๙๙ พระบรมราโชวาท น้อมนำราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์



พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เป็นสุขศานต์



พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎรร์ ่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์ “ภมู พิ ล”จอมราชเจ้า สูส่ วรรค์ แลว้ แล ปลายฤดูวสันต์ โ ศกเศร้า เปรียบพฤกษ์ขาดตะวนั ส าดสอ่ ง ร�ำลึกพระค�ำ่ เช้า ฉำ�่ น้�ำตานอง ไทผองล้นแหลง่ หล้า อาลยั ท่วมทุกข์ทน้ อกไทย ย ิง่ แลว้ แม้นพระจักครรไล เ กนิ กลบั จิตจดจารกษัตรยิ แ์ ก้ว แ นบไวใ้ นสำ� นกึ นริ นั ดร์ ปวงข้าพระพุทธเจ้า ขอน้อมเกล้าน้อมกระหม่อม ร�ำลึกในพระมหากรุณาธคิ ุณหาที่สดุ มไิ ด้ ข้าพระพุทธเจ้า พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรฐั มนตรี คณะรฐั มนตรี ขา้ ราชการ และพสกนกิ รชาวไทย





















พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎรร์ ม่ เย็นเป็นสุขศานต์ คำ� นำ� พระปฐมบรมราชโองการแหง่ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภูมิพลอดุลยเดช ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก วันที่ ๕ พฤษภาคม พทุ ธศักราช ๒๔๙๓ ว่า “เราจะครองแผน่ ดินโดย ธรรม เพ่อื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม” ตราบด�ำรงสริ ิ ราชสมบัติ ถงึ วันท่ี ๑๓ ตลุ าคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ รวมเวลา ๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วนั เป็นทีป่ ระจกั ษว์ า่ พระราชกรณยี กิจ นานัปการที่ทรงปฏิบัติบ�ำเพ็ญด้วยพระอัจฉริยภาพและพระ ปรีชาญาณล้�ำเลิศ เป็นคุณูปการใหญ่หลวงแก่ชาติและปวงชน ชาวไทยสดุ พรรณนา ทรงเปน็ ศนู ยร์ วมแหง่ จติ ใจ อนั เปน็ พลงั รกั และพลงั ศรทั ธายง่ิ ใหญ่ พระบรมราโชวาทและพระราชด�ำรัสจ�ำนวนมากท่ี พระราชทานไวใ้ นวาระตา่ ง ๆ ตลอดเวลาทท่ี รงดำ� รงสริ ริ าชสมบตั ิ ล้วนเสมือนเข็มทิศอันเป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบัติตน และการด�ำเนินชีวิต ย่อมแก้ปัญหาได้ลุล่วงท้ังส้ิน บรรดา พระบรมราโชวาท พระราชด�ำรัส อันเนอื่ งด้วยชาติ ศาสนา

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎร์รม่ เย็นเปน็ สุขศานต์ พระมหากษัตรยิ ์ ความเสียสละ ซ่ือสัตย์ อดทน ความกตัญญู ความสามคั คี การรกั ษาวฒั นธรรมและเศรษฐกจิ พอเพยี ง เหลา่ น ้ี มีคุณค่าอเนกอนันต์ หากน้อมน�ำอัญเชิญมาเผยแพร่เป็น หลักในการด�ำเนินชีวิต ย่อมก่อให้เกิดประโยชน์อย่างไพศาล อนั จะเปน็ เครอ่ื งหลอ่ เลย้ี งจติ ใจปวงชนชาวไทยในภาวะแหง่ การ สูญเสียองค์พระประมขุ อยู่ในความวปิ โยคอาลัยสุดพรรณนา รฐั บาลโดยกระทรวงวฒั นธรรม สำ� นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ เป็นล้นพ้น จึงได้อัญเชิญพระบรมราโชวาท พระราชด�ำรัส ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาจัด พิมพเ์ ผยแพร่พระเกยี รตคิ ณุ เพื่อให้ประชาชนทกุ หมเู่ หลา่ ได้ น้อมน�ำมาประพฤติปฏิบัติ เพ่ือความสุขสถาพรอย่างยั่งยืน แกต่ นเอง ครอบครวั สงั คม และประเทศชาติอยา่ งมนั่ คงสืบไป กระทรวงวฒั นธรรม

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎร์รม่ เยน็ เป็นสขุ ศานต์ สารบัญ พระปฐมบรมราชโองการ ๑๙ ๒๑ รกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์ ๓๓ ซอ่ื สัตย์ เสยี สละ อดทน มอี ุดมการณ ์ ๔๕ ในสิ่งท่ีดีงามเพอื่ ส่วนรวม ๕๓ กตัญญตู ่อพ่อแม่ ผปู้ กครอง ครบู าอาจารย ์ ๖๓ ๗๓ ใฝ่หาความรู้ หม่ันศึกษาเลา่ เรียนทง้ั ทางตรง และทางออ้ ม รักษาวัฒนธรรมประเพณีอนั ดีงาม มีศีลธรรม รักษาความสตั ย์ หวังดตี อ่ ผูอ้ น่ื เผื่อแผแ่ ละแบ่งปัน

