ฉันทลักษณ์

ฉันทลกั ษณ์ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 1 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

โครงสร้างบาลไี วยากรณ์ 1.นาม 2.อพั ยยศัพท์ 3.อาขยาต 1.ลิงค์ 2.วจนะ 3.วภิ ตั ติ 4.อายตนิบาต 1. อุปสัค 2.นิบาต 1.วภิ ตั ติ 2.กาล 3.บท 4.วจนะ 5.การันต์ 6.กติปยศพั ท์ 7.มโนคณะศพั ท์ 3.ปัจจยั ในอพั ยยศพั ท์ 5.บุรุษ 6.ธาตุ 7.วาจก 8.ปัจจยั 8.สังขยา9.สัพพนาม 6.ตทั ธิต 4.กติ ก์ 5.สมาส 1.สามญั ญตทั ธิต 2.โคตตตทั ธิต 1. นามกิตก์ 2.กิริยากิตก์ 1.กมั มธารยสมาส 2.ทิคุสมาส 3.ตปั ปุริสสมาส 3.ตรัตยาทิตทั ธิต 4.ราคาทิตทั ธิต 4.ทวนั ทวสมาส 5.อพั ยยภี าวสมาส 5.ชาตาทิตทั ธิต 6.สมุหตทั ธิต 6.พหุพพหิ ิสมาส 7.สมาสทอ้ ง 7.ฐานตทั ธิต 8.พหุลตทั ธิต 9.เสฏฐตทั ธิต 10.ตทสั สัตถิตทั ธิต 7.สมัญญาภธิ าน 8.สนธิ 11.ปกติตทั ธิต 12.ปูรณตทั ธิต 13.สังขยาตทั ธิต 14.ภาวตทั ธิต 1.สระ 2.พยญั ชนะ 3.ฐานกรณ์ของอกั ขระ 1. สนธิกิริโยปกรณ์ 2.สระสนธิ 15.อพั ยยตทั ธิต 4.เสียงของอกั ขระ 5.พยญั ชนะสังโยค พระมหาทิพ3ย.์พโอยภญัาสชโกนปะ.ธส.๙น, กธศิ.ม4.(.กนาริคบคริหหาริตกสารนศึกธษิา) 6.อฑั ฒสระ 2 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๑. ความหมายคาว่า ฉันท์  คาวา่ ฉนั ท์ แปลวา่ ปกปิ ดเสียซ่ึงโทษ วเิ คราะห์ศพั ท์ วา่ ย ร ต ภ ช ส ม นาติ อิเมหิ อกฺขเรหิ นิยโม อุปลกฺขิโต วธิ ิวเิ สโส อวชฺช ฉาเทตีติ ฉนฺท ฯ  แปลไดด้ งั น้ี วา่ ฉนั ท์ ไดแ้ ก่วธิ ีพเิ ศษ ท่ีท่านกาหนดไว้ ดว้ ยอกั ษรเหล่าน้ี คือ ย ร ต ภ ช ส ม น ฯ  คาวา่ ฉนั ท์ มีคาเรียกไดอ้ ีก เช่น พนั ธะ ปพนั ธะ คาถา วตุ ติ หรือพฤติ ภาษาไทย เรียกวา่ คาร้อยกรองภาษาบาลี,คาประพนั ธภ์ าษาบาลี พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 3 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

๒. ประเภทของฉันท์ ฉนั ทแ์ บ่งออกได้ ๒ ประเภทคือ ๑. วณฺณวตุ ฺติ ฉนั ทว์ รรณพฤติ คือฉนั ทท์ ่ีท่านกาหนด จานวนตวั อกั ษร หรือจานวนคาในบาทหน่ึง ๆ ๒. มตฺตาวตุ ฺติ ฉนั ทม์ าตราพฤติ คือฉนั ทท์ ี่ท่านกาหนด มาตราคือ จานวนครุลหุ ในบาทหน่ึง ๆ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 4 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

๓. ฉันท์ที่กาหนดให้เรียนใน ป.ธ.๘ กาหนด ๖ อย่าง ๑. ปัฐยาวตั รฉนั ท์ (ปฐฺยาวตฺต) ๒. อินทรวเิ ชียรฉนั ท์ (อินฺทวชิรา) ๓. อุเปนทรวเิ ชียรฉนั ท์ (อุเปนฺทวชิรา) ๔. อินทรวงศฉ์ นั ท์ (อินฺทวโส) ๕. วงั สฏั ฐฉนั ท์ (วสฏฺ ฐา) ๖. วสนั ตดิลกฉนั ท์ (วสนฺตติลกา) พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 5 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

