10 Checklist
พิมพ์ครง้ั ที่ 1 : พ.ศ. 2560 ภาพประกอบ : ปิยะนนั ท์ นนั ทพล เรียบเรยี งเนือ้ หา : โครงการพฒั นาชดุ ความรู้ส่อื สร้างสรรค์เพือ่ เดก็ คอมพิวเตอรก์ ราฟิก : วทันยา บงกชกาญจน์ และครอบครวั พิมพ์ที่ : พรรณกี ารพิมพ์ เน้อื หาวชิ าการ : สถาบนั ส่ือเดก็ และเยาวชน (สสย.) 28, 30, 32, 34, 36 ซอยกาญจนาภเิ ษก 008 แยก 10 แผนงานสรา้ งเสริมวฒั นธรรมการอ่าน บางแค กรุงเทพฯ 10160 แผนงานส่อื ศิลปวัฒนธรรมสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ สนบั สนนุ โดย : สำ� นักงานกองทนุ สนับสนุนการสร้างเสรมิ สุขภาพ บรรณาธิการ : ญาณนี ศริ วิ งศ์ ณ อยธุ ยา, วันทนีย์ เจียรสนุ นั ท์ (สสส.) พิสจู นอ์ ักษร : สุปรยี า ห้องแซง 3
บทนำ� ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของโลก ตั้งแต่การ เปลย่ี นแปลงของสอื่ เทคโนโลยี พน้ื ทท่ี างกายภาพ พนื้ ทที่ างความ คดิ การแข่งขนั ทางเศรษฐกจิ รปู แบบการศกึ ษา บริบททางสงั คม ตลอดไปจนถึงรูปแบบของครอบครัว ส่งผลให้การเล้ียงดูเด็กของ พ่อแม่ผู้ปกครองในยุคปัจจุบันนี้ มีการเปล่ียนแปลงและมีความ หลากหลายมากขึ้นตามไปด้วย หลายครอบครัวจึงเริ่มเกิดความ รูส้ กึ สับสน วติ กกังวล ไมม่ ่นั ใจทั้งวธิ ีการ ทศิ ทาง และเปา้ หมายที่ ควรจะสนบั สนุนหรอื ส่งเสริมใหล้ ูกของตนเองกา้ วไป หนังสือ “10 Checklist เลี้ยงลกู ใหม้ ี ‘สขุ ’ ฉบับ วยั เรยี น (6-12 ป)ี เล่มท่ี 1 : สขุ กาย สขุ ใจ” ท่ีคุณพอ่ คุณแม่กำ� ลงั ถืออยู่ เล่มน้ี เปน็ 1 ในค่มู อื ความรู้ชุด 10 Checklist เลย้ี งลูกใหม้ ี ‘สุข’ ทจี่ ะชว่ ยแนะนำ� แนวทางใหค้ ณุ พอ่ คณุ แมไ่ ดเ้ ลยี้ งดลู กู ใหเ้ ตบิ โต โดย มเี ปา้ หมายคอื ‘ความสขุ ’ ของเดก็ เปน็ ทตี่ งั้ ซง่ึ ความสขุ ณ ทนี่ ้ี เปน็ ความสขุ ในความหมายท่ีครบถว้ นทุกมติ ิ ท้ังกาย ใจ สังคม ปัญญา ซ่ึงจะนำ� ทางใหเ้ ดก็ ๆ กา้ วสกู่ ารเป็นพลเมอื งทเ่ี ข้มแขง็ ฉลาดรูเ้ รอ่ื ง สขุ ภาพ เทา่ ทันตนเอง เท่าทันสื่อ และเทา่ ทนั สังคม 4
