03

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู BIOLOGY กลมุ สาระการเรียนรวู ิทยาศาสตร SCIENCE FOR LIFE ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ชัน้ มธั ยมศึกษาปท่ี 6 รายวิชาชีววิทยาเพ่ิมเตมิ 4 รหัสวิชา ว30244 ชดุ ที่ 1 นางบุปผา ธนะชยั ขนั ธ โรงเรยี นยพุ ราชวทิ ยาลัย จงั หวัดเชยี งใหม

ช่อื – นามสกุล.......................................................เลขท่ี ......................... หมายเลขประจาํ กลมุ ................................................................................ สมาชิกกลมุ 1. ชอื่ ...............................................................เลขที่ .......................... 2. ชอื่ ...............................................................เลขที่ .......................... 3. ชอ่ื ...............................................................เลขที่ .......................... 4. ช่อื ...............................................................เลขที่ .......................... 5. ช่ือ...............................................................เลขที่ .......................... 6.

ก คํานาํ ชุดกิจกรรมการเรียนรู เร่ือง การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม จัดทําข้ึนเพื่อใชเป,น สือ่ ประกอบการจัดการเรยี นรู รายวิชาชีววทิ ยาเพ่ิมเติม 4 รหสั วชิ า ว30244 สาํ หรบั นกั เรียนชน้ั มัธยมศึกษา ป4ท่ี 6 โดยกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรูเนนใหนักเรียนสรางองค7ความรูดวยตนเองจากสื่อและ กิจกรรมการเรียนรูที่หลากหลาย ฝ:กทักษะกระบวนการคิด และการทํางานรวมกันเป,นกลุม ตลอดจน เช่ือมโยงความรไู ปใชประโยชนใ7 นชวี ิตประจาํ วนั ประกอบดวยชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูทั้งหมด 9 ชดุ ดังน้ี ชดุ ท่ี 1 เรอ่ื ง การศกึ ษาพนั ธศุ าสตรข7 องเมนเดล ชุดที่ 2 เรอ่ื ง ความนาจะเปน, กบั พนั ธศุ าสตร7 ชดุ ท่ี 3 เรื่อง กฎของเมนเดล ชุดที่ 4 เรอ่ื ง การผสมเพ่ือทดสอบ ชดุ ที่ 5 เรอ่ื ง การขมไมสมบูรณ7และการขมรวมกัน ชดุ ที่ 6 เรื่อง มลั ติเปล? แอลลลี และพอลยิ ีน ชุดท่ี 7 เร่ือง ยนี บนโครโมโซมเพศ ชดุ ที่ 8 เรอ่ื ง ยนี ท่อี ยูบนโครโซมเดยี วกนั ชดุ ท่ี 9 เรื่อง พนั ธกุ รรมท่ีอยูใตอทิ ธพิ ลของเพศและพนั ธุกรรมท่ปี รากฏจําเพาะเพศ ชุดกิจกรรมการเรียนรูเลมน้ี เป,นชุดกิจกรรมการเรียนรู ชุดท่ี 1 เรื่อง การศึกษาพันธุศาสตร7 ของเมนเดล ประกอบดวย คําแนะนําการใชชุดกจิ กรรมการเรยี นรู บทบาทของนกั เรียน สาระและมาตรฐาน การเรยี นรู ผลการเรยี นรู จุดประสงค7การเรียนรู สาระสําคัญ แบบทดสอบกอนและหลังเรียน ใบกิจกรรม และใบความรู ผจู ัดทาํ หวังเปน, อยางยงิ่ วาชุดกิจกรรมการเรียนรูเลมนี้ จะชวยใหนักเรียนเกิดกระบวนการ เรียนรูที่มีประสิทธิภาพสามารถสรางองค7ความรูไดดวยตนเอง สงผลใหผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงขึ้น ตลอดจนสามารถนําความรไู ปประยกุ ตใ7 ชใหเกดิ ประโยชน7ท้ังตอตนเองและผูอืน่ ได นางบปุ ผา ธนะชัยขนั ธ7

ข หนา สารบัญ ก คาํ นาํ ข สารบัญ สารบัญตาราง ค สารบัญภาพ สวนประกอบของชดุ กจิ กรรมการเรียนรู ง คําแนะนําการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรู บทบาทของนักเรียน 1 สาระและมาตรฐานการเรยี นรู 2 ผลการเรียนรู 4 จดุ ประสงค7การเรียนรู 6 สาระสําคญั 6 ผงั โครงสรางการใชชุดกจิ กรรมการเรยี นรู ชดุ ที่ 1 6 แบบทดสอบกอนเรียน 7 กจิ กรรมที่ 1 เร่ือง การศึกษาพนั ธุศาสตรข7 องเมนเดล 8 9 ใบกจิ กรรมที่ 1.1 เรอื่ ง ยอนรอยเสนทางของเมนเดล 12 ใบกจิ กรรมที่ 1.2 เรอื่ ง ปรศิ นาคําศัพท7ทางพนั ธศุ าสตร7 12 ใบกิจกรรมที่ 1.3 เร่ือง เมนเดลกบั การไขความลบั ทางพันธกุ รรม 18 แบบทดสอบหลงั เรียน 19 ใบความรูที่ 1 เรื่อง ประวตั ิและผลงานของเมนเดล 21 แบบบนั ทกึ คะแนนนักเรยี น 24 เอกสารอางองิ 36 เอกสารอางองิ รูปภาพ 37 38

ค สารบัญตาราง ตารางที่ 1 ผลการผสมพันธถุ7 ่ัวลันเตาพันธแุ7 ททีร่ ุนพอแมมลี กั ษณะแตกตางกัน หนา ตารางท่ี 2 ผลการทดลองผสมพันธ7ถุ ัว่ ลันเตาทเ่ี ปน, การผสมลักษณะเดียวของเมนเดล 13 28

ง สารบญั ภาพ ภาพท่ี 1 ลกั ษณะของตนถัว่ ลนั เตาทเี่ มนเดลใชศกึ ษา จาํ นวน 7 ลักษณะ หนา ภาพที่ 2 การผสมพันธ7ถุ ั่นเตาไดรนุ F1 ออกฝกJ สเี ขียวของเมนเดล 13 ภาพท่ี 3 เกรเกอร7 โยฮัน เมนเดล 16 ภาพที่ 4 ลกั ษณะของตนถว่ั ลนั เตาทเี่ มนเดลใชศึกษา จํานวน 7 ลกั ษณะ 24 ภาพท่ี 5 ดอกของถั่วลนั เตาทก่ี ลีบดอกของถัว่ โอบลอมเกสรตวั เมียและเกสรตัวผู 25 26 เขาไวดวยกนั ภาพที่ 6 การผสมพันธ7ถุ ัว่ ลนั เตาขามดอกตามหลกั ของเมนเดล 26 ภาพท่ี 7 การทดลองผสมสลบั ของถัว่ ลันเตาระหวางถวั่ ลนั เตาฝกJ สีเขียวและฝกJ สีเหลอื ง 27 ภาพท่ี 8 โลคัสของยนี T กับ ยีน t ที่เปน, แอลลีลกันบนฮอโมโลกสั โครโมโซม 31 ภาพที่ 9 รปู แบบยอยของยนี ที่เป,นแอลลลี กนั 33

1 สวนประกอบของชุดกจิ กรรมการเรยี นรู สวนประกอบของชุดกิจกรรมการเรียนรู ชุดที่ 1 เร่ือง การศึกษาพันธุศาสตร,ของ เมนเดล ประกอบดวย 1. ชือ่ ชุดกิจกรรมการเรียนรู 2. สวนประกอบของชุดกิจกรรมการเรียนรู 3. คาํ แนะนาํ การใชชุดกจิ กรรมการเรยี นรู 4. บทบาทของนกั เรียน 5. สาระและมาตรฐานการเรียนรู 6. ผลการเรียนรู 7. จุดประสงค7การเรยี นรู 8. สาระสาํ คัญ 9. ผงั โครงสรางการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู ชดุ ท่ี 1 10. แบบทดสอบกอนเรียน 11. กิจกรรมท่ี 1 เรือ่ ง การศึกษาพันธศุ าสตรข7 องเมนเดล - ใบกจิ กรรมที่ 1.1 เรื่อง ยอนรอยเสนทางของเมนเดล - ใบกิจกรรมท่ี 1.2 เร่อื ง ปรศิ นาคําศัพท7ทางพนั ธศุ าสตร7 - ใบกิจกรรมท่ี 1.3 เร่ือง เมนเดลกบั การไขความลบั ทางพันธกุ รรม - ใบความรทู ่ี 1 เรือ่ ง ประวตั แิ ละผลงานของเมนเดล 12. แบบทดสอบหลังเรียน 13. แบบบันทึกคะแนน

2 คําแนะนําการใชชดุ กิจกรรมการเรยี นรู ชุดกิจกรรมการเรียนรู ชุดที่ 1 เรื่อง การศึกษาพันธุศาสตร7ของเมนเดล สําหรับนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาป4ท่ี 6 จัดทําข้ึนเพื่อใชเป,นส่ือประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชาชีววิทยา เพิ่มเติม 4 รหัสวิชา ว30244 เนื้อหาประกอบดวย ประวัติของเมนเดล วิธีการศึกษาของเมนเดล การเขียน สัญลักษณ7แทนยีน คําศัพท7ทางพันธุศาสตร7 ขอสรุปจากผลการทดลองของเมนเดล และเหตุผลท่ีทําให เมนเดล ประสบความสําเร็จในการทดลอง โดยชุดกิจกรรมการเรียนรูน้ีประกอบไปดวยสื่อและ กจิ กรรมการเรียนรูท่ีหลากหลาย เนนใหนักเรียนไดฝ:กฝนทักษะกระบวนการคิดและการทํางานรวมกัน เป,นกลุม ตลอดจนเช่ือมโยงความรูไปใชประโยชน7ในชีวิตประจําวัน โดยนักเรียนจะไดรับประโยชน7จาก ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูตามจุดประสงค7ท่ีต้ังไวดวยการปฏบิ ตั ิตามคาํ แนะนําดงั ตอไปน้ีอยางเครงครดั 1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู ชุดที่ 1 เรื่อง การศึกษาพันธุศาสตร7ของเมนเดล ใชเวลาปฏิบัติ กิจกรรม 3 ชวั่ โมง 2. แบงนักเรียนออกเป,นกลุมละ 4-5 คน คละเพศและความสามารถซ่ึงในแตละกลุม ประกอบไปดวยนักเรียนเกง ปานกลาง และออน โดยพิจารณาจากผลการเรียนของนักเรียนในภาค เรยี นท่ีผานมา 3. อานคําแนะนาํ การใชชุดกิจกรรมการเรียนรูและผังโครงสรางการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู ใหเขาใจกอนลงมือศึกษาชดุ กิจกรรมการเรียนรู 4. ศึกษาสาระการเรียนรูและมาตรฐานการเรียนรู ผลการเรียนรู จุดประสงค7การเรียนรู สาระสําคัญ และสาระการเรยี นรู 5. ทําแบบทดสอบกอนเรยี นจาํ นวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาที เพือ่ ประเมนิ ความรูเดิม 6. ชุดกิจกรรมการเรียนรูน้ีประกอบไปดวยกิจกรรมท่ีใหนักเรียนศึกษาหาความรูดวย ตนเองและศกึ ษาหาความรูรวมกันเป,นกลุม โดยนักเรยี นตองปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนที่กําหนดไวใน เอกสารจนครบทุกข้นั ตอน 7. นกั เรียนตองอานเน้ือหาไปตามลําดับทีละหนาตอเนอื่ งกันไปเรื่อยๆ ตั้งแตหนาแรกจนถึง หนาสุดทายจะขามหนาใดหนาหนึ่งไมได หากนักเรียนมีปJญหาหรือขอสงสัยสามารถขอคําแนะนําจาก ครไู ด