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเป็นสขุ ศานต์ เขา้ ใจ เรยี นร้กู ารเป็นประชาธิปไตย ๘๓ อนั มพี ระมหากษัตรยิ ท์ รงเป็นประมขุ ทถี่ กู ตอ้ ง มีระเบยี บวินัย เคารพกฎหมาย ผนู้ อ้ ยรูจ้ ัก ๙๓ เคารพผู้ใหญ่ มีสติรู้ตัว ร้คู ดิ รู้ท�ำ รปู้ ฏิบัตติ ามพระราชดำ� รัส ๑๐๓ ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว ด�ำรงตนตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ ๑๑๓ พอเพยี ง มีความเขม้ แขง็ ทงั้ ร่างกายและจิตใจ ๑๒๓ คำ� นึงถงึ ผลประโยชนข์ องส่วนรวมและของชาต ิ ๑๓๓



เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพ่อื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม พระปฐมบรมราชโองการ ในพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก วนั ที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓



รกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์ “...ชาติบ้านเมืองประกอบด้วยนานาสถาบัน อันเปรียบได้กับอวัยวะทั้งปวงที่ประกอบกันข้ึนเป็นชีวิต รา่ งกาย ชีวติ ร่างกายดำ� รงอย่ไู ด้ เพราะอวยั วะใหญน่ ้อย ท�ำงานเป็นปรกติพร้อมกันอย่างไร ชาติบ้านเมืองก็ ดำ� รงอย่ไู ด้ เพราะสถาบนั ตา่ งๆ ตั้งมน่ั และปฏบิ ัตหิ นา้ ที ่ ของตน ๆ โดยพร้อมมลู อยา่ งนัน้ ...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารบก ทหารเรอื ทหาร อากาศ ต�ำรวจ และอาสาสมัครพลเรือน ในพิธีตรวจพลสวน สนาม เนื่องในโอกาสงานพระราชพิธีรัชดาภิเษก วันอังคาร ท่ี ๘ มิถนุ ายน ๒๕๑๔ 22

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์ “...ความจงรักภักดีต่อชาตินั้น คือความส�ำนึก ตระหนกั ในคณุ ของแผน่ ดนิ อนั เปน็ ทเี่ กดิ ทอ่ี าศยั ซง่ึ ทำ� ให้ บคุ คลเกิดความภูมใิ จในชาติกำ� เนิด และมุ่งมนั่ ที่จะธำ� รง รกั ษาประเทศชาตไิ ว้ให้เป็นอสิ ระมั่นคง...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารรักษาพระองค์ในพิธี ถวายสัตย์ปฏิญาณตน และสวนสนามของทหารรักษาพระองค์ ณ พระลานพระราชวังดุสิต วนั พธุ ท่ี ๓ ธันวาคม ๒๕๒๙  23

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สุขศานต์ “...คนไทยรกั ษาชาตริ กั ษาแผน่ ดนิ เปน็ ปกึ แผน่ มน่ั คง มาได้ ด้วยสติปัญญาความสามารถและด้วยคุณความดี อิสรภาพ เสรภี าพ ความร่มเย็นเปน็ สขุ ตลอดจนความ เจริญทุกอย่างท่ีมีอยู่บัดนี้ บรรพชนของเรา ผู้มีความ ส�ำนึกตระหนักในความเป็นไทย และมีความอุตสาหะ พากเพยี ร พรอ้ มทงั้ ความกลา้ หาญเสยี สละ เปน็ ผสู้ รา้ งสม ไว้ให้ท้ังนั้น เราทั้งหลายในปัจจุบันจึงต้องถือเป็นหน้าที่ รับผิดชอบอย่างส�ำคัญ ในอันที่จะรักษาคุณความด ี พร้อมท้ังจิตใจที่เป็นไทยนั้นไว้ให้หนักแน่นมั่นคง และ สืบทอดกันต่อไปไม่ให้ขาดสาย ชาติประเทศจึงจะธ�ำรง อย่เู ปน็ ไทตลอดไป...” พระราชด�ำรัส ในการเสด็จออกมหาสมาคม ในงานพระราช พิธีเฉลิมพระชนมพรรษา พุทธศักราช ๒๕๒๑ วันอังคาร ท่ี ๕ ธนั วาคม ๒๕๒๑ 24