เนอ้ื หาในหนงั สอื คมู่ อื ชดุ นี้ มาจากแนวคดิ 3 ดี : สอื่ ดี พนื้ ทดี่ ี ภมู ดิ ี อนั เปน็ แนวคดิ ท่ี สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ได้พัฒนาข้ึน โดยโครงการพัฒนาชุดความรู้สื่อสร้างสรรค์ เพอ่ื เดก็ และครอบครวั ไดน้ ำ� แนวคดิ นม้ี าประยกุ ต์ และนำ� เสนอผา่ น ประเดน็ ปญั หาตวั อยา่ งทพ่ี อ่ แมผ่ ปู้ กครองมักพบเจอ โดยมีทฤษฎี พฒั นาการเดก็ หลกั จติ วทิ ยา และบทเรยี นจากภาคเี ครอื ขา่ ยตา่ ง ๆ ของ สสส. ซ่ึงท�ำงานเกี่ยวกับเด็กเป็นข้อมูลสนับสนุนส�ำคัญ จน ออกมาเปน็ ชดุ คมู่ อื ทจ่ี ะทำ� ใหค้ ณุ พอ่ คณุ แมเ่ ขา้ ใจงา่ ย นำ� ไปประยกุ ต์ ใชใ้ นชีวติ ประจำ� วันได้จริงชุดน้ี ศ.นพ.ประเวศ วะสี ไดเ้ คยกลา่ วไว้คร้งั หน่ึงว่า “การเล้ียงดเู ด็ก ทีด่ ี เปน็ เคร่ืองมือการพฒั นาผใู้ หญอ่ ย่างดียิ่ง”ดงั นน้ั ขอจงโปรดได้ รู้ว่า ในขณะที่คุณพ่อคุณแม่น�ำแนวคิดที่ได้อ่านจากคู่มือเล่มน้ี ไป ใชด้ ูแลลูกน้อยของตนเองในครอบครัว นอกจากจะได้พัฒนาเดก็ ๆ ใหเ้ ตบิ โตข้นึ อยา่ งมีความสขุ ในทุกดา้ นแล้ว คณุ พ่อคณุ แม่เอง ก็ยัง จะได้พัฒนาตนเองและพบ ‘ความสุข’ ในทุกด้านควบคู่ไปด้วยเช่น เดยี วกัน เพราะในทสี่ ดุ แลว้ ความสขุ ของเดก็ และคณุ พอ่ คณุ แม่ อาจพบ ไดพ้ ร้อมๆ กนั ภายใน ‘บา้ น’ และ ‘หัวใจ’ ทผ่ี ูกพนั อยู่ดว้ ยกนั ของทกุ คนในครอบครัว 5
สารบญั 08 16 22 นกนอ้ ยพร้อมบิน Checklist 1 : Checklist 2 : สโู่ ลกกวา้ ง ฟนั แท้มาแลว้ วอ่ งไวราวกบั ลิง 28 36 42 Checklist 3 : Checklist 4 : Checklist 5 : สวย หลอ่ สะอาด เตรียมพรอ้ มเร่อื งเพศ เดก็ ไทยตอ้ งไม่อว้ น 52 60 66 Checklist 6 : Checklist 7 : Checklist 8 : ระวังโซเดียมตัวร้าย เดก็ รนุ่ ใหมไ่ ม่เอาสารเสพตดิ กฬี า & ดนตรี เรือ่ งที่ขาดไมไ่ ด้ 72 78 Checklist 9 : Checklist 10 : เริ่มฝกึ กระบวนความคดิ อารมณ์ศกึ ษา 6
7