3 8. หากมีคําสั่งใหรวมกันปฏิบัติกิจกรรมเป,นกลุม นักเรียนจะตองวางแผนการทํางาน รวมกันใหดีและแบงหนาที่การทํางานอยางชัดเจน โดยใหความรวมมือกับสมาชิกภายในกลุม ตลอดเวลาที่ปฏิบัติกิจกรรมเพ่ือใหงานสําเร็จทันเวลาที่กําหนด อีกทั้งรวมแสดงความคิดเห็นและ แลกเปลยี่ นเรียนรูกบั เพือ่ นๆ ภายในกลมุ 9. ตรวจคาํ ตอบของกิจกรรมจากแบบเฉลยใบกจิ กรรม ปรับปรงุ แกไขใหถูกตอง 10. เม่ือนักเรียนปฏิบัติจนครบทุกกิจกรรมแลวใหนักเรียนทําแบบทดสอบหลังเรียน จํานวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาที 11. ตรวจคําตอบจากเฉลยแบบทดสอบกอนเรียนและหลังเรียน พรอมบันทึกผลคะแนน ทไ่ี ดเพ่อื ตรวจสอบความกาวหนาทางการเรียน ซึ่งนักเรียนตองทําแบบทดสอบหลังเรียนไดรอยละ 80 ขึ้นไปจึงจะผานเกณฑ7 ถานักเรียนไมผานเกณฑ7ตามที่กําหนดใหทบทวนเน้ือหาแลวใหทําแบบทดสอบ หลังเรียนอกี คร้งั หากผานเกณฑใ7 หศกึ ษาชุดกจิ กรรมการเรียนรู ชดุ ที่ 2 ตอไป

4 บทบาทของนกั เรยี น ชุดกิจกรรมการเรียนรู ชุดที่ 1 เร่ือง การศึกษาพันธุศาสตร7ของเมนเดล สําหรับนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาป4ที่ 6 จัดทําข้ึนเพ่ือใชเป,นสื่อประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชาชีววิทยา เพิ่มเติม 4 รหัสวิชา ว30244 ดังน้ันเพ่ือใหการเรียนดวยชุดกิจกรรมการเรียนรูดําเนินไปอยางมี ประสิทธภิ าพใหนักเรียนปฏิบตั ิตามบทบาทของนักเรียน ดังตอไปนี้ 1. นกั เรยี นฟงJ คาํ ชี้แจงเกีย่ วกับวิธีการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรู บทบาทของนกั เรยี นใน ระหวางการจดั กิจกรรมการเรียนรู จุดประสงค7การเรยี นรู เน้อื หา กจิ กรรมการเรียนรู เวลาที่ใช เกณฑ7 การวัดผลและประเมนิ ผล จากครใู หเขาใจ 2. นกั เรียนรับชุดกิจกรรมการเรยี นรู ชุดที่ 1 เรอื่ ง การศกึ ษาพนั ธศุ าสตร7ของเมนเดล คนละ 1 ชดุ จากครู 3. นักเรียนทําแบบทดสอบกอนเรียนจํานวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาที เพ่ือประเมินความรูเดิม หลงั จากนัน้ สงกระดาษคําตอบคืนครู 4. กอนลงมือปฏิบัตกิ ิจกรรมการเรยี นรูใหนกั เรียนศึกษาคาํ ชแ้ี จงของแตละกิจกรรมให เขาใจ หากนักเรยี นยังไมเขาใจ ใหนกั เรียนขอคาํ แนะนําจากครูทนั ทีเพ่ือใหเกิดความเขาใจมากยิ่งขึ้น 5. ในการปฺฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู ขอใหนักเรียนปฏิบัติตามลําดับข้ันตอน โดยไมเวน หนาหรือเป?ดขามเพราะจะทาํ ใหเกดิ การเรยี นรูท่ีไมตอเนื่อง 6. ใหนักเรียนปฏิบตั ิกจิ กรรมการเรยี นรูดวยความตั้งใจ ใหความรวมมือในการทํางานกลุม รวมแสดงความคิดเห็น และมีความรบั ผิดชอบตองานที่ไดรบั มอบหมาย 7. ในระหวางการปฏิบัติกิจกรรมหากนักเรียนเกิดความสงสัยหรือไมเขาใจสามารถขอ คาํ แนะนําจากครไู ด 8. หลงั จากนักเรยี นปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรูเสร็จส้ินแลวทุกกิจกรรม ใหตัวแทนนักเรียน แตละกลุมมารบั เฉลยใบกิจกรรมเพือ่ นาํ ไปตรวจคําตอบและแกไขคําตอบใหถูกตอง หลังจากนั้นบันทึก คะแนนท่ีไดลงในแบบบันทกึ คะแนนแนบทายชุดกจิ กรรมการเรยี นรูของนักเรยี น 9. นกั เรยี นควรสาํ รวจตนเองวาทําคะแนนในแตละกิจกรรม ผานเกณฑก7 ารประเมินหรือไม และคะแนนอยูในระดับใด เพื่อนําขอมูลท่ีไดมาใชในการแกไขขอบกพรองและพัฒนาความสามารถใน การเรียนรตู นเองใหสูงขนึ้

5 10. นักเรียนทําแบบทดสอบหลังเรียน จํานวน 10 ขอ โดยใชเวลา 10 นาที เพื่อประเมิน ความกาวหนาในการเรียนของตนเองหลังจากเรียนรูดวยชุดกิจกรรมการเรียนรู ใหตัวแทนนักเรียนแตละ กลุมมารบั เฉลยแบบทดสอบกอนและหลังเรียน กระดาษคําตอบกอนเรียน เพ่ือนําไปตรวจคําตอบ บันทึก คะแนนทไ่ี ดลงในแบบบันทึกคะแนนแนบทายชุดกจิ กรรมการเรยี นรูของนักเรยี น 11. นักเรียนสงชุดกิจกรรมการเรียนรูคนื เพอ่ื ใหครูนําไปบนั ทกึ คะแนน 12. หลังจากปฏิบัติกิจกรรมเสร็จส้ินแลว ใหนักเรียนเก็บสื่ออุปกรณ7ประกอบชุดกิจกรรม การเรียนรคู ืนครูใหเรียบรอย 13. ขอใหนกั เรียนปฏิบัตกิ ิจกรรมดวยความตง้ั ใจ ใหความรวมมอื ในการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู และมีความซือ่ สตั ย7ตอตนเองใหมากทสี่ ุด 14. หากนกั เรียนคนใดเรียนไมทนั ไมเขาใจเนื้อหา หรือทําคะแนนไดตํ่ากวาเกณฑ7ท่ีกําหนด นักเรียนสามารถรบั ชุดกจิ กรรมการเรียนรูไปศึกษาเพิม่ เติมนอกเวลาเรียนเพ่ือใหเขาใจมากย่ิงขึ้นและทํา แบบทดสอบหลังเรียนอกี ครง้ั

6 สาระและมาตรฐานการเรยี นรู มาตรฐานการเรียนร/ู ผลการเรยี นรู สาระที่ 1 ส่งิ มีชวี ติ กบั กระบวนการดํารงชีวิต มาตรฐาน ว 1.2 เขาใจกระบวนการและความสําคัญของการถายทอดลักษณะทาง พันธกุ รรม ววิ ัฒนาการของส่งิ มีชวี ติ ความหลากหลายทางชวี ภาพ การใชเทคโนโลยีชีวภาพท่ีมีผลกระทบ ตอมนุษย7และส่ิงแวดลอม มีกระบวนการสืบเสาะหาความรูและคุณลักษณะอันพึงประสงค7สื่อสารส่ิงท่ี เรียนรู และนําความรูไปใชประโยชน7 สาระที่ 8 ธรรมชาติของวทิ ยาศาสตรแ, ละเทคโนโลยี มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร7และจิตวิทยาศาสตร7ในการสืบเสาะหา ความรู การแกปJญหา รูวาปรากฏการณ7ทางธรรมชาติท่ีเกิดข้ึนสวนใหญมีรูปแบบท่ีแนนอน สามารถ อธิบายและตรวจสอบได ภายใตขอมูลและเครื่องมือท่ีมีอยูในชวงเวลานั้นๆ เขาใจวาวิทยาศาสตร7และ เทคโนโลยี สงั คม และส่ิงแวดลอม มีความเก่ยี วของสัมพันธก7 ัน ผลการเรยี นรู สืบคนขอมลู วิเคราะห7 สรปุ และประยุกต7ใชความรูจากการศกึ ษาพนั ธศุ าสตร7ของเมนเดล จดุ ประสงค,การเรียนรู 1. ดานความรู (K) 1.1 นกั เรียนสามารถวิเคราะห7และสรปุ ผลการทดลองของเมนเดลได 1.2 นกั เรียนสามารถประยุกตใ7 ชความรจู ากการศกึ ษาพันธุศาสตร7ของเมนเดลได 2. ดานทักษะ/กระบวนการ (P) 2.1 นกั เรียนสามารถสบื คนขอมูลความหมายของคาํ ศพั ท7ทางพันธุศาสตร7ได 2.2 นกั เรยี นสามารถทํางานเปน, กลุมรวมกับผอู ่ืนได 3. ดานคุณลักษณะอันพงึ ประสงค,(A) 3.1 นักเรยี นมคี วามกระตือรือรนในการเสาะแสวงหาความรู 3.2 นักเรยี นมคี วามตั้งใจในการทาํ งานตามท่ไี ดรบั มอบหมายและสงงานทันตามเวลาท่ี กําหนด

7 สาระสําคัญ เกรเกอร7 โยฮัน เมนเดล (Gregor Johann Mendel) ทําการศึกษาลักษณะตางๆ ของถั่วลันเตา จํานวน 7 ลักษณะ พบวาลักษณะตางๆ เหลาน้ีตองมีหนวยควบคุมซึ่งอยูกันเป,นคู โดยสามารถแสดง ออกเป,นลักษณะเดนหรือลักษณะดอยก็ได และสามารถถายทอดจากรุนพอแมไปสูรุนลูกหลานได จากผลการทดลองของเมนเดลทําใหคนพบหลักการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมซึ่งเป,นพื้นฐานสําคัญ ที่ทําใหสามารถอธิบายการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของส่ิงมีชีวิตได เมนเดลจึงไดรับการยกยอง ใหเป,นบดิ าแหงพนั ธศุ าสตร, สาระการเรยี นรู ดานความรู (K) - การศึกษาพนั ธศุ าสตร7ของเมนเดล - คําศัพทท7 างพันธศุ าสตร7 ดานทกั ษะ/กระบวนการ (P) - ทกั ษะการสบื คนขอมลู - ทักษะกระบวนการกลมุ ดานคณุ ลักษณะอันพึงประสงค,(A) - ใฝเd รียนรู - มงุ มั่นในการทาํ งาน เวลาในการปฏบิ ัติกิจกรรม 3 ชั่วโมง

8 ผังโครงสรางการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู ชดุ ท่ี 1 เร่อื ง การศกึ ษาพันธุศาสตรข, องเมนเดล ครูแนะนําวธิ ีการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรูและชี้แจงบทบาทของนกั เรยี น ในระหวางการจดั กิจกรรมการเรียนรู ครูแจงจุดประสงคก7 ารเรียนรู เน้ือหา กจิ กรรม เวลาทใี่ ชประกอบกจิ กรรม เกณฑ7การวดั ผลและประเมนิ ผล นกั เรียนทาํ แบบทดสอบกอนเรยี น จาํ นวน 10 ขอ ใหเวลา 10 นาที ครูผสู อนดาํ เนนิ การจดั กจิ กรรมการเรยี นรู กิจกรรมท่ี 1 เร่ือง การศึกษาพันธุศาสตรข7 องเมนเดล ประกอบดวย กิจกรรมที่ 1.1 เรอื่ ง ยอนรอยเสนทางของเมนเดล กจิ กรรมที่ 1.2 เร่อื ง ปรศิ นาคาํ ศัพท7ทางพันธุศาสตร7 กจิ กรรมที่ 1.3 เร่ือง เมนเดลกับการไขความลับทางพนั ธกุ รรม นักเรยี นตรวจคําตอบในใบกจิ กรรมท่ี 1.1-1.3 นักเรียนทาํ แบบทดสอบหลังเรียน จาํ นวน 10 ขอ ใหเวลา 10 นาที ผานเกณฑ7 รอยละ 80 ไมผานเกณฑ7 รอยละ 80 ศกึ ษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรูชุดตอไป รบั ชุดกิจกรรมการเรียนรูไปศึกษาเพ่ิมเติม นอกเวลาเรยี นและทาํ แบบทดสอบหลังเรียน