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์ “...การทป่ี ระเทศของเราได้รกั ษาอธปิ ไตย และด�ำรง ฐานะมาด้วยดีได้ตลอดมานั้น ก็ด้วยอาศัยความร่วมมือ ของทุกๆ ฝา่ ย ต่างช่วยกนั ปฏิบัติงานเพ่ือประโยชนข์ อง ประเทศชาติ ด้วยความสามัคคี และความพร้อมท่ีจะ เสียสละ เพ่ือประโยชน์ของส่วนรวมมาแล้วแต่หนหลัง ทกุ ๆ คนในชาติ ยอ่ มมหี นา้ ทที่ จี่ ะตอ้ งปฏบิ ตั ิ ถา้ แตล่ ะคน ต่างปฏิบัติหน้าที่ของตนให้เป็นผลดีที่สุดท่ีจะกระท�ำได้ ดว้ ยความรักชาติ และมีความสามัคคกี ลมเกลียวกันแลว้ ชาตขิ องเราจะเจรญิ รงุ่ เรืองย่งิ ขน้ึ สบื ไป...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแกท่ หารรกั ษาพระองค์ ในพิธี ตรวจพลสวนสนาม เนอื่ งในโอกาสเฉลมิ พระชนมพรรษา วนั อาทติ ย์ ท่ี ๓ ธนั วาคม ๒๕๐๔ 25

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสขุ ศานต์ “...ชาติบ้านเมืองประกอบข้ึนด้วยบุคคล ซ่ึงมีความรู้ ความสามารถ มอี าชพี การงานต่างๆ กัน บุคคลทง้ั หลายนี้ แตล่ ะคน แตล่ ะกลมุ่ แตล่ ะอาชพี มหี นา้ ทคี่ วามรบั ผดิ ชอบทจ่ี ะ ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นใหส้ มควรแกฐ่ านะหนา้ ท่ี และปฏบิ ตั กิ จิ การ งานตามกำ� ลงั ปญั ญาความสามารถ ใหป้ ระสานสอดคลอ้ งกนั เพ่ือผลการปฏิบัติโดยพร้อมเพรียงน้ัน จักได้ประกอบพร้อม เขา้ ดว้ ยกนั และเกอื้ กลู สง่ เสรมิ กนั ใหเ้ กดิ ความเจรญิ และความ ม่ันคงของชาติ ความต้ังใจพยายามท�ำงานท�ำประโยชน์ให้ ประสานสอดคล้องกันทกุ ฝ่ายนี้จดั เป็นความสามัคคีอกี อยา่ ง หนงึ่ ซ่ึงเป็นความสามคั คใี นชาติ ทา่ นทงั้ หลายควรอย่างยิง่ ที่ จะไดศ้ ึกษาใหเ้ ห็นชัด พร้อมกบั อบรมสรา้ งเสริมข้นึ ในตนเอง ดว้ ยความสำ� นกึ วา่ ผทู้ มี่ าอยใู่ นตา่ งประเทศ กม็ สี ทิ ธแิ ละหนา้ ที่ ในการทำ� ความเจริญมัน่ คงให้แก่ชาติอยา่ งสำ� คญั ...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่สามัคคสี มาคม ในพระบรม ราชูปถัมภ์ เพ่ือเชิญไปอ่านในการชุมนุมนักเรียนและคนไทยใน สหราชอาณาจักร ณ โรงแรมปอร์ตแมน อินเตอร์คอนติเนนตัล ลอนดอน วนั อาทิตย์ ท่ี ๑๓ เมษายน ๒๕๒๙ 26

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเป็นสุขศานต์ “...การสร้างชื่อเสียงเกียรติคุณน้ี มีหลักการใหญ่ๆ ทค่ี วรถอื ปฏบิ ตั อิ ยสู่ ขี่ อ้ ขอ้ แรก ในการกระทำ� ทง้ั ปวงตอ้ งคำ� นงึ ถึงความม่ันคงและประโยชน์ของชาติบ้านเมืองยิ่งกว่าส่ิงอ่ืน เพราะชาติบ้านเมืองเป็นท่ีอยู่ ท่ีเกิด และเป็นท่ีท่ีทุกคนได้ อาศยั สรา้ งความสขุ ความเจรญิ ทกุ อยา่ งใหแ้ กต่ นเอง ขอ้ สอง เม่ือได้รับมอบหมายการงานใดมาท�ำต้องต้ังใจกระท�ำให้ จริง ด้วยความรับผิดชอบเต็มท่ี โดยมุ่งถึงผลส�ำเร็จและ ประโยชน์ทแ่ี ทจ้ รงิ ของงานน้ัน ๆ เปน็ สำ� คัญ ขอ้ สาม ต้องใช ้ หลักวิชา ใช้เหตุผลและความถูกต้องเหมาะสม พร้อมทั้ง ความคิดไตร่ตรองท่ีรอบคอบประกอบด้วยสติและปัญญา เป็นเคร่ืองวินิจฉัยตัดสินปัญหา ชี้แนวทางปฏิบัติอยู่เสมอ จะละเลยมิได้ ข้อส่ี ต้องเข้าใจให้ชัดว่างานทุกด้าน ทุกส่ิง มคี วามสมั พนั ธแ์ ละเกอ้ื กลู กนั อยทู่ ว่ั ทง้ั หมด จงึ จำ� เปน็ ตอ้ งรจู้ กั ร่วมมือประสานประโยชน์กับทุกฝ่าย ทุกคน อย่างเฉลียว ฉลาด ด้วยความเป็นมิตรและความเมตตาปรองดองกัน...” พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานกระบี่และปริญญาบัตร แก่ผู้ส�ำเร็จการศึกษา จากโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า โรงเรยี นนายเรอื โรงเรยี นนายเรอื อากาศ และวทิ ยาลยั แพทยศาสตร์ พระมงกุฎเกล้า ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันพฤหัสบดี ที่ ๑๒ มนี าคม ๒๕๓๐ 27

