พระราชกรณียกิจสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี

สมเด็จพระกนษิ ฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ใฝ่พระราชหฤทัยในการศึกษา มาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ โปรดการศึกษาค้นคว้า การเรียนรู้จาก การสังเกต ส่ิงแวดล้อมรอบพระองค์ ต่อมา เมื่อเจริญพระชันษาข้ึน ด้วยความสนพระทัย และพระปรีชาในการเรียนวิชาการหลากหลายแขนง ทั้งศาสตร์และศิลป์ อีกท้ังการเรียนภาษา จะเป็นพ้ืนฐานท่ีดี สาหรับการเรียนรู้วิชาการสาขาต่างๆ จึงทาให้ทรงเลือกศึกษา ในระดับ ปริญญาตรี และปริญญาโทด้านอักษรศาสตร์ และต่อมาได้ทรงศึกษาต่อ ระดับปริญญาเอก ในหลักสตู รวิชาพฒั นศกึ ษาศาสตร์ ซง่ึ เปน็ การนาความรูด้ า้ นการศกึ ษา ประกอบกบั ความร้ใู นศาสตร์ ต่าง ๆ มาร่วมกันใช้ประโยชน์ เพื่อพัฒนาประเทศจากการที่ทรงเห็นความสาคัญของศาสตร์ต่างๆ จึงสนพระทยั ศกึ ษาหาความรู้ และติดตามความกา้ วหน้าของความรู้ ในด้านอนื่ ๆ อยู่เสมอ 2

ดา้ นการพฒั นา ทรงมีหลักการสาคัญในการทรงงานพฒั นา ดงั น้ี การเสริมสรา้ งขดี ความสามารถและการพ่ึงตนเอง สาหรบั ประชาชนในทอ้ งถ่นิ ชนบทท่ีทุรกันดาร มีพระราชดาริว่า การช่วยเหลือประชาชนอย่างย่ังยืน คือการช่วยเหลือแบบให้เขาช่วยตนเองได้ด้วย จึงทรงส่งเสริมให้ประชาชน เป้าหมายเหล่านี้ มีโอกาสเรียนรู้และพัฒนาทักษะ ความสามารถของตนให้แข็งแกร่งขึ้น ท้ังเด็กนักเรียน และ ราษฎรท่ัวไป ทั้งการเรียนในระบบและนอกระบบ ท้ังวิชาการและวิชาชีพ เพ่ือให้พวกเขารู้จักการพ่ึงตนเอง และ พัฒนาตนเองได้ โดยพงึ่ พาปัจจยั ภายนอกให้นอ้ ยที่สดุ การประสานความร่วมมือ ในการปฏิบัติงานในพื้นท่ี ทรงเน้นการร่วมมือประสานงานกันระหว่างภาคส่วนต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรต่างประเทศหรือระหว่างประเทศ ด้วยทรงเห็นว่าแต่ละภาคส่วนจะมีความ ชานาญในแต่ละด้าน หากสามารถนาจุดเด่นของแต่ละภาคส่วนมารวมกัน ก็จะทาให้งานพัฒนาก้าวหน้า สาเร็จ ลลุ ว่ งอย่างมีประสิทธิภาพและบรรลผุ ลสมั ฤทธิต์ ามเป้าหมายได้ การมีส่วนร่วมของประชาชน ทรงเห็นว่างานพัฒนาที่มุ่งหวังผลลัพธ์ที่ยั่งยืน ไม่เพียงแต่ต้องอาศัยความช่วยเหลือ จากหน่วยงานต่าง ๆ เท่านั้น แต่ประชาชนผู้ได้รับผลประโยชน์ในพ้ืนที่เองควรมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาของ ตนเอง เป็นการปฏิบัติงานร่วมกัน มีการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่อง กระตุ้นให้เกิดความคิดและความรู้สึก รับผดิ ชอบตอ่ ปัญหาของชมุ ชน

ด้านการพัฒนาหอ้ งสมุด และการรูห้ นังสือ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสนพระทัยการอ่านและการพัฒนาห้องสมุด ทรงรับสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศ ไทยฯไวใ้ นพระราชปู ถมั ภ์ เม่ือวันท่ี2 กันยายน พ.ศ. 2519 หลายโอกาสที่เสด็จพระ ราชดาเนินต่างประเทศ ได้เสด็จเยี่ยมและทรงดูงานห้องสมุดชั้นนาหลายแห่ง ซึ่งได้ พระราชทานข้อแนะนาแก่สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยฯ และบรรณารักษ์ไทยใน การนาความรู้ไปพัฒนาห้องสมุดโรงเรียนและห้องสมุดประชาชนรวมทั้งห้องสมุด ประชาชนเฉลิมราชกุมารีท่ีเป็นแหล่งเรียนรู้เพ่ือขยายโอกาสให้ประชนในการพัฒนาการ รู้หนังสือ นอกจากนี้ยังทรงพระกรุณาเสด็จพระราชดาเนินเป็นองค์ประธานในการ ประชุมสามัญประจาปีของสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยฯเสมอมา รวมทั้งได้เสด็จ พระราชดาเนินแทนพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นประธานในโอกาสท่ี ประเทศไทยเปน็ เจ้าภาพการประชุมสมาพันธ์สมาคมห้องสมุดฯนานาชาติ (IFLA) และ มพี ระราชดารัสเปดิ การประชุม IFLA คร้ังที่ 65 ท่ีกรงุ เทพมหานครในปี 1999 4