9 แบบทดสอบกอนเรยี นชุดกจิ กรรมการเรยี นรู ชุดที่ 1 เร่ือง การศกึ ษาพนั ธุศาสตร,ชองเมนเดล คําชี้แจง 1. แบบทดสอบเป,นแบบปรนยั ชนดิ เลือกตอบ 4 ตัวเลือก จํานวน 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน 2. ใหนักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกตองทส่ี ดุ เพียงขอเดียว โดยทําเครือ่ งหมาย X ลงในกระดาษ คาํ ตอบ 3. ใชเวลาทําแบบทดสอบ 10 นาที 1. ขอใดตอไปนค้ี ือฟโ4 นไทปe 1. Aa 2. ผมสีทอง 3. AA หรือ aa 4. สัญลกั ษณข7 องคยู ีน 2. สามีภรรยาคูหน่ึงมผี ิวขาวทง้ั คู เมอ่ื ภรรยาคลอดลูกออกมามีผวิ คลาํ้ นักเรยี นคิดวาเป,นไปไดหรือไม อยางไร 1. เป,นไปไมได เพราะปgากับนาก็ขาว 2. เป,นไปไมได เพราะพอแมขาวท้งั คู 3. เปน, ไปได เพราะลูกไมจําเปน, ตองเหมือนพอแมก็ได 4. เปน, ไปได เพราะลักษณะผวิ คลา้ํ เปน, ยนี ดอยท่แี ฝงจากคุณตาท่ีมีผวิ คลาํ้ 3. ขอใดตอไปน้ที ี่ ไมใช ขอสรุปท่ีไดจากผลการศึกษาการถายทอดลกั ษณะตนถั่วลนั เตาของเมนเดล 1. ยนี ทาํ หนาทคี่ วบคมุ ลักษณะทางพนั ธกุ รรม 2. การแยกยนี แตละคูไปสเู ซลลส7 ืบพนั ธุ7จะเปน, อสิ ระตอกัน 3. ถายนี คูนั้นแตกตางกัน จะแสดงลกั ษณะออกมาเทาเทยี มกัน 4. ยนี ที่ควบคุมลักษณะหนึ่งๆ ยอมอยเู ป,นคูอาจเหมือนกันหรือแตกตางกนั กไ็ ด

10 4. ขอใดตอไปนอ้ี ธิบายขอคนพบที่ไดจากการทดลองผสมพนั ธุต7 นถั่วลนั เตาของเมนเดลได ถูกตอง 1. ลูกรุน F1 ที่เกดิ จากพอลกั ษณะเดนแทและแมลกั ษณะดอยแท จะมีลักษณะเหมือนพอ ทงั้ หมด 2. ลกู รุน F1 ที่เกิดจากพอลักษณะเดนแทและแมลกั ษณะดอยแท จะมีอตั ราสวนลักษณะดอย ตอลกั ษณะเดนเทากบั 1 : 3 3. ลูกรุน F1 ท่เี กิดจากพอลกั ษณะเดนแทและแมลักษณะดอยแท จะมีอตั ราสวนลกั ษณะเดน ตอลักษณะดอยเทากับ 1 : 3 4. ลูกรุน F1 ท่ีเกิดจากพอลักษณะเดนแทและแมลักษณะดอยแท จะมีอัตราลักษณะเดนตอ ลกั ษณะดอยเทากับ 3 : 1 5. ในการทดลองผสมพันธ7ุถั่วลนั เตาโดยพจิ ารณาหนง่ึ ลักษณะ (Monohybrid cross) พบวารุน F1 ปรากฏออกมาเพยี งลักษณะเดยี วเทาน้นั ขอใดอธิบายเหตุผลได ถูกตอง 1. จโี นไทปeของพอและแมจะแสดงออกในรุน F2 เทาน้นั 2. จโี นไทปขe องพอและแมมสี ภาพฮอมอไซกัสโดมแิ นนท7เหมือนกัน 3. ยนี เดนของลักษณะท่ีปรากฏสามารถขมการแสดงออกของยีนดอยไดอยางสมบรู ณ7 4. จีโนไทปขe องพอและแมมีสภาพเป,น Heterozygous จงึ มกี ารแสดงออกพียงลักษณะเดียว 6. ขอใดจัดเป,น Heterozygous gene 1. AABB 2. aabb 3. AAbb 4. AaBb 7. การถายทอดลกั ษณะสขี นของแมวเปน, ไปตามกฎของเมนเดล ในการผสมแมวขนสดี ําลักษณะเดน พันธ7แุ ทกับแมวขนสีขาวลกั ษณะดอย ลูกในรนุ F1 จะมีขนสีอะไร 1. สีดําพนั ทาง 2. สีเทาพนั ธ7ุแท 3. สขี าวพันธ7ุแท 4. สขี าวจดุ ดาํ พนั ทาง

11 8. ลักษณะสาํ คัญของถั่วลนั เตาท่ีทําใหเมนเดลประสบความสําเร็จในการทดลองมหี ลายประการ ยกเวนขอใด 1. มอี ายุสน้ั 2. เปน, ลกั ษณะเดนสมบรู ณ7 3. สามารถผสมขามดอกไดโดยมนุษย7 4. ผสมตวั เองไมได ทาํ ใหการสรางเซลล7สบื พันธ7แุ ทตองทําโดยมนุษย7เทานัน้ 9. ความสาํ เรจ็ ในการศกึ ษาดานพันธุศาสตร7ของเมนเดลมีผลเน่ืองมาจากสาเหตุในขอใด ก. ลกั ษณะทเ่ี มนเดลศกึ ษาถูกควบคุมดวยยนี คเู ดียวเทานน้ั ข. เมนเดลเปน, นกั คณติ ศาสตร7ใชหลักสถิติในการเปรยี บเทียบขอมูล ค. ลกั ษณะทเ่ี มนเดลใชในการศกึ ษาจะมีลักษณะแตกตางกันอยางชดั เจน ง. ดอกถ่ัวลนั เตาเป,นดอกไมสมบูรณ7เพศ ทาํ ใหงายตอการควบคุมการผสมพันธ7ุ 1. ขอ ก, ข, ค 2. ขอ ก, ข, ง 3. ขอ ก, ค, ง 4. ขอ ข, ค, ง 10. ขอใดกลาว ถกู ตอง เกี่ยวกับการแสดงออกของลักษณะเดนกบั ลกั ษณะดอย ก. ลักษณะเดนจะแสดงออกเม่ืออยูในสภาพ Heterozygous เทานนั้ ข. ลักษณะดอยจะแสดงออกเม่ืออยใู นสภาพ Homozygous เทานน้ั ค. ลักษณะเดนแสดงออกท้ังในสภาพ Homozygous และ Heterozygous ง. ลกั ษณะเดนและลักษณะดอยสามารถแสดงออกไดในสภาพ Heterozygous 1. ขอ ก และ ข 2. ขอ ข และ ค 3. ขอ ค และ ง 4. ขอ ข ค และ ง

12 กิจกรรมท่ี 1 เรอ่ื ง การศกึ ษาพนั ธศุ าสตร,ของเมนเดล ใบกจิ กรรมที่ 1.1 เรือ่ ง ยอนรอยเสนทางของเมนเดล คาํ ช้แี จง ใหนักเรียนแตละกลุมลงมือปฏบิ ัติกิจกรรมตามขั้นตอนท่ีกาํ หนดและบันทกึ ผลการปฏบิ ตั ิ กิจกรรมใหเสรจ็ สมบูรณ7 (23 คะแนน) ปAญหากอนปฏบิ ัติกจิ กรรม 1. นักเรียนคิดวาหากนําตนถั่วลันเตาจากรนุ พอแมท่มี ีลักษณะแตกตางกัน เชน ถัว่ ลนั เตาตนสูงมา ผสมพนั ธุ7กบั ถัว่ ลันเตาตนเตย้ี ลกู ที่เกิดขึ้นมาจะมีลกั ษณะอยางไร (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ 2. หากนาํ ถ่วั ลันเตาตนสงู มาผสมพันธก7ุ นั ปรากฏวาลกู ที่เกิดขึน้ มามีลกั ษณะเปน, ตนเตยี้ นักเรียนคดิ วา นาจะเกิดมาจากสาเหตุใด (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิกจิ กรรม 1. ใหนักเรียนแตละกลุมศึกษาผลการทดลองของเมนเดลจาก ภาพที่ 1 ลักษณะของตนถ่ัวลันเตาที่ เมนเดลใชศกึ ษา จํานวน 7 ลักษณะ และตารางที่ 1 ผลการผสมพันธถ7ุ ัว่ ลันเตาพันธ7ุแทที่รุนพอแมมี ลกั ษณะแตกตางกนั รวมกันวเิ คราะห7และอภิปรายในประเดน็ ทีก่ าํ หนดให 2. หลงั จากท่ีแตละกลุมไดศึกษาวิเคราะหแ7 ละอภปิ รายตามประเด็นตางๆ แลว ใหบันทึกผลลงในแบบ บันทึกผลการวเิ คราะหข7 อมูล 3. ใหนักเรียนแตละกลุมตอบคําถามหลังทํากิจกรรมใหสมบูรณ7 โดยรวมกันสืบคนขอมูลเพิ่มเติมจาก ใบความรูที่ 1 เรื่อง ประวัติและผลงานการทดลองของเมนเดล และในหนังสือแบบเรียนรายวิชา ชีววทิ ยาเพมิ่ เตมิ เลม 4 หนา 1-8 4. จากนน้ั ใหแตละกลุมนําผลการวิเคราะห7ขอมูลมาอภิปรายรวมกันในชั้นเรยี น

13 ภาพท่ี 1 ลกั ษณะของตนถัว่ ลันเตาทเ่ี มนเดลใชศึกษา จาํ นวน 7 ลักษณะ ทมี่ า: http://www.myfirstbrain.com/thaidata/image.asp?ID=1718127 ตารางที่ 1 ผลการผสมพันธุถ7 ั่วลันเตาพนั ธ7ุแททรี่ ุนพอแมมีลักษณะแตกตางกัน ลักษณะและจาํ นวนลูก อัตราสวนของ ลกั ษณะทศี่ ึกษา รุนพอแม (P) ในแตละรุน ลักษณะในแตละคู รุน F1 รนุ F2 ในรุน F2 ความสูงของลาํ ตน สูง เต้ยี สูงทั้งหมด สูง 787 เต้ยี 277 2.84 : 1 รปู รางของฝJก อวบ แฟบ รูปรางของเมลด็ กลม ขรุขระ อวบทั้งหมด อวบ 882 แฟบ 299 2.95 : 1 กลมทง้ั หมด กลม 5,474 2.96 : 1 ขรขุ ระ 1,850 สขี องเมล็ด เหลือง เขยี ว สีเหลือง สเี หลือง 6,022 3.01 : 1 ทัง้ หมด สีเขยี ว 2,001 ตําแหนงของดอก ดอกท่ี ดอกท่ี ดอกท่กี งิ่ ดอกท่กี ิง่ 651 3.14 : 1 กงิ่ ยอด สขี องดอก มวง ขาว ทั้งหมด ดอกทยี่ อด 207 สขี องฝกJ เขยี ว เหลอื ง มวงทั้งหมด มวง 705 ขาว 224 3.15 : 1 รวม เขียวทงั้ หมด เขยี ว 428 เหลอื ง 152 2.82 : 1 14,889 : 5,010 2.98 : 1 ทมี่ า: หนังสือเรียนรายวชิ าชวี วิทยาเพิ่มเตมิ เลม 4 ชนั้ มัธยมศึกษาป4ท่ี 4-6. (น. 5), โดย สถาบันสงเสริม การสอนวิทยาศาสตรแ7 ละเทคโนโลยี, 2554, กรงุ เทพฯ: องค7การคาของ สกสค.