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎร์รม่ เยน็ เป็นสุขศานต์ เจ้าหน้าที่ทุก ๆ ฝ่ายซึ่งเสียชีวิตลงนี้ เป็นผู้พิทักษ์ ปกป้องไทยให้เป็นไท ฉะน้ันคนไทยทุกคนจะต้อง ตอบแทนด้วยการรักษาความสุจริตยุติธรรมในแผ่นดิน ไว้ให้มั่นคง ต้องตั้งหน้าปฏิบัติหน้าท่ีการงานของตนๆ ด้วยความเขม้ แขง็ สามคั คี และดว้ ยความสำ� นกึ ตระหนัก ในประเทศชาติทุกขณะจิต พระบรมราโชวาท พระราชทานเพ่ือเชิญลงพิมพ์ในหนังสือ ทร่ี ะลกึ ในการพระราชทานเพลงิ ศพเจา้ หนา้ ทผ่ี เู้ สยี ชวี ติ ในการปฏบิ ตั ิ หน้าที่ป้องกันและปราบปรามผู้ก่อการร้าย พระต�ำหนักจิตรลดา รโหฐาน พระราชวงั ดสุ ติ วันอาทติ ย์ ท่ี ๘ มนี าคม ๒๕๒๔ 28

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สุขศานต์ “...ชาติบา้ นเมอื งคอื ชีวิต เลอื ดเนอ้ื และสมบัตขิ อง เราทกุ คน และการดำ� รงรกั ษาชาตปิ ระเทศนนั้ มใิ ชห่ นา้ ที่ ของบุคคลผู้ใดหมู่ใดโดยเฉพาะ หากแต่เป็นหน้าท่ีของ ทกุ ๆ ฝา่ ย ทกุ ๆ คน ทจ่ี กั ตอ้ งร่วมมอื กระท�ำพรอ้ มกันไป โดยสอดคลอ้ งกนั เกอื้ กลู กนั และมจี ดุ มงุ่ หมายมอี ดุ มคติ อันรว่ มกนั ...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารบก ทหารเรือ ทหาร อากาศ ตำ� รวจ และอาสาสมคั รพลเรือน ในพธิ ีตรวจพลสวนสนาม เน่ืองในโอกาสงานพระราชพิธรี ชั ดาภิเษก วนั องั คาร ท่ี ๘ มถิ ุนายน ๒๕๑๔ 29

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เปน็ สขุ ศานต์ “ ... เ มื อ ง ไ ท ย นี้ ที่ อ ยู ่ ไ ด ้ ก็ เ พ ร า ะ ไ ม ่ มี ก า ร กีดกันว่าคนโน้นศาสนาโน้นคนน้ีศาสนานี้ แต่ว่า เป็นท่ีทราบกันดีว่าทุกคนปฏิบัติศาสนกิจของตนๆ ด้วย ความมุ่งดีหวังดี ต้ังใจท่ีจะให้เกิดประโยชน์ตนและ ประโยชน์สว่ นรวม ศาสนาทกุ ศาสนาจงึ ใช้ได้ทง้ั นั้น ขอ แต่เพียงอยา่ ให้เบียดเบียนซึ่งกันและกัน...” พระราชด�ำรัส พระราชทานแก่ผู้แทนองค์การศาสนาและผู้แทน สถาบันการศึกษาต่างๆ ที่เข้าเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เน่ืองในการ เฉลมิ พระชนมพรรษา ณ ศาลาผกาภิรมย์ พระราชวังดุสติ วนั พฤหสั บดี ที่ ๔ ธนั วาคม ๒๕๑๒ 30

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ่มเยน็ เป็นสุขศานต์ “...ศาสนาชี้ทางด�ำเนินชีวิตที่ปราศจากโทษ ท�ำให้ มีความเจริญร่มเย็น คนจึงเช่ือถือประพฤติปฏิบัติตาม ท้ังอุดหนุนค�้ำชูศาสนาเพ่ือประโยชน์เพื่อความสุขความ สวสั ดขี องตน พระพทุ ธศาสนานน้ั มลี กั ษณะพเิ ศษประเสรฐิ ในประการที่อาศัยเหตุผลอันเที่ยงแท้ตามเป็นจริงเป็น พื้นฐาน แสดงค�ำส่ังสอนท่ีบุคคลสามารถใช้ปัญญา ไตร่ตรองตามและหยิบยกขึ้นปฏิบัติเพ่ือความสุขความ เจรญิ และความบรสิ ทุ ธไิ์ ดต้ ามวสิ ยั ของตน จงึ เปน็ ศาสนา ทเ่ี ขา้ กบั หลกั วทิ ยาศาสตร์ งา่ ยทจี่ ะส่งเสรมิ ...” พระราชดำ� รสั ในการเปดิ ประชมุ ใหญ่ของสมาคมพทุ ธศาสนา ทั่วราชอาณาจักร ครั้งท่ี ๒๐ ณ พุทธสถาน จังหวัดเชียงใหม่ วันศกุ ร์ ที่ ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๑๕ 31

เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไปทรงเยี่ยมชาวไทยภเู ขา

ซ่อื สตั ย์ เสียสละ อดทน มีอุดมการณ์ ในส่ิงท่ดี ีงามเพื่อส่วนรวม

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสขุ ศานต์ “...ถ้าหากเราชาวไทยยังคงมีความสามัคคีพร้อม เพรยี งกนั โดยทว่ั ไป อยา่ งทไี่ ดป้ ระจกั ษแ์ กข่ า้ พเจา้ ในคราว ไปเยือนจังหวัดต่างๆ น้ีแล้ว ก็จะช่วยเสริมสร้างความ เปน็ ปึกแผ่นแกป่ ระเทศชาติ ใหอ้ ยู่ในฐานะสามารถเผชิญ เหตุการณ์ที่จะมีมาในภายหน้าได้ดี ฉะนั้น ขอทุกฝ่าย จงตั้งจิตร่วมใจกันสร้างความมั่นคงให้แก่ประเทศชาต ิ ยึดม่ันในอุดมคติท่ีจะปฏิบัติหน้าท่ี ด้วยความซื่อสัตย์ สจุ ริต มุ่งตอ่ ประโยชนส์ ่วนรวมเพอ่ื ประเทศของเราจะได้ เจรญิ วฒั นาสถาพรสบื ไป...” พระราชด�ำรัส พระราชทานแก่ประชาชนชาวไทย ในโอกาส ขึน้ ปีใหม่ พทุ ธศักราช ๒๔๙๙ วนั เสาร์ ที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๔๙๘ 34

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สุขศานต์ “...การท่ีจะประกอบกิจใดๆ ให้เจริญเป็นผลดีนั้น ยอ่ มตอ้ งอาศยั ความอตุ สาหะพากเพยี ร และความซอื่ สตั ย์ สจุ รติ เปน็ รากฐานสำ� คญั ประกอบกบั จะตอ้ งเปน็ ผมู้ จี ติ ใจ เมตตากรุณาไม่เบียดเบียนผู้อ่ืน และพร้อมที่จะบ�ำเพ็ญ ประโยชน์ใหเ้ กดิ แกส่ ่วนรวมตามโอกาสอีกดว้ ย...” พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่นิสิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วนั พฤหัสบดี ที่ ๑๒ กรกฎาคม ๒๔๙๙ 35

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เปน็ สขุ ศานต์ “...ความเพียรนี่หมายความว่าไม่ใช่ความเพียรใน การท�ำงานเท่าน้ันเอง หมายถึงความเพียรที่จะข่มใจ ตัวเองด้วย ความกล้าหาญท่ีจะข่มใจตัวเองให้อดทน ไม่ใช่อดทนแล้วก็เหมือนว่าใครท�ำก็ท�ำไป เราทนเอาไว้ เทา่ กบั คนอนื่ เขาเอาเปรยี บเรา ไมใ่ ชอ่ ดทนทจ่ี ะยงั ไมเ่ หน็ ผล อดทนท่จี ะทราบวา่ ส่ิงใดที่เราทำ� ตอ้ งใช้เวลา ถา้ เรา อดทน หรือถา้ พูดตามธรรมดาวา่ “เหนียว” ไว้ อดทน ในความดี ทำ� ใหด้ ี เหนยี วไวใ้ นความดแี ลว้ ภายภาคหนา้ ได้ผลแน่...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่นักเรียน นกั ศกึ ษา ครู และ อาจารย์ ในโอกาสเข้าเฝา้ ฯ ณ อาคารใหม่ สวนอมั พร วันเสาร์ ท่ี ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๑๖ 36

