E-book สมองเสื่อม นส.รัตติกาล ปานมณี005

โรคสมองเส่ือมเป็นปัญหาที่สาคญั และเป็ นปัญหาใหญ่ระดบั ประเทศ ที่มีผลกระทบต่อ ภาวะเศรษฐกิจ การเมืองและการสาธารณสุขและที่สาคัญโรคสมองเสื่อมจะเป็ นปัญหา ในอนาคตอันใกล้ของประเทศไทยเช่นกัน เน่ืองจากคนไทยมีอายุท่ียืนยาวมากข้ึน หากไดร้ ับการวินิจฉยั วา่ เป็ นโรคสมองเสื่อมแลว้ จะส่งผลกระทบอยา่ งมากต่อความผาสุกในชีวิต ท้งั ของผสู้ ูงอายุ บคุ คลในครอบครัว ตลอดจนญาติผดู้ ูแล ท้งั น้ีเนื่องจากสภาวการณ์ปัจจุบนั ขอ้ มูลในการรักษาโรคสมองเสื่อมให้หายขาดน้ัน ยงั ไม่มีวิธีการที่ชัดเจน มีเพียงแต่ข้อมูลในการปฏิบัติตนเพ่ือป้องกันหรือชะลอการเสื่อม ของสมอง อย่างไรก็ตาม โรคสมองเสื่อมท่ีเกิดข้ึนจากโรคทางกาย เช่น โรคหลอดเลือดตีบ อนั มีสาเหตุจากโรคความดันโลหิตสูง ไขมนั และน้าตาลในเลือดสูงน้ัน ถ้าสามารถรักษา โรคทางกายดังกล่าวได้ อาจช่วยป้องกันโรคสมองเสื่อมหรือชะลอความรุนแรงของโรค สมองเสื่อมได้ ผจู้ ดั ทาหวงั เป็นอยา่ งย่งิ วา่ หนงั สือเล่มน้ีจะอานวยประโยชน์แก่ผทู้ ี่มีความเสี่ยง ตอ่ การเกิดภาวะสมองเสื่อมหรือตอ้ งการศึกษาคน้ ควา้ ของผทู้ ี่สนใจไดต้ ามประสงค์ นางสาว รัตติกาล ปานมณี ผจู้ ดั ทา 28 สิงหาคม 2564

เรื่อง หนา้ คานา สารบญั ภาวะสมองเส่ือม…………………………………………………... 1 สาเหตุของภาวะสมองเส่ือม……………………………………….. 2-3 ระดบั อาการสมองเส่ือม……………………………………………. 4 การรักษาป้องกนั ภาวะสมองเสื่อม..................................................... 5 วธิ ีการช่วยชะลอความเสื่อมถอยของสมอง........................................ 6 บรรณานุกรม……………………………………………………………………………………….. 7

ภาวะสมองเส่ือม หรือ Dementia คือ กลุ่มอาการที่เกิดจากความผิดปกติต่างๆ ท่ีส่งผล กระทบต่อสมองทาให้เกิดความผิดปกติทางดา้ นสติปัญญา ความคิด ความจาบกพร่อง หลงลืม ท้งั ความจาระยะส้ันและระยะยาว การตดั สินใจผิดพลาด ความคิดทางนามธรรมผิดไป มีปัญหา ในการพูด พูดซ้าๆซากๆ ไม่เขา้ ใจคาพูด ไม่สามารถปฏิบตั ิงานต่างๆในชีวิตประจาวนั มีความ สับสนในเรื่องของเวลา สถานท่ี บุคคล มีความผิดปกติทางจิตและพฤติกรรม อาการเหล่าน้ีมี ผลกระทบทาใหไ้ ม่สามารถทางานหรืออยใู่ นสังคมได้ \"Picture from www.siamrath.com \" แพทยจ์ ะวินิจฉัยวา่ เป็นโรคภาวะสมองเสื่อม เม่ือส่วนการรู้คิดสองส่วนหรือมากกว่าน้นั มีความบกพร่องอยา่ งรุนแรง ส่วนการรู้คิดท่ีไดร้ ับผลกระทบน้นั อาจไดแ้ ก่ ทกั ษะความจา ทกั ษะ ทางภาษา ความรู้ความเขา้ ใจขอ้ มลู ข่าวสาร ทกั ษะดา้ นมิติสัมพนั ธ์ การตดั สินใจ บุคคลท่ีมีภาวะสมองเส่ือมอาจประสบความยากลาบากในการแก้ปัญหาและควบคุม อารมณ์ นอกจากน้ัน อาจประสบกับความเปล่ียนแปลงทางบุคลิกภาพ อาการท่ีแน่ชัดต่างๆ ท่ีเกิดกับคนท่ีมีภาวะสมองเส่ื อมน้ัน ข้ึนอยู่กับพ้ืนที่ของสมองท่ีได้รับความเสียหาย จากโรคท่ีทาใหเ้ กิดภาวะสมองเสื่อม ภาวะสมองเสื่อม Dementia 1