14 บันทกึ ผลการวิเคราะห,ขอมลู (9 คะแนน) ประเด็นการวิเคราะห,และอภิปราย บันทึกผลการวเิ คราะห,ขอมูล 3. จากแผนภาพที่ 1 ลักษณะของตนถ่ัวลันเตาที่ เมนเดลใชศึกษาจํานวน 7 ลักษณะ นักเรียน คิดวาเพราะเหตุใด เมนเดลจึงเลือกลักษณะ ตางๆ เหลานี้มาทาํ การศึกษา (1 คะแนน) 4. จากตารางลักษณะของลกู รุนแรก (F1) และลูกรุนทส่ี อง (F2) 4.1 ลักษณะทีป่ รากฏในรุน F1 มีกี่ลักษณะ 7 อะไรบาง (1 คะแนน) 4.2 ลักษณะท่ีปรากฏในรุนที่ 2 มีกี่ลักษณะ อะไรบาง (1 คะแนน) 4.3 ลกั ษณะท่ีปรากฏขึ้นในรุนท่ี 2 แตกตาง จากในรนุ ที่ 1 อยางไร (1 คะแนน) 4.4 เพราะเหตุใดลักษณะทป่ี รากฏข้ึนในรุน F2 จึงไมปรากฏในรนุ F1 (1 คะแนน) 4.5 เพราะเหตุใดเมนเดลจึงเลือกผสมพันธุ7 ตนถ่ัวลันเตาในรุนพอแมที่มีลักษณะ ตรงขามกัน เชน พอตนสูงผสมพันธุ7กับ แมตนเต้ยี (1 คะแนน) 4.6 ลักษณะของตนถ่ัวลักษณะใดบางที่ เป,นลักษณะเดนและลักษณะใดบาง เปน, ลกั ษณะดอย (1 คะแนน)

15 ประเดน็ การวเิ คราะห,และอภิปราย บันทึกผลการวิเคราะห,ขอมูล 4.7 อัตราสวนของจํานวนลักษณะเดน 3: ตอลักษณะดอยในรุน F2 มีคาประมาณ เทาไร (1 คะแนน) 1 5. เมนเดลศึกษาการถายทอดลักษณะของ เพื่อใหเขาใจหลักการถายทอดลักษณะทาง ถ่ัวลันเตาโดยพิจารณาทีละหนึ่งลักษณะกอน พันธุกรรมของถั่วลันเตา เมื่อเขาใจหลักการน้ันๆ หลังจากน้ันจึงคอยพิจารณาสองลักษณะไป แลว จึงทําการศึกษาการถายทอดสองลักษณะไป พรอมๆ กัน เพราะเหตุผลใดเมนเดลจึงทํา พรอมๆ กัน การทดลองเชนนน้ั (1 คะแนน) สรปุ ผลการศึกษาผลการทดลองของเมนเดล (2 คะแนน) 6. จงสรุปแบบแผนการถายทอดลักษณะทางพันธกุ รรมของถัว่ ลนั เตาแตละลักษณะในรุน F1 และ F2 ของเมนเดล (2 คะแนน) .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. คาํ ถามหลังทาํ กจิ กรรม (10 คะแนน) 7. นกั เรยี นคิดวามเี หตุผลอะไรบางท่ที าํ ใหเมนเดลเลือกถัว่ ลันเตาเป,นพืชทดลอง (4 คะแนน) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................

16 จากภาพการผสมพนั ธุถ, ั่วลันเตาไดรุน F1 ออกฝAกสีเขียวของเมนเดล จงตอบคําถามขอ 8-10 P F1 ข. 1 ก. ภาพที่ 2 การผสมพันธุ7ถ่ัวลันเตาไดรุน F1 ออกฝJกสเี ขยี วของเมนเดล ก. ตนพอฝJกสีเขยี วกบั ตนแมฝJกสเี หลอื ง ข. ตนพอฝJกสเี หลืองกบั ตนแมฝกJ สีเขยี ว ที่มา: หนงั สอื เรียนรายวชิ าชีววทิ ยาเพม่ิ เติม เลม 4 ช้ันมธั ยมศึกษาป4ที่ 4-6. (น. 4), โดยสถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ7 ละเทคโนโลยี, 2554, กรุงเทพฯ: องค7การคาของ สกสค. 8. จากภาพรุน F1 ทีเ่ กดิ จากพอฝกJ สีเขยี วและแมฝJกสเี หลืองจะมีฝJกสีอะไร ถาสลบั ลักษณะสีฝกJ ของ ตนพอและตนแม ลักษณะของรนุ F1 จะเป,นอยางไร (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 9. เหตใุ ดลักษณะฝกJ สีเหลืองจงึ ไมปรากฏในรนุ F1 (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ 10. ถาลักษณะของพอและแมไมเปน, พันธ7แุ ท ลักษณะสีฝJกของรุนลูกจะเปน, ดังภาพนี้หรอื ไม อยางไร (1 คะแนน) ............................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ 11. หนวยควบคมุ ลักษณะเดนและลักษณะดอยนี้ เมนเดลเรยี กวาอะไร และปจJ จบุ นั คําน้คี ืออะไร (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................

17 12. เมนเดลมวี ิธีการอยางไรทที่ ําใหไดตนถ่ัวลนั เตาทมี่ ีลักษณะเป,นพันธแุ7 ท (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 13. เพราะเหตุใดเมนเดลจึงประสบความสําเร็จในการทดลองจนคนพบหลักการถายทอดลักษณะทาง พันธุกรรม ทั้งท่ีมีนักวิทยาศาสตร7หลายทานไดทําการศึกษาแบบแผนการถายทอดลักษณะทาง พนั ธุกรรมของส่งิ มีชวี ิตเชนเดยี วกนั (1 คะแนน) ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ เลขท่ี.........................................................ชัน้ .........................คะแนนท่ไี ด...................

18 ใบกจิ กรรมที่ 1.2 เร่อื ง ปริศนาคําศัพทท, างพนั ธุศาสตร, ตอนที่ 1 ใหนักเรียนสืบคนขอมูลความหมายของคําศัพท7ทางพันธุศาสตร7 แลวนําตัวอักษรไปเติมลงใน ชองวางหนาขอความใหถูกตอง (10 คะแนน) A. Homologous chromosome B. Monohybrid cross C. Homozygous recessive D. Phenotype E. Locus F. Cross-pollination G. Gene H. Factor I. Genotype J. Allele K. Pure line L. Heterozygous genotype M. Homozygous dominant N. Dominant gene O. Recessive 1. ………..……… ลักษณะของสิ่งมีชีวิตท่ีปรากฏออกมาใหเห็นเป,นผลมาจากการควบคุมของ 2. ………..……… จีโนไทปeของยนี และอิทธพิ ลของสง่ิ แวดลอม 3. ………..……… การผสมพันธ7ุโดยพิจารณาเพียงลักษณะเดียว เชน ความสูงหรือสีของดอกเพียง 4. ………..……… อยางเดยี ว 5. ………..……… รปู แบบของจโี นไทปทe ี่มแี อลลีลดอยท้งั 2 แอลลลี เชน aa เรยี กวา พนั ธุ7แทของ ลักษณะดอย 6. ………..……… ตําแหนงของยนี ท่ีอยูบนโครโมโซม 7. ………..……… รปู แบบยอยของยนี ที่ควบคมุ ลกั ษณะเดียวกัน ซง่ึ จะอยูกันเปน, คูๆ บนโครโมโซม 8. ………..……… ตาํ แหนงเดยี วกันอาจเหมือนกันหรือแตกตางกนั กไ็ ด เชน T เปน, แอลลีลกบั t 9. ………..……… หรอื t เป,นแอลลลี กับ t 10. ………..……… ยีนทีอ่ ยดู วยกันเปน, คูจะนยิ มเขียนสญั ลกั ษณแ7 ทนดวยตวั อักษร เชน GG, Gg, gg ยีนทส่ี ามารถแสดงลักษณะนนั้ ออกมาใหเห็นไดในสภาพเฮเทอโรไซกัส แมวาจะมี ยีนเดนเพียงยีนเดียว รูปแบบของจีโนไทปeที่มีแอลลีล 2 แอลลีลที่แตกตางกันบนโครโมโซมคูเหมือน เชน Aa เรียกวา พนั ทาง ส่ิงมีชีวิตท่ีเกิดจากการผสมภายในประชากรเดียวกันมาเป,นเวลานานจนมี จโี นไทปeเป,นโฮโมไซกัส หรือสง่ิ มีชวี ิตท่มี พี นั ธกุ รรมแบบเดยี วกันในประชากร โครโมโซมทม่ี ีลักษณะเหมอื นกัน ขนาดเทากัน และตําแหนงเซนโทรเมียรต7 รงกัน เลขที่.........................................................ช้ัน.........................คะแนนท่ไี ด...................

19 ใบกิจกรรมท่ี 1.3 เรื่อง เมนเดลกบั การไขความลบั ทางพันธุกรรม คําชแี้ จง: ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปน้ี พรอมท้งั อธบิ ายเหตผุ ลประกอบ (12 คะแนน) คําถาม คําตอบ 1. หากนักวิทยาศาสตร7ตองการทําการทดลอง เพื่อพิสูจน7ขอคนพบของเมนเดล โดยใช มนุษย7ในการทดลองแทนตนถ่ัวลันเตา นักเรียนเห็นดวยกับการทําการทดลองน้ี หรอื ไม เพราะเหตุใด (2 คะแนน) 2. หากนักเรียนทําการทดลองผสมพันธ7ุ ถั่ ว ลั น เ ต า เ ช น เ ดี ย ว กั บ ก า ร ท ด ล อ ง ข อ ง เมนเดลแตกลับพบวารุนลูกท่ีมีดอกสีมวง และดอกสีขาวในอัตราสวนเทากันๆ ซึ่งไม เป,นไปตามผลการทดลองของเมนเดลท่ีไดลูก ในอัตราสวน 3 : 1 นักเรียนคิดวาเป,นเพราะ เหตุใด (2 คะแนน) 2. หลินหลินสังเกตลักษณะชั้นหนังตาของ ตนเองและคนในครอบครัว พบวาคุณพอ ของเธอมีลักษณะหนังตาช้ันเดียว สวนคุณ แมของเธอมีลักษณะหนังตาสองชั้น เธอ แ ล ะ น อ ง ช า ย ลั ก ษ ณ ะ ห นั ง ต า ช้ั น เ ดี ย ว เหมือนกับคุณพอ จากลักษณะหนังช้ันหนัง ตาของคนในครอบครัวนี้ นักเรียนคิดวา ลักษณะช้ันหนังตาแบบใดเป,นลักษณะเดน จงอธิบาย พรอมใหเหตผุ ลประกอบ (2 คะแนน)

20 คาํ ตอบ คาํ ถาม 3. จากคํากลาวที่วาลักษณะเดนเป,นลักษณะ ไม ท่ีดีนักเรียนเห็นดวยกับคํากลาวน้ี หรือไม จงอธบิ าย พรอมท้งั ยกตวั อยางประกอบ (3 คะแนน) ลกั ษณะดอย 4. นักเรียนจะใหคําแนะนํากับบุคคลในชุมชน หลกี เลี่ยง ของนักเรียนอยางไร ในการปgองกันไมใหเกิด โรคทางพันธุกรรมโดยอาศัยผลการทดลอง ของเมนเดลในการอธิบาย (2 คะแนน) 5. นักเรียนจะนําความรูเร่ืองการถายทอด ลักษณะทางพันธุกรรมของเมนเดลไปใช ประโยชน7ในการปรับปรุงพันธุ7พืชและสัตว7 ไดอยางไรบาง (1 คะแนน) เพ่ือนๆ รูไหมวา ☺ ผลงานการคนพบแบบแผนการถายทอดลกั ษณะทางพันธุกรรมของเมนเดล ทําใหเกิดความกาวหนาดานพันธุ7ศาสตร7ในปJจจุบันเป,นอยางมาก เพราะ ชวยใหมนุษยอ7 ยางเราสามารถไขปริศนาทางธรรมชาติในกระบวนการสราง สิ่งมีชีวิตชนิดตางๆ ไดแลว ยังทําใหเราสามารถหาวิธีการปgองกันไมใหเกิด โรคทางพนั ธกุ รรมไดอีกดวยนะ เลขท่ี.........................................................ชนั้ .........................คะแนนท่ีได...................

