกลาง ค.เปน็ เพลงพนื้ บ้านโคราช มีลักษณะท่ีร้องเป็นเพลงฉ่อย ง.เปน็ เพลงพืน้ บ้านโคราช มีลักษณะท่รี ้องเป็นเพลงก้อม 17.หมอเพลงโคราช หมายถึง ก.ผชู้ านาญการร้องโตต้ อบ ข.ผู้มีประสบการณร์ อ้ งเพลง ค.ผูม้ ที กั ษะการรอ้ งเพลง ง.ผ้มู ปี ฏิภาณไหวพรบิ 18.กอ้ ม เป็นภาษาโคราชและภาษาอกี สานแปลว่า ก.ยาว ข.ปานกลาง ค.ส้นั ง.พอดี 19.รูปแบบการแสดงคลา้ ยกับการแสดงของวงดนตรเี พลงลูกทงุ่ หมอลา ปัจจุบันเรียกวา่ ก.โคราชซ่งิ ข.โคราชลาตัด ค.โคราชลูกทงุ่ ง.โคราชหมอลา 20.ผู้ประกอบอาชีพเพลงโคราชนี้เรยี กวา่ ก.หมอลา ข.หมอแคน ค.หมอดู ง.หมอเพลง 21.ภาษาถน่ิ ที่เปน็ เอกลกั ษณ์ของวถิ ชี ีวติ คนโคราช คือ ก.ภาษาอสี าน ข.ภาษาพมิ าย ค.ภาษาโคราช ง.ภาษาพื้นบ้าน 22.เวทเี พลงโคราชหมายถึง ก.เวทกี ารละคร ข.เวทีการแสดง ค.เวทแี สดงหมอลา ง.เวทีแสดงลาตัด 23.ผมู้ ีใจรักในการทจี่ ะเปน็ หมอเพลงแล้ว มักไปฝากตัวเป็นศิษย์กบั ครเู พลงโดยตรง แล้วจงึ ยกครู เป็นการแสดงถงึ เรือ่ งใด ก.ความอดทน ข.ความซือ่ สตั ย์ ค.ความเพยี ร ง.ความกตัญญู ชดุ การเรียนรู้เรอ่ื งเพลงโคราช 58 Korat folk song performance

24.การไหวค้ รบู าอาจารย์ก่อนขนึ้ ทาการแสดงทุกคร้งั เรยี กวา่ ก.การไหว้ครู ข.การยกครู ค.การไหว้พ่อแก่ ง.การเคารพครู 25.เป็นท่าท่ปี ระกอบการแสดงตามบทกลอนที่ร้องนนั้ ๆ เรียกวา่ ก.ท่าราวง ข.ท่าราโทน ค.ทา่ ราเต้ย ง.ทา่ รา 26.การแต่งกายหมอเพลงโคราช แตง่ ลักษณะใด ก.น่งุ ผา้ โจงกระเบน เป็นผา้ พ้ืนทอมือสีเข้ม ข.นุง่ ผา้ ซ่นิ เป็นผ้าพื้นทอมือสีเขม้ ค.นุ่งผ้าโจงกระเบน เปน็ ผา้ พื้นทอมือสอี ่อนหวาน ง.นุง่ ผา้ ซิน่ เปน็ ผ้าพืน้ ทอมอื สอี ่อนหวาน 27.คนโคราชสวมเสื้อตัดเยบ็ จากผา้ ฝา้ ยทอมือ เสอ้ื ท่ีนิยมใชเ้ รยี กวา่ ก.เสอ้ื “คอกระพุ่ม” และเส้ือ “อีแปะ” ข.เส้ือ “คอกระโจม” และเส้ือ “อีแปะ” ค.เสือ้ “คอกระโจม” และเส้ือ “อแี มะ” ง.เส้อื “คอกระดมุ ” และเส้อื “คอจนี ” 28.ผา้ ขาวมา้ คาดเอว ภาษาโคราชเรียกว่า ก.ใช้ผา้ ขาวมา้ “คาดพงุ ” ข.ใชผ้ า้ ขาวม้า “เคยี นเอว” ค.ใช้ผ้าขาวม้า “เคยี นพงุ ” ง.ใช้ผ้าขาวม้า “คาดเอว” 29.ขอ้ ใดคือการอนรุ ักษ์วฒั นธรรมทอ้ งถิ่น ก.ฝึกร้องเพลงโคราช ข.พูดภาษาโคราช ค.ฝึกทา่ ราโคราช ง.ถูกทุกข้อ 30.ข้อใดคือการแสดงออกถึงภาษามรดกทางวัฒนธรรมประจาชาติ ก.พูดภาษาโคราช ข.พูดภาษาองั กฤษ ค.พูดภาษาไทยปนอังกฤษ ง.พดู ภาษาพ้ืนบา้ น ชุดการเรียนรู้เรอื่ งเพลงโคราช 59 Korat folk song performance