สาเหตุของ ภาวะสมองเสื่อม \"Icon from www.herbitia.com\" 1) เกิดจากการเสื่อมสลายของเน้ือสมอง เน่ืองจากเน้ือสมองมีการเสื่อมสลายหรือตาย ส่วนใหญย่ งั ไมท่ ราบสาเหตุ ส่วนใหญ่พบบ่อยในกลุ่มโรคอลั ไซเมอร์ โรคพาร์กินสัน และโรคอื่นๆ 2) เกิดจากหลอดเลือดสมอง เนื่องจากหลอดเลือดที่ไปเล้ียงสมองหนาตวั แขง็ ตวั หรือมีการตีบตวั ผิดปกติ ส่งผลใหป้ ริมาณเลือดที่ไปเล้ียงสมองลดลง ถา้ ลดลงมากถึงระดบั ที่ไม่เพียงพอกบั การใช้งานของสมองก็จะทาให้เน้ือสมองตายไป ผูป้ ่ วยที่มีแนวโน้มว่าจะมี หลอดเลือดสมองตีบผิดปกติ มกั จะอยใู่ นกลุ่มที่มีความดนั โลหิตสูง เบาหวาน ผทู้ ี่มีระดบั ไขมนั โคเลสเตอรอลสูงหรือผทู้ ่ีสูบบุหรี่ 3) เกิดจากการติดเช้ือในสมองท่ีมีเช้ือไวรัสหลายชนิด ซ่ึงทาใหเ้ กิดการอกั เสบในสมอง เช่น ไวรัสสมองอกั เสบที่เกิดจากไรรัสชนิดหน่ึงที่อยใู่ นหมูโดยมียงุ เป็ นพาหะนาโรค ผูป้ ่ วยจะมี ไขส้ ูงและไวรัสข้ึนสมอง ผปู้ ่ วยอาจเสียชีวติ หรือรอดชีวติ แตม่ ีการเสียหายของเน้ือสมอง ทาใหเ้ น้ือสมองบางส่วนตายไปเกิดอาการสมองเส่ือม ภาวะสมองเส่ือม Dementia 2

4) เกิดจากการขาดสารอาหารบางชนิด โดยเฉพาะวิตามิน เช่น วิตามินบี 1 บี 12 ผทู้ ่ีขาค วติ ามินบี 1 มกั พบในผปู้ ่ วยที่ติดเหลา้ หรือเป็นโรคพษิ สุราเร้ือรัง เม่ือไดร้ ับวติ ามินบี 1 ไมเ่ พียงพอ ทาใหเ้ ซลลส์ มองทางานไม่ไดต้ ามปกติหรืออาจถึงข้นั เซลลส์ มองตายไป วิตามินบี 12 จะไดจ้ ากน้าปลาหรืออาหารจากเน้ือสัตว์ ผูป้ ่ วยที่ขาดวิตามินบี 12 มกั พบในผูท้ ี่ รับประทานมังสวิรัติอย่างเคร่งครัดและอาจพบในผูป้ ่ วยท่ีได้รับการผ่าตดั กระเพาะอาหาร และลาไส้เลก็ ส่วนตน้ ซ่ึงเป็นส่วนที่ดูดซึมวิตามินบี 12 เขา้ สู่ระบบร่างกาย 5) เกิดจากการแปรเปล่ียนของระบบเมตาบอลิก (Metabolic) ของร่างกาย เช่น การทางาน ของต่อมไร้ท่อบางชนิดผิดปกติ เช่น ต่อมไทรอยด์ทางานมากหรือนอ้ ยไป การทางานของตบั หรือไตผดิ ปกติทาใหเ้ กิดของเสียคง่ั ในร่างกาย ทาใหส้ มองไม่สามารถสั่งการไดต้ ามปกติ หากภาวะดงั กลา่ วยงั คงเป็ นอยใู่ นระยะเวลานาน จะทาใหผ้ ปู้ ่ วยมีอาการสมองเส่ือมได้ 6) เกิดจากการถูกกระทบกระแทกท่ีศีรษะอยเู่ สมอ ภาวะน้ีพบบ่อยในคนท่ีมีปัจจยั เสี่ยง ท่ีจะไดร้ ับการกระทบกระเทกที่ศีรษะอยเู่ สมอๆ โดยเฉพาะนกั มวย นกั กีฬา การกระทบกระแทก ทาใหเ้ น้ือสมองตายเป็นจานวนมากจะทาใหม้ ีอาการสมองเส่ือม \"Picture from www.aapsga.org\" ภาวะสมองเส่ือม Dementia 3