21 แบบทดสอบหลงั เรยี นชดุ กจิ กรรมการเรียนรู ชดุ ที่ 1 เรื่อง การศึกษาพันธุศาสตร,ชองเมนเดล คาํ ชแ้ี จง 1. แบบทดสอบเป,นแบบปรนัยชนิดเลอื กตอบ 4 ตัวเลือก จาํ นวน 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน 2. ใหนกั เรยี นเลอื กคาํ ตอบท่ีถูกตองทีส่ ดุ เพยี งขอเดียว โดยทําเคร่ืองหมาย X ลงในกระดาษ คําตอบ 3. ใชเวลาทําแบบทดสอบ 10 นาที 1. ขอใดตอไปน้ีอธบิ ายขอคนพบทไ่ี ดจากการทดลองผสมพันธต7ุ นถวั่ ลนั เตาของเมนเดลได ถูกตอง 1. ลูกรุน F1 ที่เกดิ จากพอลักษณะเดนแทและแมลักษณะดอยแท จะมีลักษณะเหมือนพอ ทัง้ หมด 2. ลูกรนุ F1 ทเี่ กดิ จากพอลักษณะเดนแทและแมลกั ษณะดอยแท จะมีอตั ราสวนลกั ษณะดอย ตอลักษณะเดนเทากบั 1 : 3 3. ลกู รนุ F1 ท่ีเกิดจากพอลักษณะเดนแทและแมลักษณะดอยแท จะมีอัตราสวนลักษณะเดน ตอลกั ษณะดอยเทากับ 1 : 3 4. ลูกรนุ F1 ท่เี กดิ จากพอลักษณะเดนแทและแมลกั ษณะดอยแท จะมีอตั ราลักษณะเดนตอ ลกั ษณะดอยเทากับ 3 : 1 2. ขอใดตอไปนที้ ่ี ไมใช ขอสรุปท่ไี ดจากผลการศึกษาการถายทอดลักษณะตนถว่ั ลนั เตาของเมนเดล 1. ยนี ทําหนาทีค่ วบคมุ ลักษณะทางพันธกุ รรม 2. การแยกยีนแตละคูไปสเู ซลลส7 ืบพันธจุ7 ะเปน, อสิ ระตอกัน 3. ถายนี คูนน้ั แตกตางกนั จะแสดงลกั ษณะออกมาเทาเทียมกัน 4. ยนี ท่ีควบคุมลักษณะหนึ่งๆ ยอมอยเู ป,นคูอาจเหมือนกันหรอื แตกตางกนั กไ็ ด 3. ลักษณะสําคัญของถัว่ ลนั เตาท่ีทําใหเมนเดลประสบความสําเรจ็ ในการทดลองมีหลายประการ ยกเวนขอใด 1. มีอายสุ ั้น 2. เป,นลักษณะเดนสมบรู ณ7 3. สามารถผสมขามดอกไดโดยมนษุ ย7 4. ผสมตวั เองไมได ทาํ ใหการสรางเซลลส7 ืบพนั ธ7ุแทตองทาํ โดยมนษุ ยเ7 ทานน้ั

22 4. ความสาํ เรจ็ ในการศึกษาดานพนั ธุศาสตร7ของเมนเดลมีผลเนอ่ื งมาจากสาเหตุในขอใด ก. ลกั ษณะทเี่ มนเดลศกึ ษาถูกควบคมุ ดวยยีนคเู ดยี วเทานนั้ ข. เมนเดลเปน, นักคณติ ศาสตร7ใชหลกั สถติ ใิ นการเปรยี บเทยี บขอมูล ค. ลกั ษณะทีเ่ มนเดลใชในการศกึ ษาจะมีลักษณะแตกตางกันอยางชัดเจน ง. ดอกถวั่ ลนั เตาเป,นดอกไมสมบูรณ7เพศ ทําใหงายตอการควบคมุ การผสมพนั ธ7ุ 1. ขอ ก, ข, ค 2. ขอ ก, ข, ง 3. ขอ ก, ค, ง 4. ขอ ข, ค, ง 5. ขอใดกลาว ถูกตอง เกย่ี วกบั การแสดงออกของลักษณะเดนกับลกั ษณะดอย ก. ลักษณะเดนจะแสดงออกเม่ืออยใู นสภาพ Heterozygous เทานัน้ ข. ลกั ษณะดอยจะแสดงออกเมื่ออยูในสภาพ Homozygous เทานน้ั ค. ลักษณะเดนแสดงออกท้ังในสภาพ Homozygous และ Heterozygous ง. ลกั ษณะเดนและลกั ษณะดอยสามารถแสดงออกไดในสภาพ Heterozygous 1. ขอ ก และ ข 2. ขอ ข และ ค 3. ขอ ค และ ง 4. ขอ ข ค และ ง 6. ขอใดตอไปนี้คือฟ4โนไทปe 1. Aa 2. ผมสที อง 3. AA หรอื aa 4. สัญลักษณข7 องคยู นี

23 7. ขอใดจดั เป,น Heterozygous gene 1. AABB 2. aabb 3. AAbb 4. AaBb 8. การถายทอดลกั ษณะสขี นของแมวเป,นไปตามกฎของเมนเดล ในการผสมแมวขนสีดาํ ลักษณะเดน พนั ธแ7ุ ทกับแมวขนสีขาวลักษณะดอย ลูกในรนุ F1 จะมขี นสอี ะไร 1. สีดําพันทาง 2. สีเทาพันธุแ7 ท 3. สีขาวพันธ7แุ ท 4. สีขาวจดุ ดําพันทาง 9. สามภี รรยาคูหน่งึ มีผิวขาวทง้ั คู เม่อื ภรรยาคลอดลูกออกมามีผวิ คลาํ้ นกั เรียนคดิ วาเป,นไปไดหรือไม อยางไร 1. เป,นไปไมได เพราะปาg กับนาก็ขาว 2. เป,นไปไมได เพราะพอแมขาวท้ังคู 3. เป,นไปได เพราะลกู ไมจาํ เป,นตองเหมือนพอแมก็ได 4. เปน, ไปได เพราะลกั ษณะผิวคลํา้ เป,นยีนดอยท่แี ฝงจากคุณตาทมี่ ีผิวคล้ํา 10. ในการทดลองผสมพันธ7ุถัว่ ลันเตาโดยพจิ ารณาหนงึ่ ลักษณะ (Monohybrid cross) พบวารุน F1 ปรากฏออกมาเพียงลักษณะเดยี วเทานน้ั ขอใดอธบิ ายเหตุผลได ถูกตอง 1. จโี นไทปeของพอและแมจะแสดงออกในรุน F2 เทานัน้ 2. จโี นไทปขe องพอและแมมสี ภาพฮอมอไซกสั โดมแิ นนท7เหมอื นกนั 3. ยีนเดนของลักษณะที่ปรากฏสามารถขมการแสดงออกของยีนดอยไดอยางสมบรู ณ7 4. จโี นไทปeของพอและแมมีสภาพเปน, Heterozygous จงึ มีการแสดงออกพียงลกั ษณะเดียว

24 ใบความรูที่ 1 เรื่อง ประวัติและผลงานของเมนเดล รหัสวิชา ว30244 รายวชิ าชีววิทยาเพิ่มเตมิ 4 ระดับช้นั มธั ยมศึกษาป4ท่ี 6 1.1 ประวตั ขิ องเมนเดล เกรเกอร7 โยฮนั เมนเดล (Greger johann mendel) ผูคนพบกฎการถายทอดลักษณะทาง พันธุกรรมและไดรับการยกยองวาเป,นบิดาแหงพันธุศาสตร, ถือไดวาเมนเดลเป,นบุคคลสําคัญท่ีทําให ความรูดานพันธุศาสตร7ไดรับความสนใจอยางกวางขวางและเป,นสาขาวิชาที่มีบทบาทสําคัญอยางยิ่ง ในปจJ จบุ นั ภาพที่ 3 เกรเกอร7 โยฮนั เมนเดล เมนเดลเป,นนักบวชชาวออสเตรียเกิดใน ท่มี า: https://www.biography.com/ ป4 พ.ศ. 2365 ท่ีเมืองไฮเซนดอร7ฟ (Heinzendorf) ประเทศออส เตรี ยจบการศึ กษาทางด าน people/gregor-mendel-39282 คณิตศาสตร7 และวิทยาศาสตร7สาขาตางๆ ทั้ง สาขาวิชาฟ?สิกส7 เคมี และพฤกษศาสตร7จาก มหาวิทยาลัยเวียนนา มีความสนใจในการศึกษา การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม โดยไดรับแรง บนั ดาลใจจากบรรดาศาสตราจารย7ท่ีมหาวิทยาลัย เวียนนาและเจาอาวาสของโบสถ7ที่สนับสนุนและ กระตุนใหเขาศึกษาความหลากหลายของพืช อีกทั้งเมนเดลยังมีพ้ืนฐานการปลูกพืชเป,นอยางดี เพราะเกิดและเตบิ โตในครอบครวั ของชาวสวน เมนเดลไดปลูกพืชหลายชนิดภายในสวนหลังโบสถ7และสังเกตเห็นความแตกตางของตนไม แตละตนท้งั ทีเ่ กดิ จากสายพันธุ7เดียวกันและตางพันธ7ุกัน เมนเดลเกิดความสงสัยวาอะไรเป,นสาเหตุ ที่ทําใหส่ิงมีชีวิตท่ีอยูในตระกูลเดียวกันถึงมีสี ขนาด และรูปรางแตกตางกันออกไป โดยเริ่มทํา การทดลองคร้ังแรกในป4 ค.ศ.1856 และไดรวบรวมตนถั่วลันเตา (Pisum sativum) หลายๆ พันธุ7 นํามาผสมกนั และสงั เกตการถายทอดลักษณะของถ่ัวลันเตาในแตละรุน เขาใชเวลาทดลองตอเน่ือง ถึง 7 ป4 จนไดขอมูลมากเพียงพอ และนําเอาหลักทางคณิตศาสตร7และสถิติมาใชในการวิเคราะห7ขอมูล และสรุปผลการทดลองทาํ ใหเมนเดลคนพบรูปแบบการถายทอดลักษณะของตนถ่วั ลนั เตา