ฉนั ทท์ ่ีกาหนดใหน้ กั เรียนแต่งสอบสนามหลวง มี ๓ ฉนั ทแ์ ต่งตามถนดั  กาหนดไวว้ า่ แต่งฉนั ทใ์ ดใหแ้ จง้ /บอกชื่อไวด้ ว้ ย  การบอกช่ือใหเ้ ขียนไวด้ า้ นซา้ ยมือของแต่ละคาถา  ถา้ มีการแต่งซ้าน้นั จะตอ้ งแต่งได้ ๓ ฉนั ทก์ ่อนจึงแต่งซ้าได้ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 6 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๔. ลหุ ครุ  ลหุ ครุ มีส่วนสาคญั ในการแต่งฉนั ท์ เพราะท่านรวมคาเป็ นกลุ่ม ๆ ละ ๓ คา เรียกวา่ คณะ ในแต่ละคณะมีเสียงหนกั บา้ ง เบาบา้ ง คละเคลา้ ปะปนกนั คาหนกั หรือคาเบาน้นั เอง ท่านเรียกว่า ลหุ ครุ  นกั ศึกษาตอ้ งจาใหแ้ ม่นยาวา่ คาใดเป็นคาลหุ คาใดเป็นคาครุ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 7 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

ลหุ หมายถงึ  คาที่มีเสียงเบา เป็นคาเบา ออกเสียงส้นั ๆ มีมาตราเดียว ไดแ้ ก่ สระเสียงส้นั คือ อ อิ อุ และคาที่ประกอบดว้ ย สระเสียงส้นั เช่น ภควติ อิสิปตน อนุจรติ ปฏิวสติ สุมุนิ ภวตุ เป็นตน้  ดงั ตวั อยา่ งในบท อตฺถิ โลเก สจฺจกิริยมนุตฺตร สจฺจพลมวสฺสาย สจฺจกิริยมกาสห พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 8 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

ครุ หมายถงึ  คาทม่ี เี สียงหนัก เป็ นคาหนัก ออกเสียงยาว มีหลายมาตรา อนั ได้แก่ สระเสียงยาวท้งั ๕ ตวั คอื อา อี อู เอ โอ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 9 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

ครุยงั แบ่งออกไดอ้ ีก ๔ ประเภท ๑. อกั ษรสังโยค คาที่ประกอบดว้ ยสระส้นั แต่มีตวั สะกด เช่น พทุ ฺโธ ธมฺโม สงฺโฆ สฺวากฺขาโต เป็นตน้ เรียกวา่ สงั โยคาทิครุ ๒. อกั ษรเสียงยาว คือคาท่ีประกอบดว้ ยสระเสียงยาวท้งั ๕ ตวั น้นั เช่น อาโป เตโช โยโธ เป็นตน้ เรียกวา่ ทีฆาทิครุ ๓. อกั ษรมีนิคคหิต คือคาท่ีมีนิคคหิต เป็นตวั สะกด เช่น กึ อุทก สีล วร เป็นตน้ เรียกวา่ นิคคหิตครุ ๔. อกั ษรปลายบาท คือคาท่ีอยตู่ วั สุดทา้ ยของทุกบาทคาถา แมบ้ างฉนั ท์ จะกาหนดวา่ เป็น ครุ แต่จะแต่งเป็น ลหุ กไ็ ด้ และลหุน้ี จดั เป็นครุ เรียกวา่ ปาทนั ตครุ เช่นคาถา วา่ ยานีธ ภตู านิ สมาตคานิพระมหาทิพย์ โอภาสโกป.ธ.๙,กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 10 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

สัญลกั ษณ์ทใ่ี ช้แทนลหุ-ครุ ครุ ตามตารามีสณั ฐาน คดงอ เหมือนพระจนั ทร์คร่ึง เส้ียว หรือมีลกั ษณะ เหมือนไมต้ ีกลอง ดงั น้นั จึง ขอใช้ รูปไมห้ นั อากาศแทน ัั  ลหุ ตามตารามีสณั ฐานตรงเหมือนไมเ้ ทา้ ดงั น้นั จึง ขอใชร้ ูปสระอุ แทน พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 11 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