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์ “...แต่ละคนมีหน้าท่ีและได้รับค�ำบอกอยู่เสมอว่า นกั เรียนก็มหี นา้ ที่ทีจ่ ะเรยี น อนั น้อี าจน่าร�ำคาญบา้ ง แต่ ว่าเหตุผล คอื แต่ละคนมีพลงั ของตัวสร้างข้นึ มา และรวม พลงั กเ็ ปน็ พลงั แรง พลงั นมี้ หี ลายชนดิ พลงั กายและพลงั ใจ ทง้ั พลงั ความรู้ ถา้ ไดร้ วบรวมพลงั กายไดแ้ ลว้ กเ็ ปน็ สงิ่ อย่างหนงึ่ ท่ีน่าชื่นชม เพ่อื ใหพ้ ลงั กายน้ไี ดเ้ ป็นประโยชน์ แกส่ ว่ นรวมไดม้ ากยง่ิ ขนึ้ ตอ้ งพยายามทจี่ ะสรา้ งพลงั วชิ า ความรแู้ ละพลงั ใจใหม้ ขี นึ้ พลงั จติ ใจนถี้ า้ พดู โดยสว่ นรวม แล้วเป็นส่ิงที่ส�ำคัญ เพราะรวมทั้งเกี่ยวข้องกับเร่ืองที่จะ ทราบวา่ สงิ่ ใดควรสงิ่ ใดไมค่ วร ทง้ั ทำ� ใหส้ ามารถทจ่ี ะคดิ ดี ชอบเพอ่ื ใหต้ นไดส้ ามารถปฏบิ ตั หิ นา้ ทขี่ องตน เพอ่ื ตนเอง และเพือ่ สว่ นรวมไดด้ ี...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่นกั เรยี น นกั ศึกษา ครู และ อาจารย์ ในโอกาสเข้าเฝา้ ฯ ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันเสาร์ ที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๖ 37

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สุขศานต์ “...การทีจ่ ะทำ� งานใหส้ ัมฤทธิ์ผลที่พงึ ปรารถนา คือ ทีเ่ ปน็ ประโยชน์และเป็นธรรมด้วยนั้น จะอาศัยความรู้แต่เพียง อย่างเดียวมิได้ จ�ำเป็นต้องอาศัยความสุจริต ความบริสุทธ์ิใจ และความถกู ตอ้ งเปน็ ธรรมประกอบดว้ ย เพราะเหตวุ า่ ความรนู้ นั้ เปน็ เหมอื นเครอื่ งยนต์ ทที่ ำ� ใหย้ วดยานเคลอ่ื นไปไดป้ ระการเดยี ว ส่วนคุณธรรมดังกล่าวแล้ว เป็นเหมือนหนึ่งพวงมาลัยหรือ หางเสอื ซง่ึ เป็นปัจจัยทีน่ �ำพาให้ยวดยานด�ำเนนิ ไปถูกทางด้วย ความสวัสดี คือปลอดภัยจนบรรลุถึงจุดหมายที่พึงประสงค ์ ดังนั้น ในการท่ีจะประกอบการงานเพื่อตนเพ่ือส่วนรวมต่อไป ขอให้ทุกคนสำ� นกึ ไว้เป็นนติ ย์ โดยตระหนกั ว่า การงาน สงั คม และบ้านเมืองน้ัน ถ้าขาดผู้มีความรู้เป็นผู้บริหารด�ำเนินการ ยอ่ มเจริญกา้ วหน้าไปได้โดยยาก แตถ่ า้ งานใด สงั คมใด และ บ้านเมืองใดก็ขาดบุคคลผู้มีคุณธรรมความสุจริตแล้ว จะด�ำรง อยมู่ ไิ ด้เลย...” พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลยั รามคำ� แหง ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันศกุ ร์ ท่ี ๘ กรกฎาคม ๒๕๒๐ 38

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสุขศานต์ “...ขอให้ทุกคนเข้าใจและจ�ำไว้ว่า วิชาการต่างๆ ท่ีเรยี นท่ี สอบไลก่ นั ไดน้ ้ัน โดยลำ� พัง ไมใ่ ช่สงิ่ ทจี่ ะชว่ ยให้นักเรยี นเอาตัว รอดได้ และไม่ใช่ส่ิงท่ีจะช่วยสร้างสรรค์ส่ิงใดให้เป็นประโยชน์ แกต่ วั แกผ่ ้อู ่นื แกบ่ า้ นเมอื งได้ ผู้มวี ิชาการแลว้ จ�ำเป็นจะต้องมี คณุ สมบตั ใิ นตวั เองนอกจากวชิ าความรดู้ ว้ ย จงึ จะนำ� ตนนำ� ชาติ ใหร้ อดและเจริญได้ คุณสมบตั ทิ ี่จำ� เป็นส�ำหรับทกุ คนนั้น ไดแ้ ก่ ความละอายชว่ั กลวั บาป ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติ ทง้ั ในความคดิ และ การกระท�ำ ความกตัญญูรู้คุณชาติบ้านเมือง และผู้ท่ีอุปการะ ตวั มา ความไม่เหน็ แกต่ ัว ไม่เอารัดเอาเปรยี บผู้อ่ืน หากแต่มี ความจริงใจ มีความปรารถนาดีต่อกัน เอ้ือเฟื้อกันตามฐานะ และหน้าที่ และที่ส�ำคัญอย่างมากก็คือ ความขยันหมั่นเพียร พยายามฝึกหดั ประกอบการงานทง้ั เลก็ ใหญ่ ง่าย ยาก ดว้ ย ตนเอง ดว้ ยความตัง้ ใจ ไมท่ อดธรุ ะ เพอื่ หาความสะดวกสบาย จากการเกยี จครา้ น ไมม่ ักง่าย หยาบคาย สะเพร่า...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่คณะอาจารย์ ครู และ นักเรียนโรงเรียนไกลกังวล ณ ศาลาเริง วังไกลกังวล วันศุกร์ ที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๒๒ 39

