หนังสือภูมิปัญญาดงมะไฟ

คำนำ หนงั สือปรำชญ/์ ภูมิปญั ญำท้องถนิ่ เลม่ นีจ้ ัดทำขน้ึ เพื่อเป็นกำรเผยแพร่ข้อมลู ปรำชญ์ / ผู้รู้ /ภูมปิ ญั ญำท้องถน่ิ ของ ชมุ ชนในตำบล เพ่อื ให้ผ้ทู ่ีต้องกำรศึกษำ ได้ศึกษำหำข้อมูลเพ่มิ เติมเกี่ยวกบั ภมู ปิ ัญญำท้องถ่ินตำบลดงมะไฟ จดั ทำข้ึนเพอื่ สำรวจเกบ็ ขอ้ มูล รบั ทรำบปัญหำและควำมต้องกำรเบ้ือง-ตน้ ของชมุ ชน มีกำรสรำ้ งเครือขำ่ ยควำมรว่ มมือของชมุ ชนใน กำรศึกษำแหล่งเรยี นรู้ปรำชญ์ภมู ปัญญำ ตลอดจนขนบธรรมเนยี มประเพณีทอ้ งถิน่ นอกจำกนี้ได้จดั ทำข้อเสนอแนะ ขอ้ คิดเห็น ท่ไี ด้รับจำกกำรศึกษำ มำเสนอต่อชุมชน เพื่อก่อประโยชนแ์ ละตระหนกั ถงึ ควำมสำคัญในคุณค่ำของมรดกทำงด้ำน ภมู ปิ ญั ญำท้องถิ่น และมีส่วนรว่ มในกำรจรรโลงและรกั ษำไวส้ ืบต่อไป กำรจัดทำหนังสือ e-book ภมู ิปญั ญำท้องถ่ินในกำรปฏบิ ัติงำนของครูกศน.ตำบลดงมะไฟรว่ มกับเครอื ข่ำย ไดร้ บั ควำมรว่ มมือจำกชุมชนเป็นอยำ่ งดี จึงขอขอบพระคณุ มำ ณ โอกำส

สำรบญั เรอื่ ง หนำ้ ช่ือภูมิปญั ญำ 1 ข้อมูลพนื้ ฐำน 1 ควำมเปน็ มำของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ 2 รำยละเอยี ดของภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น 3 รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด 4 รปู ภำพประกอบ 5

ชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญำผสู้ งู อำยตุ ำบล ดงมะไฟ อำเภอ สวุ รรณคูหำ จงั หวดั หนองบวั ลำภู ช่ือภมู ปิ ญั ญำ นำยเฉวียน จันทะลุน. . รหสั ภมู ปิ ญั ญำ (รหสั ทห่ี นว่ ยงำนตง้ั ขนึ้ เพอ่ื ใชค้ มุ แฟม้ เอกสำร) สำขำคลงั ปญั ญำ (23 สำขำ) ด้ำนกำรเกษตร สำขำของภูมิปัญญำท้องถ่ิน ( 10 ประเภท ) สำขำภมู ปิ ญั ญำท้องถ่ิน ไดแ้ ก่ สำขำเกษตรกรรม. ข้อมูลพ้ืนฐำน รำยบุคคล เจ้ำของภมู ปิ ัญญำทอ้ งถ่ิน/ บคุ คลคลงั ปัญญำ ช่อื นำยเฉวยี น นำมสกุล จนั ทะลุน หมำยเลขบัตรประชำชน 3-4115-029-355-6 วนั เดือนปีเกิด 21 พฤศจิกำยน 2500 ที่อยู่ปัจจุบนั (ที่สำมำรถติดต่อได้) บ้ำนเลขท่ี 270 หมู่ที่ 3 ตำบล/แขวง ดงมะไฟ อำเภอ/เขต สวุ รรณคูหำ จงั หวดั หนองบวั ลำภู รหสั ไปรษณีย์ 39270 โทรศพั ท์ 0833437498 โทรสำร - Line