มาตรฐาน ISO 14000

มาตรฐาน ISO 14000ปีท่ี 1 ฉบบั ท่ี 1พรจนั ทร์ ฉนั ทวศนิ กลุ ปัจจบุ นั ทว่ั โลกได้มกี ารเคลอ่ื นไหว เพอื่ การบารุงรักษาและการปรบั ปรุงคณุ ภาพสงิ่ แวดล้อม และปกปอ้ งสขุ ภาพของมวลมนษุ ย์ ปัญหาสง่ิ แวดล้อมในขณะนวี ้ ิกฤตเกินกวา่ ที่จะใช้มาตรการระดบั ประเทศมาแก้ไข แตเ่ ป็นปัญหาของโลกทีท่ กุ ประเทศต้องร่วมมอื ในการแก้ไขปัญหาซง่ึ รวมทงั้ ภาครัฐบาลและเอกชน โดยการวางมาตรฐานและปรัชญาในการพฒั นาด้านตา่ งๆ ควบคไู่ ปกบั การดแู ลสงิ่ แวดล้อม ปัญหาสงิ่ แวดล้อมเป็นปัญหาท่ที วั่ โลกให้ความสนใจและหลายองค์การได้รับความกดดนั ให้มกี ารแก้ไขปัญหาสง่ิ แวดล้อม ซงึ่ สะท้อนให้เหน็ ได้จากการเรียกร้องให้มกี ารกาหนดมาตรฐานเกี่ยวกบั ระบบการจดั การสง่ิ แวดล้อมท่ดี ขี นึ ้ ในระดบั ประเทศ ระดบั ภมู ภิ าค และระดบั ระหวา่ งประเทศเพือ่ ให้มีหลกั เกณฑ์เดยี วกนั สาหรับใช้เป็นแนวทางในการปรับปรุงหรือพฒั นาระบบการจดั การสงิ่ แวดล้อม องค์การระหวา่ งประเทศวา่ ด้วยมาตรฐาน ( The International Organization for Standardization ISO)ก็ได้รับการเรียกร้องจากบรรดาประเทศสมาชิกในเรื่องดงั กลา่ วและได้มีการดาเนินการเพือ่ จดั วางระบบมาตรฐานใหมค่ อื ISO 14000 โดยมวี ตั ถปุ ระสงค์เพ่อื วางมาตรฐานการจดั การสง่ิ แวดล้อม และแนะนาหนว่ ยงานตา่ งๆ ในเรื่องของระบบการจดั การสงิ่ แวดล้อม (Environment Management System EMS) ซงึ่ สามารถรวมเข้ากบั ระบบบริหารอน่ื ๆ ของหนว่ ยงานเพอื่ ทจ่ี ะชว่ ยให้หนว่ ยงานเหลา่ นนั้ ประสบความสาเร็จในเรื่องของระบบการจดั การสง่ิ แวดล้อมพร้อมไปกบั ความสาเร็จทางธรุ กิจ ระบบ EMS มคี วามสมั พนั ธ์อยา่ งยงิ่ กบั การวางแผนงานและการดาเนนิ งานการบริหารขององค์การอยา่ งมาก ในการทอ่ี งค์การนนั้ ๆ จะบรรลคุ วามสาเร็จในแผนงานด้านการจดั การสงิ่ แวดล้อมตามที ตี่ งั้ เปา้ หมายไว้หรือไม่ ระบบการบริหารในท่นี หี ้ มายรวมถงึ หนว่ ยงานนนั้ มกี ารจดั วางผงั องค์การอยา่ งไร ระดบั ผ้จู ดั การพนกั งานและคนงาน มหี น้าทค่ี วามรับผดิ ชอบอยา่ งไร การวางแผนการใช้ทรัพยากรและการประเมนิ ผลงานเป็นอยา่ งไร ระบบการบริหารนคี ้ วรมสี ว่ นสง่ เสริมให้เกิดผลผลติ ท่มี คี ณุ ภาพ การบริหารทม่ี