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ่มเยน็ เปน็ สขุ ศานต์ “...ความรู้ที่สะสมเอาไว้ในตัวเป็นสิ่งที่ส�ำคัญ เป็น เสมือนประทีปส�ำหรับน�ำทางเราไปในการปฏิบัติตน ในชีวิต จะเป็นการศึกษาต่อก็ตาม หรือจะเป็นการไป ประกอบอาชีพการงานก็ตาม ความรู้น้ันจะเป็นเครื่อง นำ� ทางไปสคู่ วามเจรญิ ความรู้ทางวิชาการก็จะสามารถ ใหป้ ระกอบอาชพี การงานทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ เทา่ กบั เปน็ สง่ิ ทจ่ี ะเลี้ยงตวั เลี้ยงกายเรา ความรู้ในทางการประพฤติทด่ี ี จติ ใจทเ่ี ขม้ แขง็ ทซี่ อ่ื สตั ยส์ จุ รติ นนั้ จะนำ� เราไปไดท้ กุ แหง่ เพราะเหตวุ า่ ผทู้ มี่ คี วามซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ ผมู้ คี วามขยนั หมน่ั เพยี ร ผู้มีความต้ังใจทแี่ น่วแนน่ น้ั ไม่มีทางที่จะลม่ จม...” พระราชดำ� รัส พระราชทานแก่คณะครู และนักเรียน โรงเรียน จิตรลดา ณ ห้องประชุมโรงเรียนจิตรลดา วันพฤหัสบดี ที่ ๒๗ มีนาคม ๒๕๒๓ 40

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎร์ร่มเยน็ เปน็ สุขศานต์ “...เพราะว่าผู้ท่ีมีความรู้สูง แต่ไม่รู้จักใช้ความรู้น้ัน เท่ากับเป็นผู้ท่ีมีอาวุธร้ายแรงอยู่ในมือ และไม่มีความรู้ ในจติ ใจ อาจจะทำ� อันตรายต่อผูอ้ ืน่ ได้ อาวุธที่ร้ายแรงมี อานภุ าพมาก ก็ยิ่งจะเป็นอนั ตรายไดม้ าก เพราะว่าอาจ จะไปฟันฝ่าอย่างสุ่มสี่สุ่มห้าและไม่เป็นประโยชน์ ถ้าได้ สามารถสอนให้เข้าใจว่าความรู้ซึ่งเป็นอาวุธน้ีจะต้องใช้ ในทางที่ดีที่ถูก ย่ิงมีความรู้สูง และมีสติจิตใจที่บริสุทธ์ิ ท่ีสุจริตต่าง ๆ อีกด้วยก็ย่ิงจะท�ำให้เป็นประโยชน์ต่อ สว่ นรวมไดม้ าก...” พระราชด�ำรัส ในโอกาสท่ีคณะผู้อ�ำนวยการและอาจารย์ใหญ่ จากโรงเรียนต่าง ๆ ในเขตอ�ำเภอดสุ ติ “กลุ่มจิตรลดา” เขา้ เฝ้า ฯ ทูลเกล้า ฯ ถวายเงินโดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย ณ พระตำ� หนักจติ รลดารโหฐาน พระราชวังดสุ ติ วันองั คาร ที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๒๓ 41

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สขุ ศานต์ “...ประโยชน์ หมายถึงผลของการกระท�ำท่ีดีงาม ท่ีเกื้อกูลอุดหนุนบุคคลและส่วนรวมให้มีความสุขความเจริญ ความสมคั รสมานสามคั คี ความเปน็ ปกึ แผน่ มนั่ คง ประโยชน์ หรอื ผลดนี นั้ จะเกดิ ขน้ึ เองไมไ่ ด้ หากแตจ่ ะตอ้ งคอ่ ยสรา้ งคอ่ ย ท�ำใหเ้ พม่ิ พนู ขน้ึ จึงมักใช้คำ� พูดวา่ บ�ำเพญ็ ประโยชน์ แปลว่า ท�ำให้ประโยชน์เพิ่มพูนขึ้นจนเต็มบริบูรณ์ การบ�ำเพ็ญ ประโยชนจ์ ะตอ้ งทำ� ทต่ี วั เองกอ่ น ดว้ ยการประพฤตดิ ี เปน็ ตน้ วา่ รักษาระเบียบวินัย รักษาความสัตย์สุจริต ขยันหมั่นเพียร ปฏิบัติกิจการงานด้วยความเข้มแข็งหนักแน่น ให้จนติดเป็น นิสัย ผลของการท�ำดี ที่เป็นตัวประโยชน์ ก็จะงอกงามขึ้น ในตัวผู้ปฏิบัติอย่างเต็มเปี่ยม แล้วจะสะท้อนออกถึงผู้อ่ืน พลอยใหผ้ ู้อ่นื และส่วนรวมไดร้ บั ผลดดี ้วย...” พระบรมราโชวาท ในพธิ ปี ฏญิ าณตนและสวนสนาม เนอื่ งใน งานวันคล้ายวันสถาปนาคณะลูกเสือแห่งชาติ ณ สนามศุภชลาศัย สนามกีฬาแห่งชาติ วนั อาทติ ย์ ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๒๗ 42