นกน้อยพร้อมบิน สูโ่ ลกกว้าง เมื่อลูกน้อยพ้นวยั เดก็ เลก็ อะไรๆ กเ็ ปล่ียนแปลงไป ลกู ข้นึ ช้นั ประถมแล้ว ตอ้ งช่วยเหลือตวั เองเยอะข้ึน สังคมกก็ ว้างขน้ึ เรยี นก็ยากกวา่ เดมิ ทต่ี ่นื เตน้ กวา่ ลกู กพ็ อ่ แมน่ ีแ่ หละ ไม่รู้ลูกเราจะสเู้ ด็กคนอน่ื ได้ไหม 8
กาลเวลาเป็นเร่อื งมหศั จรรย์ เปล่ยี นเด็กเล็ก ๆ วัยเตาะแตะคนหนง่ึ ให้ ค่อยๆ เตบิ โตขึน้ เผลอนดิ เดยี วเด็กนอ้ ยในอ้อมอกของคณุ พ่อคณุ แมก่ ็กา้ ว เขา้ สวู่ ัยเรยี นแลว้ ชว่ งวยั 6 – 12 ปขี องเดก็ ๆ เปน็ ชว่ งของความต่ืนเต้น สนกุ กับการค้นหา อยากเรยี นรู้โลกใบนใี้ นทกุ ๆ แงม่ ุมด้วยตนเอง บรรดา ทกั ษะตา่ งๆ ทค่ี ณุ พอ่ คุณแมแ่ ละคุณครไู ดเ้ ตรียมพร้อมไวใ้ ห้กับเด็ก จะมา เบง่ บานออกดอกออกผลในช่วงวยั นอี้ ย่างเตม็ ที่ แต่ยังไงกต็ ามค่ะ เด็ก ๆ ก็ไมใ่ ช่เคร่อื งจกั รทจ่ี ะทำ� งานเหมอื นกนั ไปหมด ทกุ คน ถา้ จะเปรยี บไป เดก็ ๆ นา่ จะเปน็ เหมอื นดอกไมใ้ นสวนสวยอนั กวา้ งใหญ่ ดอกไมแ้ ตล่ ะดอกอาจจะใชเ้ วลาเตบิ โตและเบ่งบานไมพ่ ร้อมกนั ดอกไมแ้ ตล่ ะ ดอกอาจจะมสี ีสนั รูปรา่ งหน้าตาท่ีไมเ่ หมือนกันเลย 9
แต่หากผเู้ ป็นเจ้าของสวน เพยี รใส่ความรัก ความเข้าใจ ดแู ล ดอกไมแ้ ต่ละดอกใหเ้ ตบิ โตตามแบบทีค่ วรจะเปน็ อย่าปลกู ดอกกล้วยไม้ ด้วยความคาดหวังให้หนา้ ตาเหมอื นดอกกุหลาบ อยา่ เปรียบเทียบความงามของดอกเฟื่องฟา้ กบั ดอกไมเ้ มอื งหนาว อย่างคารเ์ นชัน่ แตจ่ งปลอ่ ยใหด้ อกไมท้ กุ ดอกเติบโตดว้ ยวถิ แี ละ วาระของตวั เอง เปลง่ ความงาม ความภาคภูมใิ จในแบบท่ตี ัวเองเป็น สดุ ท้ายปลายทางเราจะพบว่า ดอกไม้ในสวนทกุ ดอกไม่มีดอกใดเลย ท่ีจะเหมอื นกัน แต่กไ็ มม่ ีดอกใดเลยท่ีจะไม่สวยงาม “ใหเ้ ดก็ ๆ เรยี นรแู้ ละเตบิ โตอยา่ งทเี่ ขาเปน็ ลกู เราอาจจะไมไ่ ดเ้ รว็ เปน็ ทหี่ นงึ่ แตเ่ ขาจะเปน็ เดก็ ทมี่ คี วามสขุ ทส่ี ดุ ” 10