ีคณุ ภาพและมีผลกาไรท่ีเหมาะสม อยา่ งไรก็ตาม มีหนว่ ยงานเพียงน้อยรายทมี่ รี ะบบการบริหารที่มสี ว่ นสง่ เสริมตอ่ ระบบ EMS การใช้ระบบ EMS จะมงุ่ เน้นในเรื่องของระบบการจดั การที่จะเออื ้ อานวยให้มกี ารดาเนินการด้านการจดั การสงิ่ แวดล้อมอยา่ งเป็นระบบISO 14000 คืออะไร การเตรียมการในเรื่องมาตรฐาน ISO 14000 ได้เริ่มดาเนนิ การในปี 1993 (2536) โดยคณะกรรมการวชิ าการ ISO ด้านการจดั การสง่ิ แวดล้อม เรียกวา่ ISO/TC 207 ได้ถกู จดั ตงั้ ขนึ ้ เพือ่ พฒั นาปรับปรุงเก่ียวกบัมาตรฐานนานาชาตใิ นเร่ืองเกี่ยวกบั สงิ่ แวดล้อม คณะกรรมการ ISO/TC 207 ประกอบด้วยคณะอนกุ รรมการทางวิชาการมากกวา่ 20 คณะ และคณะทางานซง่ึ รับผดิ ชอบในเร่ืองเฉพาะเก่ียวกบั สงิ่ แวดล้อมและในปี 2538คณะอนกุ รรมการคณะตา่ งๆ ได้พจิ ารณาร่างมาตรฐานรวม 5 ฉบบั แล้วเสร็จ และสง่ เวยี นให้ประเทศสมาชิกออกเสยี งลงคะแนนให้ความเหน็ ชอบแล้ว

มาตรฐาน ISO 14000 คอื มาตรฐานสากลวา่ ด้วยการจดั การสงิ่ แวดล้อม เป็นมาตรฐานทกี่ าหนดให้องค์การมีการจดั ตงั้ ระบบการบริหารท่คี านงึ ถึงสงิ่ แวดล้อมขององค์การนนั้ ๆ ซง่ึ ไมข่ ดั ตอ่ กฎหมายและข้อบงั คบั ด้านสง่ิ แวดล้อมขององค์การนนั้ ๆ ระบบการจดั การสง่ิ แวดล้อมเป็นแกนกลางท่ีสาคญั ของมาตรฐาน ISO 14000 และจดั เป็นสว่ นหนงึ่ ของระบบบริหารทงั้ หมด เชน่ เดยี วกบั การบริหารธุรกจิ รวมทงั้ โครงสร้างขององค์การ ความรับผิดชอบในการทางานขนั้ ตอนกระบวนการ และการจดั การทรัพยากร เพ่อื กาหนดและนานโยบายด้านสง่ิ แวดล้อมขององค์การนนั้ ๆ ไปปฏบิ ตั ิ โดยมงุ่ ท่จี ะปรับปรุงผลการดาเนนิ งานทมี่ ีผลกระทบตอ่ สง่ิ แวดล้อมอยา่ งตอ่ เน่อื ง มาตรฐาน ISO 14000 จะครอบคลมุ ถงึ การฝึกอบรมพนกั งาน การจดั การด้านความรับผิดชอบ และระบบตา่ งๆทตี่ ้องทางาน มาตรฐาน ISO 14000 ประกอบด้วย ISO 14000 - หลกั เกณฑ์ทว่ั ไปของการจดั การด้านสง่ิ แวดล้อม ISO 14001,14004- ระบบการจดั การสง่ิ แวดล้อม ISO 14010,14012- การตรวจสอบสงิ่ แวดล้อม ISO 14031 - การตรวจสอบพฤตกิ รรมด้านสง่ิ แวดล้อม มาตรฐาน ISO 14000 นเี ้ป็นมาตรฐานท่ีมวี ตั ถปุ ระสงค์เพอื่ ให้องค์กรตา่ งๆ นาไปใช้ในลกั ษณะของการสง่ เสริมสนบั สนนุ เพื่อให้เกิดการจดั