แบบเรียน ภาษาและวัฒนธรรม

Fi’gFi

สารบญั บทท่ี 1 ภาษากับวัฒนธรรม............................................................................................ บทที่ 2 ความสมั พนั ธร ะหวางวรรณคดกี บั ศิลปะ……………………………………………………. บทที่ 3 ความสัมพนั ธร ะหวางวรรณคดกี บั คนตรีไทย……………………………………………… บทที่ 4 ความสมั พนั ธระหวางวรรณคดีกบั เพลงไทย.................................................. บทที่ 5 ความสัมพันธระหวา งวรรณคดกี บั ละครฟอนรํา………………………………………. บทท่ี 6 ความสมั พนั ธระหวา งภาษากบั ประเพณี……………………………………………….. บทท่ี 7 ความสมั พนั ธร ะหวางภาษากบั คติชาวบาน…………………………………………….. บทท่ี 8 ความสมั พนั ธท างภาษาในดา นการสืบทอดวฒั นธรรม……………………………………

บทที่ 1 ภาษากับวฒั นธรรม ความหมายของภาษา คือ ระบบสัญลกั ษณท ่ีมนษุ ยส รางขนึ้ เพ่อื ใชเปน เคร่อื งมอื ในการสง ความคิดถงึ ซึง่ กนั และกนั เพือ่ ถายทอดความรูค วามคิดและความรสู กึ ในใจออกมา โดยการพูด การเขยี น และการแสดงอากปั กิริยา ทาํ ให ผูฟง ผอู า น ผูเห็นหรอื ผูสมั ผสั เขา ใจได ภาษาเปน หลกั ฐานทางวฒั นธรรม ทีม่ ีประโยชนใ นการดําเนนิ ชีวิต ทาํ ใหเ กิดการสะสมการศึกษาและการสบื ทอดวัฒนธรรม ภาษาแบงตามลักษณะของการรับรูได 3 ประเภท คือ 1.จักษุภาษา คือ ภาษาท่แี สดงใหเ ขา ใจทางสายตา เชน การพยกั หนา การโบกธง ตวั หนงั สือ เปนตน 2.โสตภาษา คอื ภาษาที่แสดงใหเ ขา ใจทางหู เชน เสยี งพูด เสยี งนกหวีด เสยี งระฆั เปนตน 3. สัมผสั ภาษา คอื ภาษาท่ีแสดงใหเ ขา ใจกนั ทางสัมผสั เชน ตัวหนงั สอื ของคนตาบอด ท่ใี ชน ิ้วสัมผสั ซ่ึงเปน ตัวหนงั สอื ทีท่ ําไวน นู ๆ เรยี กวา \"อกั ษรเบลล\" เปน ตน ภาษาประกอบไปดว ยเสียงพดู และความหมายที่สัมพันธกนั นกั ภาษาศาสตรมีความเห็น ตรงกันวา ภาษาที่แสดงออกดว ยเสยี งพูดและคาํ พูดเทานนั้ จงึ จะเปน ภาษาที่แทจ รงิ สําหรบั นักมานุษยวทิ ยา กม็ คี วามเหน็ วามนษุ ยเ ทา นั้นทมี่ ีภาษา สวนสัตวถอื เปนเพียงสญั ชาตญาณเทานน้ั มิใชภ าษา เพราะไมมีการ พัฒนา แตภ าษาของมนุษยม ีการเปล่ยี นแปลงและเจรญิ งอกงามได อยา งไรก็ตาม แมตวั หนงั สอื จะเปน เพียง สญั ลักษณท ีใ่ ชแทนเสยี งพูด แตต ัวหนังสอื กม็ รี ะบบมีกฎเกณฑแทนเสียงพูดไดเกอื บจะสมบรู ณ ดังน้นั ตัวหนังสือจงึ มีความสาํ คญั เทากบั เสยี งพูด เม่ือเรากลาวถงึ ภาษาก็มกั จะจํากดั วงอยเู ฉพาะภาษาพูด และ ภาษาเขยี น เปน สาํ คัญ ภาษา มที ้ังความหมายกวา งและความหมายแคบ คือ ความหมายกวาง ภาษา หมายถึง สือ่ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา งทีก่ อ ใหเ กิดความเขา ใจ ความหมายแคบ ภาษา หมายถงึ เสียงพูดทเี่ ปลงออกมาแลว เขา ใจตรงกนั โตต อบกนั ได และมนษุ ยเ ทา น้นั ที่มภี าษาภาษามนษุ ยจะตอ งมีการเรยี นรมู กี ารสอนกันสบื ตอมาและมีความเจรญิ ววิ ัฒนาการ เปนลาํ ดบั ดว ยเหตุน้เี อง จงึ ทําใหมนษุ ยมีความเจริญ และมีความเปน อยดู กี วา สัตว

ความหมายของวัฒนธรรม สรปุ ไดเปน 2 ประเดน็ ใหญๆ คอื 1.วฒั นธรรมในความหมายกวาง หมายถึง วถิ ที างและแบบฉบบั ในการดําเนนิ ชีวติ ก็ไดป ฏิบตั ิสง่ั สม กนั มา และรกั ษาไวจากคนรนุ หนง่ึ ไปสูค นอกี รนุ หนงึ่ เชน ความรู การปฏบิ ตั ิ และความเชอ่ื งานศลิ ปะ ภาพวาด การตดิ ตอสือ่ สาร เปน ตนั สว นใหญว ฒั นธรรมเหลา นี้จะอยูในตวั บคุ คล จะตา งกนั กแ็ ตว า แตละคน แตละระดบั และคนละชนชั้นเทา นน้ั เอง 2.วัฒนธรรมในความหมายแคบ หมายถงึ ลักษณะทีแ่ สดงถึงความเจรญิ งอกงามความเปน ระเบียบ เรียบรอ ย ความกลมเกลยี วกา วหนาของชาติ และศีลธรรมอนั ดีของประชาชน เชน เปน ระเบียบในการแตง กาย ความประพฤติ ความเจรญิ งอกงามแหงจิตใจ และศลิ ธรรมของประชาชน เปน ตน ลักษณะของวัฒนธรรม กลาวโดยสรุป วัฒนธรรมมลี กั ษณะดงั น้ี 1.เปน มรดกของสังคม หมายถงึ เปนสงิ่ ทค่ี นแตก อ นสั่งสมหรอื ประพฤติโดยทเี่ ห็นวา ดี มีประโยชนรว มกนั และถา ยทอดตอ มา 2.เปน วถิ ีชีวิต หมายถงึ เปน แนวทางหรือตใิ นการดาํ รงชวี ติ หรอื ใหชวี ิตดําเนนิ รวมกัน ไดดวยความราบร่นื และผาสกุ 3. เปน ประเพณี หมายถงึ การสืบตอกนั มานาน โดยทสี่ งั คมนั้นรกั ษาไวใ หเจรญิ งอกงาม ประเภทของวัฒนธรรม มีการแบง กนั หลายวธิ ี ไดแก 1.แบงตามลักษณะความสมั พันธต อการดาํ เนินชวี ติ แบง เปน 4 ประเภท คือ 1.1 คติธรรม (Moral Culture ) ไดแ ก วัฒนธรรมทางศาสนา ศลี ธรรม และทางจติ ใจ เปนเรื่องของหลักในการดาํ เนนิ ชีวติ 1.2 เนติธรรม (Legal Culture) ไดแก วฒั นธรรมทางกฎหมาย หรอื ขนบประเพณี 1.3 วัตถธุ รรม (Material Culture) ไดแก วตั ถุทุกอยางทม่ี นษุ ยส รางและประดิษฐขน้ึ 1.4 สหธรรม (Social Culture) ไดแก วัฒนธรรมทางดา นสังคม เชน การอยรู ว มกนั การติดตอ เก่ียวขอ งกบั กลมุ ชน มารยาทในการพูด มารยาทในการเขาสังคม เปน ตน 2.แบงตามผลิตผลทางความคิดสรา งสรรคข องมนุษย แบงเปน 3 ประเภท คือ 2.1 วัฒนธรรมอปุ นัย (Inductive) ไดแก วัฒนธรรมในดานความสามารถในสง่ิ ประดิษฐตาง ๆ ความรวู ทิ ยาศาสตร เครอ่ื งจักรกล เครอื่ ง

2.2 วฒั นธรรมสุนทรียะ (Aesthetic) ไดแ ก วัฒนธรรมในดานความงดงาม ศลิ ปะ เชน ศิลปกรรม ภาษาและวรรณคดี เปนตน 2.3 วัฒนธรรมแบบบริรกั ษ (Control) ไดแก วัฒนธรรมในดา นการควบคมุ กลมุ ชน ใหอยใู นสังคมดวยดี เชน ศีลธรรม ขอบงั คับ กฎหมาย เปน ตน 3. แบง ตามลกั ษณะทมี่ าใหญ ๆ แบง เปน ๒ ประเภท คอื 3.1 วฒั นธรรมทางวตั ถุ ไดแ ก ปจ จัยสีแ่ ละวัตถตุ างๆ อนั อาํ นวยความสะดวกสบายทางกาย 3.2 วฒั นธรรมทางจิตใจ ไดแ ก สิ่งทีป่ ระเทอื งในทางปญ ญา และจิตใจ เชน ศาสนา ศลิ ปะ กฎหมาย ระเบยี บประเพณี ภาษาและวรรณคดี เปน ตน ความเจรญิ ของวัฒนธรรม วัฒนธรรมเปน ลกั ษณะประจําชาติ ปจ จยั ที่ทาํ ใหว ฒั นธรรมเจรญิ ไดแ ก 1.การเรียนรูวฒั นธรรมในอดีต 2.การสง่ั สมไว 3.การรจู กั ปรบั ปรุง 4.การรจู กั เผยแพรห รอื ถา ยทอด ความสัมพนั ธร ะหวางภาษากบั วัฒนธรรม 1. ภาษาเปน วัฒนธรรมอยา งหนง่ึ 2. ภาษาเปนเครือ่ งถา ยทอดวัฒนธรรม 3. ภาษาสะทอนใหเ ห็นถึงประวตั ิความเปนอยูของมนุษยในอดีต หรอื วฒั นธรรมของชาตนิ น้ั ๆ 4. ภาษาเปน เครอื่ งบงชี้วฒั นธรรมของผูใช 5. ภาษาเปน เคร่อื งอบรมจิตใจและความประพฤตขิ องผใู ชใหม ีความละเอียดออน วฒั นธรรมในการใชภาษา วัฒนธรรมในการใชภ าษา หมายถึง การใชถ อ ยคําใหเหมาะสมกับกาลเทศะและบุคคล ในสถานการณต า งๆ มลี ักษณะการใชถอยคําดงั นี้ 1. การใชถ อ ยคาํ ใหเ หมาะสมกับกาลเทศะและบุคคลในการพบปะ ซง่ึ ปจ จบุ นั เราใชค ําวา \"สวัสดี\" ทพี่ ระยาอปุ กิตศิลปสารไดบ ญั ญตั ใิ ชเ มือ่ พ.ศ. 2480 ในการใชภ าษาทกั ทายใน การพบปะกันนัน้ เรามกี ารใชภ าษาทีแ่ ตกตา งกันไปตามฐานะของ บคุ คล 2 ระดบั คือ 1) บุคคลทต่ี างระดับกนั ควรระวัง 1.1 อยาใชคาํ หว นหรือกระดา ง 1.2 ฝก พดู คํารับใหเ ปนนสิ ัย

1.3 ไมควรใชดําสแลงหรอื ดําคะนองทเ่ี กิดตามยุคตามสมัย 2) บคุ คลท่ีเสมอกัน 2. การใชถ อยคําตดิ ตอประสานงานหรอื ขอความชวยเหลือ 3.การใชถอยคาํ ทีค่ าํ นงึ ถงึ ผฟู ง องคประกอบทท่ี ําใหเ กิดวัฒนธรรมในการใชภาษา 1. อายแุ ละประสบการณ 2. ความใกลช ิด 3. เพศ 4. โอกาส 5. อาชพี 6. การอบรมเลย้ี งดูและการศึกษา 7. ตาํ แหนง และฐานะทางสงั คม 8. สภาพทางภมู ศิ าสตร บทสรุป วัฒนธรรมเปนสงิ่ ทมี่ นษุ ยไดสรางขึ้น และยอมรับการเรียนรแู ละถายทอดกันตอๆ มา ภาษา เปน วฒั นธรรมสาขาหนง่ึ เพราะมีความสมั พนั ธกบั วัฒนธรรมไทยอยา งแนบเนียน คอื เปน เคร่ืองมอื บันทึก ถา ยทอดและสะทอ นวัฒนธรรมไทยทุกแงทุกมมุ สุดทายกค็ ือการใชภ าษาอยา งมีประสทิ ธิภาพตอ งสอดคลอ ง กับระบบวฒั นธรรมของคนไทยดว ยกัน คนทีส่ ามารถใชภ าษาไทยไดต ามจดุ ประสงคอ ยา งมีประสทิ ธิภาพตองอาศยั การเรยี นรู และฝกฝน อยา งจริงจงั หลกั การที่กวา งที่สุดและสําคญั ทส่ี ุดของวฒั นธรรมในการใชภ าษาคอื \"ใชภาษา ถอ ยคําให เหมาะสมกับ กาลเทศะ และบคุ คล ในสถานการณตา ง ๆ\"

บทที่ 2 ความสัมพันธร ะหวางวรรณคดกี บั ศิลปะ แขนงสถาปต ยกรรม จิตรกรรม และประตมิ ากรรม ความหมายของวรรณคดี วรรณคดี คือ ศิลปะแขนงหนงึ่ ในสาขารมยศิลป ซึ่งหมายถงึ ศิลปะเกี่ยวกับความงามและความไพเราะ ซึ่งมีอยูดว ยกัน 4 แขนง คอื สถาปต ยกรรม จติ รกรรม ประตมิ ากรรม ดุริยางคศลิ ป และวรรณคดี ความสมพนั ธร ะหวา งวรรณคดกี บั ศิลปะแขนงตางๆ ความสมั พันธระหวางวรรณคดกี บั สถาปตยกรรม สถาปตยกรรม หมายถึง ศลิ ปะหรอื วชิ าวาดวยการกอสราง แบงเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ 1.สถาปตยกรรมประเภทที่อยอู าศยั 2.สถาปตยกรรมประเภทศาสนสถาน สถาปตยกรรมประเภททีอ่ ยอู าศัย เปน การกอ สรางเพอ่ื ประโยชนใ นการอาศยั ใชส อยในชวี ิตประจําวัน ตามความเหมาะทางสังคม และ เศรษฐกจิ มีคําเรยี กตางๆ กัน เชน เรอื นไทย ทางภาคเหนอื เรยี กวา คมุ ถาเปน บานพกั ผูว า ราชการจงั หวัด เรยี กวา จวน ถา เปน ทีป่ ระทบั ของเจานายเรยี กวา วัง เปน ท่ปี ระทบั ของพระมหากษัตรยิ เ รยี กวา ปราสาทราช วัง หรือ พระบรมมหาราชวัง เปน ที่ประทับแปรพระราชฐาน หรอื ทปี่ ระทบั พระบรมวงศานวุ งศ เรยี กวา ตําหนัก เปนตน สถาปตยกรรมไทยไดร บั การสบื ทอดมาจากบรรพบรุ ษุ แสดงเอกลกั ษณข องไทยสืบมา บา นไทยหรอื เรอื นไทย เรอื นไทยมีลกั ษณะพเิ ศษเฉพาะตวั สว นประกอบแตล ะสวนของชือ่ เรยี กโดยเฉพาะ สว นใหญเ รอื นไทยเปน เรอื นฝากระดาน ท่ีเรียกกนั วา ฝาปะกน การใชฝาน้ีจะไมใชตะปูตอกเลย หลังคาจะตอง แหลมสงู มงุ กระเบอื้ ง และชายดางอนขึน้ เล็กนอย ตรงขอ่ื ทาํ เปน ปน ลม ยกพนื้ สงู อกี ดวย

