สองประสานชว่ ยกนั พอ่ แม่ & คณุ ครู ปญั หาเด็กทะเลาะกนั กล่ันแกล้ง หรือรังแกกนั จะคลค่ี ลายได้ต้องร่วมมอื กันท้งั พ่อแม่และคณุ ครู ดุด่า ตำ� หนิ แรงมาแรงไป ไมใ่ ช่คำ� ตอบ หาขอ้ เท็จจรงิ สนบั สนุนเดก็ ในทางท่ีถูกตอ้ ง จะเกิดผลดีกบั เดก็ ทุกคนนะคะ 50
Ideas & Tips กจิ กรรมเตมิ ความมนั่ ใจใหล้ กู กอด หอม แสดงความรกั กับลูกบอ่ ย ๆ ฝึกให้ลกู ชว่ ยเหลอื ตวั เอง เรม่ิ จากเรื่องเล็ก ๆ สอนลกู ให้เป็นผกู้ ลา้ กลา้ ทำ� กลา้ รบั ฝกึ ใหล้ กู ช่วยเหลอื คนอื่น เขาจะมคี วามสุข หาพน้ื ทีใ่ ห้ลูกได้แสดงความสามารถอยา่ งสร้างสรรค์ 51
Checklist 6 เมื่อลูกไม่มีเพ่ือน 52
คณุ พอ่ คุณแมพ่ ้นวัยเดก็ มานานแลว้ อาจจะลมื ความรูส้ กึ ยากๆ ในการที่จะตอ้ งทำ� ความรจู้ กั เพื่อนใหม่ การเข้าร่วมสังคม ใหม่ๆ ไปแล้ว เวลาทพ่ี บว่าลกู ของเราไม่มีเพื่อนทีโ่ รงเรยี น อยา่ คดิ วา่ เปน็ เรือ่ งตลกหรอื ไรส้ าระนะคะ เพราะน่ันจะท�ำใหเ้ ด็กขาดความ สขุ และทกั ษะส�ำคญั ในชีวิตไป 1 ดา้ นท่สี �ำคญั เลย คอื ความสุข และทกั ษะในการเขา้ สงั คม 53
วเิ คราะหป์ ญั หาใหช้ ดั กอ่ น คณุ พ่อคณุ แมท่ ุกคนคงอยากใหล้ กู ๆ ดูเปน็ เด็กร่าเรงิ แจ่มใส อธั ยาศยั ดี มเี พื่อนมากมาย แตใ่ นความเป็นจรงิ เรื่องของการคบ เพอ่ื นเป็นบคุ ลิกเฉพาะส่วนตัวของเด็กแต่ละคน เดก็ บางคนอาจจะ รสู้ กึ พอใจ และมีความสขุ ที่มีเพื่อนจ�ำนวนนอ้ ยๆ ไม่กี่คนกไ็ ด้ ไม่ใช่ เรื่องผิดปกติอะไร แตส่ ิง่ ทจ่ี ะเปน็ ปญั หาก็คือ การทีเ่ ดก็ อยู่โดดเด่ยี ว ถูกกันออก จากกล่มุ (ไม่วา่ ดว้ ยเหตุผลอะไรก็ตาม) เด็กไมม่ คี วามสุข พาลไม่ อยากไปโรงเรียน อยากลาออก เพราะสิ่งนจ้ี ะท�ำใหพ้ ฒั นาการทาง ด้านสังคมของเด็ก ๆ หายไป เกิดอะไรขน้ึ บา้ งเวลาเดก็ ๆ ท�ำกิจกรรมกับเพือ่ น ร้จู ักชว่ ยเหลอื กันและกนั เกิดการพฒั นาด้านอารมณ์ ศลี ธรรม เข้าใจผู้อื่น เข้าใจตวั เอง ยอมรับความแตกต่างอยา่ งเทา่ เทยี ม 54
มาดสู าเหตขุ องเรอื่ งนกี้ นั มกี ารแบง่ สาเหตปุ ญั หาใหญ่ๆ ของการทเ่ี ดก็ ไมม่ เี พอื่ นไวด้ งั นค้ี ะ่ 01 เด็กข้อี าย เรือ่ งง่ายๆ แค่น้เี องคะ่ เด็กรู้สกึ ไม่มน่ั ใจในตวั เอง ไมก่ ล้าท่จี ะ เขา้ ไปท�ำกจิ กรรม ต่นื เต้นประหม่า 02 ฉลาดเกิน เด็กบางคนมกี ระบวนการคิดและเรียนรู้เรว็ กวา่ เดก็ คนอ่ืนๆ เวลาพดู คยุ จงึ อาจจะลำ�้ เกนิ เพอ่ื นๆ ไปหนอ่ ย กอ็ าจมปี ญั หานดิ หนง่ึ คะ่ 03 ความสนใจต่างกัน เดก็ อาจมีความสนใจในเรอ่ื งทีต่ ่างกบั เพื่อนมากจนจนู กนั ไมต่ ิด นานๆ ไปกเ็ ลยอยูค่ นเดียวดีกวา่ สบายใจ 04 มพี ฤติกรรมทเ่ี พือ่ นไมย่ อมรับ ข้อนี้น่ากังวล ไมว่ ่าจะเป็นพฤตกิ รรมจูจ้ ้ีจุกจิก ชอบแกลง้ เพอื่ น เสยี งดัง ท�ำให้เพอ่ื นไมย่ อมรับเขา้ กลุ่มไปโดยปรยิ าย 05 เหตผุ ลทางร่างกาย บางคร้ังส่ิงท่ีเด็กเป็นหรือมีไม่เหมอื นคนอน่ื ไมว่ ่าจะถาวรหรือ ช่ัวคราว ทำ� ให้เดก็ รู้สึกไม่มน่ั ใจ ไมก่ ลา้ ทจี่ ะเข้าไปรว่ มกจิ กรรมกับ เพือ่ นๆ กม็ ี 55