เฉลยแบบทดสอบก่อน-หลังเรยี น 1. ง.สโุ ขทัย 2. ก.ภาษาเขมร 3. ข.โคตรฆะปุระ 4. ข.ชว่ ยเหลอื ญาติพ่นี ้องเป็นอยา่ งดี 5. ก.บุญกึงถงึ กนั 6. ข.อสรพษิ ทั้งหลาย 7. ก.ยงุ่ มาก 8. ก.สมใจรีบแตง่ ตวั เพ่ือไปฟังเพลงโคราช 9. ค.อย่างเสียงดัง 10. ค.นครศรอี ยธุ ยา 11. ข.สมเดจ็ พระนารายณ์มหาราช 12. ค.แก้บน 13. ค.เพลงโคราช 14. ข.โม 15. ค.นางสองเมือง อินทรคาแหง 16. ง.เป็นเพลงพ้ืนบา้ นโคราช มีลกั ษณะท่ีรอ้ งเป็นเพลงก้อม 17. ง.ผมู้ ีปฏิภาณไหวพริบ 18. ค.ส้นั 19. ก.โคราชซ่ิง 20. ง.หมอเพลง 21. ค.ภาษาโคราช 22. ข.เวทีการแสดง 23. ง.ความกตญั ญู 24. ข.การยกครู 25. ง.ทา่ รา 26. ก.นงุ่ ผา้ โจงกระเบน เปน็ ผ้าพ้นื ทอมือสเี ข้ม 27. ข.เสอื้ “คอกระโจม” และเสอื้ “อีแปะ” 28. ข.ใช้ผา้ ขาวมา้ “เคียนเอว” 29. ง.ถกู ทกุ ขอ้ 30. ก.พูดภาษาโคราช ชดุ การเรียนรู้เรื่องเพลงโคราช 60 Korat folk song performance

สุดยอดมากเลยครับ ทบทวนอยา่ ลมื อีกรอบนะครับ ชดุ การเรยี นรู้เรื่องเพลงโคราช 61 Korat folk song performance