การคณุ ภาพสงิ่ แวดล้อมทด่ี ี หนว่ ยงานทจ่ี ะรับเอามาตรฐาน ISO 14000 ไปใช้นนั้ สามารถทจี่ ะนาไปใช้โดยทวั่ ทงั้ องค์กร หรืออาจจะดาเนนิ การเฉพาะหนว่ ยยอ่ ยเพยี งหนว่ ยตา่ งจากความยืดหยนุ่ ข้อนี ้ คาดวา่ อตุ สาหกรรมขนาดเลก็ และกลางคงนาไปใช้ได้อยา่ งประสบผลสาเร็จได้ซงึ่ คาดวา่ จะนามาใช้ได้ในเดอื นกรกฎาคม 2539 นี ้ขัน้ ตอนการดาเนินการตามมาตรฐาน ISO 14000 ขนั้ แรกท่สี าคญั คอื ผ้บู ริหารระดบั สงู ของหนว่ ยงานต้องมีการประกาศนโยบายเกี่ยวกบั สง่ิ แวดล้อม โดยมีการชีแ้ จงถงึ วตั ถปุ ระสงค์ นโยบายและการดาเนนิ การเพอื่ การรักษาสง่ิ แวดล้อมโดยไมข่ ดั กบั ระเบยี บและกฎหมายสงิ่ แวดล้อม ขนั้ ทส่ี อง คือการวางแผน หนว่ ยงานควรจะมีการตรวจสอบหรือทบทวนการดาเนินงานเพอื่ ดผู ลกระทบตอ่ สงิ่ แวดล้อม ตวั อยา่ งเชน่ โรงงานหลอ่ โลหะควรมกี ารวดั มลพษิ ทอ่ี อกจากปลอ่ งไฟ โรงงานชบุ โครเม่ยี มควรมีการตรวจสภาพนา้ เสยี ที่เกดิ ขนึ ้ หลงั จากท่ไี ด้มกี ารตรวจสาอบถงึ ผลกระทบตอ่ สงิ่ แวดล้อมจากโรงงานอตุ สาหกรรมแล้ว ก็สามารถตงั้ วตั ถปุ ระสงค์ให้สอดคล้องกบั กฎหมายความต้องการของลกู ค้า การปฏิบตั แิ ละความสามารถทางเทคโนโลยี และคา่ ใช้จ่ายของการดาเนินการ องค์กรจะต้องมกี ารจดั วางโปรแกรมแผนการปฏิบตั ิงานซงึ่ ประกอบด้วยวิธีการและระยะเวลา เพ่ือบรรลุวตั ถปุ ระสงค์นนั้ ๆ การจดั สรรทรัพยากรทงั้ ทางด้านการเงินและบคุ ลากรแล้ว การเตรียมการเพอ่ื บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ของโครงการตวั อยา่ งเช่น โรงงานชบุ โครเมยี่ มทราบวา่ ผลกระทบทสี าคญั ท่โี รงงานกระทาตอ่ สงิ่ แวดล้อม คือนา้เสยี ซงึ่ จะประกอบด้วยสารโลหะจานวนมากเกินกวา่ ที่กฎหมายกาหนด ทางโรงงานก็ควรจะหาวิธีบาบดั นา้ เสยีซงึ่ อาจจะเป็นวธิ ีทางเคมมี าใช้เพอ่ื ปรับปรุงสง่ิ แวดล้อม อยา่ งไรกต็ ามโรงงานก็จาเป็นต้องคานงึ ถงึ ความสามารถทางเทคโนโลยแี ละด้านการเงินด้วย รวมทงั้ ความคิดเหน็ ของลกู ค้า กฎหมาย และวธิ ีดาเนินการด้านสง่ิ แวดล้อมกอ่ นทจ่ี ะตงั้ เป็นวตั ถปุ ระสงค์ หลงั จากมวี ตั ถปุ ระสงค์แล้ว ก็จดั สรรพนกั งานเพ่ือรับผดิ ชอบดาเนนิ การ