25 ในป4 ค.ศ.1865 เมนเดลไดสรุปผลทดลองเรื่อง “Experiments in plant hybridization” และนําเสนอกฎการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมตอท่ีประชุมในกรุงบรุนน7ผลงานของเขา ไดรับการตีพิมพ7เผยแพรออกไปทั่วทวีปยุโรปและอเมริกา แตในขณะน้ันผลงานของเมนเดลยัง ไมไดรับการยอมรบั หลังจากท่ีเมนเดลไดถึงแกกรรมไปแลว 16 ป4 ในป4 ค.ศ.1900 ไดมีนักชีววิทยา 3 ทาน คือ ฮูโก เดฟรีส7 (Hugo de veies) ชาวฮอลันดา คาร7ล คอเรนส7 (Karl corrent) ชาวเยอรมัน และ เอริก ฟอน เซอร7มาร7ก (Erik von tschermark) ชาวออสเตรเลีย ไดทําการทดลองผสมพันธ7ุ ถั่วลันเตาและพืชชนิดอ่ืนๆ เพ่ือศึกษาการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม โดยนําเอาหลักทาง คณิตศาสตร7และสถิติมาใชในการวิเคราะห7และสรุปผลการทดลอง ซ่ึงไดผลการทดลองตรงกับที่ เมนเดลเคยรายงานไว ทําใหเมนเดลเป,นทีร่ จู กั ในวงการพันธุศาสตร7นับแตน้ันเป,นตนมา จึงทําให ผลงานของเมนเดลไดรับความสนใจและเป,นพ้ืนฐานสําคัญที่นําไปสูการคนพบความรูใหมๆ ทางดานพนั ธุศาสตร7 1.2 วธิ กี ารศกึ ษาของเมนเดล เมนเดลทําการศึกษาพิจารณาทีละลกั ษณะ (Monohybrid cross) โดยมขี น้ั ตอนดังนี้ 1. คัดเลือกลักษณะของถ่ัวลันเตา 7 ลักษณะที่แตกตางกันอยางชัดเจน คือ ความสูงของ ลําตน รปู รางของฝกJ รปู รางของเมล็ด สีของเมลด็ ตาํ แหนงของดอก สขี องดอก และสีของฝJก ดังภาพที่ 4 ภาพท่ี 4 ลักษณะของตนถวั่ ลันเตาทเ่ี มนเดลใชศึกษา จํานวน 7 ลกั ษณะ

26 ที่มา: http://www.myfirstbrain.com/thaidata/image.asp?ID=1718127 2. ทาํ การผสมพนั ธุถ7 ั่วลนั เตาโดยทําการผสมภายในดอกเดียวกนั (Self-fertilization) หลายๆ รุนเพื่อใหไดลักษณะท่เี ปน, พนั ธแุ7 ท (Pure line) ดังภาพท่ี 5 ภาพท่ี 5 ดอกของถ่วั ลนั เตาท่ีกลีบดอกของถ่ัวโอบลอมเกสรตวั เมียและเกสรตวั ผเู ขาไวดวยกนั ทีม่ า: https://www.sciencelearn.org.nz/resources/1999-mendel-s-experiments 3. เลือกถ่วั ลนั เตาตนพอและตนแมทล่ี กั ษณะแตกตางกันเป,นคๆู นํามาผสมขามดอก (Cross- fertilization) ดงั ภาพท่ี 6 1. เกสรตัวผูของตนถ่ัวลันเตาดอกสีมวง ถกู ดึงออกเพื่อปอg งกันมิใหผสมตวั เอง 2. ถายละอองเรณูจากตนถ่ัวลันเตาดอก สีขาวลงบนยอดเกสรตัวเมียของตน ถวั่ ดอกสมี วง 3. ฝJกถั่วลันเตารุนลูกที่ไดจากการผสม ขามจากกระบวนการ 1 และ 2 จะมี เมล็ดที่มีลักษณะเปน, ไปตามยีนทม่ี อี ยู 4. สดี อกของตนถั่วลันเตารุนลูกจะแสดง ลกั ษณะพนั ธุกรรมตามยีนที่ไดรับจาก รุนพอแม ภาพท่ี 6 การผสมพนั ธ7ุถั่วลนั เตาขามดอกตามหลักของเมนเดล

27 ทมี่ า: https://sites.google.com/site/startstop48/home/phanthukrrm-tam-kd-khxng-mel-del หลังจากน้ันพิจารณาการผสมทีละลักษณะ (Monohybrid cross) เชน การพิจาณา ลักษณะ สีของฝกJ โดยนาํ รุนพอแมท่มี ีฝJกสีเขยี วไปผสมกับฝJกสีเหลือง โดยเรียกถั่วลันเตาที่ผสมรุนนี้วา รุน P (Parental generation) เม่ือไดรุนลูกออกมาจะเรียกวา รุน F1 (First filial generation) ปรากฏวาไดลูกออกมาเป,นถั่วลันเตาฝAกสีเขียวท้ังหมด แมจะทดลองผสมสลับตนพอแมระหวาง ถั่วลนั เตาฝJกสีเขยี วและฝกJ สเี หลือง ตนถ่วั ลันเตาในรุนลูกที่ปรากฏออกมาก็ยังคงเป,นฝJกสีเขียวทั้งหมด ดงั ภาพที่ 7 ภาพท่ี 7 การทดลองผสมสลับของถ่วั ลันเตาระหวางถ่วั ลนั เตาฝกJ สเี ขียวและฝJกสีเหลอื ง ที่มา: หนังสอื เรยี น ชีววิทยาเพิ่มเตมิ เลม 4 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปท4 ี่ 4-6. (น. 5), โดย อนริ ธุ พรหมเจริญ, 2555, กรงุ เทพฯ: แม็ค.

28 4. ตอมานําลูกรุน F1 ท่ีมีฝJกสีเขียวมาผสมในดอกเดียวกัน (Self-fertilization) พบวารุน หลานหรือรุน F2 (Second filial generation) ทั้งหมด 580 ตน มีตนฝJกสีเขียว 428 ตน ฝJกสีเหลือง 152 ตน คิดเปน, อตั ราสวนอยางต่าํ 2.82 : 1 จากนนั้ จงึ ศกึ ษาลักษณะตางๆ อีก 6 ลักษณะ เปรียบเทียบ กันพบวาเม่ือสลับลักษณะของพอและแม ลักษณะรุน F1 และอัตราสวนของลักษณะแตละคูในรุน F2 กย็ งั เป,นเชนเดิม ดังตารางที่ 2 ตารางท่ี 2 ผลการทดลองผสมพันธ7ถุ ว่ั ลนั เตาทเ่ี ปน, การผสมลักษณะเดียวของเมนเดล ทม่ี า: http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/type2/science04/27/images/ work.jpg จากตารางท่ี 5 จะเหน็ ไดวาอตั ราสวนของรนุ F2 มีอัตราใกลเคยี ง 3 : 1 อตั ราการถายทอด น้ีปรากฏในทกุ ลกั ษณะทีท่ ําการผสมพันธ7ุเขาดวยกัน

29 ขอสรุป เมนเดลสรุปวาในการถายทอดลักษณะของถั่วลันเตานั้นจะตองมีหนวยควบคุม ซึ่งเมนเดลเรยี กวา แฟกเตอร, (Factor) แฟกเตอร7ที่ควบคุมลักษณะของถ่ัวลันเตาจะอยูเป,นคูๆ เชน ลักษณะตนสูงของถั่วลันเตา ถูกควบคุมดวยแฟกเตอร7ตนสูง 2 แฟกเตอร7 หรืออาจเป,นตนสูงที่ถูกควบคุมดวยแฟกเตอร7ตนสูงกับ ตนเตี้ย ลกั ษณะของถัว่ ลนั เตาท่ีปรากฏในทุกรุนเรยี กวา ลักษณะเดน (Dominant trait) สวนลกั ษณะที่ปรากฏใหเห็นในบางรุน เรียกวา ลักษณะดอย (Recessive trait) นักวทิ ยาศาสตรไ7 ดเปล่ยี นคําวาแฟกเตอรม7 าใชคาํ วายีน (Gene) แทน ยีนท่ีควบคุมลักษณะเดนวา ยีนเดน (Dominant gene) สวนยีนท่ีควบคุมลักษณะ ดอยวา ยนี ดอย (Recessive gene) และยีนดอยจะไมแสดงออกเมือ่ เขาคูกับยนี เดน หมายเหตุ การระบุวาลักษณะใดเป,นลักษณะเดนหรือลักษณะดอยไมสามารถระบุไดจาก ความถ่ีของการพบในประชากร แตสามารถระบุไดจากการศึกษาการถายทอดลักษณะนั้นจากรุนหนึ่ง ไปสูรุนหนึ่ง โดยลักษณะเดนจะเป,นลักษณะที่มีโอกาสปรากฏในรุนตอๆ ไปเสมอ เชน ลักษณะตนสูง ของถั่วลันเตา ในขณะที่ลักษณะดอยอาจไมปรากฏออกมาในบางรุน และแมจะปรากฏออกมาในบาง รุนก็จะมีจํานวนที่นอยกวาลกั ษณะเดน 1.3 การเขียนสญั ลักษณแ, ทนยีน สัญลักษณ7ในทางพันธุศาสตร7ไมไดมีการกําหนดแบบตายตัว สัญลักษณ7ที่ใชแทนยีนอาจ เขียนไดหลายแบบ เขยี นดวยอกั ษรภาษาอังกฤษ เชน T แทนยีนสูง และนิยมใชอักษรภาษาอังกฤษตัว เดยี วกัน เชน ตวั พิมพ7ใหญ คอื T แทนยีนเดน และตัวพิมพ7เล็ก คือ t แทนยีนดอย หรือใชเครื่องหมาย แทนสัญลักษณ7 เชน + หรือ – นอกจากการใชลกั ษณะเดนในการกําหนดตวั อักษรแทนลักษณะของยีน เชน ลักษณะฝJกสี เขียวใช G และสัญลักษณ7ฝJกสีเหลืองใช g อาจใชลักษณะดอยเป,นตัวกําหนดก็ได เชน ลักษณะฝJกสี เขียวใช Y และลักษณะฝJกสเี หลอื งใช y

30 ตัวอยางการเขียนสัญลักษณ,แทนยีน ตวั อยางที่ 1 การผสมพันธุถ7 วั่ ลันเตาตนสงู พันธุ7แทกับถว่ั ลันเตาตนเตีย้ พนั ธุ7แท สามารถเขยี นสัญลักษณ7 แทนยีนการผสมพันธุ7ท่ีไดลูกรุน F1 และ F2 ดังนี้ กาํ หนดให T แทนยนี ทคี่ วบคมุ ลกั ษณะตนสูง t แทนยีนท่คี วบคุมลกั ษณะตนเต้ยี ขน้ั ที่ 1 P (รนุ พอแม): TT (พอ) × tt (แม) ข้ันที่ 2 G (เซลลส7 บื พันธ7ุ): TT tt Tt Tt F1 (ลูกรนุ ท่ี 1) Tt × จโี นไทปk F1 Tt ท้ังหมด ฟโl นไทปk F1 สงู ท้งั หมด ขัน้ ท่ี 3 ผสม F1×F1: ขัน้ ที่ 4 G (เซลลส7 บื พันธุ7): T t Tt ขั้นที่ 5 F2 (รนุ หลาน): TT Tt Tt tt จโี นไทปk F2 TT : Tt : tt = 1 : 2 : 1 ฟโl นไทปk F2 สงู : เตี้ย = 3 : 1 อธิบายการใหสญั ลักษณใ, นแผนภาพการผสมพันธถ,ุ ั่วลนั เตาตนสูง • จากตัวอยางที่ 1 ใชสัญลักษณ7 T แทนยีนท่ีควบคุมลักษณะตนสูง และ t แทนยีนที่ควบคุมลักษณะ ตนเตีย้ เขียนสญั ลักษณ7แทนยีนไดดงั นี้ ถ่วั ลนั เตาตนสงู เป,นลกั ษณะเดนพันธแ7ุ ท แทนสญั ลักษณ7ดวย TT ถัว่ ลันเตาตนเตี้ยเป,นลกั ษณะดอยพนั ธแ7ุ ท แทนสญั ลักษณ7ดวย tt เซลลส7 ืบพันธเุ7 พศผู (ละอองเรณู) มเี พยี งหนึ่งแอลลีล คอื T เซลลส7 ืบพันธเ7ุ พศเมยี (ไข) มเี พยี งหน่งึ แอลลลี คอื t