ระดบั อาการสมองเสื่อม ภาวะสมองเสื่อม สามารถแบง่ ระดบั ความรุนแรงได้ 3 ระดบั ดงั น้ี 1) ระดบั อ่อนหรือไม่รุนแรง (Mild) เป็ นระดบั ที่มีภาวะสมองเสื่อมเล็กน้อย ในระยะน้ี ผูป้ ่ วยจะมีอาการหลงลืม โดยเฉพาะลืมเร่ืองที่เพิ่งเกิด เช่น ลืมว่าวางของไวท้ ี่ไหน จาช่ือคน หรือสถานที่ท่ีคุน้ เคยไม่ได้ ส่วนความจาในอดีตยงั ดีอยู่ เร่ิมมีความบกพร่องในหนา้ ท่ีการงาน และสังคมอย่างเห็นได้ชัด แต่ผู้ป่ วยสามารถช่วยเหลือตัวเองในชีวิตประจาวันได้ และการตดั สินใจยงั คอ่ นขา้ งดี 2) ระดบั ปานกลาง (Moderate) ในระยะน้ีความจาจะเร่ิมเส่ือมมากข้ึน มีความบกพร่อง ในความเขา้ ใจ ความสามารถในการเรียนรู้ การแก้ปัญหาและการตดั สินใจ เช่น ไม่สามารถ คานวณตวั เลขง่ายๆได้ เปิ ดโทรทศั น์ไม่ได้ ทาอาหารที่เคยทาไม่ได้ ท้งั ที่สิ่งเหล่าน้ีเป็ นส่ิงที่เคย ทาได้มาก่อน ลืมแม้กระทัง่ ชื่อคนในครอบครัว ในช่วงท้ายของระยะน้ีผูป้ ่ วยอาจมีอาการ ทางจิต เช่น ประสาทหลอน ผูป้ ่ วยในระยะน้ีเริ่มไม่สามารถช่วยเหลือตวั เองได้ การปล่อยให้ อยคู่ นเดียวอาจเป็นอนั ตราย จึงจาเป็นที่จะตอ้ งอาศยั ผดู้ ูแลตามสมควร 3) ระดับรุ นแรง (Severe) ในระยะน้ีผู้ป่ วยจะไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้เลย แมแ้ ต่การทากิจวตั รประจาวนั ตอ้ งมีผูเ้ ฝ้าดูแลตลอดเวลา แมแ้ ต่ความจาก็ไม่สามารถจาสิ่งท่ี เพิ่งเกิดข้ึนได้เลย จาญาติพี่น้องไม่ได้หรื อแม้แต่ตนเองก็จาไม่ได้ มีบุคลิกที่เปล่ียนไป การเคล่ือนไหวชา้ ลง ระยะน้ีอาจเกิดภาวะแทรกซอ้ นท่ีทาใหเ้ กิดอุบตั ิเหตตุ ่อชีวิตได้ \"Icon from www.gangbeauty.com\" ภาวะสมองเส่ือม Dementia 4