คาถา และบาท  บาทและคาถา ไดแ้ ก่โครงสร้าง หรือส่วนประกอบของฉนั ทแ์ ต่ละ ชนิด  บาท คือ ส่วนหน่ึงในส่ีส่วนของคาถาหน่ึง ๆ ในแต่ละบาทน้นั ท่านกาหนดใหม้ ีอกั ษร (คา) ตามจานวนที่ท่านกาหนดไวใ้ นแต่ละ ฉนั ท์ ชนิดน้นั ๆ เช่น ปัฐยาวตั ร กาหนดไวว้ า่ บาทหน่ึงตอ้ งมี 8 คา อินทรวเิ ชียร บาทหน่ึงตอ้ งมี 11 คา เป็นตน้ หมายเหตุ แต่ละบาทน้นั ตอ้ งมีจานวนคาเท่ากนั ทุกบาท หรือทุก บรรทดั พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 12 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

คาถา และบาท (ต่อ) คาถา คือฉนั ทท์ ่ีแต่งไดค้ รบ ๔ บาท มีลกั ษณะเหมือนกนั ทุกบาท และเป็นฉนั ทช์ นิดเดียวกนั ไม่มีฉนั ทอ์ ื่นมาแซก ปะปนอยู่ เมื่อแต่งครบ ๔ บาทแลว้ ท่าเรียกวา่ คาถา หน่ึง ถา้ แต่ง เกินไปจากน้ี ตอ้ งใหไ้ ด้ ๒ บาท รวมเป็น ๖ บาท จึงจะสมบรู ณ์ ท่านเรียก คาถาก่ึง หา้ มแต่งเป็น ๓ หรือ ๕ หรือ ๗ บาท พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 13 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

คณะฉันท์ ฉนั ทว์ รรณพฤติ ท่ีกาหนดดว้ ยอกั ขระหรือคา โดยท่านรวม อกั ขระลงเป็นกลุ่มอกั ขระ หรือกลุ่มคา กลุ่มคาเช่นน้ีท่าน เรียกวา่ คณะฉนั ท์ คณะฉนั ทแ์ ต่ละคณะมี ๓ อกั ษรหรือ ๓ คา แต่ละคณะจะมีคาไม่ซ้ากบั คณะอื่นท้งั ๓ อกั ขระ จะมีครุ ลว้ นบา้ ง ลหุลว้ นบา้ ง หรือสลบั กนั บา้ ง พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 14 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

คณะฉันท์มี ๘ คณะได้แก่ ๑. มะ คณะ = สพฺพญฺญู -โม ๒๒๒ ๒. นะ ๑๑๑ ๓ สะ คณะ = สุมุนิ - โน ๑๑๒ ๔. ชะ ๑๒๑ ๕. ตะ คณะ = สุคโต - โส ๒๒๑ ๖. ภะ ๒๑๑ ๗. ระ คณะ = มุนินฺท - โช ๒๑๒ ๘. ยะ ๑๒๒ คณะ = มาราริ - โต คณะ = มารชิ - โภ คณะ = นายโก - โร คณะ = มเหสี - โยพระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 15 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

โคลงท่ีแสดงคณะฉันท์บาลี 16 มะ นะ ครุ อุ ลว้ น เรียงกนั ภะ ยะ ครุ อุ สรร เสกหนา้ ชะ ระ ครุ อุ พนั เนาท่ามกลางนา สะ ตะ ครุ อุ อา้ วา่ ไวห้ นหลงั ฯ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๑.ปัฐยาวตั รฉันท์  หมายถึง คาถาท่ีสวดเป็นทานองจตุราวตั ร คือหยดุ พกั หายใจทุก ๔ คา  ฉนั ทน์ ้ีกาหนดบาทหน่ึงมี ๘ คา  ใชค้ ณะฉนั ทเ์ พียง ๒ คณะ คือ ย และ ช คณะ มีกฎเกณฑด์ งั น้ี ๑. คาแรกและคาสุดทา้ ยของทุกบาท ไม่นบั เป็นคณะ จะมีเสียงครุ หรือลหุกไ็ ด้ ๒. หา้ ม มี น และ ส คณะ ในตาแหน่งคาที่ ๒-๓-๔ ของทุกบาท ๓. ใหใ้ ช้ ย คณะ(มเหสี) ในตาแหน่งคาท่ี ๕-๖-๗ ของบาทท่ี ๑ และ ๓ ๔. ใหใ้ ช้ ช คณะ(มุนินฺท)ในตาแหน่งคาที่ ๕-๖-๗ ของบาทที่ ๒ และ๔ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์ 17