หลงั จากมกี ารจดั ทานโยบาย และจดั วางแผนงานแล้ว ขนั้ ตอ่ ไปคอื การดาเนนิ การเพอื่ ทจี่ ะให้ประสบความสาเร็จ ทงั้ ฝ่ายบริหารและพนกั งานต้องถือเป็นภาระผกู พนั มกี ารสอื่ สารท่ดี ี และการทาให้พนกั งานทราบถงึนโยบายของผ้บู ริหาร และการยอมรับถึงความสาคญั ของการร่วมมือของฝ่ายพนกั งานจะเป็นสงิ่ สาคญั การท่จี ะได้รับความร่วมมอื จากพนกั งานคอ่ นข้างจะเป็นการยากมากในอตุ สาหกรรมขนาดเลก็ และกลาง เนอื่ งจากพนกั งานจะมีการศกึ ษาคอ่ นข้างตา่ ถ้าระดบั ผ้บู ริหารไมใ่ ช้มาตรการบงั คบั ก็มโี อกาสน้อยมาก ทีร่ ะดบั คนงานจะให้ความร่วมมือในการรักษาสง่ิ แวดล้อม ผ้บู ริหารต้องใช้ความพยายามอยา่ งสงู ในการโน้มน้าวพนกั งาน ซง่ึ เป็นลกั ษณะความแตกตา่ งระหวา่ งอตุ สาหกรรมขนาดใหญ่และขนาดกลาง และอาจเป็นปัญหาในการจะได้รับใบรับรองของ ISO 14000 นอกจากนี ้ เพือ่ สร้างให้เกดิ การสอ่ื สารทมี่ ปี ระสทิ ธิภาพกบั พนกั งาน และสร้างบรรยากาศสาหรับการรักษาสภาพแวดล้อม นายจ้างควรให้ความรู้และการฝึกอบรมแกพ่ นกั งาน และชีแ้ จงให้เข้าใจถงึ วตั ถปุ ระสงค์และวธิ ีดาเนินการเพอ่ื รักษาสงิ่ แวดล้อม หนว่ ยงานจะต้องมกี ารจดั เตรียมบคุ ลากรและการเงินให้พอเพยี งสาหรับการดาเนนิ งาน และมีการจดั แบง่ความรับผิดชอบ มีการวดั การดาเนินงานของการจดั การด้านสง่ิ แวดล้อมและมกี ารตรวจสอบระบบเป็นระยะๆ ถ้าการดาเนนิ งานไมบ่ รรลตุ ามวตั ถปุ ระสงค์ท่ีตงั้ ไว้ก็ควรมวี ธิ ีการอ่นื มาแทน และสามารถชีไ้ ด้วา่ อะไรเป็นสาเหตขุ องความเบีย่ งเบนนนั้ ๆ และแนะนามาตรการท่ีถกู ต้องมาใช้แทน ผ้ตู รวจสอบจะเป็นผ้ตู ดั สนิ ใจวา่ ระบบการจดั การสงิ่ แวดล้อมได้มีการดาเนินการอยา่ งตอ่ เนอื่ งและเหมาะสมอยา่ งไร และควรให้ผ้บู ริหารรับทราบความก้าวหน้าของการดาเนนิ งาน สงิ่ ที่สาคญั ทีส่ ดุ ของมาตรฐาน ISO 14000 ก็คอื การทจี่ ะต้องมกี ารดาเนนิ การปรับปรุงอยา่ งตอ่ เน่ืองเหมาะสมและอยา่ งมปี ระสทิ ธิผล ฉะนนั้ ผ้บู ริหารระดบั สงู จะต้องมีการทบทวนและประเมนิ ระบบ EMS และควรจะอยใู่ นนโยบายของการรักษาสง่ิ แวดล้อม ซงึ่ ต้องมีการปรับปรุงอยา่ งตอ่ เนอ่ื งด้วยความสาคัญของมาตรฐาน ISO 14000 มาตรฐาน ISO 14000 เป็นมาตรฐานใหมเ่ กี่ยวกบั สงิ่ แวดล้อม ซงึ่ องคก์ ารและบริษัทตา่ งๆ สามารถนาไปใช้ได้ตามความสมคั