‘หนา้ ตา่ งแหง่ โอกาส’ การ ประหยดั โอกาสทองในการพฒั นาเดก็ ความมี วนิ ยั ‘หนา้ ต่างแห่งโอกาส’ คือ ทฤษฎที ่ีวา่ ดว้ ยชว่ งเวลา ที่สมองเปดิ รบั การเรยี นรูไ้ ดด้ ที ่สี ดุ เป็นทฤษฎที ี่นัก จิตวิทยาเด็กน�ำมาบรู ณาการกบั การพฒั นาเด็กตาม ช่วงวยั โดยถอื วา่ เปน็ โอกาสทองท่ีธรรมชาติมอบให้ กบั เดก็ ว่าชว่ งใดเหมาะสมกับการพฒั นาทกั ษะดา้ นใด โดยท่หี ากพ้นช่วงทธ่ี รรมชาติก�ำหนดไปแลว้ การพฒั นาก็อาจเกดิ ขน้ึ ได้ยาก หรอื อาจเปน็ ไปไม่ไดเ้ ลย ส�ำหรับเดก็ วยั เรยี น ชว่ งอายุ 6 – 12 ปี หน้าต่าง แห่งโอกาสของเดก็ วยั น้ีประกอบดว้ ย 3 เร่ืองส�ำคญั ที่ คุณพอ่ คุณแมไ่ มค่ วรละเลย นนั่ คอื การประหยัด, ความมีวินยั , ความใฝ่รู้ ความใฝร่ ู้ 11
EF (Executive Functions) ทกั ษะสมองเพอื่ ชวี ติ ทส่ี ำ�เรจ็ EF หรือ ‘ทักษะสมองเพอื่ ชวี ิตทสี่ �ำเร็จ’ เปน็ ทักษะการคิดขั้นสงู ของมนษุ ย์ ท�ำให้สามารถ ‘คดิ เป็น ทำ� งานเป็น เรยี นรูเ้ ป็น แกป้ ัญหาเปน็ อย่กู ับ คนอนื่ เป็น และหาความสุขเป็น’ กระบวนการพฒั นา EF จ�ำเป็นตอ้ งเริ่ม ต้งั แต่เดก็ และไมส่ ามารถเกดิ ข้ึนไดต้ ามธรรมชาติ คุณพ่อคณุ แม่และผใู้ หญใ่ กล้ชิด ตอ้ งพยายาม สรา้ งประสบการณก์ ารเรยี นร้ใู หเ้ ด็ก เพอื่ ใหเ้ กิด กระบวนการฝึกฝน จนท�ำให้เด็กเกดิ ทกั ษะนี้ข้นึ ได้ ในตวั เอง 12
พน้ื ทดี่ ี คอื โอกาส สำ�คญั ในการพฒั นา EF ของเดก็ วยั เรยี น คำ� ว่าพื้นทดี่ ี ไม่ได้มคี วามหมายแคพ่ ้นื ที่ทางกายภาพ แต่หมายถงึ พื้นทที่ างความคดิ พ้นื ท่ที างโอกาส การจะ พัฒนาลูกใหม้ ี EF เดก็ ๆ จ�ำเป็นต้องมี ‘พื้นที่ดี’ ท่ีจะฝกึ ฝน ตนเอง คุณพ่อคณุ แม่ต้องเปดิ โอกาสใหเ้ ด็กไดล้ องฝกึ กระบวนการเหล่าน้ีเปน็ ประจ�ำในหลากหลายสถานการณ์ พง่ึ ตนเอง, วางแผน, ลงมอื ทำ�, ฝกึ ประเมนิ ตนเอง 13