แผนผงั ปัฐยาวตั รฉันท์ หา้ ม ส, น, ใช้ ย หา้ ม ส, น, ใช้ ช ๐๐๐๐๑๒๒๐ ๐๐๐๐ ๑๒๑๐ ๐๐๐๐๑๒๒๐ ๐๐๐๐ ๑๒๑๐ ๑๒๓๔๕๖๗๘ ๑๒๓๔๕๖๗๘ ปฐฺยาวตฺต ปกิตฺติต. สเมสุ สินฺธุโต เชน พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 18 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

ตัวอย่าง คาถาปัฐยาวตั ร สพฺพตี ิโย วิ วชฺ ชนฺ ตุ สพฺพโรโค วิ นสฺ ส ตุ อเสวนา จ พา ลา น ปณฺฑิตานญฺ จ เส ว นา มหาการุ ณิ โก นา โถ หิตาย สพฺ พ ปา ณิ น มโนปุพฺพงฺ คมา ธมฺ มา มโนเสฏฺฐา ม โน ม ยา พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 19 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๒ อินทรวิเชียรฉนั ท์ ๑๑  หมายถึง ฉนั ทท์ ีมีครุเสียงหนกั มากเหมือนคทาเพชรของ พระอินทร์  จดั เป็นเอกาทสักขรฉนั ท์ บาทหน่ึงมี ๑๑ คา เขียนบรรทดั ละ ๑ บาท  กาหนดใหใ้ ชค้ ณะฉนั ท์ ๓ คณะ คือ ต ต ช และมีครุลอย ๒ คาสุดทา้ ย  มียติคือหยดุ พกั เสียงเวลาสวดทานอง คาท่ี ๕ และ ๑๑ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 20 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

๒ อินทรวเิ ชียรฉนั ท์ ๑๑ (ต่อ) อินทรวเิ ชียร มีสูตรที่กล่าวถึงในคมั ภีร์วตุ โตทยั วา่ อินฺทาทิกา ตา วชิรา ช คา โค (แผนผงั ) ต ต ช ครุลอย ๒๒๑๒๒๑ ๑๒๑๒๒ สูตร = อนิ ฺ ทา ทิ กา ตา ว ชิ รา ช คา โค คาถาจา = โย จกฺ ขุ มา โม ห ม ลา ป กฏฺ โพระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 21 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๓ อเุ ปนทรวเิ ชียรฉันท์ ๑๑ หมายถึงฉนั ทท์ ่ีมีคณะฉนั ทใ์ กลเ้ คียงกบั อินทรวเิ ชียรฉนั ท์ จดั เป็นเอกาทสกั ขรฉนั ท์ บาทหน่ึงม่ ๑๑ คา เขียนบรรทดั ละ ๑ บาท กาหนดใหใ้ ชค้ ณะฉนั ท์ ๓ คณะ คือ ช ต ช และมีครุลอย ๒ คาสุดทา้ ย มียติคือหยดุ พกั เสียงเวลาสวดทานอง คาที่ ๕ และ ๑๑ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 22 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๓ อุเปนทรวเิ ชียรฉันท์ ๑๑ (ต่อ) อุเปนทรวเิ ชียร มีสูตรท่ีกล่าวถึงในคมั ภีร์วตุ โตทยั วา่ อุปาทิกา สา ว ช ตา ช คา โค (แผนผงั ) ชต ช ครุลอย ๑๒๑ ๒๒๑ ๑๒๑ ๒๒ สูตร = อุ ปา ทิ กา สา ว ช ตา ช คา โค ย ทา ห เว ปา ตุ ภ วนฺ ติ ธมฺ มาคาถาจา = พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์ 23