เสภาเรอื่ ง ขนุ ชางขนุ แผน ตอนพลายแกว ปลกู เรอื นหอ \"ครานนั้ จึงโฉมเจา พลายแกว คร้ันถงึ กําหนดแลว จึงนัดหมาย บอกแขกปลูกเรือนเพ่ือนผชู าย มายังบา นทานยายศรปี ระจนั ใหข ุดหลมุ ระดบั ชกั ปก เสาหมอ เอาเครอื่ งเรือนมารอไวทน่ี ่ัน ดีสบิ เอ็ดใกลร ุงฤกษส ําคญั กท็ ําขวญั เสาเสรจ็ เจด็ นาที แลวใหลนั่ ฆอ งหงึ่ โหก ระหน่ํา ยกเสาใสซ า้ํ ประจําที่ สบั ข่อื พรงึ ติดสนทิ ดี ตะปดู ยี กเสาดง้ั ข้นึ ตัง้ ไว ใสเตาจงึ เขา แปลานพลัน เอาจันทนั เขา ไปรบั กบั อกไก พาดกลอนผอนมงุ กนั ยงุ ไป จ่วั ใสเขาฝาเชด็ หนาองึ \" มหาเวสสันดรชาดก กณั ฑช ชู ก ตอนชูชกซอมแชมบา น “.....ธชมี ไิ วใจดวยเคหา เกา คร่ําคราชวนโซเซ ออนโอเ เอยี งโอนเอน กลัววาจะควาํ่ เครน ครนื โครมลง โยเ ยใหต รงกรานไมยนั ค้าํ จดจนั จุนจอ งไว เกลากลอนใสซ ีกครคุ ระ มุงจะจะจาก ปรุโปรง

ข้ึนหลงั คารอบจากหลบ โกงโคง กบกดซีกกรอบ ผาไมค รอบครอมอกไก ไมข า งควายแขวะเปน รู สอดเสยี บหนูแนน ขนั ขัด ปนลมดัดเดาะหักหอย กบทยู อ ยแยก แครกครากจว่ั จุจากจัดหา งหาง ฝาหนา ตา ง แตง ใหม ิด ลองหลวมปด ปกซฟ่ี าก ตงรอดครากเครียดรารัด ตอมอ ขัดคํา้ ขึงขงั ......” ปราสาท คือ เรอื นมียอดแหลมโดยเฉพาะ เปนทป่ี ระทบั ของพระเจาแผน ดนิ ทัง้ สว นพระองค และสว นราชการบานเมอื ง แตส วนมากมกั ไมใ ชทีป่ ระทบั เพราะเปน ที่ประดิษฐานสิง่ ศักดสิ์ ทิ ธ์ิ และใช ประกอบพิธีตามโบราณราชประเพณี เชน พระท่นี ง่ั ดุสติ มหาปราสาท (สรางในรชั กาลท่ี ๑) พระท่ีนั่ง พทุ ไธสวรรย (สรา งในรชั กาลที่ ๓) พระทน่ี งั่ มหศิ รปราสาท และพระทน่ี ่งั ศิวาลัย (สรา งในรัชกาลที่ ๔)เปน ตน สถาปตยกรรมประเภทศาสนสถาน ชาติไทยมศี ลิ ปะและวฒั นธรรมเจรญิ งอกมาแตสมยั โบราณแลว การกอ สรางแบบไทย วดั เปน สง่ิ กอ สรางทแ่ี สดงใหเ หน็ ลักษณะสถาปต ยกรรมไทย ลักษณะของโบสถว ิหาร สรา งเปนอาคารกออิฐถือปนู รปู สเี่ หล่ยี มผนื ผา มที างเดินระหวา งเสาทางเขาเปน ประตูใหญอ ยูทิศตะวันออก คือ ทิศท่ีพระพทุ ธรปู องคพระประธานหันพระพักตรมาทางนนั้ หลังคาซอ นเหลี่ยมกันมุงกระเบอ้ื งเคลอื บ ตรงหนา บนั มกั ประดบั ดว ยไมจําหลกั เปน ลวดลาย สลกั ซมุ ประตู และตกแตงบานประตดู วยลายรดน้ํา หรอื ลายประดบั มกุ ลักษณะของวดั ไทยประกอบดว ยสิ่งกอ สรางดงั ตอ ไปน้ี โบสถแ ละวหิ าร โบสถ คือ สถานที่ทพ่ี ระสงฆม าประชมุ ประกอบพิธกี รรมทางศาสนาภายในมีพระประธาน มเี ครอ่ื งประดบั อยตู รงปลาย เรยี กวา ชอ ฟา ภายนอกเปนเสมาลอ มรอบแสดงหลักเขต วิหารหรอื พิหาร มรี ปู ลกั ษณะคลา ยโบสถ คือ มหี ลังคาซอ นกนั หลายช้ันเปน สามเหล่ยี ม มีพระประธานองคใหญอ ยูข างใน แตร อบนอกไมมีใบเสมา ใชส าํ หรบั ใหพระภิกษุจําศลี ภาวนา

เจดยี ห รอื สถูป สรา งข้ึนเพ่อื เปนเครอื่ งระลกึ ถงึ พระพทุ ธศาสนา หรือพระพุทธเจา เจดยี  ทีถ่ ูกตอง มักมสี ว นประกอบ 3 อยาง คอื องคสถูป หรอื ระฆงั แทน หรือ ฐาน และ สวนยอด สถูป เจดีย แบง เปน 3 ชนิด คอื เจดยี กลม เจดียเหล่ียม และ เจดียย อมุม สถูปองคแรก คอื สถปู สัญจิ อยใู นประเทศอินเดีย เปน ทบี่ รรจพุ ระบรมสาํ รีรกิ ธาตขุ อง พระพทุ ธเจา ปรางค ถอื วาเปนเจดียอยางหนง่ึ ซง่ึ ไดร บั อทิ ธพิ ลมาจากอินเดยี ลักษณะของปรางคเ ปนสถูปมยี อด สงู ข้ึนไป รปู คลายตนั กระบองเพชร และมฝี กเพกา แยกเปนกิง่ อยูขา งบน มณฑป เปน อาคารสเ่ี หล่ยี ม กระเบอื้ งโมเสคหลากสปี ระดบั ยอดแหลม ใชป ระดิษฐาน สิง่ บูชาทส่ี ําคัญ เชน มณฑปพระพทุ ธบาท จงั หวัดสระบุรี

ปราสาท เปน อาคารหลงั คายอดแหลม สรางตามความเช่ือทว่ี าพระมหากษัตริยทรงศรทั ธาใน พระพทุ ธศาสนาจึงถวายวงั ใหเ ปนวัดโดยยอสว นอาคารจากพระราชวังเปนปราสาทสวยงามประกอบดว ย หอ งทม่ี ที อ งพระโรง และมหี ลายปกในตวั อาคาร หอไตร เปน อาคารขนาดเล็กใตถนุ สูง สรา งดวยอิฐเปนฐาน ไมป ระดบั ภายใน ใชเปน ทเี่ ก็บ พระไตรปฎ ก ศาลาการเปรยี ญ เปน ท่ชี มุ นมุ ของอบุ าสกอบุ าสกิ า เปนระเบียงยาวโดยรอบ หอระฆัง มเี สาสงู 4 ตัน ยกขึ้นเปนท่ีดรี ะฆงั กุฏิหรือสงั ฆาราม เปน ท่ีอยขู องสงฆ การกอสรางศาสนสถานจึงมีท้งั ศาลา วิหาร มณฑป หนา บัน ฯลฯ ตามลกั ษณะของวัด มบี ทพรรณนาความสวยงามของศาสนสถานในวรรณคดีไทย ดงั ตัวอยางตอ ไปนี้  เรอื งเรอื งไตรรัตนพนั พนั แสง รินรสพระธรรมแสดง ค่าํ เชา เจดยี ระดะแซง เสียดยอด ยลยิ่งแสงแกว เกา แกน หลาหลากสวรรค โบสถร ะเบียงมณฑปพืน้ ไพหาร ธรรมาสนศ าลาลาน พระแผว หอไตรระฆงั ขาน ภายคํา่ ไขประทปี โคมแกว ก่ําฟา เฟอ นจนั ทร (นิราศนรินทร : นายนรนิ ทรธ เิ บศร)

ศาลาอเนกสรา ง แสนเสา โสดแฮ ธรรมาสนจ งู ใจเมอื ง สฟู า พิหารยอมฉลกั เฉลา ฉลุแผน ไสรน า พระมาศเล่อื มเลื่อมหลา หลอ แสงฯ (กําสรวลศรปี ราชญ : ศรีปราชญ) คาํ ศพั ททเ่ี กีย่ วกบั สถาปตยกรรมไทย เนอื่ งจากสถาปต ยกรรมไทยน้นั มีภาษาหรอื ศัพทเฉพาะทีร่ จู กั กันอยภู ายในวงงานสถาปต ยกรรม การศกึ ษาศัพทเฉพาะเหลาน้ีชวยใหส ถาปนิก เขาใจ ลกั ษณะรปู แบบ การประดิษฐงานไดถกู ตอ งตรงกนั มปี ระโยชนในดานการถายทอดความรสู บื ตอกันมาเปน ลาํ ดบั ตามยคุ สมยั ดังนน้ั การศึกษาวัฒนธรรม ดา นศิลปกรรมจงึ มคี วามจาํ เปนทจี่ ะตอ งมีความรูกวางขวางเก่ยี วกบั ศพั ทเ ฉพาะในแขนงวิชา สถาปตยกรรมไวบา ง เพ่อื ประโยชนในการศกึ ษา ดา นภาษากบั วัฒนธรรมอยา งแทจริง ตัวอยางศัพท เชน ชา งสบิ หมู หมายถึง 1. ชา งเขียน 2. ชา งรกั 3. ชางหนุ 4. ชางบุ 5. ชา งสลกั 6. ชางแกะ 7. ชางกลงึ 8.ชางปนู 9. ชา งปน 10. ชา งหลอ ตาลปต รบังเพลงิ คลายพดั ยศของพระสงฆ ใชป ระดบั สถานท่ใี นงานพระเมรุ นยิ ม ทาํ เปน รปู ตุกตาเทวดาน่งั คุกเขา ถอื ตาลปต รบังเพลิง รายรอบบรเิ วณฐานพระเมรุ จตรุ มขุ คือ หนาจ่วั อาคารทที่ าํ แยกออกเปนสี่ทิศ มผี ังอาคารเปน รูปกากบาท หลงั คาชนิดน้ี มักใชป ระกอบกับอาคารที่เปน มณฑป พลบั พลาพระทน่ี ั่ง เจดยี  คอื สิ่งกอ สรา งเพ่อื เปนเคร่ืองระลึกถงึ สง่ิ ทค่ี วรเคารพบชู าในพทุ ธศาสนา เชน มีพระบรมสารรี กิ ธาตุ เปนตัน เจดียมี 4 ประเภท คือ 1. ธาตุเจดยี  คอื เจดียท ี่บรรจพุ ระบรมธาตุ 2. บรโิ ภคเจดยี  เปน สถานทเี่ ทย่ี วเนือ่ งกบั สังเวชนยี สถานทั้ง 4 แหง และบรรจบุ าตรจวี ร เปน ตน 3. ธรรมเจดยี  บรรจุพระไตรปฎ ก แตห อเกบ็ คมั ภรี เรียกวา หอไตร 4. อเุ ทสกิ เจดีย บรรจุพระพทุ ธรูป และรอยพระบาท วหิ ารคต คอื วหิ ารสาํ หรับประดิษฐานพระพุทธรปู 4 มุม ชอฟา เปนเคร่ืองประดับปลายหลงั คาตั้งอยบู นเสนอกไกต รงสว นท่ไี มม าบรรจบกัน ชอฟาคลาย หัวพญานาค ปลายแหลมมจี งอยติดอยตู อนลา ง ทําเปน สองแบบคือ จงอยปากครฑุ และจงอยปากหงส อาจ ทําเปน รูปหวั นก ดอกบวั หรือเทวดา กไ็ ด