ID - E – mail address - Facebook : ไร่เฉวียนผักหวำนป่ำ พิกัดทำงภูมิศำสตร์ ค่ำ X: 17.6249900 ค่ำ Y: 102.1848930 กรณเี ปน็ กลุ่มทำงภูมิปญั ญำ ข้อมูลพ้ืนฐำน รำยกลุ่ม ช่ือกล่มุ - ผ้ปู ระสำนงำนกลมุ่ - ทีอ่ ยปู่ ัจจุบัน (ทส่ี ำมำรถตดิ ต่อได้) บ้ำนเลขท่ี - หมทู่ ่ี - ตำบล/แขวง - อำเภอ/เขต - จงั หวดั - รหัสไปรษณีย์ - โทรศพั ท์ - โทรสำร - Line ID - E – mail address - Facebook - พกิ ดั ทำงภูมศิ ำสตร์ คำ่ X: - คำ่ Y: -

ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปญั ญำ นำยเฉวยี น จันทะลุน เปน็ บคุ คลท่ีทำกำรเกษตรผสมผสำน โดยยึดหลกั ปรชั ญำของ เศรษฐกจิ พอเพียง โดยยึดหลกั กำรปลูกไรน่ ำสวนผสม (ปลกู ลำไย ปลูกผักหวำน ปลูกข้ำวโพด ปลกู มะพร้ำวน้ำหอม ปลกู ฝร่งั กมิ จู เล้ยี งปลำนลิ ในกระชัง กำรเลยี้ งหมูหลมุ กำรปลูกพชื แบบขั้นบันได โดยใช้น้ำนอ้ ย กำรทำกำรเกษตรแบบพืชนำ้ หยด กำรทำจลุ นิ ทรยี ไ์ วแสงไวใ้ ชเ้ อง กำรปลกู ข้ำวแบบนำโยน โดยมีเน้ือทใ่ี นกำรประกอบกำรเกษตรจำนวน 41 ไร่ 3 งำน โดยใช้แรงงงำนจำกบุคคลในครอบครัวคือภรรยำและลกู จดุ เดน่ ของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ ด้ำนควำมพอประมำณ “ใครจะรวยแค่ไหนขำ้ ไม่วำ่ จะยง่ิ ใหญเ่ ทำ่ ฟำ้ ขำ้ ไมส่ น จะตัดแขนตัดขำข้ำยอมทน ขอเป็นคน บรสิ ุทธิ์ ยตุ ธิ รรม “ และนอ้ มนำปรชั ญำเศรษฐกจิ พอเพียงของพระบำทสมเด็จพระเจำ้ อยู่หวั ฯมำเป็นแนวทำงในกำรดำเนนิ ชวี ติ ด้วยควำมขยัน พ่ึงตนเอง มีควำมเพยี ร อดทน ซอ่ื สัตว์ท้ังต่อตนเองและผู้อ่ืน ด้ำนควำมมเี หตมุ ผี ล มีกำรวำงแผนกำรผลติ และมีควำมคิดรเิ รมิ่ โดยกำรนำภูมิปญั ญำและเทคโนโลยีมำปรับใช้ในแปลง เพือ่ เพ่มิ ผลผลติ และเพ่ิมรำยได้ รวมทั้งกำรจดั ทำบญั ชีรำยรบั – รำยจ่ำย เพ่อื คำนวณตน้ ทนุ กำรผลิตอยูเ่ สมอ ดำ้ นกำรมภี มู ิคมุ้ กนั ทด่ี ี เปน็ ปรำชญ์เกษตรของตำบลและเป็นนักพัฒนำในดำ้ นควำมรดู้ ้ำนกำรเกษตร เป็นผู้นำทม่ี ีบุคลิกภำพ ดี มีศลิ ธรรมประจำตวั ในกำรบรหิ ำรจัดกำรอำชีพของตนเอง ควำมรอบรู้ - ใหค้ ำแนะนำและกำกบั ดูแลเกษตรกร.