การรักษาป้องกนั ภาวะสมองเส่ือม การที่เราสามารถทากิจกรรมตา่ งๆได้ ไม่วา่ จะเป็นการเดิน การทางานตา่ งๆ ลว้ นมาจาก การทางานของเซลลป์ ระสาทในสมอง (neurons) ท้งั น้นั สมยั ก่อนเชื่อกนั วา่ เซลลป์ ระสาทใน สมองคนเราเสื่อมสภาพตามอายไุ ขที่มากข้ึน แต่งานวจิ ยั ปัจจุบนั พบวา่ เซลลป์ ระสาทถูกผลิต สร้างข้ึนมาใหมเ่ ร่ือยๆ ตลอดเวลาไม่มีหยดุ แตเ่ ซลลป์ ระสาทจะเสื่อมสภาพและตายไปในท่ีสุด ถา้ ไม่มีการถูกใชง้ าน โดยปกติแลว้ เวลาเราทากิจกรรมอะไรสักอย่าง เซลล์ประสาทในสมองจะถูกกระตุน้ และจะเช่ือมต่อกนั กบั เซลล์ประสาทตวั อ่ืนๆ เช่น เวลาเราเล่นดนตรีทางเดินของเซลลป์ ระสาท ในสมองก็จะถูกสร้างข้ึนเป็ นแบบหน่ึง เวลาท่ีเราทากิจกรรมอะไรสักอย่างซ้าๆบ่อยๆ ทางเดิน ของเซลลป์ ระสาทสาหรับกิจกรรมน้ีจะถูกกระตนุ้ บอ่ ยๆ ยงิ่ เซลลป์ ระสาทถูกกระตนุ้ มากเท่าไหร่ ยง่ิ ส่งผลทาใหเ้ ซลลป์ ระสาทน้นั แขง็ แรงและไมเ่ ส่ือมสภาพลงไปไดง้ า่ ย \"Icon from www.okusanpix.com\" ภาวะสมองเส่ือม Dementia 5

วธิ ีการช่วยชะลอความเส่ือมถอยของสมอง 1) ทางานที่ต้องใช้ความคิดและสมาธิสูง ย่ิงเป็ นงานท่ีท้าทายและซับซ้อนได้ย่ิงดี จากการวิจยั พบว่า ผูท้ ี่มีอายุ 50 ปี ข้ึนไป ที่มีหน้าท่ีการงานที่ไดใ้ ชค้ วามคิดมากๆน้ัน ส่งผลให้ สมองเสื่อมนอ้ ยลงเป็นสองเทา่ ของคนอายรุ ุ่นราวคราวเดียวกนั ที่ไม่ไดท้ างานที่ใชส้ มองมากนกั 2) การทากิจกรรมเยอะๆ เป็ นกิจกรรมอะไรก็ได้ที่นอกเหนือจากงานประจา เช่น งานอดิเรก งานบา้ น การทางานที่ใชแ้ รงกาย งานร่ืนเริงบนั เทิงตา่ งๆ การเลน่ เกม การอ่านหนงั สือ หรือการเยบ็ ปักถกั ร้อย จากการวิจยั พบว่าผูส้ ูงอายหุ ลงั เกษียณที่มีกิจกรรมทาตลอดเวลาไม่ว่า จะเป็นกิจกรรมอะไรก็แลว้ แต่ การเส่ือมถอยของสมองนอ้ ยกวา่ ผทู้ ี่ไมม่ ีกิจกรรมทาอยา่ งมาก 3) การเขา้ สงั คมบอ่ ยๆ การไปมาหาสู่เพอ่ื นๆ ญาติๆ คนรู้จกั รวมถึงการสร้างสังคมใหม่ๆ จะช่วยลดการชราภาพของสมองได้ เพราะการพดู คุยโตต้ อบกบั ผอู้ ่ืน ก็เป็ นอีกวิธีหน่ึงท่ีทาใหไ้ ด้ ใชส้ มองในการคิด \"Icon from www.gotoknow.org\" ภาวะสมองเส่ือม Dementia 6

ศินาท แขนอก,ภาวะสมองเสื่อมในผสู้ ูงอายุ (Dementia),สืบคน้ วนั ที่ 27 สิงหาคม 2564 จาก https://www.dmh.go.th/downloadportal/morbidity/dementia.pdf ชชั วาล วงคส์ ารี, ศุภลกั ษณ์ พ้นื ทอง,ภาวะสมองเสื่อมในผสู้ ูงอายุ : การพยาบาลและการดูแล ญาติผดู้ ูแล,สืบคน้ วนั ที่ 27 สิงหาคม 2564 จาก https://he01.tcithaijo.org/index.php/HCUJOURNAL/article/view/146873 วลั ลภา อนั ดารา, อบุ ลรัตน์ สิงหเสนี, ปัทมา วงคน์ ิธิกุล,การศึกษาภาวะสมองเสื่อม ความรู้เร่ือง โรคและการป้องกันโรคสมองเส่ื อมและข้อมูลส่ วนบุคคลของผู้สู งอายุ ชมรมผู้สูงอายุ วิทยาลยั พยาบาลทหารอากาศ,สืบคน้ วนั ท่ี 28 สิงหาคม 2564 จาก https://he01.tci-thaijo.org/index.php/policenurse/article/view/65179 ภาวะสมองเสื่อม Dementia 7