ใชห้ ลกั SQ (ความฉลาดทางสงั คม) เขา้ แกไ้ ข ถา้ พบปญั หาว่าลกู ไม่มีเพ่อื น คุณพอ่ คณุ แม่สามารถชว่ ยเดก็ ๆ ได้ (แตข่ อแนะน�ำว่าอย่าชว่ ยทำ� เสียเบ็ดเสรจ็ ทั้งหมด เพราะจะท�ำให้ เดก็ คอยพ่งึ คุณพ่อคุณแมต่ ลอดไป) ลองดวู ธิ ีตอ่ ไปนี้ค่ะ 01 ฝกึ ให้เดก็ เอาตัวรอดในสถานการณต์ ่างๆ ในชวี ิตประจำ� วนั เชน่ การขอร้องผอู้ น่ื ช่วยในสง่ิ ทตี่ ัวเองท�ำไมไ่ ด้ การเดินไปขอความ ช่วยเหลือจากผู้อ่ืนเวลาทพ่ี ลัดหลงกบั คณุ พอ่ คุณแม่ 02 ฝกึ เดก็ ใหก้ ลา้ คดิ กลา้ ทำ� กลา้ แสดงออก เชน่ กลา้ แนะนำ� ตวั กลา้ ขอเพอ่ื นหรอื ชวนเพอ่ื นมาเลน่ กลา้ แสดงความสามารถหรอื ความคดิ ของตวั เอง 56
03 ฝึกให้เดก็ ร้จู ักแบง่ ปัน เด็กแบง่ ปันจะเปน็ เดก็ อ่อนโยน และ แนน่ อนยอ่ มเป็นท่รี ักของเพ่อื นๆ หรือผู้ใหญ่ไดง้ ่าย 04 ฝกึ เด็กให้ร้จู ักปรบั ตวั โดยฝึกใหเ้ ด็กอยู่กับผู้อืน่ ได้เวลาที่ คุณพอ่ คุณแมไ่ มอ่ ยู่ เช่น อยูก่ ับคุณลงุ คุณปา้ อย่กู ับเพ่ือนของ คณุ พอ่ คุณแม่ ชว่ ยทำ� งานเลก็ ๆ นอ้ ยๆ กับคนอื่นได้ 05 ฝึกใหเ้ ด็กรจู้ ักมารยาทและกตกิ าสงั คม เชน่ การเข้าแถว เข้า ควิ มารยาทบนโต๊ะอาหาร พวกน้ชี ่วยเด็กไดด้ ีเวลาทีเ่ ดก็ ต้องออกไป อยู่ในสงั คมขา้ งนอกคะ่ 57
Ideas & Tips ใชก้ จิ กรรมชมุ ชนเปน็ สอ่ื ชว่ ย ลองดูนะคะคณุ พอ่ คณุ แม่ ถา้ ในชมุ ชนหรอื ทไี่ หนมจี ัดงานจัดกิจกรรมดีๆ เช่น การชว่ ยกนั ลงแรงทำ� งานจติ อาสา การระดมทุนบรจิ าคข้าว หรอื แม้กระท่ังการรวม กนั เดนิ ทางทอ่ งเทย่ี วเปน็ ทริปกบั คนแปลกหนา้ สง่ิ เหลา่ นช้ี ว่ ยเดก็ ๆ ไดค้ ่ะ เขาจะ ได้เรียนรู้ การปรบั ตวั เขา้ กบั สถานการณ์ไม่คนุ้ เคย การปรับตัวเข้ากบั คนท่ไี มค่ ุ้นเคย การรู้จกั ควบคมุ ตวั เอง การช่วยเหลอื แบง่ ปัน กบั คนอนื่ ความกลา้ ทีจ่ ะแนะนำ�ตวั พดู คุยกับคนแปลกหน้า อย่างไรก็ตาม อยา่ คาดหวงั วา่ เดก็ ๆ จะปรับพฤตกิ รรมไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ต้อง ให้เวลาเด็ก ๆ นดิ หน่งึ นะคะ ค่อยเปน็ คอ่ ยไปเดย๋ี วดเี องคะ่ 58
Checklist 7 อา่ นใหม้ ากกวา่ 7 บรรทดั 59
มีคำ� สบประมาทเดก็ ไทย (และคนไทย) มาช้านานว่า เด็ก ๆ ของเราน้ี อ่านหนงั สอื ไดไ้ มเ่ กนิ 7 บรรทดั คณุ พ่อคณุ แมอ่ ยา่ ไป ยอมนะคะ เราตอ้ งชว่ ยกนั คะ่ ฝกึ ลกู เราใหเ้ ปน็ ยอดนกั อ่านกันดี กวา่ ประโยชน์ของการอ่านมมี ากมายเสียเหลือเกนิ ขอให้เช่อื ม่ัน คะ่ วา่ แม้จะมเี ทคโนโลยีและสอ่ื อะไรเกิดข้ึนมากมาย แต่ ‘การอ่าน’ ก็ยงั ทรงประสทิ ธภิ าพในการชว่ ยใหเ้ ดก็ เรยี นรูอ้ ยา่ งปลอดภยั และ สร้างสรรคค์ ะ่ 60