บราลี มียอดแหลมขนาดเลก็ ติดต้ังอยูบนหลบื กระเบื้องครอบหลังคาและปก บนยอดมณฑปหรือยอด ปราสาท หางหงส ตัง้ อยรู ะหวา งแปหวั เสากบั หัวไมเ ชิงกลอน มรี ปู คลา ยหวั นาคเรยี งซอ นกันตาม ระนาบแบนอยูสวนปลายของหลังคา สีมา หมายถึง เขตทวั่ ไป เชน เขตบา น เขตนา เปน ตนั แตช าวไทยพุทธเราหมายถึงที่อนั เปน เขตท่ี สงฆใ ชทาํ พธิ ีสงั มกรรม เชน พทั ธสมี า (สมี าทส่ี งฆท าํ พิธปี ก เขตข้นึ ) ขัณฑสีมา (สีมาขนาดเลก็ ) มหาสมี า (สมี า กวางใหญท ่คี รอบขณั ฑสมี าอกี ทหี นง่ี ) ขาวบิณฑ เคร่ืองโลหะประดับยอดสถูป ปรางค เจดีย คลายดอกบวั ตูม ฝกเพกา เคร่อื งโลหะประดับยอดปรางค รปู ลกั ษณะคลายใบมีดทม่ี าตดิ รวมกนั ไมส บิ สอง ชอ่ื แบบสถาปต ยกรรม มวี ธิ ียอมุมไม มมุ ละ 3 หยัก 4 มุม รวมเปน 12 เชน โกศไมส บิ สอง เจดียไมส บิ สอง ถา ยอ มมุ ละ 5 หยกั ก็เรียกวา ไมยี่สบิ เปนตน กาํ แพงแกว กาํ แพงเต้ยี ๆ ใชก้ันลอ มสง่ิ ดีงาม สิง่ สกั การบูชา ลักษณะเดนของสถาปต ยกรรมไทย 1. หลังคาสูง หนา ตา งมาก 2. ลวดลายมคี วามออ นชอ ย แสดงลักษณะของศลิ ปกรรมไทย กลา วคอื ดโู ปรง ตา สงางาม 3.ศลิ ปะการประดบั ตกแตง สว นใหญใ ชแมสี คอื เหลือง แดง และนํ้าเงิน และมลี วดลาย เชน ลายรดน้ํา ลงรกั ปดทอง ลายประดับมุกประดบั กระจกซุมสวยงามตระการตา .4. มแี สงสวางทส่ี ัมพนั ธกบั พระพุทธรปู ทป่ี ระดษิ ฐาน อยูใ นโบสถแ ละวหิ ารทาํ ใหกลายเปนศลิ ปะ อยา งหนงึ่ ของสถาปต ยกรรมประเภทศาสนสถาน ซึง่ ทาํ ใหด นู าเล่ือมใส ความสัมพันธร ะหวางวรรณคดกี ับจิตรกรรม จิตรกรรม หมายถึง ศลิ ปะทเี่ ก่ยี วกบั การวาด การระบายสี จติ รกรรมไทยมีอยมู ากมาย ท่มี ี ช่ือเสียงมาก คือ จติ รกรรมฝาผนงั โดยเฉพาะเร่อื งทีเ่ กย่ี วกบั พทุ ธศาสนาหรอื นรกสวรรค อันสบื เนือ่ งมาจาก ความเส่ือมใส ศรทั ธาของบรรดาพุทธศาสนกิ ชน เปน สวนใหญ ประเภทของจิตรกรรม จิตรกรรมแบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1. จิตรกรรมลายเสน เปนภาพวาดลายเสน มี 4 หมวด คอื กนก นารี กระบี่ คชะ สมเดจ็ พระมงกุฎเกลา เจา อยูห ัวทรงพระราชนพิ นธไ วใ นเร่ืองบทเสภาสามคั คีเสวกวา \"สอนชางเขียนใหเพยี รเขยี นวาดสี แบบกระหนกนารศี รสี มร. อกี กระบคี่ ชะสงางอน แบบสุนทรจิตระการสมานงค\"

กนก คือ ภาพลวดลายทีด่ ดั แปลงมาจากธรรมชาติ เชน ตน ไมใ บไม เปนตน โดยนํามาดดั แปลงใหเ กิด ลวดลายตางๆ เชน กนก 3 ตวั กระจัง ลายประจาํ ยาม เปน ตน นารี คือ ภาพคนทัว่ ไป เชน ตัวพระ นาง เทวดา เปน ตน กระบ่ี คอื ภาพลิง ยกั ษ มักเปนผรู า ย หรอื ขา ทาสบริวาร มีความบึกบึนแขง็ แรงนาเกลียดนากลัว คชะ หมายถงึ ภาพสัตวทวั่ ไป และสตั วในเทพนยิ าย เชน มา วัว ควาย พญานาค ราชสหี  เปน ตน 2. จิตรกรรมสีเดียว คือ การใชสตี ดั เปน ลวดลายตา งๆ ลงบนพ้ืนสดี ํา เกิดเปนลวดลายท่ีมลี กั ษณะสี เดยี ว เชน การเขียนตูพระธรรม เรยี กวา ลายรดนํ้า พระไตรปฎกฉบบั รดนํ้าเอก ซึ่งสรา งในสมยั รัชกาลที่ 3 ฝมือประณตี ทสี่ ดุ ในสมยั อยุธยามีถว ยชามลายนํา้ ทอง เปน ลายกานขดมีรปู กนิ นรราํ นอกจากนย้ี ังมีเคร่ืองใช เชน พาน โตก ฝาตู ลบั แล ฉาก บานประตู บานหนาตา ง ฝาผนัง เปนตัน 3. จติ รกรรมหลายสี เปน วิวฒั นาการเลนสหี ลายสีประดิษฐใหส วยงาม เชน ภาพประดบั ฝาผนงั โบสถ วิหาร ศาลาการเปรียญ เปน ตน สว นใหญ การสรา งจติ รกรรมของไทยจะเปน เร่อื งเกี่ยวกบั พทุ ธศาสนา เชน พทุ ธประวัติ หรือทศชาติ ภาพไตรภูมิ ภาพเทวดาชมุ นมุ เปนตนั นอกจากนย้ี งั มกี ารสกั ลงบนรา งกายเปน ลวดลายอีก ประการหนึง่ เพราะความเชอื่ ในเรอื่ งคาถาอาคม จติ รกรรมไทยเปนศิลปะชั้นวิจิตรศลิ ป ทจ่ี ติ รกรบรรจงสรา งข้ึนเปน จิตรกรรมฝาผนัง ในพระอโุ บสถทวั่ ๆ ไป ลกั ษณะเดนของจติ รกรรมไทย 1.มลี กั ษณะลวดลายเลยี นแบบธรรมชาติ เชน ลายกันหอย ลายสเ่ี หล่ยี มขนมเปยกปูน ลายพมุ ขาวบณิ ฑ ลายยอดสะบดั เหมือนเปลวไฟ ลายยอดตรงเหมือนดอกบวั ตูม เปน ตน ซึ่งมีความออนซอ ย ของลายเสน ความถลี่ ะเอียดของชองไฟ ตามลักษณะลวดลายเฉพาะ คือ กนก นารี กระบี่ คชะ รวมท้งั การใชส เี ปน ลายรดนํ้า 2.มคี วามประณตี งดงามแบบวจิ ิตรศิลป 3.มกี ารใชส เี บญจรงค ทมี่ สี หี ลัก สีดาํ สแี ดง สเี หลอื ง สีขาว และสคี ราม ซ่ึงสีดํานาํ มาจาก เขมา ถา น นํามาบดละเอยี ด สแี ดงไดมาจากดินแดงตามหิน สีแดงมหี ลายชนิดคอื สแี ดงชาด (ไดจาก ตันชาดหรคุณ, ตัวเบี้ยสีดินแดง) สเี สน (คอื สแี ดงผสมสเี หลอื งคลายสสี ม ) สีหงสช าด (สีแดงชาด ผสมฝนุ ) สีหงสบาท (สแี ดงผสมเหลอื งเจอื ครามเลก็ นอย) นอกจากน้ียงั มี แดงเลอื ดนก แดงทบั ทิม สีล้นิ จี่ สแี ดงเปน พ้นื ภาพชว ยใหลายทองชดั ขึน้ ทําใหภาพแลดขู ลังและศักดสิ์ ิทธ์ิ สีเหลืองไดจ ากยางไมร ง บรรจใุ นกระบอกไมไผแลวยา งไฟ หรอื นาํ มาจากกอนแข็งคลา ยหนิ เวลาใชต อ งฝนกับหนิ แลว ผสมนํ้ากาว นิยมใชใ นการเขียนลายรดนาํ้ สขี าวไดจ ากดินขาว เรยี กวา กะบัง หรือใชป นู ขาวนํามาบด สคี ราม เรียกกนั วา \"สขี าบ\" นาํ มาจากใบตนครามมาตม เปน สีน้ําเงนิ ปนเขียว 4.นิยมใชว สั ดอุ ุปกรณทผี่ ลติ จากธรรมชาติ เชน สมกุ (คอื ใบดองแหงเผาไฟ แลว ปน ใหผ ง

หรอื ใชดินสอพองบดแลว แตงใหละเอยี ด หรดาน คอื แรสีเหลืองเน้ือแขง็ นํามาบดเปนผง ลูกประคาํ ทอง คอื ผาเนอื้ ละเอียดนมุ หอ หุม สําลี แลวรวบชายทาํ เปน ลกู ประคบ 5.การวาดภาพจติ รกรรมฝาผนังแสดงลกั ษณะเดน คอื 1: เปน ภาพจากชาดก และเรอื่ งราวในพุทธศาสนา 2. เปนภาพจากวรรณคดไี ทย 3. จิตรกรรมไทยโบราณเปนภาพสองมติ ิ คอื มีแตความกวา งและความยาว ตอมาสมยั รัชกาลที่ 4 จึง เร่ิมมีภาพเขยี นท่ีมปี รมิ าตร 4.จงั หวะและลีลาอาการเคล่ือนไหวของวงรปู เสน นอก เชน รปู คน สัตว เปน ตน ทา ทาง อากัปกรยิ าที่นมิ่ นวลละมุนละไม มลี วดลายออนซอ ย เชน ลายกาบใบเทศ ลายกระจงั เจิม ลายกาบหนาสงิ ห ลายกระจังปฏิญาณ เปน ตัน ชือ่ ทใี่ ชเรยี กวิธีระบายสที วิ ทัศนใ นการเขยี นจิตรกรรมฝาผนัง มี ระบาย ขีด จิม้ ทิ่ม ตดั 5 วธิ นี ี้ใช พูกันและลกั ษณะการลงสีตางกนั ศัพทเฉพาะและการใชภ าษาทส่ี ัมพันธกบั จิตรกรรมไทย รงคหรอื กระยารงค คอื เครื่องสตี างๆ ทใ่ี ชระบายรปู จติ รกรรมทงั้ ทเี่ ขยี นกระดาษ แผนกระดาน และ ฝาผนงั ลวนเปนสที ี่ไดจ ากธรรมชาตทิ ั้งส้ิน ลายรดน้ํา คือ การนําแผน ทองคําเปลวมาปดรกั แลวรดนาํ้ ลา งออก เปน ประณตี ศลิ ปท ่รี งุ เรอื งมา ต้ังแตส มัยกรุงศรอี ยุธยา ใชลวดลายแบบไทย เชน ลายกนก ลายกานแยง เปนตนั นิยมตกแตง บานประตู หนาตางพระอโุ บสถ ตูพระไตรปฎก ไมจ าํ หลกั คอื การแกะสลกั ลวดลาย ลงในไมส กั จาํ หลักไดล กึ และซบั ซอ น ตกแตงเปน ภมู ปิ ระเทศหรอื เหตุการณสําคญั ลายประดบั มกุ มมี าแตโ บราณ ใชเปลอื กหอยทะเลคือ หอยมุก มาประดบั ลงบนภาชนะ หรอื บานประตูหนาตา ง โดยใชร กั สีดาํ เปน ตัวเชอื่ ม คุณคา ของจติ รกรรมไทย 1.ใหคุณคา ในแงศิลปะวตั ถุ 2. ใหคุณคา ในแงก ารศึกษา 3.ใหค ุณคาทางดานประวตั ิศาสตร

ความสมั พนั ธร ะหวา งวรรณคดีกับประตมิ ากรรม ประติมากรรมและวรรณคดีมีอทิ ธพิ ลซงึ่ กนั และกนั เพราะเนอ้ื หาจากวรรณคดีทาํ ใหเ กดิ แรงบนั ดาลใจสรา งสรรคง านประติมากรรมข้นึ เชน หนาบนั ปราสาท บานประดู เปน ตน ความหมายของประติมากรรม ประตมิ ากรรม หมายถงึ งานศลิ ปะทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การปน แกะสลัก หลอ ใหเปน รปู หรือลวดลาย ตา งๆ แบงเปน 3 ประเภท คือ 1. การปน-สลกั แบบลอยตวั คือ ภาพปน -สลกั ทส่ี ามารถมองเหน็ ไดรอบดา น เชน พระพทุ ธรปู ปาง ตา งๆ และภาพปน บคุ คลตางๆ เปน ตัน 2. การปน -สลกั แบบนนู สงู คือ ภาพปน-สลักทีต่ ดิ กับพืน้ ผนงั สามารถมองเห็นไดเพียง 3 ดาน คือ ดา นหนา ดานขางท้ังสอง สวนดา นหลงั ตดิ พื้นผนัง 3.การปน -สลกั แบบนนู ต่าํ คือ การปน -สลกั ทสี่ งู ข้ึนจากพน้ื เพียงเล็กนอ ย คือดา นขาง จะตาํ่ กวา แบบท่ีสอง ลกั ษณะเดนของประตมิ ากรรมไทย 1. ประติมากรรมไทยทสี่ ําคัญทสี่ ดุ คอื พระพทุ ธรูปเปน ปชู นียวตั ถทุ สี่ วยงาม และเปนท่ี เคารพบชู าของพุทธศาสนกิ ชน 2. เปนสง่ิ ลํา้ คาเกนิ กวา จะประมาณได 3. เปน เครอื่ งแสดงสมยั และลักษณะของศลิ ปกรรมทส่ี ังเกตแบง ได เชน การประดิษฐ พระพุทธรูป สามารถแบง ตามสมัยตา งๆ ได คือ 1) สมยั ทวาราวดี (พ.ศ. 150 - 1200) 2) สมยั ศรีวชิ ยั (พ.ศ. 1200 - 1700) 3) สมัยลพบรุ ี (พ.ศ.1500 - 1800) 4) สมยั เชยี งแสน (พ.ศ. 1600 - 2091) 5) สมยั สโุ ขทยั (พ.ศ. 1800 - 1981) 6) สมยั อูทอง (พ.ศ. 1893 - 2031) 7) สมยั อยุธยา (พ.ศ. 1893 - 2310) 8) สมยั รัตนโกสนิ ทรต งั้ แต พ.ศ. 2325 เปน ตนมา 4.ประตมิ ากรรมไทยมีคณุ คาทางประวัตศิ าสตรและโบราณคดี เปน โบราณวัตถุสืบทอดมา เชน เครือ่ งปนดนิ เผา ทีบ่ า นเชยี ง เครือ่ งเคลอื บถวยชามสงั คโลก เปน ตน