ใหป้ รบั ปรงุ สวนลำไยจนไดเ้ ขำ้ ระบบมำตรฐำนGAP และแนะนำให้ลดตน้ ทนุ กำรผลิต โดยผลติ น้ำหมกั ชีวภำพไวใ้ ชเ้ อง เช่นน้ำหมักสมุนไพรไลแ่ มลง ฮอร์โมนไขแ่ ละกำจัดวชั พืช -เปน็ ปรำชญ์เกษตรและเป็นสถำนทใ่ี หศ้ ึกษำดูงำนของคณะตำ่ งๆ ในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ใหส้ มำชกิ กลุ่มและเกษตรกร ได้รบั ควำมร้แู ละนำไปปฏบิ ตั ิ จำนวนมำกกว่ำ 600 รำย/ปี -ให้คำแนะนำดำ้ นกำรป้องกันและกำจดั ศตั รพู ืช โดยวิธผี สมผสำน กำรใช้สำรเคมีถูกตอ้ งตำมหลักวิธีกำรและ เหมำะสมกับพื้นท่ี กำรใชส้ มุนไพรท่ีทำขึ้นเองขบั ไล่แมลง -ให้คำแนะนำดำ้ นกำรปรับปรงุ ดินและรักษำดนิ โดยใช้ปุ๋ยหมกั ปุ๋ยคอก เพ่ือลดกำรใช้สำรเคมี และใช้ฟำงขำ้ ว รักษำควำมชน้ื ของดิน -แนะนำเพื่อนบำ้ นในกำรอนุรักษ์ทรัพยำกรและสิง่ แวดล้อม โดยใช้จลุ นิ ทรีย์บำบัด และไม่เผำแปลงปลูกพชื พร้อม แนะนำเพื่อนบ้ำน วตั ถดุ บิ ทใ่ี ชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑท์ ีเ่ กดิ จำกภูมปิ ญั ญำ ซง่ึ พื้นทอ่ี นื่ ไม่มี ไดแ้ ก่ 1. นำ้ หมกั สมุนไพรไล่แมลง 2. กำรทำฮอรโ์ มนไข่ 3. กำรทำนำปำเป้ำ หรอื กำรทำนำโยน 4. กำรปลูกลำไยตำมกระบวนกำรผลิตลำไยตำมระบบกำรจดั กำรคณุ ภำพ GAP

รำยละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญำท้องถนิ่ (ลกั ษณะภูมิปัญญำ/รูปแบบ/วธิ กี ำร/เทคนิคทีใ่ ช้/ภำพถำ่ ยหรอื ภำพวำดประกอบ/ พฒั นำกำรของผลติ ภณั ฑห์ รือผลงำน/กระบวนกำรสรำ้ งภมู ิปญั ญำ/ลกั ษณะกำรใชป้ ระโยชน์จำกภูมิปัญญำทเี่ กดิ ข้ึน ฯลฯ ) ผลงำนทีเ่ กิดจำกภูมิปญั ญำและสร้ำงสรรค์และพัฒนำเป็นต้นแบบรูปธรรมกำรใช้เศรษฐกิจพอเพียงภำคกำรเกษตร คือกำรปลกู ขำ้ วแบบทำนำปำเป้ำ โดยใช้ถำดเพำะกล้ำ เป็นกำรใช้ประโยชน์จำกเมล็ดพันธ์ ทด่ี ิน นำ้ ทนุ และแรงงำนให้ เกดิ ประโยชนส์ ูงสุด คอื ทำน้อยได้มำก ทำใหไ้ ดผ้ ลผลิตดีกว่ำกำรทำนำแบบด้งั เดิมทท่ี ำมำกแต่ไดน้ อ้ ย โดยใช้หลัก 6 ประกำรคอื 1.กล้ำขำ้ วอำยุน้อย ดำกลำ้ ข้ำวอำยุน้อย คือ 8 – 12 วนั ท่มี ใี บเพียง 2 – 3 ใบ หรือภำยใน 15 วนั หลงั เริม่ เพำะเมล็ด หำกเกนิ กวำ่ น้ัน ขำ้ วจะสูญเสยี ศักยภำพในกำรเจริญเติบโตของรำกและกำรแตกกอ 2.