๔ อนิ ทวงศ์ฉันท์ ๑๒  อินทวงศฉ์ นั ท์ ๑๒ เป็นบทประพนั ธ์ท่ีกาหนดวา่ มีบาท ๑๒ คา เท่ากนั เหมือนกนั หมดท้งั ๔ บาท รวม ๔ บาทเป็น ๑ คาถา เป็น ๔๘ คา ฉนั ทน์ ้ีเป็นฉนั ทท์ ี่ใชค้ าคณะฉนั ท์ ๔ คณะ นบั วา่ เป็น ฉนั ทท์ ่ีลงตวั พอดี คณะฉนั ท์ ๑ ๆ มีคณะละ ๓ คา มีความหมายวา่ เป็ นเช้ือสายของพระอินทร์ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 24 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

๔ อนิ ทวศ์ฉันท์ ๑๒ อินทวงศฉ์ นั ท์ มีสูตรท่ีกล่าวถึงในคมั ภีร์วตุ โตทยั วา่ สา อนิ ฺทวสา ขลุ ยตฺถ ตา ชฺรา ฯ (แผนผงั ) ต ตช ร ๑๒๑ ๒๒๑๑๒๑ ๒๑๒ สูตร = สา อนิ ฺ ท ว สา ข ลุ ยตฺ ถ ตา ช รา พทุ ฺ โธ สุ สุทฺ โธ ก รุ ณา ม หณฺ ณ โวคาถาจา = พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์ 25

๕ วงั สัฏฐฉันท์ ๑๒  วงั สฎั ฐฉนั ท์ ๑๒ เป็นบทประพนั ธท์ ่ีกาหนดวา่ มีบาทละ ๑๒ คาเทา่ กนั เหมือนกนั ท้งั ๔ บาท รวม ๔ บาทเป็น ๑ คาถา เป็น ๔๘ คา เหมือนกบั อิน ทรวงศฉ์ นั ท์ แต่กาหนดใชค้ ณะฉนั ทต์ ่างกนั ดงั น้ี คือ ในวงั สฎั ฐฉนั ทน์ ้นั กาหนดใช้ ชะคณะ ตะคณะ ชะคณะและระคณะ รวม ๔ คณะฉนั ท์ พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 26 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๕ วงั สัฏฐฉันท์ ๑๒ (ต่อ) วงั สฏั ฐฉนั ท์ มีสูตรท่ีกล่าวถึงในคมั ภีร์วตุ โตทยั วา่ วทนฺติ วสฏฺ ฐมทิ ช ตา ช รา ฯ (แผนผงั ) ช ตช ร ๑๒๑ ๒๒๑๑๒๑ ๒๒๑ สูตร = ว ทนฺ ติ ว สฏฺ ฐ มิ ท ช ตา ช รา คาถาจา = กิ กี ว อณฺ ฑ จ ม รี ว วา ล ธึพระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 27 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์

๖ วสันตดิลกฉันท์ ๑๔  วสนั ตดิลกฉนั ท์ ๑๔ เป็นบทประพนั ธท์ ่ีกาหนดวา่ มีบาทละ ๑๔ คาเท่ากนั หมดท้งั ๔ บาท รวม ๔ บาท เป็น ๑ คาถาหรือ ๑ ฉนั ท์ มี ๕๖ คาฉนั ท์ เพมิ่ จากฉนั ท์ ๑๒ อีก ๒ คา  วสนั ตดิลกฉนั ทม์ ีกาหนดการบงั คบั ใชค้ ณะฉนั ทเ์ รียงไปตามลาดบั คือ กาหนดใหใ้ ช้ ตะคณะ ภะคณะ ชะคณะ ชะคณะ และครุลอยทา้ ยบทอีก ๒ คา รวมเป็น ๑๔ คา พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 28 หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บุรีรัมย์

๖ วสันตดลิ กฉันท์ ๑๔ วสนั ตดิลกฉนั ท์ มีสูตรที่กล่าวถึงในคมั ภีร์วตุ โตทยั วา่ วตุ ฺตา วสนฺตติลกา ต ภ ชา ชคา โค ฯ (แผนผงั ) ต ภ ช ช ครุลอย ๒๒๑ ๒๑๑ ๑๒๑ ๑๒๑ ๒ ๒ วุตฺ ตา ว สนฺ ต ติ ล กา ต ภ ชา ช คา โค พา หุ ส หสฺ ส ม ภิ นิมฺ มิ ต สา วุ ธนฺ ต พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) หอ้ งเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์ 29

พระมหาทิพย์ โอภาสโก ป.ธ.๙, กศ.ม.(การบริหารการศึกษา) 30 ห้องเรียนวดั พทุ ธบาทเขากระโคง บรุ ีรัมย์