อา่ นเกย่ี วอะไรกบั สงั คม หลายคนอาจจะคิดแตว่ ่า อา่ นหนงั สือ ได้เฉพาะทักษะทางภาษา แต่ จริงๆ แล้วหนงั สอื เป็นส่อื สร้างสรรคท์ ่ใี ห้อะไรมากกวา่ ทคี่ ดิ ขณะท่ีอา่ นหนังสอื เหมือนกบั เด็กไดห้ ลดุ เขา้ ไปอย่ใู นโลกอกี ใบหน่งึ หนังสือทเ่ี ดก็ ๆ อา่ นเปรยี บเสมอื นอารมณ์ความคดิ ของคนคนหนงึ่ เดก็ จะ เหมอื นเขา้ ไปอยู่ในโลกใบใหม่ เหน็ สถานการณ์ตัวอยา่ ง เหน็ หนทางรบั มอื กบั การแกไ้ ขปญั หา และผลลพั ธท์ ห่ี ลากหลายจากเรอ่ื งราวในหนงั สอื ทอี่ า่ น สิ่งเหลา่ นจี้ ะสะสมเปน็ ทกั ษะทต่ี ดิ ตวั เดก็ ในชวี ติ จริงเมือ่ เด็กเจอผคู้ น มากมาย เขาจะมวี ิธปี ะทะสงั สรรคท์ ่หี ลากหลาย ถ้าเขาเจอสถานการณ์ ปญั หาที่แตกต่าง เขาก็จะมีวิธที ีจ่ ะเลอื กมารับมือกับปญั หาไดอ้ ย่างแตก ต่างหลายรูปแบบเชน่ เดียวกัน เพราะฉะนนั้ ยง่ิ อา่ นมากเท่าไร เด็กกจ็ ะยงิ่ มที กั ษะรับมือสถานการณ์ ต่างๆ ในชีวติ เมือ่ ออกไปเจอสังคมที่หลากหลายแตกต่างมากข้ึนเท่าน้ัน 61
เรม่ิ ตน้ แค่ 15 นาทกี ไ็ ด้ มีเดก็ บางคนเหมือนกันทห่ี ยิบหนังสือปุ๊บกถ็ กู ใจ อ่านยาวนานกลาย เป็นนกั อ่านไปเลย แตเ่ ด็กบางคนกต็ ้องใช้เวลา ยงิ่ เดี๋ยวน้ีมสี ่อื ตา่ งๆ มาเรา้ เดก็ หลายอย่าง แยง่ ความสนใจกนั น่าดู ดงั นั้น ในแตล่ ะวนั ถา้ ดูแล้วเด็กยังไม่ค่อยสนกุ กับการอ่านเทา่ ไรนัก ใหเ้ ขาเร่มิ ในชว่ งเวลาสัน้ ๆ แค่ 10 –15 นาทกี ็ไดค้ ่ะ แตพ่ ยายามจัดสรร เวลา จดั หาพ้นื ทก่ี ารอา่ นของบา้ นใหเ้ ป็นสดั สว่ น ทำ� ต่อเน่ืองไปสกั พกั ค่อยๆ สังเกตท่าที แล้วคอ่ ยๆ ทอดเวลาการอา่ นให้ยาวนานออกไปอยา่ ง เป็นธรรมชาตนิ ะคะ ทส่ี �ำคัญอย่าบังคับ เด็กจะไมส่ นกุ และร้สู ึกไม่ดกี บั การอา่ นได้ค่ะ “อยา่ ทำ�ใหก้ ารอา่ นเป็นความลำ�บาก ทำ�ใหเ้ ป็นความสนกุ เปน็ ความสุข อ่านหนังสือทำ�ใหช้ วี ติ เปลีย่ น” ศ.นพ.ประเวศ วะสี 62
เลอื กหนงั สอื ใหต้ รงกบั วยั ส่ิงทจ่ี ะทำ� ให้เด็กสนุกและมคี วามสขุ รกั ที่จะอ่านหนังสอื ไดน้ ้นั กย็ อ่ มหนีไมพ่ น้ ส่งิ ทเ่ี ดก็ ได้อ่าน น่ันเองคะ่ ลองเลือกหนงั สอื ที่เหมาะกับวยั ของเด็ก ตรงกบั ส่งิ ทเ่ี ด็กสนใจนะคะ จะท�ำให้เดก็ ๆ รักการ อ่านงา่ ยยง่ิ ขึน้ เดก็ ประถม 1 - 3 เรื่องธรรมชาติ หนงั สือภาพ นิทาน การ์ตูน เร่ืองสบื สวน สอบสวน ลกึ ลบั เรอื่ งราวท่เี ปน็ ท่สี ดุ ในโลก เรือ่ งของคนเก่ง คนดัง ฮีโร่ หนังสอื ชุด การผจญภยั ตา่ งๆ เด็กประถม 4 - 6 นยิ ายผจญภัย เร่ืองโลดโผน เพลิดเพลนิ เรื่องน่ากลัว สยองขวัญ นยิ ายวิทยาศาสตร์ เรอื่ งจรงิ ของสัตว์เกง่ ๆ หนงั สือชุดเลม่ ใหญ่ตอ่ เนอ่ื ง หนงั สอื ท่ีมกี ารน�ำไปทำ� เป็นภาพยนตร์ เรื่องของคนทป่ี ระสบความส�ำเรจ็ 63