31 • การผสมพนั ธ7ใุ นรุนพอแมจะใชสัญลักษณ7 TT แทนถวั่ ลันเตาตนสงู พันธ7ุแทซ่ึงเป,นยีนเดน และใช สญั ลกั ษณ7 tt แทนถัว่ ลันเตาตนเตย้ี พนั ธแุ7 ทซงึ่ เป,นยีนดอย ลูกรุนท่ี 1 (F1) ที่เกิดข้ึนจะมีสัญลักษณ7 เปน, Tt แทนถ่วั ลนั เตาตนสูงพันทาง • เมื่อนําถ่ัวลันเตารุนลูกในรุนที่ 1 (F1) มาผสมกันเองจะไดรุนท่ี 2 (F2) ท่ีมีสัญลักษณ7ดังตอไปนี้ คอื TT Tt และ tt • จะเห็นไดวาการควบคุมลักษณะของตนถั่วลันเตาจะมียีนควบคุมอยูเป,นคู เชน TT Tt tt โดย ยีนที่เขาคูกันจะอยูบน ฮอมอโลกัสโครโมโซม (Homologous chromosome) ตําแหนง เดียวกัน เรียกวายีนนั้นเป,นแอลลีล (Allele) กัน เชน ยีน T เป,นยีนท่ีเขาคูกับ T หรือ t และ ยีน t เป,นยนี ที่เขาคกู บั t หรอื T ดงั นัน้ ยนี T และ t จะเปน, แอลลีลตอกนั ดงั ภาพท่ี 8 สิ่งมีชีวิตท่ีมีโครโมโซม 2 ชุด โครโมโซมแตละแทงจะมีคูของตัวเองซึ่งมีลักษณะที่เหมือนกัน และมตี าํ แหนงของยนี ทเี่ ปน, คูกนั อยูตรงกนั ตําแหนงของยีนบนโครโมโซม เรียกวา โลคัส (Locus) ยีน ทเ่ี ปน, แอลลลี กันจะอยูทีโ่ ลคัสเดียวกนั 1. คขู องโครโมโซมคเู หมอื นท่ยี งั ไมมกี ารจําลองตัวเอง (โครโมโซมแทงหน่ึงใน คนู ้ีถูกถายทอดมาจากพอและอกี แทงหน่งึ ถูกถายทอดมากจากแม) 2. โลคสั คอื ตาํ แหนงของยนี บนโครโมซม แอลลีลของยนี เดียวกันจะอยบู นโลคสั เดยี วกนั บนโครโมโซมคูเหมือน ใน 1 โลคสั จะปรากฏยนี 1 คู ซึ่งอาจเป,นยีน เดนกบั ยีนเดน หรือยนี ดอยกบั ยนี ดอย หรือยนี เดนกับยนี ดอย T t 3. คขู องแอลลลี อาจเหมือนกันหรือตางกันได สญั ลักษณ7ทใ่ี ชแทนแอลลลี ของยีน คอื อกั ษรภาษาอังกฤษ เชน T หรอื t 4. ยนี สามคู สามโลคัสบนโครโมโซมคเู หมือน คอื แอลลีลสามคูนัน่ เอง ภาพที่ 8 โลคสั ของยนี T กับ ยีน t ที่เป,นแอลลลี กนั บนฮอโมโลกสั โครโมโซม ท่ีมา: ชีววิทยา 1 (น. 218), โดย ทมี คณาจารย7 ภาควชิ าชวี วิทยา มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน, 2552, กรุงเทพ: เซนเกจ เลินนิง่ .

32 ขอสรปุ จากภาพการผสมพนั ธถุ7 ว่ั ลันเตาตนสูงพันธ7ุแทกับถ่ัวลันเตาตนเตี้ยพันธ7ุแท ถ่ัวตนสูงที่มีจีโนไทปe เป,น TT จะสรางเซลล7สืบพนั ธโ7ุ ดยการแบงเซลลแ7 บบไมโอซิส (Meiosis) ไดแบบเดยี ว คือ T สวนถัว่ ตนเตยี้ ที่มี จโี นไทปeเป,น tt กจ็ ะสรางเซลล7สืบพันธ7ุไดแบบเดียวเชนกัน คือ t เมื่อเซลล7สืบพันธ7ุจากตนสูงและตนเตี้ยปฏิสนธิกันแลวจะไดลูก F1 เป,นตนสูงท้ังหมดโดยจะมี จีโนไทปe เปน, Tt เมื่อใหลูก F1 ผสมตัวเองลูก F1 จะสรางเซลล7สืบพันธุ7 2 แบบ คือ T และ t ซ่ึงจะแยกออกจาก กันไปเขาสูเซลล7สบื พนั ธุค7 นละเซลล7 ตอมาภายหลงั ทราบวาการแยกออกจากกันนัน้ เกิดข้นึ ในกระบวนการสรางเซลล7สืบพนั ธุ7ท่ีมี การแบงเซลลแ, บบไมโอซสิ เมื่อเซลลส7 ืบพันธุม7 ารวมกนั ทาํ ใหไดลูก F2 ทม่ี ีตนสูงและตนเตี้ยในอัตราสวน 3:1 ในขณะท่อี ัตราสวนจีโนไทปe เทากับ 1TT : 2Tt : 1tt รปู แบบของยนี ทเ่ี ขาคูกันหลงั จากไดรบั การปฏิสนธิ เชน TT, Tt, tt เรยี กวา จโี นไทปk (Genotype) ลักษณะท่ีแสดงออกของสิ่งมีชีวติ เนื่องจากการเขาคูกนั ของยนี เชน ลักษณะความสูง เรยี กวา ฟโl นไทปk (Phenotype) สวนจีโนไทปeรุนพอแม (Parent, P) ท่ีเปน, ตนสงู TT เรียกวาเปน, ฮอมอไซกัสโดมแิ นนท, (Homozygous dominant) และเรยี กรนุ พอแมที่เปน, ตนเต้ยี tt วา ฮอมอไซกัสรเี ซสสีพ (Homozygous recessive) สวนลกู F1 ที่เปน, Tt เรียกวา เฮเทอโรไซกสั (Heterozygous) 1.4 คําศพั ท,ทางพันธุศาสตร, ลักษณะเดน (Dominant trait) หมายถึง ลักษณะทม่ี ีโอกาสปรากฏในรนุ ตอๆ ไปเสมอ ลกั ษณะดอย (Recessive trait) หมายถึง ลักษณะที่มีอาจปรากฏออกมาในบางรุน และ ถงึ แมจะปรากฏออกมาในบางรุนก็มีจํานวนนอยกวาลักษณะเดน ยีนเดน (Dominant gene) หมายถึง ยีนที่สามารถแสดงลักษณะน้ันออกมาใหเห็นไดใน สภาพเฮเทอโรไซกัส แมวาจะมยี ีนเดนเพยี งยีนเดยี ว ยีนดอย (Recessive gene) หมายถึง ยีนที่แสดงลักษณะออกมาใหเห็นไดนอยกวายีน เดนในสภาพท่เี ปน, เฮเทอโรไซกัส และจะแสดงลกั ษณะดอยไดตองมียีนดอย 2 ยีนในสภาพท่ีเป,นฮอมอ ไซกัสรีเซสสพี

33 แอลลีล (Allele) หมายถึง รูปแบบยอยของยีนท่ีควบคุมลักษณะเดียวกัน ซึ่งจะอยูกัน เป,นคูๆ บนโครโมโซมตําแหนงเดียวกันอาจเหมือนกันหรือแตกตางกันก็ได เชน T เป,นแอลลีล กับ t แตไมเป,นแอลลลี กบั S หรือ s ซึง่ ควบคมุ ลกั ษณะอื่น ยีนสีตา นํ้าตาล (เดน) ---> A เรียกวา แอลลลี ฟgา (ดอย) ---> a Aa Bb ยนี ลักยิ้ม มลี ักย้มิ (เดน) ---> B เรยี กวา แอลลีล ไมมีลักยิ้ม (ดอย) ---> b ภาพที่ 9 รูปแบบยอยของยนี ที่เปน, แอลลีลกัน ท่ีมา: บุปผา ธนะชยั ขันธ7 (2559) โลคัส (Locus) หมายถึง ตําแหนงของยีนท่ีเป,นแอลลีลกันและอยูตรงกันบนฮอมอโลกัส โครโซม จีโนไทปk (Genotype) หมายถึง รูปแบบของยีนท่ีอยูเป,นคู เพ่ือควบคุมลักษณะทาง พนั ธกุ รรมของส่ิงมชี วี ติ นยิ มใชสัญลักษณ7เขยี นแทนยีน เชน Rr, Tt เปน, ตน ฟโl นไทปk (Phenotype) หมายถึง ลกั ษณะของส่งิ มีชวี ติ ท่ปี รากฏออกมาใหเห็นเป,นผลมา จากการควบคมุ ของจีโนไทปeของยนี และอทิ ธิพลของสงิ่ แวดลอม ฮอมอโลกัสโครโมโซม (Homologous chromosome) หมายถึง โครโมโซมท่ีมีลักษณะ เหมือนกนั ขนาดเทากัน และตาํ แหนงเซนโทรเมียร7ตรงกนั ฮอมอไซกัส จีโนไทปk (Homozygous genotype) หมายถึง รูปแบบของจีโนไทปeที่มี แอลลลี 2 แอลลลี เหมอื นกันบนโครโมโซมคูเหมอื น เชน AA, aa ฮอมอไซกัสโดมิแนนท, (Homozygous dominant) หมายถึง รูปแบบของจีโนไทปeท่ีมี แอลลีลเดนทง้ั 2 แอลลลี บนโครโมโซมคูเหมอื น เชน AA เรยี กวา พันธุแ7 ทของลักษณะเดน ฮอมอไซกัสรีเซสสีพ (Homozygous recessive) หมายถึง รูปแบบของจีโนไทปeท่ีมี แอลลีลดอยทงั้ 2 แอลลลี บนโครโมโซมคเู หมอื น เชน aa เรยี กวา พนั ธแุ7 ทของลักษณะดอย

34 เฮเทอโรไซกสั จโี นไทปk (Heterozygous genotype) หมายถงึ รปู แบบของจีโนไทปeท่ีมี แอลลลี 2 แอลลีล ทแ่ี ตกตางกนั บนโครโมโซมคูเหมือน เชน Aa เรยี กวา พันทาง การผสมภายในดอกเดยี วกนั (Self-pollination) หมายถงึ การผสมของเซลลส7 ืบพันธุ7 ภายในตนพชื ตนเดยี วกนั การผสมขาม (Cross-pollination) หมายถึง การผสมพันธ7ุระหวางเกสรตัวผูและเกสรตัว เมยี ทมี่ าจากตางตนหรือตางดอกกัน การผสมพิจารณาลักษณะเดียว (Monohybrid cross) หมายถงึ การผสมพันธโุ7 ดยพิจารณา เพียงลักษณะเดยี ว เชน ความสูงหรือสีของดอกเพียงอยางเดยี ว พันธุ,แท (Pure line) หมายถึง สิ่งมีชีวิตที่เกิดจากการผสมภายในประชากรเดียวกันมา เป,นเวลานานจนมีจีโนไทปeเปน, ฮอมอไซกสั หรอื สง่ิ มีชีวติ ที่มีพนั ธกุ รรมแบบเดียวกนั ในประชากร 1.6 ขอสรปุ จากผลการทดลองของเมนเดล 1. การถายทอดลกั ษณะหนง่ึ ลกั ษณะใดของสิ่งมีชวี ติ ถูกควบคมุ โดยแฟกเตอร7 (Fector) ซ่ึง อยูกันเปน, คูๆ ตอมาถกู เรยี กวา ยนี (Gene) 2. ยีนที่ควบคมุ ลักษณะตางๆ จะอยกู ันเปน, คูๆ และสามารถถายทอดไปยงั รนุ ตอไปได 3. ลกั ษณะแตละลักษณะจะมียีนควบคุม 1 คู โดยมียนี หน่งึ มาจากพอและอีกยีนมาจากแม 4. เม่ือมีการสรางเซลล7สืบพันธ7ุ (Gamete) ยีนท่ีอยูเป,นคูๆ จะแยกออกจากกันไปอยูใน เซลลส7 บื พันธขุ7 องแตละเซลลแ7 ละยนี เหลาน้นั จะเขาคูกันไดใหมอีกเม่ือมีการปฏสิ นธิ 5. จโี นไทปe (Genotype) ในรนุ F1 จะมี 1 แบบ คอื Tt 6. ฟ4โนไทปe (Phenotype) ในรนุ F1 จะมี 1 ลกั ษณะ คอื ตนสูง 7. ลกั ษณะที่ไมปรากฏในรนุ F1 คอื ลักษณะตนเตย้ี ไมไดสูญหายไปไหนเพยี งแตไมสามารถ แสดงออกมาได แตจะปรากฏใหเหน็ ในรนุ ท่ี 2 8. เมนเดลเรียกลักษณะท่ีแฝงอยูโดยไมปรากฏวา ลักษณะดอย (Recessive trait) และ เรยี กลกั ษณะท่ปี รากฏใน F1 วา ลักษณะเดน (Dominant trait) 9. อัตราสวนของฟ4โนไทปe (Phenotype) ในรุนหลาน (F2) โดยปลอยใหรุนลูก (F1) ผสมพันธุ7 กันเอง จะมีลักษณะตนสูง : ตนเต้ีย = 3 : 1 (ฟ4โนไทปeมี 2 แบบ คือ ลักษณะเดนตอลักษณะดอยใน อตั ราสวน 3 : 1) 10. อัตราสวนของจีโนไทปe (Genotype) ของ F2 คือ TT : Tt : tt = 1 : 2 : 1 (จีโนไทปeมี 3 แบบ)