ศพั ทเฉพาะของประตมิ ากรรมไทย เตาทุเรียง คอื เตาเผาในสมยั สโุ ขทยั ลกั ษณะเปน เตารปู ไข แบงเปน 3 ตอน ใชเ ผาเครอื่ งถวย ชามสงั คโลก เคร่ืองเบญจรงค คือ เครอ่ื งภาชนะถว ยชามท่ีเขยี นหรือระบายดวยสหี าสี ไดแก ขาว ดาํ เหลอื ง เขียว แดง เผาดว ยความรอนสงู มลี วดลายไทยแบบตา งๆ เชน ลายกา นแยง เทพนม กนิ นรรํา เปน ตน โบราณวัตถุ คือ วัสดุทกุ ชนดิ ทม่ี คี ณุ คา ทางประวัตศิ าสตรแ ละโบราณคดี ซึง่ สบื ทอดมา ตง้ั แตบ รรพบรุ ษุ เชน โครงกระดูก ขวานหนิ ดนิ เผา พระพุทธรูป เครอื่ งประดบั รปู ปน อนสุ าวรยี  เปนตัน สังคโลก เปนเครือ่ งปน ดนิ เผาทเี่ คลอื บเปนถวยชาม แจกนั โอง กาน้าํ ฯลฯ มชี นดิ ขาวอม เหลอื ง และเคลอื บสีเขียวไขกา นอกจากน้นั ยงั มสี ที ่ใี ชอ ีกหลายสี ไดแก เหลือง เขียว ดํา นา้ํ ตาลไหม เครื่องปนดินเผา เชน พระเคร่ือง ภาชนะหงุ ตม พระพมิ พตา งๆ เปน ตน ใชด ินเหนยี ว เผาไฟแลว ใชม อื ประดษิ ฐด วยฝม ือประณีต ขดู ขดี ใหเปนลายงดงามแลวใชนา้ํ ยาเคลอื บใหเปน เงางาม แลว เผาออกมาเปนสีครามเรียกวา \"เคร่อื งลายคราม\" เชน เครือ่ งปน ดนิ เผาทขี่ ุดพบท่ีบานเชยี งและ เคร่อื งชามสังคโลก ปาง คอื ดารแสดงพุทธลกั ษณะทางประตมิ ากรรม พระพุทธรูปปางท่คี ุน หู เชน ปางสมาธิปางมาร วชิ ยั ปางประทานพร ปางลลี า ปางหามสมุทร (หามญาต)ิ ปางนาคปรก เรอื นแกว ซุมครอบเหนือพระพทุ ธรปู สงิ่ ประดษิ ฐเพ่อื แสดงพทุ ธบารมี เฉพาะพระพุทธองค คณุ คาของประติมากรรมไทย 1.ใหค ณุ คาในแงศ ิลปะวตั ถุใชเ ปนเครื่องประกอบหรือตกแตง สถาปต ยกรรมใหง ดงาม เชน หนาบัน คนั ทวย ใบระกา หางหงส เปนตน 2.ใชเปนสญั ลกั ษณแ ทนสง่ิ ท่ีคนเคารพบูชา เชน พระพุทธรปู อนสุ าวรยี  เปน ตน 3.แสดงใหเ หน็ ถงึ เอกลกั ษณป ระจําชาติ บทสรุป จะเหน็ ไดว า วรรณคดีและศลิ ปะแขนงตางๆมคี ามสมั พนั ธกันอยางแยกไมอ อกเพราะบางครง้ั วรรณคดีก็เกดิ จากแรงบันดาลใจของกวีท่ีประทบั ใจในศลิ ปะ และในทางกลับกนั วรรณคดีก็กอ ใหเ กิด แรงบนั ดาลใจแกผ สู รา งงานศลิ ปะแขนงอน่ื ๆ เชนกนั

บทท่ี 3 ความสัมพันธร ะหวางวรรณคดกี บั คนตรไี ทย ดนตรีถือกนั วา เปนมรดกทางศลิ ปะอยางหนงึ่ ของมนษุ ยชาติ เพราะไมวา ชาติใด ภาษาใดช้นั วรรณะใด ถา ใครไดย ินไดฟ ง ยอมไดรบั ความสุข ความบนั เทงิ ใจเหมอื นกัน ดังเชน บทพระราชนิพนธใน พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจาอยูหัว จากเวนิสวาณชิ ที่วา \"อนั ชนใดไมม ีคนตรีการ ในสนั ดานเปน คนชอบกลนกั อกี ใครฟงดนตรไี มเห็นเพราะ* เขาน้นั เหมาะคิดกบถอปั ลกั ษณ ถอื อุบายมงุ รา ยฉมงั นกั มโนหนักมดื มัวเหมอื นราตร\"ี ดนตรจี ึงไดถ กู จัดเปนศลิ ปะอยางหนง่ึ เรยี กวา ดุริยศลิ ป หรอื สงั คตี ศิลป ดงั น้ันดนตรีจงึ มีการ ถา ยทอดหยบิ ยมื และผสมกลมกลนื กนั ในระหวางมนุษยชาตแิ ตละกลมุ โดยเฉพาะในแหลมอินโดจีนเครอ่ื งคน ตรีจึงมีลกั ษณะคลา ยคลงึ กัน แตล ะชาติจงึ นาํ มาปรบั ปรงุ ใหเ หมาะสมตามประเพณแี ละวฒั นธรรม ประเทศไทยมกี ารประดิษฐค ิดเลนคนตรตี ง้ั แตป ระมาณป พ.ศ. 300 ชนิดของเคร่ืองคนตรไี ทย เครื่องคนตรีไทยแบง ออกเปน 4 ชนิด คอื 1.เครอื่ งดีด ไดแ ก พณิ เพ้ยี พณิ น้าํ เตา ซึ่ง จะเข 2.เคร่ืองสี ไดแก ซะลอ ซอสามสาย ซออู ซอดว ง 3.เครื่องตี ไดแ ก กรบั ระนาด ฉ่งิ ฉาบ ขิม 4.เครือ่ งเปา ไดแ ก ป ขลยุ แคน แตร สังข



การผสมวงดนตรไี ทย การผสมวงดนตรไี ทย แบง เปน 5 ประเภท คือ 1. ประเภทขับไมและบรรเลงพิณ การบรรเลงพิณใชผ ชู ายเลน คนเดียว ปจ จบุ ันไมม ีการเลนแลว การ ขบั ไม มีผูเลน 3 คน คอื ขบั รอง 1 ไกวบณั เฑาะว 1 และสซี อสามสาย 1 2. ประเภทมโหรี คอื การบรรเลงทีร่ วมเครอื่ งดนตรีทกุ ชนิดท้ังดดี สี ดี เปา ไดแ ก ระนาด ซอ จะเข ฆอ ง รํามะนา ฉิง่ ฉาบ ขลยุ ผสมกันใชในงานแตง งาน ขึน้ บา นใหม ทําบญุ อายุ เปน ตัน วงมโหรมี ี 2 ขนาด คอื วงมโหรเี คร่อื งคู และวงมโหรเี ครื่องใหญ 3.ประเภทเคร่อื งปพ าทย คือ การบรรเลงดวยเครอ่ื งดีดสตี เี ปา ผสมวงเรยี กวา เบญจดรุ ยิ างค หรอื ป พาทยเ ครื่องหา ประกอบดว ย ป ระนาด ฆองวงฉ่ิง กบั โทน กลอง ตอมาเปน ปพ าทยเ ครื่องคู และปพ าทย เครอื่ งใหญใชบรรเลงประกอบการฟอ นราํ และบรรเลงโดยลาํ พงั 4. ประเภทเครอื่ งสาย คอื การผสมวงโดยเอาซอดวง ซออู จะเข ปออ เขาเลนผสมกบั กลองแขก เรยี กวา เครอ่ื งสายปชวา บางวงเตมิ ระนาดและฆองดว ย เรยี กวา มโหรีเครื่องสาย หรือวงเครอ่ื งสาย ซึ่งแบง ออกเปน เครอ่ื งสายไทย เครอื่ งสายปช วา และเครอื่ งสายผสม 5.ประเภทป กลองมลายูและกลองแขก เปน การผสมวงทปี่ ระกอบดว ย กลอง 4 ป ปชวา 1 เลา กลอง มลายู 4 ลกู และฆอ งโหมง 1 ใบ เรยี กวา วงบวั ลอย ลักษณะเดนของดนตรไี ทย 1. ศิลปะการเลน ดนตรไี ทยน้ัน. นกั คนตรีตอ งใชค วามชาํ นาญพลิกแพลงตามมาตราเสยี งทงั้ ในการ บรรเลงเพลงเดี่ยว และการผสมวงเปน วงมโหรี 2. เครอื่ งดนตรไี ทยเดมิ มที ั้งเบญจดรุ ิยางค ไดแก ระนาด ป ฆอ ง ฉง่ิ กลอง และเครอ่ื งดนตรสี ากล ประกอบเปน วง 3.เนอื้ รอ งท่ีนาํ มาประกอบดนตรีมาจากวรรณคดหี ลายเรอ่ื งและมีทาํ นองเพล’ 4. เพลงไทยมกี ารแตงเลียนเสยี งดนตรขี องชาตติ างๆ แลวใสช ่อื ตามเสยี งท่ีเลียนมาน้นั เชน เพลงฝรง่ั รําเทา จนี มใหญ ลาวดวงเดอื น เปน ตน 5. มีระเบยี บวธิ ีบรรเลงและขบั รอ งเพลงไทยตามอัตราลดหลนั่ กันตามจังหวะ คือ อัตราสามชัน้ สอง ชนั้ และช้นั เดียว สามารถบรรเลงติดตอกันไมข าดระยะเรยี กวา เพลงเถา หรอื บรรเลงติดตอกนั หลาย ๆ เพลงเรยี กวา เพลงตบั 6.มีแบบแผนการใชเ พลงประกอบทา ทางในการแสดงละครหรอื โขน เชน เพลงหนาพาทยต า ง ๆ เปน ตน ไดแ ก เพลงบาทสกณุ ี แสดงการไปมาในพธิ ใี หญใ ชสาํ หรบั พระ เพลงกราวนอก สําหรบั การยกพลมนษุ ย หรอื ลงิ เพลงตระนมิ ิต สําหรับการแปลงตัว หรอื ชุบคนตายใหพ น้ื ดนตรไี ทยท่ีเกย่ี วของกบั วรรณคดี ในวรรณคดไี ทยหลายเรอื่ ง มเี น้ือความที่กลาวถงึ เรอ่ื งของคนตรีไทย การใชเครอ่ื งดนตรเี ลน เพื่อใหเ กิดความสขุ ความบันเทงิ สะทอ นใหเหน็ ชีวติ ความเปนอยแู สดงใหเ ห็นวา ชาตไิ ทย

เปนชาติทม่ี ีอารยธรรมเจรญิ ในดา นการคนตรีมาแตโ บราณ และดนตรีมบี ทบาทสาํ คัญตอชวี ติ ความเปน อยูของ คนไทยแตล ะยุคสมัย ศัพทเ ฉพาะและการใชภ าษาทส่ี ัมพนั ธก ับดนตรไี ทย เพลงภาษา คือ เพลงไทยทแี่ ตง เลียนเสียงดนตรีของชาตติ า ง ๆ แลวใสชอื่ ตามเสียงทเี่ ลยี นนน้ั เชน ลาวดวงเดือน ฝรั่งราํ เทา จนี ขิมใหญ เปน ตน เพลงเถา เปนชอ่ื ระเบยี บวธิ กี ารบรรเลง และขับรอ งของไทยอยา งหนง่ึ มอี ัตราลดหลั่นกันไป ตามลาํ ดบั คือ' สามช้ัน สองช้นั ชั้นเดยี ว เพลงตบั คือ เพลงที่บรรเลงตดิ ตอ กนั หลายๆ เพลง มี 2 ชนดิ คือ ตับเรือ่ ง ตบั เพลง เพลงเกรด็ คือ เพลงทีน่ าํ มารอ งหรือบรรเลงเพียงเพลงเดยี วจากเพลงตบั หรือเพลงเถา เพลงหนา พาทย ประกอบดว ยเพลงตอ ไปน้ี - เพลงเสมอ ใชกับบทรําไปมาตามปกติ - เพลงเชดิ ราํ สาํ หรับการไปมาอยางรบี รอ น - เพลงฉิง่ ราํ สําหรับการไปมาอยางรบี รอ น - เพลงบาทสกณุ ี รําสาํ หรับการไปมาในพิธใี หญใ ชสําหรบั พระ - เพลงพญาเดนิ ราํ สําหรับการไปมาอยา งผสู ูงศักดิ์ บทสรุป ดนตรเี ปน มรดกทางศลิ ปะของมนษุ ย ดนตรขี องแตล ะชาตทิ อ่ี ยใู กลเ คียงกนั และมีการติดตอ สัมพันธก ันยอมมกี ารแลกเปลี่ยนหยบิ ยืมกนั ไดด นตรไี ทยไดร บั อิทธพิ ลจากอนิ เดียโดยผา นทางขอม แลวนาํ มา ดดั แปลงใหเปน แบบของไทยเพือ่ ใหเ หมาะสมและไดความไพเราะยงิ่ ขึน้ ดนตรีมสี วนสมั พนั ธกบั วรรณคดี ก็เพราะไมว าจะเปนเครอื่ งดนตรี หรอื การคนตรีไทย ไดถ กู กลา วไวใ น วรรณคดหี ลายตอ หลายเร่ืองดวยกนั เมือ่ นาํ กลอนเสภาไปใชเ ลนเสภากอ็ าศยั เครอื่ งดนตรีชว ยบรรเลงใหเ กิด ความงาม ความไพเราะอยา งสมบูรณยง่ิ ขึน้

บทที่ 4 ความสมั พันธร ะหวา งวรรณคดกี บั เพลงไทย เพลงไทยนั้นมวี วิ ัฒนาการมาจากเพลงพ้นื เมอื ง ซ่ึงเปน รากฐานของเพลงไทย และยอ มมกี ารพฒั นา และไดรบั อทิ ธพิ ลถา ยทอดจากชนชาติอน่ื ๆ เชนกัน แตกระนน้ั ก็ไดร บั การปรบั ปรงุ ใหเ ปน แบบของไทย ประเภทของเพลงไทย เพลงไทยมี 2 ประเภท คือ 1. เพลงบรรเลง 2. เพลงขบั รอ ง ชนดิ ของเพลงบรรเลง 1.เพลงโหมโรง เปนเพลงทบ่ี รรเลงเพ่ือบอกใหร วู า ณ ทน่ี ้ันๆ มอี ะไร 2.เพลงหนาพาทย เปน เพลงที่ใชบ รรเลงประกอบอากปั กริ ิยาของตัวโขนละคร 3. เพลงเร่อื ง คือ การเอาเพลงท่มี ที าํ นองคลาย ๆ กนั มาบรรเลงปพ าทยตดิ ตอ กันเปน ชุด ทาํ ให สามารถบรรเลงไปไดนาน 4. เพลงหางเครื่อง หรือเพลงทายเครอ่ื ง หรือเพลงลกู บท ใชบรรเลงตอทายเพลงใหญ หรือเพลง แมบ ทอีกที 5. เพลงออกภาษา คือ เพลงทแ่ี ตง ขึ้นเพอื่ เลียนสาํ เนยี งของชาติตางๆ เปน เพลงชดุ เดยี วกับเพลงหาง เคร่ือง มกั จะรวมกันเปนชดุ 4 ภาษาดวยกัน คือ จนี เขมร ตะลุง พมา ชนดิ ของเพลงขนั รอ ง 1.เพลงเถา 2. เพลงตบั - ตับเพลง - ตับเรือ่ ง 3. เพลงเกร็ด