Ideas & Tips อา่ นใหฟ้ งั อยา่ หยดุ เมอ่ื เดก็ โต เรามักคุ้นชินว่าการอ่านหนังสอื ใหฟ้ งั นน้ั จะท�ำกนั เฉพาะเม่ือลูกยงั เป็นเด็กเลก็ ๆ อา่ นหนงั สือไม่ออก แต่รู้ ไหมคะว่า จรงิ ๆ แลว้ ในเด็กโต เราก็ยังอา่ นหนงั สือใหเ้ ขา ฟงั ได้ แถมเป็นผลดีดว้ ย เพราะการอา่ นหนังสือให้เด็กฟัง จะช่วยพัฒนาและ ปรับปรงุ ทักษะดา้ นการอ่าน เขยี น พูด และฟังให้ดีขนึ้ โดย เฉพาะเมือ่ เราอา่ นหนงั สือในระดับท่สี งู กวา่ ทเ่ี ขาจะอ่านได้ มนั จะไปกระตนุ้ การเพิม่ พนู และความเข้าใจในค�ำศัพท์และ รปู แบบภาษาท่หี ลากหลายให้กับเดก็ ค่ะ และถ้าไม่อยากให้การอ่านให้ฟังนา่ เบอ่ื นัก ลองใส่ กจิ กรรมการมสี ว่ นรว่ มลงไปใหเ้ ดก็ ระหวา่ งการฟังกไ็ ด้ เชน่ การใหค้ าดเดาเนอื้ เร่ืองตอ่ ไป การตั้งค�ำถามวิพากษ์ วิจารณ์กันเป็นชว่ งๆ แบบนี้ก็จะไดฝ้ ึกกระบวนการคดิ และ การสอ่ื สารใหเ้ ดก็ ดว้ ยอีกทางหนง่ึ ค่ะ 64
Checklist 8 ฉลาดอา่ นฉลาก 6655
เด็กวยั เรียนอ่านหนงั สือได้แลว้ คณุ พ่อคณุ แม่ควร จะฝกึ ใหเ้ ดก็ ๆ อา่ นฉลากสนิ ค้าทกุ ชนิ้ กอ่ นหยบิ มาใชจ้ น เปน็ นิสัย เปน็ การตดิ อาวธุ ทางปัญญาใหก้ ับลกู เวลาท่ี คุณพอ่ คุณแม่ไมอ่ ย่บู า้ น จะได้คลายกงั วลวา่ เด็กๆ จะไม่ หยิบส่งิ ของมาใช้ผิดประเภทจนเป็นอันตราย ฉลากมอี ย่ใู นสินค้าเกือบทุกประเภท ลองชวนลกู สงั เกตและสำ� รวจสนิ ค้าของกินของใช้รอบตวั เรา เร่ิมจาก ในครอบครัวกอ่ นก็ได้ค่ะ ฉลากอาหาร ฉลากยา ฉลากขนม ฉลากสนิ คา้ อุปโภค ฉลากของเลน่ ของใช้ 66
ฉลากโภชนาการ รไู้ วไ้ มอ่ ว้ น เรอื่ งที่ใกลต้ ัวเด็กๆ ท่สี ุดคงหนีไมพ่ น้ สินคา้ พวกขนม ทงั้ หลาย ส่งิ ทตี่ ้องสงั เกตกอ่ นเลยคือปรมิ าณ หวาน มนั เคม็ ทปี่ รากฏอยู่บนฉลาก รวมถึงปรมิ าณหนว่ ยบรโิ ภคตอ่ ซอง สงั เกตให้ดคี ่ะวา่ ใน 1 ซองน้นั แนะน�ำใหแ้ บง่ บริโภค เป็นกค่ี รงั้ แรกๆ การอ่านฉลากอาจจะเปน็ เรอ่ื งไม่ค้นุ เคยส�ำหรับ เด็กๆ คุณพ่อคุณแมอ่ าจจะน�ำอ่าน ชวนเดก็ ๆ มาอ่านพรอ้ ม กัน เลน่ เกมชว่ ยกันคิด หาค�ำตอบ และชวนคดิ ตัดสินใจรว่ ม กนั วา่ ควรจะบริโภคอาหารหรือขนมชนิดน้นั ๆ หรือไม่ หรือ ควรจะบริโภคเทา่ ไรดี สิ่งเหลา่ น้ีเปน็ การปลูกฝงั สุขนิสยั ท่ดี ีในการรับ ประทานอาหารอย่างยั่งยนื เพราะจะตดิ ตวั เขาไปจนเปน็ ผ้ใู หญเ่ ลยล่ะคะ่ 67
ฉลากสนิ คา้ อปุ โภค ปลอดภยั ใชเ้ ปน็ สนิ ค้ากลุ่มของเล่นของใช้ มักถูกมองขา้ ม ไมค่ อ่ ยให้ความส�ำคญั ความจริงแลว้ เปน็ เรอ่ื ง อันตราย เพราะสนิ คา้ เด๋ียวนีม้ ีหลากหลาย พฒั นารปู ร่างหน้าตา สสี นั จนบางครั้งเด็กอาจรูไ้ ม่ เทา่ ทัน คุณพ่อคณุ แม่ควรสอนเดก็ อา่ นฉลากสินคา้ ทุกชนดิ ตง้ั แต่ประเภทของสนิ ค้า ว่าสินค้านน้ั เปน็ สนิ ค้าของเล่นหรือของใช้ สว่ นประกอบ วธิ ใี ช้ อันตรายฯลฯ ลองคิดดูนะคะ ว่าถ้ามชี ว่ งท่ีคุณพอ่ คณุ แม่ เผลอ หรอื ไม่อยบู่ ้าน แล้วลกู เกดิ ไปหยบิ นำ้� ยาสี สวยๆ ทใี่ ช้ทำ� ความสะอาดส่งิ ของมาแบบไมท่ นั รู้ นำ� มาใชเ้ ล่นเปน็ ของเล่น แลว้ เกดิ เข้าปากเขา้ ตา จะเกดิ อะไรขึน้ อ่านฉลากทุกคร้งั ไว้กอ่ น เพื่อความ ปลอดภัย แน่นอนกวา่ ...จรงิ ไหมคะ? 68
รายการโทรทศั น์ กม็ ฉี ลาก ฉลากรายการโทรทศั นอ์ ยูท่ ่ไี หนเอย่ ? ทายสคิ ะคณุ พอ่ คุณแม่ ไม่ ต้องไปเดินวนหารอบโทรทศั น์นะคะ ฉลากของรายการโทรทศั น์ที่วา่ ก็คอื สัญลกั ษณเ์ รตต้งิ กอ่ นเขา้ รายการทกุ รายการน่ันเองค่ะ สญั ลักษณเ์ รตติ้งรายการทีเ่ หมาะกับเดก็ วัยเรียนกค็ ือ สัญลกั ษณ์ “ด” ซึ่งหมายถงึ รายการที่เหมาะกบั เดก็ วัย 6 ปีข้ึนไป เนือ้ หามุ่งเน้นความสนใจและความรู้ท่สี ง่ เสรมิ พัฒนาการของเด็กในชว่ ง 6 - 12 ปี อาจมภี าพ เสยี ง และเนอ้ื หาทไี่ มเ่ หมาะสมในเรอ่ื งพฤตกิ รรมและ ความรนุ แรงไดเ้ พยี งเลก็ น้อย แต่ไมม่ ีภาพ เสยี ง และเนอ้ื หาท่ไี มเ่ หมาะ สมในเร่ืองเพศและภาษา อย่างไรก็ตาม ถ้าให้ดที ีส่ ุด คุณพ่อคณุ แม่กไ็ ม่ควรปลอ่ ยให้เด็กๆ น่ัง ดูโทรทัศน์ตามลำ� พงั หาเวลาน่ังดูโทรทัศน์กับลูกด้วยจะดีกวา่ ชวนลกู พูด คุยถึงสิ่งทไี่ ดด้ ู เป็นการชว่ ยสร้างความอบอนุ่ ให้กับครอบครวั ได้ดว้ ยนะคะ 69
Ideas & Tips เกมอา่ นฉลาก ลองใชเ้ กมสนุกๆ ฝึกทักษะการอา่ นฉลากให้ลูกบา้ ง กไ็ ด้คะ่ ในวนั ว่างๆ อาจชวนกันส�ำรวจรอบบา้ น ตัง้ โจทย์ ให้ลกู หาสนิ ค้าที่มขี ้อความฉลากตามที่คุณพ่อคณุ แม่ระบุ หรอื อาจจะลองน�ำสนิ คา้ หน้าตาหลากหลาย สสี นั แปลกๆ มาปิดฉลากไวก้ อ่ นนะคะ แล้วให้ลกู ทายดสู วิ ่า สนิ ค้านนั้ เป็นอะไร ผลติ จากอะไร ใชท้ ำ� อะไร? วิธีเฉลยก็ เปิดฉลากแล้วมาหาคำ� ตอบด้วยกนั 70
Checklist 9 รทู้ นั สอ่ื โฆษณา 7711
วัยเรยี นเปน็ วยั กระตือรือรน้ อยากรู้อยากเห็น ถา้ ไดส้ อื่ ทเ่ี หมาะสมจะท�ำให้เขาเรยี นรไู้ ด้ดีมาก แต่ปัญหาคือส่ือทกุ วันน้ีปะปนกันไปหมด ทมี่ มี ากทีส่ ดุ แทบจะแซงส่อื อื่นทั้งหมด นน่ั คอื ‘สอ่ื โฆษณา’ 72
หยดุ นะ ! คณุ ถกู สอ่ื โฆษณาลอ้ มไวห้ มดแลว้ เดก็ ๆ สมัยน้ตี ้องปะทะกับสือ่ โฆษณาเยอะกวา่ รุน่ คณุ พ่อคณุ แมไ่ ม่รู้ กีเ่ ทา่ ต่อก่ีเท่า สมัยก่อนยุคคณุ พอ่ คุณแม่ สื่อโฆษณาอาจจะมาให้เห็นจะๆ ชดั ๆ วา่ นี่นะคือ โฆษณา แต่เดยี๋ วนี้ โฆษณามาในรูปแบบหลากหลายมาก มีท้งั โฆษณาชดั ๆ โฆษณาแฝง โฆษณาเนียนๆ แถมยงั ปะปนไปกับสื่อต่างๆ มากมาย โดย เฉพาะสื่ออินเตอรเ์ นต็ ทีย่ งั ไมม่ กี ารตรวจสอบคดั กรองทมี่ ีประสิทธภิ าพ เพยี งพอ ความน่ากลวั คอื หากลกู เรารไู้ ม่เทา่ ทนั คงไม่แคล้วตกเป็นเหยือ่ ของ โฆษณาแน่นอน 7733
5 คำ�ถามเพอ่ื การรู้ เทา่ ทนั สอื่ เวลาเหน็ สือ่ อะไร อยา่ เพงิ่ ตดั สินใจเชื่อไปเสยี ท้ังหมด ลอง ชวนลกู ต้ังคำ� ถาม 5 ข้อน้กี อ่ นทกุ คร้ัง 1. สอื่ นี้ใครทำ�? 2. ส่ือน้ถี ูกนำ�เสนอด้วยวธิ ใี ด? 3. ส่ือน้คี นจะรบั รู้แบบไหนได้บา้ ง? เพราะอะไร? 4. สือ่ นน้ี ำ�เสนออะไร? มอี ะไรไมถ่ กู นำ�เสนอบ้าง? 5. สอื่ นห้ี วงั ผลอะไร? เม่ือตอบค�ำถามได้ครบ 5 ขอ้ แล้ว คอ่ ยตดั สนิ ใจรว่ มกันนะคะ ว่า เราจะเชอื่ ถอื สือ่ นี้ไดม้ ากนอ้ ยแค่ไหน? 74