บรรณานุกรม ถาวร สุบงกช และคณะ เพลงโคราช : การศึกษาในเชิงวเิ คราะห์และวจิ ารณ์ นครราชสีมา : เน่ืองใน โอากาสฉลอง 80 ปี วทิ ยาลยั ครูนครราชสีมา (มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสีมา) ปรีชา อุยตระกลู กบั นฤมล ปิ ยวทิ ย์ การศึกษาวฒั นธรรมพ้ืนบา้ นท่ีเก่ียวขอ้ งกบั เด็กในจงั หวดั นครราชสีมา รายงานการวจิ ยั ฉบบั อดั สาเนา ๒๕๓๓ วทิ ยาลยั ครูนครราชสีมา วฒั นธรรมพ้นื บา้ นนครราชสีมา,โคราชออฟเซ็ทการพมิ พ,์ นครราชสีมา ๒๕๓๐ ศูนยว์ ฒั นธรรมจงั หวดั นครราชสีมา ของดีโคราช เล่มที่ ๑ จดหมายจากโคราช สานกั งานคณะ กรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ ๒๕๒๕. ศูนยว์ ฒั นธรรมจงั หวดั นครราชสีมา ของดีโคราช เล่มท่ี ๓ บนั ทึกจากโคราช สานกั งานคณะกรรมการ วฒั นธรรมแห่งชาติ ๒๕๒๕. วรี ะ เลิศจนั ทึก, เพลงโคราชในกระแสโลกาภิวตั น์,วทิ ยานิพนธ์ศิลปะศาสตร์มหาบณั ฑิต มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม,๒๕๔๑ ถาวร สุบงกชและคณะ ,เพลงโคราช โรงพมิ พ์ ทีพีพริ้นท์ จากดั ปี ท่ีพิมพ์ ๒๕๓๖ สานกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั นครราชสีมา, ปูมเมืองโคราช ,บมจ. สมบูรณ์การพิมพ,์ ๒๕๔๙ ฯพณฯ สุวจั น์ ลิปตพลั ลภ ,โคราชของเรา , บริษทั มงั กรการพมิ พ์ ,๒๕๔๒ กาปั่น บา้ นแทน่ ,เรื่องเล่าจากครูเพลง ,สานกั พมิ พ์ ตะวนั รุ่ง ซินดิเคท,๒๕๕๔ ณฏั ฐพนั ธ์ เขจรนนั ทน์ และคณะ, การบริหารการดาเนินงานและการผลิต, บริษทั เอก๊ ซเปอร์ เน็ท จากดั , 2545 http://edu.stou.ac.th/EDU/UploadedFile/7.pdf http://pco.kpru.ac.th/webplan/jobbudget%20sicha/koomuakrongkarn/%E0%B8%B4.pdf อาจารยก์ าปั่น บา้ นแท่น บา้ นเลขที่ 336 ถนนจิระ ตาบลในเมือง อาเภอเมือง จงั หวดั นครราชสีมา โทรศพั ท์ 081-8762164 ,044-264467 นางกาเหวา่ โชคชยั บา้ นเลขท่ี 336 ถนนจิระ ตาบลในเมืองอาเภอเมือง จงั หวดั นครราชสีมา โทรศพั ท์ 081-8762164 ,044-264467 นายสวา่ ง บา้ นดอนผวา บา้ นเลขที่346 บา้ นบุญนิมิต หมู่ท่ี 11ตาบลทะเล อาเภอเมือง จงั หวดั นครราชสีมา นายบุญสม สงั ขส์ ุข เป็นผใู้ หส้ มั ภาษณ์ คณะครู กศน.ตาบล เป็นผสู้ ัมภาษณ์ นายกสมาคมหมอเพลงโคราช 386/145 ม. 6 ต.บา้ นเกาะ อ. เมือง จ. นครราชสีมา 30000 มือถือ 089 5792686 โทรสาร 044 276794 ชดุ การเรยี นรู้เร่ืองเพลงโคราช 62 Korat folk song performance

คณะผู้จัดทา ทปี่ รึกษา นางกรแกว้ แบบกลาง ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอเมืองนครราชสีมา นายเอกภพ โตมรศกั ด์ิ ประธานกรรมการสถานศึกษา นายจนั ทร์ บุตรนนั ท์ กรรมการสถานศึกษา นายบุญสม สงั ขส์ ุข ภูมิปัญญา นายประสิทธ์ิ ต้งั ประเสริฐ ครูชานาญการพิเศษ นางบาเพญ็ ไทยสะเทือน ครู นางระพี ยะสูงเนิน บรรณารักษช์ านาญการพเิ ศษ คณะทางาน นายประสิทธ์ิ ต้งั ประเสริฐ ครูชานาญการพเิ ศษ หวั หนา้ คณะทางาน คณะทางาน นายเฉลา ชยั ฉิมพลี ครูอาสาสมคั ร กศน. คณะทางาน คณะทางาน นางนวลถนอม พขิ นุ ทด ครูอาสาสมคั ร กศน. คณะทางาน คณะทางาน นางศรีเพญ็ เพียสุรินทร์ ครู กศน.ตาบล คณะทางาน คณะทางาน นางสุภาพร ผลาผล ครู กศน.ตาบล คณะทางาน คณะทางาน นางนนั ทนากร สุขใหม่ ครู กศน.ตาบล คณะทางาน คณะทางาน นางสาวแววดาว ฟอพมิ าย ครู กศน.ตาบล คณะทางานและเลขานุการ นางภคพร ใจรักษา ครู กศน.ตาบล นางนิตภาพร เกิดกลาง ครู กศน.ตาบล นางสาวรัชนีย์ ฉ่าสูงเนิน ครู กศน.ตาบล นางเตือนใจ โพธ์ิสุ ครู กศน.ตาบล นางสาวฐาปนีย์ จารัสประเสริฐ ครู กศน.ตาบล นางสาวภมร เอนกศิลป์ ครู กศน.ตาบล ชุดการเรียนรู้เรือ่ งเพลงโคราช 63 Korat folk song performance

ชดุ การเรยี นรู้เรอื่ ง เพลงโคราช ชุดการเรียนรู้เร่ืองเพลงโคราช 64 Korat folk song performance