เพลงไทยทม่ี ชี ื่อเสยี ง 1. เพลงเขมรไทรโยค พระนพิ นธข องสมเดจ็ ฯ เจา ฟา กรมพระยานริศรานวุ ัดวงศ เพื่อเปนอนสุ รณใน คราวโดยเสดจ็ พระราชดาํ เนินประพาสนํ้าตกไทรโยด จงั หวดั กาญจนบรุ ี ในสมยั รชั กาลที่ ๕ 2. เพลงลาวดวงเดอื นพระนิพนธข องพระเจา บรมวงศเ ธอกรมหม่ืนพิชัยมหนิ ทโรดมเดมิ เพลงน้ีช่อื \"ลาวดาํ เนนิ เกวียน\" 3. เพลงบุหลันลอยเล่อื น พระราชนพิ นธใ นพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัยเรียกวา \"บหุ ลนั ลอยฟา\" หรือ \"สรรเสริญจันทร\" หรือ \"ทรงพระสบุ นิ \" 4. เพลงราตรปี ระดับ พระราชนพิ นธใ นพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยหู ัว ทรงพระราชนพิ นธ จากเพลงมอญดูดาวสองชนั้ เม่ือ พ.ศ. 2472 5. เพลงแขกมอญบางขุนพรหมพระนพิ นธข องสมเด็จเจาฟา บรพิ ตั รสขุ มุ พันธกรมพระนครสวรรค วรพินติ 6. เพลงนางครวญ สันนษิ ฐานวา พระประดษิ ฐไพเราะ (มี ดรุ ยิ างกรู ) เปนผแู ตง 7. เพลงแปะ หลวงประดิษฐไ พเราะคิดขึ้นจากเพลงจีน เพลงไทยท่เี กย่ี วของกบั วรรณคดี เพลงไทยสวนใหญม คี วามเก่ียวของกบั วรรณคดี ในการแสดงไมวาจะเปนละครนอกและละครใน ไดแก - เพลงพมา หา ทอน - เพลงพระยาโศก - เพลงสารภี - เพลงแขกลพบรุ ี - เพลงสดุ สงวนเถา จากเสภาขนุ ชางขนุ แผน - เพลงบหุ ลนั เล่ือนลอยฟา - เพลงบงั ใบเถา - เพลงแขกมอญ - เพลงลมพดั ชายเขา จากเสภาขนุ ชางขนุ แผน - เพลงอาถรรพเ ถา - จากพระอภยั มณี - เพลงพมาเหเ ถา - จากราชาธิราช - เพลงจระเขห างยาว - จากกากีคาํ กลอน - เขมรปากทอ -จากบทละครเรอ่ื งพระรว ง - เพลงอาทติ ยชงิ ดวง –จากบทเสภาเรือ่ งพญาราชวังสัน

บทสรุป เพลงไทยมีวิวัฒนาการมาจากเพลงพ้นื เมอื งของชาวบา น จากเคร่อื งคนตรงี ายๆ แลว คอยๆ ปรับปรงุ ใหด ีขึน้ และยงั ไดรบั อิทธิพลของชนชาตอิ ่ืนๆ ดว ยแลว นํามาดดั แปลงใหเ ปนแบบไทยๆความสําคัญ ของเพลงไทยอยทู จ่ี งั หวะทเ่ี รยี กวา \"หนา ทับ\" นอกจากน้ีเพลงไทยยังแบง ชนิดตามวัตถุประสงคท ีจ่ ะใชใ นแตละโอกาส เพลงขบั รอ งกน็ ํามา จากวรรณคดตี อนท่ีไพเราะ เพราะเปน วรรณศลิ ปท งั้ ในดานรสดํา รสความ สมั ผัสคมคาย จงั หวะเหมาะสมลวน มีความงามในแงวรรณศลิ ปท ัง้ ส้ิน

บทที่ 5 ความสัมพันธร ะหวางวรรณคดกี บั ละครฟอ นราํ การละครฟอ นราํ นับเปนศลิ ปะแขนงหนึ่งเรียกวา \"นาฏศลิ ป\" ซ่ึงหมายถงึ การปรงุ แตงกริ ิยาทาทาง ของมนุษยใหง ดงามในการเย้อื งกรายรายรํา กอใหเกิดอารมณส ะเทอื นใจ นา ชม นบั เปนความงามท่ีวจิ ติ ร บรรจงเพราะมนุษยใชสตปิ ญญาปรบั ปรุงวธิ ีการแสดงออกของความรูสกึ หรอื อารมณนน้ั ๆใหแ สดงออกเปน ปฏกิ ริ ยิ าไดเ ปน อยา งดี นาฏศลิ ปแ นบตา งๆ ของไทย นาฏศลิ ปของไทยเริม่ จาก ระบํา ตอ มากเ็ กิดเปน ทาราํ ประกอบกบั เครอ่ื งดุรยิ างคต อมาการเลานทิ าน ไดมีการผสมผสานกับการออกทา ทางในการประกอบการเลา เร่ือง จงึ ทาํ ใหเกดิ ทารํา และเลนเปนเรอื่ งเปนราว จงึ เกดิ เปน ละครในเวลาตอ มา นาฏศลิ ป มี 2 ชนิด คือ 1.ระบํา คือ ศลิ ปะการราํ พรอ มกนั เปน หมู ไมแสดงเปน เรือ่ งราว ทางภาคเหนอื เรยี ก\"ฟอน\" ระบําท่ี รูจกั กนั มาก ๆ ไดแ ก รําตรนี วล ระบาํ ชุดเทพบุตรนางฟา ฟอ นเง้ยี ว ฯลฯ เรยี กรวมกนั วา \"ฟอนราํ \" หรือ \"ระบํา ราํ ฟอ น\" 2. ละคร เปนการแสดงทเ่ี ปนเรื่องราว มีตวั ละดร มบี ทบาทซ่งึ แสดงไปตามทอ งเรือ่ ง เชน อเิ หนา ไกร ทอง มโนรา เปน ตน การฟอ นราํ ไมว า จะเปน การรําในบทระบาํ หรอื ในการแสดงโขนละคร แบง ออกเปน 2 1. ราํ บท คอื การรําตามบทรอ ง เพื่อแสดงความหมายใหเ ขา ใจตามเน้อื ความตามอารมณแ ละกริ ยิ า ของมนุษย ไดแก บทลา ใชจ ีบมือแลวโบกออกหรือใชนว้ิ กลางโคงตดิ กับหัวแมม อื แลวสลัดออก บทดใี จ จีบมือซา ยมวนขอมือเขาหาปาก บทโกรธ ยกมือถูทข่ี า งคอ ชนี้ ิ้วกระทบึ เทา บทรกั ใชม อื ทัง้ สองขางพาดประสานกันทอี่ ก บทชวย ใชสองมือประคอง บทตาย ใชส องมอื จบี ควํา่ มว นเขาหาตัวแลวหงายออก บทเกอเขิน ถฝู ามอื แลว ทิ้งแขนลงลางใหแ ขนแกวง ไปมา บทเรยี ก ใชม ือจีบกวักเขาหาตัวระดบั ขางหนา บทเปด เผย ใชโบกมือคลา ยจีบจากลางขน้ึ สงู

บทเชอื้ เชญิ หงายฝามอื ตง้ั ระดบั อก บทเสียใจ สะทอนลําตวั ขน้ึ ลง ฝามอื ซายแตะหนา ผาก 2. ราํ หนา พาทย เปนการรําประกอบคนตรีทเ่ี รียกวา เพลงหนาพาทย เชน เพลงฉงิ่ เพลงกลม เพลง กราว เพลงเชดิ เปนตน ทา รําของนาฏศลิ ปไทย ทา ราํ ของนาฏศลิ ปไ ทยนั้น คิดขึ้นมาจากทา ทางอนั เปนธรรมชาตขิ องมนษุ ย และมกี ารปรบั ปรงุ ใหด ู งดงาม เรียกวา เปน ทา รําแมบท คอื \"เทพประนม ปฐม พรหมสหี่ นา สอดสรอยมาลาเฉิดฉิน ทัง้ กวางเดนิ ดง หงสบ นิ กนิ รินเลยี บถํ้าอําไพ อกี ชานางนอนภมรเคลา แขกเตา ผาลาเพียงไหล เมขลาโยนแกวแววไว มยุเรศฟอ นในอมั พร ยอดตองตองลมพรหมนิมติ อีกท้ังพสิ มยั เรียงหมอน ยา ยทามัจฉาชมสาคร พระสีก่ รขวา งจักรฤทธิรงค\" (จาก รามเกียรต์ิ : รชั กาลท่ี ๑) ลกั ษณะเดน ของการฟอ นรําไทย 1.มีแบบทาํ ราํ เปน แมบ ท แสดงกิริยาจับฟอ นตามทวงทํานองตา งๆ ทาํ ใหก ารฝก ซอ มเปน มาตรฐาน เดยี วกัน 2.มคี วามออ นชอยงดงาม 3.มีการใชส หี นา สายตา ทาทาง แสดงอารมณค ลอยตามจงั หวะทาราํ 4.การฟอ นราํ มที ง้ั ร่ําเด่ียวรําคู เปนทา ราํ แบบโขน ละคร และการละเลนพน้ื เมืองไทยดามลกั ษณะชีวติ ความเปน อยขู องคนไทย การใชภ าษาทีส่ มั พันธกบั การฟอ นรําไทย ตัง้ วง คือ การยกแขน ใหไดส วนโคงสงู ต้ังขอ มือแบบเหยียดตรงทง้ั 4 นว้ิ นิ้วหัวแมมอื งอเขาหาฝา มอื เล็กนอ ย หกั ขอมอื เขาหาลาํ แขน จีบหงาย คอื การจบี หงายแขนหกั ขอ มอื หกั ลงใหปลายนิ้วหวั แมม อื จดขอ สุดทา ยของปลายนวิ้ ช้ี นอกนัน้ กรีดรปู คลา ยพัด จบี ควา่ํ คอื การจบี ควํา่ แขนหกั ขอมอื ลงใหป ลายนวิ้ หวั แมม อื จดขอสดุ ทายของปลายน้ิวช้ี นอกนน้ั กรดี รปู คลายพดั คว่าํ ขอ มือลง รําฉยุ ฉาย คือ การราํ แสดงความภาคภมู ิใจ เม่อื ไดแ ตงตัวหรอื แปลงกายใหมใหง ดงาม

ความสัมพนั ธร ะหวางนาฏศลิ ปก ับวรรณคดี นาฏศิลปเ ปน ศลิ ปะทแี่ สดงใหเ ห็นความเจรญิ ทางดานจติ ใจของคนในชาตเิ ปน เครื่องกลอ มเกลาจติ ใจ คนใหโ นม นาวไปในทางทดี่ ี มคี วามประณตี ละเอยี ดออ นศลิ ปะของนาฏศิลปมีความเกีย่ วพนั กับศิลปะอกี หลาย แขนง ไดแก - ดุรยิ างคศลิ ป คอื เพลงท่ีใชประกอบทาราํ - วิจิตรศิลป คือ ความงามของเครอ่ื งแตง กายและฉาก - วรรณศิลปห รอื วรรณคดี คอื ความงาม ความไพเราะของคาํ รองประกอบทา รํา หรอื บท หรอื เร่อื งท่ี ใชแ สดง วรรณคดไี ทยยงั มอี ยปู ระเภทหน่งึ ซึ่งเกย่ี วกบั การละครฟอนรําโดยตรง คอื วรรณคดีการละคร หรอื กลอนบทละคร มที ง้ั บทละครนอกและละครใน ไดแ ก 1.วรรณคดีประเภทกลอนบทละครใน เชน อุณรุท อิเหนา และรามเกียรต์ิ เปนตน 2. วรรณคดปี ระเภทบทละครนอก เชน ไกรทอง ดาวี สังขท อง เปน ตน 3.วรรณคดีทีน่ ํามาแตงเปน บทพากยโ ขน เพือ่ ใชเลน โขน โดยตัดตอนมาจาก รามเกียรต์ิ เชน บทพากย อาราวัณ กาพยนางลอย เปนตน 4. วรรณคดอี น่ื ๆ ที่นิยมดดั แปลงมาทาํ เปน บทละคร เชน ขุนชา งขนุ แผน พระลอ ราชาธิราช เปน ตน 5.วรรณคดีบทละครพดู ดําฉันท เรื่อง มัทนะพาธา 6.วรรณคดีที่ถูกตัดตอน เพื่อนําตวั ละครสาํ คัญมาแสดงทาราํ เบ็ดเตลด็ และเปน ทีน่ ิยม เชน ราํ ฉุยฉาย ราํ พลายชมุ พล เบญจกายแปลง เปน ตน ทั้งหมดนี้เปน เครอื่ งยืนยนั ใหเ หน็ ความสาํ คญั และความสมั พนั ธร ะหวางวรรณคดีกบั การละคร ฟอ นรํา อยา งชดั เจน บทสรุป มลู เหตทุ ท่ี ําใหเ กิดการละครฟอ นรํา สันนษิ ฐานวา มาจากการบวงสรวงส่งิ ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ แลว จงึ วิวฒั นาการ มาเปน เพ่อื ความบันเทงิ เริงใจ ศลิ ปะการฟอนราํ เกิดขึ้นเนอ่ื งจากมนษุ ยม ีอารมณ สะเทือนใจ แลวจงึ มกี ารแสดงทาทางอยางมีระบบ ระเบียบ ประณีตงดงาม ศลิ ปะการฟอ นรําของไทยรับอทิ ธพิ ลมาจากอินเดยี แลวมีวิวฒั นาการใหเปนรปู แบบของตวั เองเพม่ิ ความประณีตงดงาม ผสมผสานกบั ศิลปะแขนงตางๆ เขาดว ยกนั โดยเฉพาะในดา นความสมั พันธกบั วรรณศิลปห รอื วรรณคดกี ม็ คี วามสัมพันธต ้ังแตขัน้ มลู ฐาน คอื คํา รอง ทาราํ แมบ ท ตลอดจนการฟอ นรําตา งๆ