รเู้ ทา่ ทนั สอื่ เกราะปอ้ งกนั เดก็ ชน้ั ดี โลกยิง่ หมุนไปเร็วเทา่ ไร ผู้ผลติ สนิ คา้ ก็สรรหาวิธี แปลกๆ หลากหลายมาหลอกลอ่ ผูบ้ ริโภคมากขึ้นเรื่อยๆ การสอนลกู ให้รเู้ ท่าทนั ส่ือ เปน็ 1 ในทกั ษะทสี่ �ำคัญไมแ่ พ้ ทักษะด้านวิชาการ รเู้ ท่าทนั ส่อื คอื ทกั ษะชวี ิตทีจ่ ะท�ำให้เด็กเตบิ โตอยู่ ในสงั คมได้อยา่ งปลอดภยั 7755
Ideas & Tips ลองคดิ ประดษิ ฐเ์ อง จรงิ อยู่ทสี่ ินค้าเดยี๋ วนีอ้ �ำนวยความสะดวกให้เรา ได้มาก แต่ในบางคร้งั ลองชวนเด็กๆ มาคดิ ประดษิ ฐ์ สรา้ งสรรค์อะไรดว้ ยตัวเองทดแทนการซ้อื บา้ งกไ็ ดน้ ะคะ ตัวอยา่ งเชน่ การทำ� ของขวญั ให้กบั คนในครอบครวั ไม่ จ�ำเปน็ ต้องเปน็ ของแพงๆ แตค่ วรจะเปน็ ของท่ีมีคุณค่า ทางจิตใจมากกวา่ โดยอาจจะชวนเดก็ ๆ วาดผลงานศิลปะ เป็นการ์ดอวยพร การไปเก็บดอกไม้มาทำ� เปน็ ดอกไม้แหง้ หรอื บหุ งาหอมฯลฯ สิง่ เหลา่ น้จี ะทำ� ใหเ้ ด็กรู้จกั การพึง่ พงิ ตนเอง ไมใ่ ห้ คุณคา่ หรือความสำ� คญั แก่วตั ถุราคาแพงมากไปกวา่ คณุ คา่ ทางจิตใจ เดก็ ยงั ได้ความคดิ สร้างสรรค์ และได้ ความภาคภมู ิใจจากผลงานของตวั เองอีกดว้ ยคะ่ 76
Checklist 10 ’เกมคอมพวิ เตอร’์ เลน่ เทา่ ไรถงึ เหมาะ? 777
Checklist ตวั สดุ ทา้ ย เปน็ ไมเ้ บอ่ื ไมเ้ มากบั คณุ พอ่ คณุ แมย่ คุ นก้ี บั สารพนั คำ� ถามทผี่ ดุ ขนึ้ ในใจ แตจะ่กต็กิดลเัวกลมูก? ดใหีไห้ลมูก?เล่น ตกไยมเุค่ใฮหไ้อห้เล.ม.่.นลเ่ะดเี๋ยนวี่ยจ..ะ แ ุคต่มถ้ไาได้ถ้ม่คไางเได้ล่ม่ล่เนะปแ็?ล้นไวร คเลอไ่นดมกพ้ฝ็ดิวึกเีนใตชะอ้ ร์? ในวยั เรยี น เกมคอมพวิ เตอรไ์ มค่ อ่ ยชว่ ยอะไร? แม้เกมคอมพิวเตอรจ์ ะมีการพฒั นารปู แบบตา่ งๆ ออกมามากมาย แต่จรงิ ๆ แล้วกลบั พบว่าไม่ คอ่ ยชว่ ยเดก็ วยั เรียนในการพฒั นาระบบการคดิ และแก้ปญั หาสักเทา่ ไร เพราะรปู แบบของเกมทผ่ี ล ออกมาอย่างรวดเรว็ รุนแรง เด็กไมต่ อ้ งรอคอย อยากหยุดแลว้ เร่มิ ตน้ ใหม่เมอื่ ไรก็ได้ จะไมต่ อบสนอง และพัฒนาทกั ษะท่ีดใี หก้ บั เดก็ ดงั นนั้ ถ้าอยากใหล้ กู เล่นเกมคอมพวิ เตอร์บ้าง กค็ วรระวังอยา่ ให้เดก็ หมกมุ่นในการเล่นเกมอยู่ คนเดยี วจนนานเกนิ ไป เพราะนั่นเท่ากับวา่ ลกู ของเรา กำ� ลังเสียโอกาสในการพัฒนาตวั เองตามวยั ไป อยา่ งน่าเสยี ดาย 78
อยา่ ปลอ่ ยใหล้ กู ตดิ เกม ค�ำวา่ ‘เด็กติดเกม’ ความจริงแลว้ มีหลายระดับ มีหลายกลมุ่ คุณพอ่ คุณแม่ลอง สงั เกตดูนะคะว่าลูกเราก�ำลงั เขา้ ข่ายกล่มุ ไหนหรือเปล่า? 1. กลุ่มอาการแสวงหาการเล่น = เล่นเกมทุกคร้ังท่ีมเี วลาว่าง 2. กลมุ่ อาการชินชากับการเลน่ = ต้องเล่นนานขนึ้ จึงจะพอใจ 3. กลุ่มอาการขาดการเล่นไม่ได้ = หงดุ หงดิ กา้ วร้าว บางทีถึงข้นั ทำ� รา้ ยผปู้ กครอง 4. กล่มุ อาการเสยี การทำ� หน้าทห่ี ลัก = เสยี การเรียน เสยี ความสมั พนั ธ์กับคนรอบขา้ ง 79