35 1.7 เหตุผลที่ทําใหเมนเดลประสบความสําเร็จในการทดลอง 1. เมนเดลรูจักเลือกชนิดของพชื มาทาํ การทดลอง 1.1 เป,นพชื ที่ปลูกงาย อายุส้ัน ไมตองทํานุบํารุงรักษามากนัก ใชเวลาตั้งแตปลูกจนถึงเก็บ เก่ียวภายในหน่ึงฤดูปลูก (Growing season) หรือประมาณ 3 เดือน เทาน้ัน ทําใหทราบผลการทดลอง ไดเร็วกวาพชื ชนดิ อน่ื และยังใหเมลด็ ในปรมิ าณท่ีมากดวย 1.2 เป,นพืชท่ีมีลักษณะทางพันธุกรรมท่ีแตกตางกันชัดเจนหลายลักษณะ มีหลายพันธ7ุ ทําใหมโี อกาสเลือกพันธุม7 าศกึ ษาไดมาก เชน ตนสงู ตนเตยี้ เมลด็ เรยี บ เป,นตน 1.3 สามารถผสมพนั ธุไ7 ดภายในดอกเดียวกนั เพราะเป,นดอกสมบรู ณ7เพศ 1.4 ดอกถวั่ ลนั เตามีโครงสรางปgองกันมิใหลมและแมลงพาละอองเรณูมาผสมกับเกสรตัว เมียไดงายๆ เพราะมกี ลบี ดอกคลุมยอดเกสรตัวเมียและเกสรตัวผูไวปgองกันไมใหเรณูจากดอกอ่ืนเขา มาผสมกับไข ในธรรมชาติจึงเกิดการผสมภายในดอกเดียว (Self- fertilized) ทําใหไดลูกเป,นพันธ7ุ แท ทําใหสามารถควบคุมการผสมพันธุ7กับละอองเรณูตามตองการได เมื่อตองทําการผสมขามพันธ7ุ (Cross-fertilized) เพือ่ สรางลกู ผสมก็ทําไดงายโดยวธิ ีผสมโดยใชมือชวย (Hand pollination) 2. เมนเดลรูจกั วางแผนการทดลอง 2.1 ลักษณะที่เมนเดลศึกษาถูกควบคุมดวยยีนเพียงคูเดียวเทาน้ันและสามารถแยก ลกั ษณะตางๆ ไดอยางสมบูรณ7 โดยเมนเดลพยายามหลีกเล่ียงลักษณะท่ีถูกควบคุมโดยยีนหลายคูทํา ใหวเิ คราะห7ผลไดงายข้ึน 2.2 เลือกศึกษาการถายทอดลักษณะของถ่ัวลันเตาทีละลักษณะกอนเม่ือเขาใจหลักการ ถายทอดลกั ษณะนน้ั ๆ แลว เขาจึงไดศึกษาการถายทอดสองลักษณะไปพรอมๆ กัน 2.3 ในการผสมพันธ7ุจะใชพอแมพันธ7ุแท (Pure line) ในลักษณะท่ีตรงกันขามกันมาทํา การผสมขามพันธ7ุเพื่อสรางลูกผสมโดยใชมือชวย (Hand pollination) ทําใหไดลักษณะตางๆ ท่ี ออกมาเปน, แบบเดยี วกนั 2.4 เป,นนักคณิตศาสตร7 ใชหลักสถิติเปรียบเทียบ ประกอบกับมีความรูพ้ืนฐานวิธีผสม พนั ธุ7พชื และการปรับปรุงพนั ธ7ุพืช โดยมกี ารวางแผนที่ดี ฉลาดในการเลือกใชพืชในการศึกษาทดลอง โดยเกบ็ ขอมลู หลายรนุ หลายลกั ษณะเป,นขอมูลท่มี ากพอ และมีการควบคุมอยางดี 2.5 ลักษณะท่ีเมนเดลศึกษาเป,นลักษณะเดนสมบูรณ7 (Complete dominance) และ ลกั ษณะท้ัง 7 ลักษณะของถว่ั ลันเตาท่ีศกึ ษากระจายอยใู นโครโมโซมตางแทงกันหรือเป,นอิสระตอกัน (Independent gene)

36 แบบบนั ทกึ คะแนนนักเรียน ชุดกิจกรรมการเรยี นรู ชุดที่ 1 เร่ือง การศึกษาพนั ธุศาสตรข, องเมนเดล ช่อื – นามสกุล.....................................................เลขท่ี....................ชั้น......................... รายการกจิ กรรม คะแนนเตม็ คะแนนท่ีได ผลการประเมิน ผาน ไมผาน ใบกจิ กรรมที่ 1.1 23 ใบกจิ กรรมที่ 1.2 10 ใบกิจกรรมที่ 1.3 12 45 รวม 10 แบบทดสอบกอนเรยี น 10 แบบทดสอบหลงั เรยี น เอกสารอางอิง

37 ครอนไคน7 โดนลั ด7. (2546). เซลล,และพนั ธุกรรม. กรงุ เทพฯ: เพียรส7 นั เอด็ ดเู คชั่น อินโดไชนา. ทมี คณาจารย7 ภาควิชาชีววทิ ยา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน. (2552). ชีววิทยา 1. กรุงเทพ: เซนเกจเลินน่งิ . ประดษิ ฐ7 พงศ7ทองคํา. (2546). พันธุศาสตร,. พิมพ7คร้งั ท่ี 3. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ7มหาวทิ ยาลัย เกษตรศาสตร7. ปรชี า สุวรรณพนิ ิจ. (2556). High School Biology ชีววิทยา ม.4-6 เลม 4 (รายวิชาเพม่ิ เติม). กรงุ เทพ: ไฮเอ็ดพับลิซซิ่ง. พจน7 แสงมณี และ ขวัญสดุ า ประวะภูโต. (2552). Compact ชีววทิ ยา ม.6 เลม 5. กรุงเทพฯ: แม็ค. เรืองวิทย7 บรรจงรตั น7. (2554). คูมอื ประกอบสื่อการสอนวิทยาศาสตรแ, ละคณติ ศาสตร, ระดับ มัธยมศึกษาตอนปลาย วชิ าชีววิทยา เรื่อง ความนาจะเปuนและกฏแหงการแยก. กรงุ เทพ: สํานักพมิ พ7จุฬาลงกรณม7 หาวทิ ยาลัย. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตร7และเทคโนโลย.ี (2554). คมู ือครรู ายวิชาเพ่ิมเตมิ ชวี วิทยา เลม 4 กลมุ สาระการเรยี นรูวิทยาศาสตร, ช้ันมัธยมศกึ ษาปlท่ี 4-6 ตามหลักสตู ร แกนกลาง การศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: องค7การคาของ สกสค. สมาน แกวไวยุทธ. (2556). Hi-ED’s Biology ชีววทิ ยา ม.4-6 เลม 4 (รายวิชาเพิ่มเติม). กรงุ เทพ: ไฮเอ็ดพบั ลซิ ซ่งิ . สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน และ จฬุ าลงกรณม7 หาวิทยาลยั . (12 ตลุ าคม 2558). การศกึ ษาพนั ธศุ าสตร,ของเมนเดล. [Video file]. เขาถึงไดจาก https://www. youtube.com/atch?v=bzv3_G4ULDg. อนิรธุ พรหมเจรญิ . (2555). หนังสือเรยี น ชวี วทิ ยาเพ่ิมเติม เลม 4 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปทl ี่ 4-6. กรุงเทพฯ: แม็ค. เอกสารอางอิงรปู ภาพ

38 ภาพท่ี 1 ลกั ษณะของตนถ่ัวลนั เตาทเ่ี มนเดลใชศกึ ษา จํานวน 7 ลกั ษณะ. [ออนไลน7]. เขาถึงได จาก http://www.myfirstbrain.com/thaidata/image.asp?ID=1718127. สบื คน ภาพที่ 2 เมือ่ วนั ที่ 16 กนั ยายน 2558. ภาพท่ี 3 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ7 ละเทคโนโลย.ี (2555). การผสมพนั ธุ,ถั่วลันเตา ภาพท่ี 4 ไดรนุ F1 ออกฝกA สีเขียวของเมนเดล. กรงุ เทพฯ: องค7การคาของ สกสค. เกรเกอร, โยฮนั เมนเดล. [ออนไลน]7 . เขาถึงไดจาก https://www.biography.com/ ภาพท่ี 5 people/gregor-mendel-39282. สบื คนเมื่อวันที่ 16 กนั ยายน 2558. ลกั ษณะของตนถั่วลนั เตาทีเ่ มนเดลใชศึกษา จาํ นวน 7 ลักษณะ. [ออนไลน7]. เขาถึงได ภาพท่ี 6 จาก http://www.myfirstbrain.com/thaidata/image.asp?ID=1718127. สืบคน เม่ือวันท่ี 16 กนั ยายน 2558. ภาพท่ี 7 ดอกของถ่ัวลนั เตาทก่ี ลีบดอกของถวั่ โอบลอมเกสรตัวเมียและเกสรตัวผูเขาไว ภาพท่ี 8 ดวยกนั . [ออนไลน]7 . เขาถึงไดจาก https://www.sciencelearn.org.nz/resources/ ภาพท่ี 9 1999-mendel-s-experiments. สืบคนเมอ่ื วันที่ 16 กันยายน 2558. การผสมพนั ธุถ, ว่ั ลนั เตาขามดอกตามหลักของเมนเดล. [ออนไลน7]. เขาถึงไดจาก https://sites.google.com/site/startstop48/home/phanthukrrm-tam-kd- khxng-mel-del. สบื คนเม่อื วันท่ี 16 กันยายน 2558. อนิรธุ พรหมเจริญ. (2555). การทดลองผสมสลบั ของถว่ั ลนั เตาระหวางถั่วลันเตาฝAกสี เขียวและฝAกสีเหลือง. กรงุ เทพฯ: แมค็ . ทีมคณาจารย7 ภาควชิ าชีววทิ ยา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน. (2552). โลคัสของยีน T กับ ยนี t ทีเ่ ปนu แอลลีลกนั บนฮอโมโลกัสโครโมโซม. กรงุ เทพ: เซนเกจเลินนง่ิ . บุปผา ธนะชยั ขันธ.7 (2559). รูปแบบยอยของยนี ท่เี ปนu แอลลลี กนั . เชยี งใหม.