บทที่ 6 ความสัมพันธร ะหวา งภาษากบั ประเพณี ความหมายของประเพณี ประเพณี หมายถึง สง่ิ ทค่ี นในสงั คมหนง่ึ ๆ ประพฤติปฏบิ ตั ิสืบตอ กันมาชา นาน จนถือเปน ระเบยี บ แบบแผน และเปน แนวทางทดี่ สี าํ หรบั คนในสงั คมน้ันๆ จะพงึ ปฏบิ ตั สิ ืบตอ กนั ไป ประเภทของประเพณี แบงตามลกั ษณะของบคุ คลทป่ี ฏบิ ตั ิตามประเพณนี ้นั ๆ มี 2 ประเภท คอื 1. ประเพณีของราษฎร 2. ประเพณีของหลวง แบงตามจุดมุงหมายของประเพณี ซงึ่ แบง ไดเปน 3 ประเภท คอื 1. จารีตประเพณี คอื ประเพณที เ่ี ก่ียวกบั ศลี ธรรม ถาใครฝาฝนหรอื ไมก ระทาํ ตามถือวา ผิด เชน การ คบชสู ูสาว เปน ตนั 2. ธรรมเนยี มประเพณี คือ ประเพณเี ก่ยี วกับเรอ่ื งธรรมดาสามญั ใครทาํ ผิดก็ไมถ อื วา เปน สงิ่ สําคญั เพราะไมผ ดิ ศลี ธรรม แตเปน การเสยี มารยาท และไมส ภุ าพ เชน การหาว เรอ หรือในทช่ี ุมนุมชน หยบิ ของผาน หนาผอู ่ืนโดยไมกลาวขอโทษ เปน ตน 3. ขนบประเพณี คือ ประเพณที ี่เปนระเบยี บแบบแผนของสงั คม ไดแ ก ประเพณเี กี่ยวกับชวี ติ เชน การเกิด ทําบญุ ทาํ ศพ เปน ตน ในเรื่องของประเพณไี ทยทจี่ ะกลา วมี - สวนท่สี าํ คญั คอื 1. ประเพณเี ก่ยี วกบั ชวี ิต ไดแ ก การเกดิ การบวช การแตงงาน 2. ประเพณีเก่ียวกบั เทศกาล ไดแก ลอยกระทง สงกรานต ความสัมพนั ธร ะหวา งภาษากับประเพณี 1. ภาษาเปนตวั ถายทอดประเพณีเอาไวม ใิ หส ญู หาย 2.ภาษาเปนเครื่องสะทอนใหเ ห็นประเพณขี องคนในชาติ ความสาํ คัญของประเพณี 1. ประเพณีชว ยใหช นในชาติประพฤติถูกตอ งตามทํานองคลองธรรม 2.ประเพณเี ปนเคร่ืองผูกจิตใจชนในชาติใหเ กดิ ความรสู ึกเปน อนั หน่ึงอนั เดียวกนั 3. ประเพณเี ปน เครอ่ื งหมายท่ีแสดงถงึ ความเปน เอกลกั ษณข องชาติ

4. ประเพณเี ปนวฒั นธรรมประจําชาติทสี่ าํ คญั ย่ิงอยา งหนง่ึ เพราะสะทอนใหเ ห็นถึงความเจรญิ รงุ เรือง ของชนในชาติดว ย 5. ประเพณีชว ยใหผ ูศกึ ษาเกดิ ความเขาใจดกี ับพน่ี อ งเพือ่ นรว มชาติ และเหน็ คุณคา ของประเพณี ทอ งถิ่นตา งๆ วาควรจะธํารงรกั ษาใหถาวรสบื ไปดว ย ประเพณีไทยภาคกลาง . 1.ประเพณเี กยี่ วกับการเกิด มกี ารฝากครรภ ผูกดวงชะตาทาํ นายชีวติ ทารก ต้งั ช่อื รอไวล วงหนา พอ ทารกคลอด กอ็ าบนา้ํ ทาํ ความสะอาด หม ผา แลวใหทารกนอนในกระดงั ถาเปน ทารกผูชายกจ็ ดั สมุด ดินสอ เดยี ว ไวข า งตวั ถาเปนเดก็ ผหู ญงิ ก็ใหเ อาเขม็ และดายวางไวข างตัว มีการรอ นกระดงั ฯลฯ สวนมารดากม็ กี าร อยไู ฟเปน เวลา 1 เดอื น 2. ประเพณีการบวช ผูชายอายุครบ 20 ป หรอื มากกวา ถงึ จะบวชได มีการทาํ ขวัญกอ นบวช 1 วนั จากนั้นรงุ ข้ึนก็มีการแหนาคเดินเวยี นประทักษณิ โบสถ 3 รอบ แลวเขาไปทําพิธีในโบสถ 3. ประเพณีแตง งาน เมอ่ื หนมุ สาวมีวยั อันสมควรทจี่ ะมเี หยา มเี รือนในสมยั กอ นผใู หญจ ะเปน ผจู ดั การ แตงงานให ซึง่ บางคอู าจไมเ คยพบหนา กนั เลยกม็ ี แตใ นปจ จบุ นั หนุมสาวจะชอบพอกนั เองการแตงงานจะเร่ิม ขึ้นเมือ่ ผูใหญฝ ายผูชายไปสขู อผหู ญงิ ผหู ญงิ จะกาํ หนดสินสอดทองหมน้ั เลอื กหาวันดี ยกเวนวนั พฤหสั บดี สวน เดือนก็นยิ มเดอื นคู มีพระมาประพรมนํา้ มนต รดน้ําสงั ข กนิ เลีย้ ง ระหวา งญาตสิ นทิ มติ รสหาย จากนัน้ กเ็ ปน การสง ตวั เจา สาว 4. ประเพณที ําศพ เม่ือมกี ารตาย กม็ ีการอาบน้ําศพ นาํ ศพลงหีบศพ สวดพระอภิธรรม 3-7 คืน แลว ก็ เผา ถาไมเผาก็นําไปเก็บยงั ทบี่ รรจุศพ เพอื่ รอการเผา ตอ ไปการเผาศพ ก็มีการทําบญุ เลี้ยงพระ มีเทศนห นาศพ มีพระสวดมาติกาํ บงั สกุล แลวเผา เวลาเผานิยมเวลาบาย 14.00 - 15.00 น. แตป จจบุ ันเผาไดทุกเวลาและ โอกาส แตมกี ฎวา วนั ศกุ ร หรอื วนั พระ 8 คํ่า 15 ต่ํา วนั สิน้ เดอื น และวนั นักขัตฤกษจะไมใ หเ ผาศพ 5.ประเพณีรน่ื เรงิ ในเทศกาลตรษุ สงกรานต ตรษุ คอื วันแรม 15 คา่ํ เดือน 4 แตกอนเราถอื วาวันสงกรานต คือ วันท่ี 13 เมษายนเวลาเชา วนั ตรุษ ก็ไปทาํ บญุ ท่ีวดั อาหารหลกั ก็คอื นํ้าพรกิ น้ํายา ขนมจนี และขาวเหนยี วแดง กะละแมมกี ารบงั สกุ ลุ กระดูก อุทศิ สวนกศุ ลใหผ ูตาย ไปเยีย่ มญาติ และมกี ารละเลน เชน ระบํา ชวงชัย ทอดสะบา มอญซอ นผา เปน ตน สงกรานต คือ วันที่ 13เมษายน มีการทําบุญตักบาตร กอ พระเจดียท ราย สรงนํ้าพระ สาดน้ํา รดนา้ํ ผใู หญ ปลอ ยนกปลอ ยปลา สงกรานตนมี้ ีเรือ่ งเลาวา ทา วกบิลพรหม (ทา วมหาสงกรานต) พนนั ทายปญ หากบั นายธรรมบาล ลกู เศรษฐมี นุษย 3 ราศี วา ไดแ กอ ะไร โดยเอาหวั เปนเดมิ พันนายธรรมบาลคิดไมอ อกเดนิ ไปพัก (สยินนกอินทรี 2 ผัวเมยี ปรบั ทกุ ขก นั เรื่อง ปญหานีว้ า มนุษย 3 ราศี คอื ตอนเชาใหล า งหนา สายข้นึ มาใหล า งอก จะวันตกใหล างตนี เมื่อนายธรรมบาล ทายถกู ทา วกบิลพรหมจงึ ตัดหัวตวั เองดามสญั ญา กอ นธดิ าทัง้ 7 มาสัง่ ใหเ อาพานมารองรบั ศรี ษะไวอยาใหต ก ถึงดิน ไฟจะไหมโ ลกนาํ้ จะแหง เหือด ถา อยใู นอากาศ ฝนจะแลง ธดิ าทั้ง 7 รับคาํ แลวกเ็ อาศีรษะนน้ั ไปไวใ น

มณฑป ณ ถ้าํ คันธลุ เี ขาไกรลาส ถึงวันที่ 13 เมษายน กน็ าํ ออกมาแหเ วยี นรอบเขา ผลดั เปล่ียนกนั คนละป เปน นางสงกรานต มชี อื่ ดังน้ี คือ ทงุ ษะเทวี โคราคะเทวี โคราคะเทวี รากษสเทวี มณทาเทวี กิริณเี ทวี กิมทิ าเทวี มโหทรเทวี ุ 6. ประเพณีลอยกระทง เปน การขอขมาอภัยแมพระคงดาในวนั ข้นึ 15 ดํ่า เดือน 12 ดวย กระทง ดอกไม ธปู เทยี น ประเพณนี ีม้ ีในภาคเหนอื และภาคอสี านดว ย แตใ นภาคอีสานนยิ มทําในเทศกาลออกพรรษา ประเพณีไทยภาคเหนอื ภาคเหนือมกี ารนับเดอื นผดิ กับภาคกลาง 2 เดือน เชน ภาคเหนอื เปนเดอื น 8 แตภ าดกลางเปน เดอื น 6 เดือน 7 เหนอื ถือเปนเดือนแรกของป ในปห นึง่ ๆ จึงมปี ระเพณีตางๆ ดงั น้คี ือ 1. เดือน 7 เหนอื ตรงกบั เดอื นเมษายน เลนสงกรานต ดําหวั ปอยบวชลูกแกว บวชเณร ขึ้นบา นใหม เลี้ยงผปี ูย า 2. เดอื น 8 เหนอื คือ เดอื นพฤษภาคม มีประเพณปี อยเณรปอยหลวง (งานสมโภชทานวหิ าร-โบสถ กาํ แพง) ขนึ้ บา นใหม แตง งาน วสิ าขบูชา ไหวพระธาตุ 3.เดอื น 9 เหนือ คอื เดอื นมถิ ุนายน มไี หวพระธาตุดอยสเุ ทพ ทํานา แรกนา หวา นกลา 4. เดือน 10 เหนอื คือ เดือนกรกฎาคม มีทําบุญเขา พรรษา เร่มิ ไถคราด หวานกลา เรม่ิ เขาฤดูฝน 5. เดอื น 11 เหนอื คือ เดอื นสงิ หาคม ปลูกขาว ดาํ นา ทานขา ว คนเฒาจําศลี 6. เดือน ๑๒ เหนอื ดือ เดอื นกนั ยายน มีประเพณีทานสลาก หรอื กวยสลาก ในวนั ข้นึ 8-15 คํ่า เดือน 12 แรม 4 คาํ่ ในเดือนเพ็ญ 12 ดํ่า มกี ารทานอทุ ิศแกคนตาย 7. เดอื นเกย๋ี งเหนอื คือ เดือนตุลาคม ทาํ บญุ ออกพรรษา ทานสลากภตั ทานกฐิน 8. เดอื นยเ่ี หนอื คือ เดอื นพฤศจิกายน มที านกฐนิ ถึงวัน 19 คํ่า ประเพณลี อยกระทง ดามประทปี ทอดผาปา เทศนม หาชาติ 9. เดือน 3 เหนอื คอื เดอื นธันวาคม มเี ทศนมหาชาติ ทานทอด (ทอดผา ปา) 10. เดือน 4 เหนือ คอื เดอื นมกราคม มปี ระเพณีทานหัวจ่ี หวั หลาม ขึ้นเรอื นใหม แตงงาน 11. เดือน 2 เหนือ คือ เดอื นกุมภาพันธ มีพธิ มี าฆบชู า ปอยหลวง (งานมหกรรมสมโภช) หากมีศพ พระ จะเผาในเดือนนี้ 12. เดอื น 6 เหนือ คอื เดือนมีนาคม มีการทําบญุ ปอยนอย (บวชเณร อุปสมบท) ขน้ึ บา นใหม สวนประเพณีเก่ยี วกับศาสนา เชน ประเพณีการเลย้ี งผี มกั ทาํ กันในเดอื น 7-8-9 ของทางเหนอื เปนตน 1. ประเพณแี หบงั้ ไฟ บัง้ ไฟทําดว ยกระบอกไมห รือเหล็ก บรรจุดินปน ไวขา งใน ตอนหัว และทายอัด ดวยดินเหนยี ว ผกู ดว ยไมล าํ ติดเปน หางยาว ประดบั อยางงดงาม มกั จดุ ในวนั สําคัญ เชน วันวสิ าขบชู า และงาน สมโภซตา ง ๆ กอ นจดุ มงี านแห และรองราํ เรียกวา \"ชา้ํ บอกไฟ\" แลว จุดในทโี่ ลง แจง 2. ประเพณเี รยี กขวัญ หรือ \"ออ งขวัญ\" มบี ายศรี ขา วปน กลว ย ไขตม ดอกไม ธูปเทยี นโดยมี อาจารยเ ปนผเู รยี กขวัญ แลวใชเชือกผกู ขอ มือซา ย และขวา ถือกนั วา มอื ซา ยขวัญมา มือขวาขวัญอยู