หาจดุ กงึ่ กลาง เลน่ ไดแ้ ตไ่ มม่ ากเกนิ ไป อยา่ งท่ีบอกคะ่ กฎกตกิ าทกุ อย่าง ควรมาจากการปรกึ ษากนั ด้วยความ เข้าใจ ยนิ ยอมพรอ้ มปฏบิ ตั ิ การเล่นเกมกเ็ หมอื นกันค่ะ เชียร์ให้คุณพอ่ คุณ แม่ชวนเด็กๆ คยุ ดว้ ยความละมุนละมอ่ ม หาทางออกด้วยกัน (แต่อยู่บน ความถกู ต้องเหมาะสมและประโยชนส์ �ำหรบั เดก็ ในทางที่ดีนะคะ) ลองช่วยกันหาสมดุลในการเล่นเกมคอมพิวเตอร์ดว้ ย 4 วธิ ีนีด้ ูนะคะ 80
01 ก�ำหนดระยะเวลาการเล่นเกมท่ีเหมาะสมรว่ มกนั กบั ลกู (จติ แพทย์เด็กมคี �ำแนะน�ำว่า ระยะเวลาเลน่ เกมไม่ควรเกนิ 1 ชม.ในวัน ธรรมดา ไม่เกนิ 2 ชม.ในวันเสาร์อาทิตย์ และไมเ่ ล่นเกมชว่ งก่อนเขา้ นอน) 02 ถ้าลกู หมกมนุ่ กบั เกม ไมอ่ อกมาจากโลกของเกม คุณพ่อคณุ แม่ ควรเปน็ ฝา่ ยเดนิ เขา้ หาลูกเองเลยค่ะ 03 เวลาทล่ี กู เลน่ เกม คณุ พอ่ คณุ แมล่ องเขา้ ไปใชเ้ วลาสนทิ สนมกบั เดก็ ๆ ดซู วิ า่ เขาเลน่ เกมอะไรกนั อยู่ ลองศกึ ษาหาขอ้ มลู เกมทลี่ กู เลน่ บา้ ง กจ็ ะดคี ะ่ 04 ถา้ เหน็ ทที า่ วา่ การเลน่ เกมของลกู กำ� ลงั สง่ ผลเสยี มากเกนิ ไป ควร จะไปปรกึ ษาจติ แพทยเ์ ดก็ เพอื่ ชว่ ยเหลอื และดแู ลเดก็ ใหท้ นั ทว่ งทคี ะ่ 81
Ideas & Tips ใชอ้ นิ เตอรเ์ นต็ อยา่ งชาญฉลาด พ่วงมากบั เกมคอมพวิ เตอร์ คือการใชแ้ ทบ็ เลต็ หรือสมารท์ โฟนในการ ทอ่ งโลกออนไลน์ของเดก็ ๆ ฝากทง้ิ ทา้ ยด้วยเคล็ดลบั ในการใช้อนิ เตอรเ์ นต็ อย่างชาญฉลาด คุณพ่อคุณแมค่ วรปลูกฝงั ให้ลูกใช้ส่อื อนิ เตอร์เน็ตอยา่ ง สร้างสรรค์ 1. ใชเ้ พ่อื เรยี นรหู้ รือคน้ หาข้อมูล 2. ใชเ้ พื่อเช่อื มตอ่ ถงึ กนั 3. ใชเ้ พอ่ื สร้างโอกาส 4. ใชเ้ พือ่ ชว่ ยเหลือสงั คม และขดี เสน้ ใต้ไว้หนาๆ เลยนะคะว่า เดก็ วยั 6 – 12 ปี คุณพอ่ คณุ แม่ ไมค่ วรปลอ่ ยใหเ้ ดก็ ใชอ้ นิ เตอร์เนต็ หรอื ส่ือออนไลนโ์ ดยล�ำพงั แมป้ ัจจบุ นั อาจจะมีแอพพลเิ คชันออกมาชว่ ยคณุ พ่อคุณแมใ่ นการคดั กรอง หรือสกัด สอ่ื ทไ่ี ม่เหมาะสมมากมายแลว้ ก็ตาม แต่ขอใหเ้ ชื่อเถอะคะ่ วา่ ....เหนอื กว่า แอพพลเิ คชนั ใดๆ ท้งั โลก คือ ความรักและความใส่ใจของพ่อแม่ 82
‘สัมพันธภาพทีด่ ีในครอบครวั ’ จะชว่ ยสรา้ งความไว้เนอ้ื เชื่อใจ ระหวา่ งพ่อแมก่ บั ลูก เปน็ เกราะท่จี ะช่วยคุ้มครองดูแลเดก็ ๆ ให้ปลอดภยั ได้ดที ่สี ุด 83
84
ตดิ ตาม ‘ความสขุ ’ ดา้ นรา่ งกาย จติ ใจ และภมู ปิ ญั ญา สำ�หรบั เดก็ วยั เรยี นกนั ตอ่ ไดใ้ นหนงั สอื “10 Checklist เลย้ี งลกู ใหม้ ี ‘สขุ ’ ฉบบั วยั เรยี น (6 - 12 ป)ี ” เลม่ ที่ 1 : สขุ กาย สขุ ใจ เลม่ ที่ 3 : สขุ ดว้ ยปญั ญา เกง่ ดี มสี ขุ 85