ด้านการดา้ นการสาธารณสขุ จากการที่พระองค์ได้เสด็จพระราชดาเนินไปยังถ่ินทุรกันดาร ทาให้พระองค์ทอดพระเนตร เห็นถึงปัญหาทางด้านสุขภาพอนามัยของราษฎรในชนบท พระองค์จึงมีพระราชดาริจัดทา โครงการต่าง ๆ เพื่อแก้ไขปัญหาสุขภาพอนามัยของราษฎร โครงการแรกที่พระองค์ทรง เริ่ม ได้แก่ โครงการเกษตรเพื่ออาหารกลางวัน เพ่ือแก้ไขปัญหาการขาดแคลนอาหาร กลางวันของเด็กนักเรียน ซ่ึงโครงการนี้นอกจากจะแก้ปัญหาการขาดแคลนอาหารกลางวัน แล้วยังช่วยให้นักเรียนมีความรู้ทางด้านโภชนาการและการเกษตรด้วย และปัญหาท่ีสาคัญ อกี ประการหนึ่ง นน่ั คอื การระบาดของโรคคอพอกเนื่องจากการขาดสารไอโอดีน พระองค์ ทรงแกไ้ ขปัญหาน้โี ดยทรงริเริ่ม โครงการควบคุมโรคขาดสารไอโอดีน ด้วยการรณรงค์ให้มี การใช้เกลือไอโอดีนหรือหยดไอโอดีนในการประกอบอาหาร และอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับ การขาดไอโอดีน ซ่ึงโครงการน้ีเป็นโครงการที่เสริมการทางานของกระทรวงสาธารณสุข นอกจากนี้ พระองค์ยังให้ความสาคัญต่อสุขภาพอนามัยของแม่และเด็กในถิ่นทุรกันดาร ด้วย โดยพระองค์ทรงตระหนักว่าคนเราจะภาวะโภชนาการและสุขภาพอนามัยท่ีดีน้ัน ต้อง เริ่มตั้งแต่ในครรภ์มารดา พระองค์จึงเริ่ม โครงการส่งเสริมโภชนาการและสุขภาพอนามัย แม่และเด็กในถ่ินทุรกันดาร เพ่ือให้แม่และเด็กได้รับบริการทางด้านอนามัยอย่างเหมาะสม รวมทั้งไดร้ บั โภชนาการที่ถูกต้องและเหมาะสมในแต่ละพืน้ ท่ี 5

ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ พระราชกรณียกิจทางด้านการนาเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ในการพัฒนาประเทศใน ดา้ นต่าง ๆ ทาให้วารสารอินโฟแชร์ ซ่ึงเป็นวาสารของสานักงานด้านเทคโนโลยี สารสนเทศและ การสื่อสารของยูเนสโกได้ตีพิมพ์บทความเฉลิมพระเกียรติการอุทิศพระองค์เพ่ือการศึกษาเรียนรู้ ด้านสารสนเทศของเด็กและผู้ด้อยโอกาสของไทย รวมทั้ง ยังได้ถวายนาม “IT Princess” หรือ “เจา้ หญงิ ไอที” แก่พระองคอ์ กี ดว้ ย มีพระราชประสงค์จะให้หน่วยงานรัฐท่ีเกี่ยวข้องกับโครงการน้ัน ๆ มารับช่วงต่อไป พระองค์ทรงเริ่มนาเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้กับการพัฒนาการศึกษาของโรงเรียนในชนบท ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2538 ใน โครงการเทคโนโลยีสารสนเทศสาหรับโรงเรียนในชนบท โดย พระราชทานเครื่องคอมพิวเตอร์และอุปรณ์ท่ีจาเป็นเพ่ือจัดต้ังเป็นห้องเรียนข้ึน และพัฒนามาจน สามารถนาเทคโนโลยีสารสนเทศเขา้ มาประกอบการเรยี นการสอนในรายวิชาต่าง ๆ

1. http://sirindhorn.net/hrh_new/s2_4.php แหล่งท่ีมา2. https://sites.google.com/site/smdecphrathephrat nrachsuda/phra-rach-prawati/phra-rach-krniykic 7