พระบรมราโชวาท นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ่มเย็นเปน็ สุขศานต์ ความซ่ือสัตย์สุจริตเป็นพื้นฐานของความดีทุกอย่าง เด็กๆ จึงต้องฝึกฝนอบรมให้เกิดมีขึ้นในตนเอง เพื่อจัก ได้เติบโตข้ึนเป็นคนดีมีประโยชน์ และมีชีวิตที่สะอาด ที่เจรญิ มั่นคง พระบรมราโชวาท พระราชทานเพื่อเชิญลงพิมพ์ในหนังสือ วนั เดก็ พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๑ พระตำ� หนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวงั ดุสิต วันพุธ ที่ ๑๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๐ 43



กตัญญูตอ่ พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครูบาอาจารย์

พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์รม่ เยน็ เป็นสขุ ศานต์ “...เราท้ังหลายทกุ วันนี้ จึงตอ้ งระลึกถงึ บญุ คุณของ บรรพชนอยู่เสมอ และตอ้ งถอื เอาเปน็ ท้ังภาระและความ รบั ผิดชอบ ท่จี ะรกั ษาจิตใจและคณุ ธรรมประจ�ำชาตไิ ทย นไ้ี วเ้ ปน็ นติ ย์ ทง้ั จะตอ้ งสบื ทอดความคดิ จติ ใจนกี้ นั ตอ่ ไป มิให้ขาดสายด้วย จึงจะสามารถรักษาชาติและประเทศ มิใหแ้ ตกท�ำลายสูญสลายไปได้...” พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารรักษาพระองค์ ในพธิ ถี วายสตั ยป์ ฏญิ าณตน และสวนสนามของทหารรกั ษาพระองค์ วันอาทิตย์ ที่ ๓ ธนั วาคม ๒๕๒๑ 46

พระบรมราโชวาท น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสขุ ศานต์ “...ท่านมีหน้าท่ีอันส�ำคัญผูกพันอยู่ ท่ีจะต้อง ตอบแทนคุณของทุกฝ่ายท่ีได้อุปการะช่วยเหลือ การทดแทนคณุ นนั้ มใิ ชส่ ง่ิ ทย่ี ากนกั ถา้ ทา่ นประพฤตติ นด ี มีสัมมาอาชีวะเป็นหลักฐาน เป็นท่ีเชิดชูวงศ์ตระกูล ก็เป็นการได้ทดแทนคุณบิดามารดา ถ้าท่านหมั่นศึกษา ค้นคว้าวิชาการให้มีความรู้ความสามารถเหมาะแก ่ กาลสมัย ก็เป็นการได้ทดแทนคุณครูบาอาจารย ์ และในประการสุดท้าย ถ้าท่านตั้งใจท�ำงานทุกอย่าง โดยถือประโยชน์ส่วนรวมยิ่งกว่าประโยชน์ส่วนตัวแล้ว กเ็ ปน็ การได้ทดแทนคณุ ประชาชนคนไทยทุกคน...” พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ณ หอประชุมมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ วันพฤหัสบดี ท่ี ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๑๑ 47

พระบรมราโชวาท นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ม่ เยน็ เปน็ สุขศานต์ “...ประเทศหรือสังคมจะอยไู่ ดก้ ็เพราะมผี ู้ท่ใี ห้ คือใน หมู่มนุษย์ต้องมีพวกที่ให้กับพวกท่ีรับ พวกที่ให้ที่ส�ำคัญ ทีส่ ดุ ได้แก่บดิ ามารดา ตอ่ มาก็มคี รูบาอาจารย์ ผทู้ ใี่ หน้ ั้น เพราะไดร้ บั กอ่ นจงึ ใหไ้ ด้ ทกุ คนเกดิ ขน้ึ มาไดก้ เ็ พราะไดร้ บั กำ� เนดิ จากบดิ ามารดา ไดม้ าเปน็ ครบู าอาจารยก์ เ็ พราะได้ รับวชิ าความรู้ตกทอดลงมา...” พระบรมราโชวาท พระราชทานศึกษาธิการจังหวัดและผูต้ รวจ การศึกษาท่ัวราชอาณาจักร ณ พระต�ำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสติ วนั ศุกร์ ท่ี ๑๓ ธันวาคม ๒๕๑๑ 48