ปฏบิ ตั ติ ่อกลำ้ ข้ำวอย่ำงเบำมอื เพ่ือให้เมลด็ ขำ้ วยังติดอยู่กับรำก ดนิ ไม่สลดั ออกจำกตุ้มดินตน้ กล้ำควรถูกดำอยำ่ ง รวดเรว็ รำกมกี ำรพฒั นำและเจรญิ เติบโตได้ดีกวำ่ มำก แตกกอมำก ออกรวงมำก เมลด็ ข้ำวเยอะและสมบูรณ์ 3.ช่องวำ่ งระหวำ่ งตน้ กลำ้ อย่ำงน้อย 25*25 เซนตเิ มตร ประมำณ 16 ตันตอ่ 1 ตำรำงเมตร จะช่วยใหร้ ำกข้ำว ขยำยแตกกอมำก ตน้ ขำ้ วแต่ละต้นไดร้ ับแสงแดด ลม ธำตอุ ำหำรมกกวำ่ และยังสะดวกตอ่ กำรดูแลรักษำและกำจัดวัชพืช 4.กำรจัดกำรนำ้ ไมค่ วรให้แปลงนำมนี ้ำขังตลอดเวลำ จะทำให้ดนิ มอี อกซิเจนน้อย สกัดกน้ั กำรเจรญิ เตบิ โตของรำก ข้ำวและจรุ นิ ทรยี ์ดนิ หลกั กำรคือให้ดนิ ชุ่มชืน้ แต่มีอำกำศ ปล่อยนำ้ เขำ้ แปลงนำสงู ประมำณ 2 – 5 เซนตเิ มตร ปล่อยน้ำ เขำ้ เมื่อดนิ แห้งมีรอยแตก รำกข้ำวจะมีมำก แทงลงลึกหำนำ้ หำอำหำรเก่ง 5.กำรกำจดั วชั พืช เนื่องจำกกำรทำนำแบบประณีต ทำให้มพี ื้นที่ว่ำงมำก เปดิ โอกำสให้วัชพืชเจริญเตบิ โตจงึ กำจัด ด้วยกำรใช้ครำดหมนุ หรือเครอื่ งถำกหญำ้ เริ่มใช้ข้ำวมีอำยุ 10 – 12 วนั หลังปักดำ จำกนัน้ ใชท้ กุ ๆ 15 – 20 วัน เคร่ือง จะหมุนถอนวัชพชื และฝังกลบลงไปในดนิ เป็นปุ๋ยและเป็นกำรเตมิ อำกำศใหก้ ับรำกขำ้ วอีกดว้ ย 6.ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ กำรปลกู ขำ้ วในระบบน้ี จะได้ผลดเี ม่ือใช้ปุ๋ยอนิ ทรีย์ จำกกำรหมกั เศษวัสดทุ ำงกำรเกษตรรวมท้ังปุ๋ย พืชสด ปยุ๋ คอกจำกมลู สตั ว์ เปน็ กำรเพิ่มกจิ กรรมให้กบั ส่งิ มีชีวิตเล็กๆในดนิ

ภำพประกอบรำยละเอียดของภูมปิ ญั ญำทอ้ งถน่ิ กำรทำนำปำเป้ำ กำรทำเกษตรผสมผสำน

รปู แบบลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญำท้องถ่นิ (ทสี่ ะทอ้ นควำมนำ่ เชอ่ื ถอื กำรยอมรบั ผำ่ น บคุ คคล/ชมุ ชน/องคก์ ร/รำงวลั /ใบประกำศ/กำรจดทะเบยี นลิขสทิ ธิ์ สอื่ ดจิ ติ อล/เอกสำรเผยแพร่ แผน่ พบั คลปิ (VDO) ฯลฯ  ยงั ไม่เคยมีกำรเผยแพร่/ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชมุ ชน  มีกำรเผยแพร่ผำ่ นส่อื มวลชนและสอ่ื อน่ื อย่ำงแพรห่ ลำย  มกี ำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน 20 ครงั้ จำนวน 700 คน  มีกำรนำไปใช้ ในพ้นื ท่ี 30 คน นอกพื้นที่ 50 คน  อน่ื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ปิ ญั ญำท้องถนิ่ กำรพฒั นำตอ่ ยอดภูมปิ ญั ญำใหเ้ ป็นนวตั กรรม คณุ คำ่ (มลู คำ่ ) และควำมภำคภูมใิ จ  ภมู ิปญั ญำทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทค่ี ดิ ค้นขน้ึ มำใหม่  ภมู ิปญั ญำท้องถนิ่ ที่ได้พัฒนำและต่อยอด กำรทำนำปำเปำ้ เป็นกำรทำนำทีล่ ดตน้ ทุนกำรผลิต รวมท้งั สำมำรถเพ่มิ ผลผลติ ได้มำกข้ึน มกี ำรทำสวนทยี่ ่งั ยืน มี กำรขยำยเครอื ข่ำย กำรตลำดอยำ่ งต่อเนื่อง และพัฒนำศูนยเ์ รยี นรใู้ หเ้ ป็นศนู ย์เรียนรู้ท่ีครบวงจร มกี ำรศึกษำระบบกำร ทำงำนแบบลดตน้ ทนุ (กำรโยนกลำ้ ) เพื่อนำมำประยกุ ต์ใชใ้ นพนื้ ท่ีและพฒั นำมำเป็นนำปำเปำ้ ในปัจจุบนั มีกำรผลิตนำ้ หมกั จำกมูลไส้เดือนใชใ้ นไรน่ ำ ผลิตจุรนิ ทรียด์ ินปำ่ และฮอร์โมนรกหมู เป็นกำรลดต้นทนุ กำรผลิตแลเพิ่มผลผลติ ใหก้ บั นำข้ำว กำร ปลูกพืชผกั ในร่องสวนเพ่ือเพิ่มรำยได้ ทำใหล้ ำไยมีควำมสมบูรณจ์ ำกกำรไดร้ ับนำ้ ในหน้ำแลง้ มเี ทคนคิ กำรตัดแตง่ กิ่ง โดย กำรตัดเพ่ือรักษำทรงพมุ่ ใหเ้ ตี้ยอยเู่ สมอ เพอ่ื ปฏิบตั ดิ ูแลรกั ษำไดง้ ่ำย มีวธิ ีกำรควบคุมโรคและแมลงศตั รูพชื มีกำรจัดทำ บญั ชฟี ำรม์ เพ่ือคำนวณตน้ ทุนกำรผลติ อยู่เสมอ ทำให้สำมำรถทรำบรำยรบั รำยจำ่ ย และสำมำรถประมำณกำรค่ำใช้จ่ำยใน ครวั เรือนได้ ปลอดจำกกำรเปน็ หน้สี นิ มกี ำรถำ่ ยทอดผลงำนอย่ำงต่อเนื่อง โดยกำรร่วมเป็นวิทยำกรถ่ำยทอดประสบกำรณ์ รว่ มกบั หน่วยงำนภำครัฐและหน่วยงำนอ่ืนๆ เสมอ มีกำรสัมมนำถ่ำยทอดประสบกำรณร์ ่วมกัน ทำใหเ้ กดิ กำรแลกเปลีย่ น เรยี นรู้เกิดกำรเช่อื มโยง สรำ้ งเครือข่ำยในกำรขยำยผลงำนอยสู่ มำ่ เสมอ  ภมู ิปญั ญำทอ้ งถ่ินด้ังเดิมไดร้ บั กำรถำ่ ยทอดมำจำก รำยละเอยี ดเพิ่มเติม (สำมำรถใสข่ ้อมลู ลงิ คว์ ดิ โี อ หรอื เวบ็ ไซตท์ เี่ กยี่ วขอ้ ง)

ถ่ำยภำพบคุ คล และอปุ กรณ/์ เครื่องมือ/ สงิ่ ทปี่ ระดษิ ฐ์ (ชน้ิ งำนหรอื ผลงำน) รปู ภำพเจำ้ ของภูมปิ ัญญำ รูปภำพภูมปิ ญั ญำ ชือ่ – สกลุ ผบู้ นั ทกึ ขอ้ มลู นำงศภุ ัชญำ พรชยั เบอรต์ ดิ ตอ่ /Line ID 0909155946 . หนว่ ยงำน/โรงเรยี น กศน.ตำบลดงมะไฟ กศน.อำเภอสวุ รรณคหู ำ จงั หวัดหนองบวั ลำภู วนั ทีบ่ นั ทึกขอ้ มลู 18 พฤศจกิ ำยน 2562 .