รใจโดยไมม่ ีกฎหมายบงั คบั การไมม่ กี ฎหมายบงั คบั เช่นนี ้ จะทาให้มาตรฐานใหมน่ มี ้ ีผลกระทบตอ่ องค์กรอยา่ งไร และในขอบเขตแคไ่ หน มาตรฐาน ISO 14000 ไมต่ ้องใช้กฎหมายเพ่ือให้มผี ลกระทบตอ่ ธรุ กิจโลก ดงั จะเห็นได้จากในปัจจบุ นั นี ้ทกุ คนยอ่ มตระหนกั ถงึ ความสาคญั ของสง่ิ แวดล้อม เช่น เม่ือรู้วา่ สารเคมี ท่ีใช้ในต้เู ย็น แอร์ รถ และในสนิ ค้าหลายๆ อยา่ งเป็นอนั ตรายตอ่ ชนั้ บรรยากาศโลก สงั คมก็มมี าตรการตอบสนองทนั ทีในการไมใ่ ช้สารนนั้ ๆ ถึงแม้วา่การไมใ่ ช้สารนนั้ จะเป็นผลลาบาก และทาให้เกิดภาวะขาดทนุ ตอ่ ธรุ กิจเป็นจานวนมาก รัฐบาลไมใ่ ชผ่ ้ทู ่สี นบั สนนุ ISO 14000 แตเ่ พยี งฝ่ายเดยี ว องค์การธุรกิจตา่ งๆ ก็ต้องดาเนนิ การตามาตรฐานใหมน่ อี ้ ยา่ งเต็มใจ บรรดาหนว่ ยงานธรุ กิจตา่ งๆ ต้องดาเนินการเพราะความกดดนั ทางธรุ กิจ หนว่ ยงานทีไ่ มส่ ามารถรับมาตรฐาน ISO 14000 ไปใช้ได้ อาจจะประสบปัญหาในการดาเนินธุรกจิ การตดิ ตอ่ กบั สถาบนัการเงินเรื่องการขอสนิ เช่ือเพราะสถาบนั การเงินจะพจิ ารณาให้ความชว่ ยเหลอื แกห่ นว่ ยงานธุรกิจทมี่ ีการจดั การสงิ่ แวดล้อม

จะเห็นได้ชดั วา่ มาตรฐาน ISO 14000 จะเป็นการพฒั นา และมีอิทธิพลอยา่ งมหาศาลสาหรับสงั คมธุรกิจในทกุ ระดบั ในระดบั บริษัท จะมผี ลตอ่ วิธีดาเนินงานของบริษัทนนั้ ๆ ทงั้ ตอ่ ผ้จู ดั สง่ สนิ ค้า ผ้รู บั เหมาช่วงและลกู ค้า และสถาบนั การเงิน นอกจากนจี ้ ะมีผลตอ่ การดาเนนิ งานภายในของกระบวนการผลติ การใช้วตั ถดุ ิบและระบบการบริหาร ในระดบั อตุ สาหกรรม จะมีผลกระทบอยา่ งมากสาหรับธรุ กิจอตุ สาหกรรมท่ีไมส่ ามารถรับเอามาตรฐานสงิ่ แวดล้อมไปใช้ได้ มาตรฐาน ISO 14000 ยงั สามารถทาให้เกิดอตุ าสาหกรรมชนิดใหมข่ นึ ้ เพอื่ ทดแทนสารทเ่ี ป็นอนั ตรายตอ่ สภาพแวดล้อม สารทเี่ ป็นอนั ตรายจะถกู กาจดั ออกไปและมีการคดิ ค้นสารใหมข่ นึ ้ มาใช้แทน ในระดบั ประเทศ มาตรฐาน ISO 14000 จะมผี ลกระทบตอ่ การค้าระหวา่ งประเทศ เราจะเห็นวา่ บริษัทตา่ งๆ พยายามให้บริษัทคคู่ ้าของคนคานงึ ถงึ สง่ิ แวดล้อม โดยจะไมด่ าเนนิ ธรุ กิจด้วยหากไมม่ กี ารดาเนินการรักษาสง่ิ แวดล้อมและในทานองเดยี วกนั ถ้าประเทศไหนไมน่ ามาตรฐาน ISO 14000 เข้าไปใช้ก็จะพบกบั ปัญหา