รจู้ กั แนวคดิ ‘3 ด’ี สรา้ งสขุ แนวคิด 3 ดี ประกอบดว้ ย สือ่ ดี พ้นื ทด่ี ี ภูมดิ ี เป็นแนวคดิ ท่พี ัฒนาขนึ้ โดย แผนระบบส่ือและ วถิ ีสขุ ภาวะทางปญั ญา สำ� นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมจี ุด มงุ่ หมายเพอ่ื ส่งเสรมิ สนับสนุนใหเ้ ดก็ ได้มีการพัฒนาศักยภาพ เพ่ิมโอกาสและการเข้าถงึ สือ่ และ พ้ืนท่สี รา้ งสรรค์ทเ่ี หมาะสมและสอดคลอ้ งตามวัยซง่ึ จะส่งผลให้เด็กเกดิ ภมู ปิ ัญญา เตบิ โตเปน็ พลเมืองต่นื รู้ทม่ี คี ุณภาพและมีความสุขของสงั คมไทยต่อไป สอื่ ดี ส่อื สรา้ งสรรคท์ ส่ี ง่ เสรมิ การเรียนรู้ เหมาะสม และสอดคล้องกับ พฒั นาการของเดก็ แตล่ ะช่วงวัย พนื้ ทดี่ ี พ้นื ท่ีทีท่ ุกคนในครอบครวั มีส่วนรว่ มออกแบบและใช้ประโยชน์ รว่ มกัน ปลอดภัย สง่ เสริมใหเ้ กดิ ความสขุ ความสมั พนั ธ์ทด่ี ใี น ครอบครวั ภมู ดิ ี เด็กและครอบครัวมที กั ษะในการคดิ การวเิ คราะห์อยา่ งมี วจิ ารณญาณ เกดิ ภมู ิปญั ญาฉลาดรู้ เทา่ ทนั ตนเอง เทา่ ทนั ส่ือ เท่าทนั สังคม ตดิ ตามแนวคดิ 3 ดี เพมิ่ เตมิ ไดท้ ่ี www.deksangsookmedia.com และ FB : สอ่ื เดก็ สรา้ งสขุ 86
บรรณานกุ รม ผศ.ดร.พิมพาภรณ์ กลัน่ กลิ่น, แผนงานพฒั นาเครอื ขา่ ยพยาบาลศาสตรเ์ พ่ือการสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ . การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพเดก็ ทกุ ชว่ งวยั . พมิ พค์ รงั้ ที่ 1. กรงุ เทพ : หจก. โรงพิมพค์ ลงั นานาวิทยา, 2555. สมาคมวิทยุเดก็ เยาวชน และครอบครัว. ผลงิ ามตามวยั . พิมพ์ครั้งท่ี 1. กรุงเทพ : สมาคมวทิ ยุเด็ก เยาวชน และครอบครวั โครงการกา้ วยา่ งอยา่ งเขา้ ใจ ภายใตก้ ารสนบั สนนุ ของกองทนุ โลก กระทรวงสาธารณสขุ องคก์ ารแพธ. ต้นทนุ ชีวิตเดก็ และเยาวชนไทย. พมิ พค์ รงั้ ที่ 6. กรงุ เทพ : โรงพมิ พเ์ ดือนตุลา, 2553. “ลกู ชอบเลน่ แรงๆ หาทางออกอยา่ งไรให้นุ่มนวลขึน้ ”. (ออนไลน)์ . เข้าถงึ ได้จาก th.theasianparent.com. “เด็กก้าวรา้ ว”. (ออนไลน)์ เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.cumentalhealth.com. “Arts Therapy จับพูก่ ัน - ปน้ั ดนิ ฟ้ืนฟู “เดก็ พเิ ศษ””. (ออนไลน์). เข้าถงึ ได้จาก http://www. manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9510000047146. ผูจ้ ดั การออนไลน์. วนั ท่ี 23 เมษายน 2551. “#ชว่ ยลกู ไม่ใหแ้ กลง้ คนอ่ืน”. (ออนไลน)์ . เขา้ ถึงได้จาก https://www.facebook.com/ Growingupnormal/posts/295644730616901:0. เพจเลี้ยงลูกให้เปน็ คนปกต.ิ วันที่ 25 มิถุนายน 2014. “SQ สอนลูกเข้าสงั คม รู้จักปรบั ตัว แก้ปญั หาลูกไม่มีเพอ่ื น”. (ออนไลน)์ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก www.rukluk.com. “ลกู ไม่มเี พือ่ น”. (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก www.tamkru.com. 87
88
Search