3.ประเพณีแอวสาว-เสียผี การแอว สาวเร่ิม 3 ทมุ ถงึ เทย่ี งคนื โดยฝา ยชายและหญิงมาคุยกนั ถา ชาย ไปลว งเกินหญงิ แตหญงิ ไมยนิ ยอมถอื วา ผดิ ผี ตอ งมีการเสยี ผี ตามประเพณี การเสยี ผี มี 2 วธิ ี คือ หนุมไปผดิ ผี แลวสาวยอมแตง งานดว ย เรียกวา \"ใสเ อา\" แตถาสาวไมยอมแตง งานเรียกวา\"ใสไ มเ อา\" การใสผ ตี อ งมหี วั หมู ตมสกุ 1 หัว ขนม ขาวตม ผัก ดอกไม ธปู เทียน สุรา 1 ขวด หรอื าจมี ไกต ม 1-2 ตวั เงินคาใสผ แี ลวแตจ ะเรียก 4. ประเพณีการฟอนผมี ดผีเมง็ ฟอนผมี ด คอื การฟอ นราํ สังเวยผีบรรพบรุ ุษ สว นผเี ม็ง ตองมี กระบอกใสน ํา้ ปลาราดวย เปน พิธขี อใหผ บี รรพบรุ ษุ คมุ ครอง ใหป ระสบความสขุ ความเจริญ โดยสรางโรงพธิ ี ทําพธิ ีโดยผา นคนทรง และมผี หู ญงิ ฟอนราํ กอนทําพธิ ีดวย ประเพณไี ทยภาคอสี าน มรี ะยะติดตอ กัน 12 เดอื น ดังนี้ 1.เดอื นอาย (เดอื นเจียง) ทําบุญเขา กรรม (พระสงฆท ี่ทาํ ผิดตองปลงอาบตั อิ ยใู นเขตจาํ กดั ) ถอื ศลี ฟง เทศน และทําบุญถวายทานตางๆ 2.เดอื นย่ี ทําบุญคูนลาน (ทําบญุ ขวัญขาว) 3. เดือนสาม ทําบญุ ขา วจ่ี (ขาวเหนยี วน่งึ ปน เปน กอ นกลมใสไ สนา้ํ ออ ยปก เสียบไมยางไฟพอเหลืองสุก ดกี ม็ าทบุ ไขไกท ารอบแลวยางใหส ุกอกี ท)ี นําไปถวายพระสงฆ 4.เดอื นสี่ ทําบุญเผวส (เทศนมหาชาต)ิ 5.เดอื นหา ทาํ บญุ สงกรานต สรงนํ้าพระพทุ ธรปู พระสงฆ คนเฒา คนแก และเลนสาดนาํ้ สงกรานต 6.เดอื นหก ทําบุญบงั้ ไฟ 7.เดือนเจด็ ทาํ บญุ ชาํ ฮะ (ปด รงั ควาญเสนียดจญั ไร) 8.เดอื นแปด ทําบุญเขาพรรษา 9. เดือนเกา ทาํ บุญขา วประดับดิน (อุทิศใหเปรต หรอื ญาตทิ ีต่ ายแลว) 10. เดือนสิบ ทําบุญขาวสาก (สลากภตั น่ันเอง) 11. เดอื นสิบเอด็ ทาํ บุญออกพรรษา มกี ารจดุ ไตประทีปท่ที าํ จากน้าํ มันยางและยางบง 12. เดือนสบิ สอง ทาํ บญุ กฐิน 1. ประเพณีสูขวัญ เพือ่ ใหขวญั มาอยกู บั เน้ือกับตวั มีความสขุ ความเจรญิ มักทําในโอกาสทเี่ พง่ิ หาย จากเจบ็ ปวย ของทใี่ ชในพิธมี ีบายศรี ขาวเหนียวนงึ สรุ า ไขไกตม ไกต ม หรอื หมูตม และเครื่องใชป ระจําตวั ผู รับขวญั และดา ยสําหรบั ผกู ขอ มอื และหมากพลบู หุ รี่ สุราอาหาร สําหรบั เลี้ยงแขก มหี มอสูตเปน ผทู ําพิธี และมี การเจิมมอื ดว ยเหลา พรอมทงั้ ผกู ขอ มือใหเ ปน คนแรก 2. ประเพณีแหบ ง้ั ไฟ เพอ่ื ขอฝนมพี ิธีการแหบง้ั ไฟไปท่วี ัดและมีการบวชนาค มกี ารรอ งราํ ขณะแห เรยี กวา เซง้ิ บงั ไฟเมอื่ กลบั มาวัดมพี ธิ สี รงนาํ้ พระสงฆเ รยี กวา \"ฮดสงฆ\" ในวันรุงกจ็ ดุ บ้ังไฟ และมีพธิ รี ่ืนเรงิ ตาม สมควร 3.ประเพณีทาํ บญุ ฮดพระสงฆเลือ่ นสมณศกั ด์ิ คอื พธิ สี รงนาํ้ พระภิกษุท่ีไดเ ลื่อนสมณศักด์ิ มีการสรง น้ําและแหร อบโบสถ 3 รอบกลบั มากฏุ ิ อุบาสกอบุ าสกิ า ถวายเคร่อื งไทยธรรมกเ็ สรจ็ พธิ ี

ประเพณไี ทยภาคใต 1. ประเพณชี งิ เปรต คอื วันสารทนนั่ เอง ปล ะ 2 ครงั้ เดอื น 10 แรม 1 คํ่า และเดอื น 1 แรม 15 คาํ่ เปนการอุทิศสวนกคุ ลใหแ กญ าติพ่นี องทตี่ ายไปแลว ของทีจ่ ะขาดไมไดค ือ ขนมบา เหนยี วพอง ขนมลา ขนม ดซี ํา ขนมไขป ลา ขนมเทียน ขนมดว ง ไปถวายพระ โดยจดั ใสสาํ รบั (มรับ) อกี สว นหนง่ึ นําไปวางตรงทางเขา วดั เรียกวา ตงั้ เปรต ตอไปก็เปนการ ชงิ เปรต คอื ลูกหลานทงั้ เด็กและผูใหญทไี่ ปรว มทาํ บญุ จะแยงขนมน้ันมา เปน ของตน เพราะถอื วา ไดก นิ ขนมทเี่ หลอื จาก ปูยา ตายาย เปนการไดบญุ นอกนก้ี ็มีการละเลน อีกอยา งหนงึ่ คอื การปน ขึ้นไปบนเสาไมท ีท่ านํา้ มันจนล่ืน เพอ่ื เอาสตางคท อี่ ยูบ นยอดเสา ซง่ึ มีความสนกุ สนานมาก 2. ประเพณชี ักพระ นบั เปนงานใหญโ ตมาก มีประวตั ิเลาวา พระพุทธเจา ไดเสดจ็ ไปจําพรรษาเพอื่ โปรดพทุ ธมารดาบนสวรรคช ้ันดาวดึงสเ มอื่ ออกพรรษากเ็ สดจ็ กลบั มายงั มนษุ ยโลกประชาชนกเ็ ตรยี มอาหารมา ใสบ าตร บางคนใสไมถ ึงก็หอ ปาไปถวาย จึงมปี ระเพณหี อ \"ตม \" แลวนาํ ไปถวายพระที่วัด และมีการแหอ งค พระประทบั บนบษุ บกจงึ กลายมาเปนประเพณีชักพระ นอกจากเดือน 11 แรมคํ่า หนง่ึ แลว ตอ มายังนิยมชกั กัน ในเดือน 5 แรมคาํ่ หน่งึ ดวย ลกั ษณะของประเพณไี ทย 1. ลักษณะทัว่ ไป 1) เปนสงิ่ ท่ีมนษุ ยส รา งข้นึ และยอมรับกนั ในหมสู งั คมเดียวกัน 2) เปน สง่ิ ที่ถา ยทอดจากคนรุนหนึ่งไปสูคนอีกรนุ หนึ่ง 3) เปน สงิ่ ทเ่ี ปลีย่ นแปลงได 2.ลกั ษณะเฉพาะ 1) มคี วามสมั พนั ธแ นบแนนกบั ชีวติ ความเปน อยูข องคนไทย 2) ยกยอ งเชดิ ชูบุคคลทเี่ คารพสักการะและยกยองผอู าวโุ ส 3) เกย่ี วกบั ศาสนาอยางแนนแฟน 4) เปน ประเพณีท่ีมลี ักษณะผสมผสานระหวา งความเชอื่ ดงั้ เดมิ กับความเชอ่ื สมัยใหม 5) เนน คุณคาของการอยรู ว มกนั 6) แสดงถึงความสนกุ สนานร่นื เรงิ 7) มีลกั ษณะผสมทงั้ ใหมแ ละเกา ความสาํ คญั ของภาษาไทยทมี่ ีตอประเพณไี ทย 1. ภาษาเปน เครื่องมอื ในการบันทกึ ประเพณี 2. ภาษาเปนเครือ่ งมอื ในการถา ยทอดประเพณีจากคนรุนหน่ึงสูคนอกี รุน หนงึ่ 3. ภาษาเปน สวนประกอบสําคัญในรายละเอียดของประเพณี 4. ภาษาเปน เคร่ืองมือสะทอนใหเ ห็นชีวติ ความเปนอยูอนั เกยี่ วพันกับประเพณี

ภาษาและสาํ นวนไทยที่ไดจากประเพณี กรวดนา้ํ ควาํ่ ขนั - ตัดขาดไมค บหาสมาคม กันหมอไมท นั ดํา - เลกิ รา งอยา กันเรว็ ควาํ่ บาตร - ไมตดิ ตอคบคาสมาคมดว ย คนตายขายคนเปน - ลงทุนจัดงานศพใหญโตจนเกินฐานะตอ งเปนหนส้ี นิ คนอ่ืน รวมหอลงโรง - การแตง งาน ตําน้าํ พริกละลายแมนํ้า - ลงทนุ เสยี ทรพั ยโ ดยไดป ระโยชนไ มคุมคา ฝงรกฝง ราก - ต้ังหลกั ฐานม่ันคง บุญมาวาสนาสง - มโี ชคดี คลมุ ถงุ ชน - การมคี ูโ ดยผูใหญเ ลอื กให กง่ิ ทองใบหยก -คคู รองท่มี ีฐานะและอืน่ ๆ เหมาะสมกนั ฯลฯ บทสรปุ 1.กลาวถงึ ประเพณไี ทย วา มอี ะไรบาง และสวนใหญเกี่ยวกับชวี ิตและการทําบญุ ในเทศกาลตา งๆ ท้งั ในสว นกลางและทอ งถ่นิ 2. กลาวถึงความสัมพนั ธระหวา งภาษาไทยกับวฒั นธรรมไทย ภาษาไทยมีความสาํ คัญตอ ประเพณใี น ดานที่เปน เครือ่ งมือบันทึก ถา ยทอดและสะทอ นใหเ หน็ ชวี ติ ความเปนอยเู กยี่ วกบั ประเพณีของคนในชาติ และ เคร่ืองมือในการประกอบประเพณนี ้ันๆ ดว ย และประเพณกี ท็ าํ ใหเ กดิ การสรางคําใหมขึน้ ใชใ นภาษาอกี เปน จาํ นวนมาก

บทที่ 7 ความสัมพนั ธร ะหวางภาษากบั คตชิ าวบาน ความหมายของคตชิ าวบาน คตชิ าวบา น (Folklore) หมายถงึ วชิ าการสาขาหนึ่งทมี่ ุงจะศกึ ษาเก่ียวกับชีวิตความเปน อยู วฒั นธรรม ศลิ ปะ ประเพณี ฯลฯ ของกลมุ ชนแตละกลุม ทรี่ บั ปฏบิ ัตสิ ืบตอกนั มาจากบรรพบุรุษนักวิชาการได แบงคตชิ าวบา นออกเปน 3 ประเภท ตามลกั ษณะและวิธกี ารถา ยทอด ไดแก 1. ประเภทใชถ อ ยคาํ (มุขปาฐะ) ไดแก นทิ าน ภาษิต ปรศิ นาคําทาย 2. ประเภทไมใ ชถ อยคํา (อมขุ ปาฐะ) ไดแก งานศลิ ปะฝม อื 3. ประเภทผสม ไดแก ระบาํ ละคร และประเพณีตางๆ ในการพดู จาในชีวิตประจําวัน ผูพดู กม็ กั จะหยบิ ยืมถอยดาํ สาํ นวนทเี่ ปนสาํ นวนเกา มาใชแ ทนคาํ พดู ของตนเองทัง้ ในการพูดและการเขยี นซึ่งนอกจากจะไดความหมายทลี่ ึกซงึ้ แลว ยงั มีความไพเราะ สละสลวยมีสมั ผสั คลอ งจองกนั งายแกก ารจดจํานําไปใชพ ดู อีกดว ยบรรดาถอ ยคําสาํ นวนที่ใชพดู ใหส ละสลวยน้ี แมจะเปนคําไทยพื้นๆ แตก็มคี วามไพเราะอนั เนื่องมาจาก 1. มเี สยี งสมั ผสั คลอ งจอง 2. มคี วามสมดุลในการใชคํา 3. มีความหมายชดั เจนและมีขอความสัน้ ๆ คติชาวบานเปนพ้นื ฐานการดาํ เนินชวี ิต คตชิ าวบานเปน พ้นื ฐานในการดําเนนิ ชวี ิตของประชาชนในทุกๆ ดาน ไดแก 1.ดานความประพฤตแิ ละศลี ธรรมจรรยา 2. ดานการศกึ ษาอบรม 3. ดานการประกอบอาชีพ คตชิ าวบา นประเภทใชถ อ ยคาํ ในบทนจ้ี ะกลา วถงึ คตชิ าวบา นเฉพาะประเภทใชถ อ ยคํา(มขุ ปาฐ:) ซ่งึ ยงั แบง ยอยๆ ได 8 ประเภท ไดแก 1. บทกลอนสาํ หรับเดก็ มีเพลงกลอ มเดก็ เพลงปลอบเดก็ และเพลงประกอบ การละเลนของเดก็ 2. เพลงชาวบา น มีทุกภาค ไดแ ก ภาคกลาง มีเพลงพวงมาลัย เพลงปรบไก เพลงระบาํ เพลงแมศ รี เพลงฉอ ย

ภาคเหนอื . มเี พลงซอ ภาคอีสาน มเี พลงหมอลําหมอแคน ภาคใต มีเพลงบอก เพลงนา 3.นทิ านชาวบาน เปนเรอื่ งเลาของแตล ะทอ งถนิ่ เลาสบื ตอ ๆ กันมามีเคาเปน เรื่องจริง ยกเวน เร่อื งที่ ไดรับอิทธพิ ลจากพทุ ธศาสนาและศาสนาพราหมณนทิ านชาวบานมเี น้ือเรื่องหลายประเภท เชน เก่ยี วกับ วีรบรุ ุษผทู ีก่ ลาหาญ ความเปนมาของสถานที่ สัตว ท่ีใหคติสอนใจ และนทิ านตลกขบขัน เปน ตน 4.ความเชอื่ เปน อาํ นาจอยา งหนงึ่ ทเี่ กดิ จากความกลัวของมนษุ ย บางทีหาเหตผุ ลไมไ ด แตกม็ เี จตนาท่ี จะใหผ อู ่ืนเช่อื และปฏบิ ตั ติ าม เชน หามขา มหนังสอื เพราะจะทําใหโง อา นหนังสอื ไมอ อก เรียนหนังสอื ไมจ ํา แตท จ่ี รงิ เพอ่ื ตองการให รูจักเดารพและถนอมหนงั สอื เพราะหนงั สอื ใหค วามรู ความคดิ อา น และความเพลิดเพลินเจรญิ ใจ หา มเอาขนั โลหะรองนา้ํ ฝนขณะท่ฝี นตก เพราะกลัวฟาจะผา เปนตน วรรณคดีหลายเรอ่ื งทส่ี ะทอ นถึงเรือ่ งความเชื่อตา งๆ ไว ไดแก 1) ความเชอ่ื เก่ยี วกบั การเกดิ 2) ความเชื่อเกี่ยวกับความฝน ทางพุทธศาสนา ไดก ลา วถึงมลู เหตุของความฝน วา เกิดจาก 1.1 บพุ พนิมิต ลางบอกเหตุ 1.2 จติ นิวรณ ใจคดิ กงั วล 1.3 เทพสงั หรณ เทวดามาดลใจ 1.4 ธาตโุ ขภ ธาตุในกายวปิ รติ 3) ความเชื่อเรอ่ื งเก่ยี วกบั ลางสงั หรณ 4)ความเช่ือถอื เกี่ยวกบั เครื่องรางของขลงั 5) ความเชอื่ เกย่ี วกบั ภูตผปี ศ าจและการเขาทรง 6) ความเชื่อเก่ยี วกับการตัง้ ซ่อื 5. ปริศนาคําทาย ภาคกลาง ขึน้ ตนวา \"อะไรเอย\" เชน - หุบเทา กระบอก ออกเทากระดงั (รม ) - ตนเทาแขนใบแลนเสีย้ ว (ตน ออย) - ขางนอกสกุ ใส ขา งในเปน โพรง (มะเดือ่ ) -ลูกสปั ดนเลนกนั แม (กญุ แจ) -เดก็ นงุ ขาว สาวนงุ เขียว แกท เี ดยี วนุงแดง (พริก) เปนตน ภาคเหนือ ข้นึ ตนวา \"อะหยงั เอย\", \"อะไรเอย\" เชน -ข้มี อดคา งขี้จา งลอด (ข้ีมอดคางข้ีชางลอด : ใยแมงมุม) -กาํ หางขีป้ งุ จาด (ถอื หางข้ีพุง : ไถ) - ไกแ มลายตา ยแจน า้ํ (ไกแ มล ายตายแชน้ํา : ไช)