และไมเ่ ป็นทย่ี อมรับในการดาเนนิ ธรุ กิจกบั ประเทศอ่นื และสญู เสยี โอกาสในการดาเนินธุรกิจระหวา่ งประเทศค่าใช้จ่ายและผลประโยชน์ท่จี ะได้รับ อาจจะกลา่ วได้วา่ คา่ ใช้จา่ ยในการบรรลคุ วามสาเร็จในการได้รับใบรับรองมาตรฐาน ISO 14000 จะขนึ ้ อยกู่ บั วฒั นธรรมองค์การของหนว่ ยงานนนั้ ๆ ด้วย เน่ืองจากมาตรฐาน ISO 14000 ยงั ไมม่ ีการประกาศใช้อยา่ งเป็นทางการ จึงยงั ไมท่ ราบถงึ คา่ ใช้จา่ ยทแี่ นน่ อนได้ อยา่ งไรก็ตามมาตรฐาน ISO 14000 จะใช้หลกั สาคญั คล้ายกบมาตรฐาน ISO 9000 และทงั้ สองมาตรฐานนกี ้ ็จะเป็นการจดั ตงั้ ระบบบริหารเพ่อื บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ที่เฉพาะเจาะจง ฉะนนั้ จึงกลา่ วได้วา่ คา่ ใช้จา่ ยเพอื่ ดาเนนิ การเพ่อื บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ของมาตรฐาน ISO 14000และมาตรฐาน ISO 9000 จะอยใู่ นระดบั เดียวกนั ผลทไ่ี ด้จากการดาเนนิ มาตรฐาน ISO 14000 จะมีมากกวา่ สง่ิ ท่ีลงทนุ ไปอยา่ งแนน่ อน ผลประโยชน์ทไี่ ด้รับโดยตรง คือ การลดการใช้ทรัพยากรด้านวสั ดุ พลงั งาน ลดคา่ ใช้จา่ ยในการจดั การผลติ ลดความเสยี่ งภยั ทเ่ี กิดตอ่ ชมุ ชนรอบๆ ผลประโยชน์ทางอ้อมคือ การเป็นทยี่ อมรับของสงั คมวา่ ไมเ่ ป็นผู้ทาลายสงิ่ แวดล้อมทาให้เกิดสมั พนั ธภาพท่ดี ีตอ่ ชมุ ชน ลกู ค้า และพนกั งานมชี ื่อเสยี งได้รับยกยอ่ งวา่ เป็นผ้อู นรุ ักษ์สงิ่ แวดล้อม และเพม่ิ โอกาสทางธรุ กิจซงึ่ เป็นผลจากการคดิ ริเร่ิมผลติ ภณั ฑ์ท่ไี มท่ าลายสงิ่ แวดล้อม ซง่ึ นบั วา่ เป็นประโยชน์อยา่ งย่งิบทสรุป ISO 14000 เป็นมาตรฐานระหวา่ งประเทศ เพื่อการจดั การสง่ิ แวดล้อมเพ่อื สร้างให้เกิดการยอมรบั ในสงั คมธุรกจิ แตจ่ ะไมเ่ กิดประโยชน์เลยถ้าทกุ คนเพยี งคานงึ วา่ การท่ตี ้องดาเนินการตามมาตรฐาน ISO 14000 เพยี งเพือ่ ประโยชน์ทางการค้าเพยี งอยา่ งเดียว แตท่ กุ คน ทกุ ประเทศ ควรจะรับเอามาตรฐานนไี ้ ปใช้ เพอ่ื การปรับปรุงปกปอ้ งสงิ่ แวดล้อมอยา่ งตอ่ เนือ่ ง และเป็นภาระผกู พนั ของทกุ คนในองค์กร โดยไมใ่ ชห่ วงั เพยี งใบรับรองจากมาตรฐาน ISO 14000 วา่ เป็นเครื่องหมายทางการค้าเทา่ นนั้

ท่มี า :www.bqiconsultant.com/private_folder/detrail/09000122.doc