- จางแมเ ฒา พบั หเู บอื้ งเดียว (จางคนแกพบั หูขางเดียว : ประตู) - ไกแ มแ คงแตงต่ําฝง (แมไ กแดงแทงฝง : ปลาไหล) เปนตัน ภาคอสี าน ขน้ึ ตนวา \"แมน อีหยัง\", \"อิห่ ยงั เอย\" หรอื \"แมนหยัง\" เชน - พระยา นสหี ยงั (พระกลวั สีอะไร : สกี า) - ตน อีหยังมสี องกอ (ตน กก) - นํา้ พอกินแตบ พ ออาบ (น้ํานม) - ซกุ เตม ดนิ เก็บกินบได (แสดงแดด) - ปาอีหยงั คนสติ องไปทุกคน (ปาชา) เปน ตน ภาคใต ขึน้ ตนวา \"ไอไหรเอย\" หรอื \"ไอไ หรหา\" เชน - กลมๆ เทา ดามพรา ไมข าแยงไมเขา (นุง ผาโจงกระเบน) - นกกดตาแดง นํา้ แหง ตาย (ตะเกยี ง) - หลกั ปก ไวใ นหนอง คนหนไู ปตอ ง คนนไ่ี ปตอง (ไมค วักปูน) - พระอนิ ทรห นาเขยี ว พลัดลงมาเย่ียวแตก (มะพรา ว) - แปดตนี เดนิ มาหลงั คามงุ สงั กะสี (ป)ู เปน ตน 6. คาํ ใหพ ร พร หมายถงึ ดาํ ทแ่ี สดงความปรารถนาดี หรือสิ่งทีข่ อใหเ ลือกเอาตามประสงค ผทู ใ่ี หพ รมกั เปนผใู หญ หรือผูอาวุโสกวา ผรู ับพร ดําใหพรกอใหเ กิดกําลงั ใจแกผ รู บั เกดิ ความเชอ่ื ม่ัน และอบอนุ ในการดาํ เนินชีวิต ให เปน สุขสมบรู ณตอ ไป คาํ ใหพ ร เชน ใหพ รเดก็ ใหพรคูบาวสาว อวยพรขนึ้ บานใหม เปน ตน ประเภทของคาํ ใหพ ร 1) คําใหพ รในโอกาสท่ัวไป 2) คาํ ใหพ รเฉพาะโอกาส 7. ภาษติ หมายถึง คํากลาวตามศพั ทเปน คํากลางๆ ใชทง้ั ทางดี ทางชัว่ แตโดยความหมายแลว ประสงคค ํา กลาวท่ีถอื วาเปน คติ ลกั ษณะของภาษติ สวนมากเปนขอ ความสน้ั ๆ ใชค ํางา ยๆ หรอื ไมก เ็ ปนประโยคยาว แบบอเนกัตถ ประโยค มกั จะมลี ักษณะเปรยี บเทยี บหรืออุปมาอปุ ไมยในตวั ประโยชนข องภาษิต หนาทข่ี องภาษติ ที่มีตอ สังคม คือ เปนเครอื่ งใหก ารศึกษาอบรมในดา นศีลธรรมจรรยามารยาท เพือ่ ความสุขสงบของคนทีอ่ ยรู วมสงั คมเดยี วกัน นอกจากเปน เสมอื นประทปี นําทางแกชวี ิตแลว ยงั ชวยปลกุ ปลอบใจในยามทผี่ ิดหวงั ดว ย

ประเภทของภาษิต มี 2 ประเภท คอื 1)ภาษติ ของนกั ปราชญ หรอื ผูคงแกเ รียน 2) ภาษติ ชาวบา น ๘. สาํ นวน คําพงั เพย สาํ นวน หมายถึง คํากลา วทีใ่ หแ งค ดิ ซอนความหมายไวเปนกลางๆ เชน ขิงก็ราขากแ็ รง ตาบอดได แวน เกลือจมิ้ เกลอื เปนตัน คําพังเพย หมายถงึ ถอยคําทมี่ ีความหมายลกึ ซงึ้ กวาสาํ นวน มีลกั ษณะตชิ มหรือ แสดงความเหน็ อยูใน ตัว แตไ มถงึ กับเปนคําสอน เชน ทํานาบนหลงั คน ถ่ลี อดดาชา ง หา งลอดตาเลน็ เปน ตน ลกั ษณะของสาํ นวนไทย พอจําแนกไดดงั น้ี 1) มลี กั ษณะเปน คําพังเพยและภาษิต 2) มลี ักษณะเปน คาํ คมหรือคาํ กลาว 3) มลี ักษณะเปนความเปรียบ 4) มลี ักษณะเปนโวหาร มเี สยี งสัมผสั กนั เราอาจแบงประเภทของสํานวนไดอ ีกลกั ษณะหนึ่ง โดยแบง เปน 6 ประเภทคือ 1.อปุ มา คือ สาํ นวนที่ใชเ ปรียบเปน จะมีคาํ วา เปรียบ ประดุจ ดัง แมน เหมอื น ฯลฯ เชน ขาวเหมอื น สาํ ใจดําเหมอื นอกี า ดาํ เปน เหนีย่ ง เปน ตนั 2. โวหาร คอื สาํ นวนทม่ี ลี กั ษณะไพเราะดว ยการซ้ําดาํ หรอื มสี มั ผสั เชน ยากดมี ีจนหัวหลกั หัวตอ ออ นอกออ นใจ เปน ตน 3. คําพังเพย คือ สาํ นวนท่ีมีความหมายซอ นอยู จะตอ งตีความหมายใหเ ขา กับสถานการณ และมกั แยงคาํ ติชมไวดว ย เชน เตาใหญไ ขก ลบ กงเกวยี นกําเกวยี น เปน ตน 4.นทิ านเปรยี บเทยี บ คือ สํานวนทมี่ าจากนทิ านตางๆ ซึ่งเปน ทีร่ ูจกั กันดี เพื่อใชเปรยี บเทยี บ หรอื เปน อทุ าหรณเตอื นใจไมใหป ระพฤติเหมอื นนิทานเรอ่ื งนั้น เชน เด็กเลี้ยงแกะ สนุ ัขในรางหญา (จากนทิ านอสี ป) เปนตน 5. บุคลาธิษฐาน คอื สํานวนที่ใชดํากรยิ าสาํ หรบั มนุษยไปใชก บั สตั วห รอื สง่ิ ไมมชี ีวติ หรอื ใหส ัตวห รือ สง่ิ ตา งๆ มีความรสู กึ นกึ คิดเหมือนคน เชน ฝนส่งั ฟา ปลาส่งั หนอง ขา วคอยเดยี ว ทะเลไมเ คยหลบั เปน ตน 6. อธพิ จน คอื สาํ นวนทีก่ ลา วเปรียบเทียบเกนิ ความเปนจรงิ คอื ไมมีสจั จะในแงของขอเทจ็ จรงิ แตมี สัจจะในแงของอารมณ เชน หิวจนไสจะขาด รอ งไหน า้ํ ตาเปน สายเลอื ด เอื้อมเด็ดดอกฟา เปน ตน

คําพังเพย และสาํ นวนของภาคตางๆ 1. ภาคกลาง - ไปไหนมาสามวาสองศอก (ถามอยา งตอบอยา ง) - บา งชา งย,ุ ยุใหร ําตําใหร ว่ั (คนชางยแุ หย) -พกหนิ ดกี วา พกนนุ , ฟงหไู วห ู (ใหห นักแนน ไมหเู บา) - บอกศาลา, ตัดหางปลอยวดั (บอกเลิกไมร ับผิดชอบ) - จบั ปใู สกระดงั , ฤาษีเลย้ี งลงิ (ซกุ ชนไมอ ยนู ง่ิ ) - หวั ลานไดหว,ี ตาบอดไดแวน (ไดสงิ่ ที่ตนไมอ าจใชประโยชนได) 2. ภาคเหนอื - หมาบเ หาจางขบ (หมาไมเ หามกั จะกดั ) - เงินคาํ หาได น้าํ ใจหายาก (เงินทองมีคานอ ยกวา น้ําใจของคนเรา) - ดกี า ปากใจขม (ปากพูดดี แตใจน้นั เหลือประมาณ) -ไมอ อนบหอนหกั คนหลวกออ นนอม (ไมอ อนยอมไมห ักคนฉลาด ตองรจู กั ออ นนอ ม) 3. ภาคอีสาน - กนิ ขา วโตโสความเพน่ิ (กินขา วตัวเองแลว ไปพูดถงึ เรอื่ งราวของคนอน่ื ) - ขีก้ อ นใหญใหเ ดก็ นอ ยเห็น (ทาํ ความช่วั ใหเ ดก็ นอยเหน็ ) - ของดีอยา ไวแ จบ (ทําความดีควรออกมาเผยแพร) - คนถอ ยข้ีใสทาง (คนมกั งา ยชอบขใี้ สท างเดิน) - เอาเมียหลาเปนขาลูก (แตงงานชา เปนทาสลกู ) 4. ภาคใต - กนิ เหนียว (การแตง งานหรอื การเล้ียงใหญ) - กนิ น้ําตาคา งคก (เคนเอาแตส ิง่ ไมด )ี - กลา หนาหมอ (ทําอวดใหเห็น หรอื ทํางานเมอ่ื มผี ลตอบแทน) - เกิดมาหญาตายควายแชง (เกิดมาเปนคนรกโลก) - ขน นอกเปาะ (ขนั นอกบอ น)

บทท่ี 8 ความสมั พนั ธทางภาษาในดานการสืบทอดวัฒนธรรม ภาษาเปนวฒั นธรรมทส่ี าํ คญั เพราะวัฒนธรรมแขนงตา งๆ น้นั จําเปนตองใชภาษาเปน เครื่องถายทอด เราไดท ราบเร่ืองราวของวฒั นธรรมตา ง ๆ ของบรรพบุรษุ กโ็ ดยอาศยั ภาษาเปนปจ จัยสาํ คัญในการสืบทอด วฒั นธรรมระหวางอดตี ปจจบุ นั และอนาคต ลกั ษณะเฉพาะของวัฒนธรรมไทย พอสรปุ ไดดงั น้คี ือ 1. มีความเกี่ยวพันกบั พทุ ธศาสนาอยา งแนน แฟน 2.มีความเก่ียวพันกบั สถาบนั พระมหากษัตรยิ  3. เปนวฒั นธรรมทผ่ี สมผสานความเชื่อดั้งเดมิ เขากับศาสนาพทุ ธและพราหมณ ไดอ ยางแนบสนทิ 4. เปนวฒั นธรรมทก่ี ลมกลนื กับธรรมชาติ 5. เปน วัฒนธรรมทเ่ี นนความละเอียดลออ 6. เปนวฒั นธรรมทเี่ นนพิธกี รรม 7. เปนวฒั นธรรมทม่ี ีความอิสระเสรี 8. เปนวฒั นธรรมทเี่ คารพยกยอ งผูอ าวุโส 9. เปน วัฒนธรรมทแ่ี สดงออกถึงความสนกุ สนานราเรงิ 10. เปน วฒั นธรรมทเ่ี นน คุณคาของการอยรู ว มกนั ในสงั คม 11.เปน วฒั นธรรมท่ีมีลกั ษณะยดื หยนุ อยเู สมอ ความสาํ คัญของภาษาไทยในดานการสืบทอดวัฒนธรรมไทย การทว่ี ฒั นธรรมไทยมกี ารสบื ทอดลกั ษณะจากอดีตมาจนถงึ ปจจบุ นั ไดน ัน้ กโ็ ดยอาศัย การจดบนั ทึก เปน ลายลกั ษณอกั ษร และการเลา สบื ตอกนั มา จงึ มคี าํ กลา ววา ภาษาคอื หัวใจของวฒั นธรรม ไดแก 1.ภาษาเปน เครื่องสอ่ื ความหมายใหป ระชาชนหรอื ผเู รยี นเหน็ คุณคา และความสาํ คญั ของ ศลิ ปวฒั นธรรมไทย 2. ภาษาเปนเครือ่ งมือสือ่ ความหมายใหเ กดิ ความสามัคคเี ปน อนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั 3. ภาษาไทยซึ่งทาํ หนาทสี่ บื ทอดวฒั นธรรม จะกอ ใหเ กดิ ความมน่ั คงแกช าติ 4. ภาษาไทยทาํ หนา ที่สืบทอดวฒั นธรรม กอใหเ กิดความภาคภมู ิใจในภาษาของตน

บทสรปุ วัฒนธรรมไทย มลี ักษณะเฉพาะท่แี สดงถึงเอกลกั ษณข องตนแตกตา งไปจากวฒั นธรรมของกลมุ ชน อ่นื ๆ ภาษาไทยมีความสําคัญยิ่งในการสบื ทอดวฒั นธรรม และภาษาก็เปน เครือ่ งสอื่ ความหมายใหคนในชาติ ตระหนกั ในคณุ คา ของวฒั นธรรม มีความภาคภมู ใิ จ เกิดความสามัคคเี ปนอนั หน่งึ อนั เดยี วกันและเกดิ ความ มน่ั คงข้นึ ในชาติบานเมอื ง การสง เสรมิ และเผยแพรว ฒั นธรรมสว นที่ดงี าม มคี ณุ คา และแสดงออกถงึ ความเปนไทยยา งชดั เจน ซง่ึ กต็ องอาศัยภาษาไทยเปน เครือ่ งมือสาํ คัญ