10 เรอ่ื งนา่ รู้ 5 เ ็ดก1 ฟนั แทม้ าแลว้ ถา้ อยากใหล้ กู สขุ กาย สขุ ใจ ไทยตอ้ งไมอ่ ว้ น ชว่ งเวลาในการดูแลเดก็ 1 คน ต้องอาศยั ระยะ 7ไมเ่เดอ็กาสรุ่านรใหเสมพ่ ติด เวลายาวนาน บางครั้งคณุ พ่อคุณแม่อาจจะยงุ่ กบั ภาระการงานและหลายเรือ่ งราวในชวี ิต จนชักจะ หลงลืมว่าลูกๆ ในวยั น้ีของเราเขาต้องการอะไรบ้าง และเพ่อื อ�ำนวยความสะดวกให้คณุ พอ่ คณุ แม่ หาก คดิ ว่าชักจะเพลนิ ๆ ลมื ๆ ว่าเราควรจะโฟกัสหรือ เน้นการดแู ลเรอื่ งใดในลกู วยั นบ้ี า้ ง ลองดู 10 เรอ่ื ง นา่ รตู้ ่อไปนคี้ ่ะ เปน็ 10 เรื่องนา่ รู้ ส่งิ ท่ไี มค่ วรพลาด ในการดูแลสขุ ภาวะกายและใจของลกู ๆ ขอ้ ไหน ทำ� ไปแลว้ กข็ อให้ท�ำอยา่ งต่อเนอ่ื ง ส่วนขอ้ ไหนยงั ไม่ไดท้ ำ� กจ็ ัดสรรเวลารีบท�ำเลยค่ะ เวลาไม่รอทา่ สขุ ภาวะดีๆ ของลกู เรารออย่ไู ม่ไกลแล้วคะ่ 14
2 วอ่ งไวราวกบั ลิ ยมพรอ้ มเรอื่ งเพศ 8 กีฬา ร้าย วนความคดิ3 สวย หล่อ สะอาด 10 เตรี4ง ทขี่ าดไมไ่ ด้ อารมณศ์ กึ ษา 6 ระวังโซเดียมตัว 9 เรมิ่ ฝกึ กระบ & ดนตรี เรอื่ ง 15
Checklist 1 ฟันแท้มาแล้ว 16
ถงึ เวลาตอ้ งบอกลาฟันน�้ำนม ต้อนรบั ฟนั แทใ้ นเดก็ วยั เรยี นแลว้ ละ่ คะ่ โดยทว่ั ไปแล้ว ฟนั น�้ำนม ของเดก็ ๆ จะเรม่ิ หลดุ เมือ่ อายุ 6 ปี หลงั จากนน้ั ฟันแท้จะคอ่ ยๆ ข้นึ จนครบทุกซี่เม่ือเดก็ อายุ 12 ปี และอยา่ งท่เี รารกู้ ันค่ะวา่ เราจะตอ้ งใชฟ้ ันแทข้ องเราชุดนไ้ี ปอีกหลายสบิ ปี ยงิ่ ฟนั แทแ้ ขง็ แรง ได้ รบั การดแู ลดเี ทา่ ไร กย็ ง่ิ จะท�ำให้สามารถยืดอายุการใชง้ านของฟันแทไ้ ปไดน้ านเท่านนั้ ดังนน้ั เรอื่ งส�ำคญั ในวยั น้ี ทคี่ ุณพอ่ คณุ แม่ไมส่ ามารถละเลยไดก้ ็คอื การสร้างสุขนิสัยที่ดขี อง เดก็ ๆ ในการดแู ลฟนั แทข้ องตัวเองให้ดที สี่ ุดค่ะ 17
รไู้ หมวา่ ... จะเกดิ อะไรตามมา เมอ่ื เดก็ ฟนั ผุ ‘ฟนั ผ’ุ ฟังแลว้ ไม่นา่ มีอะไรมากมายนอกจากอาการปวดฟัน แต่ลกึ ลงไป รู้ไหมคะวา่ เมอ่ื ฟันผเุ ด็กก�ำลงั จะเสีย่ งกบั ภัยอน่ื ๆ ตามมาด้วย ไมว่ า่ จะ เป็นการขาดสารอาหาร พัฒนาการถดถอย ตัวเตย้ี กว่าท่ีควรจะเปน็ อือ้ ฮอื ...อะไรจะขนาดนนั้ ใชไ่ หมคะคณุ พอ่ คุณแม่ ทำ� ไมฟันผถุ งึ มี ฤทธ์เิ ดชทำ� ลายล้างสุขภาพโดยรวมลูกของเราได้ขนาดน้ัน ลองมาดูทม่ี า ทไ่ี ปเรอ่ื งนี้กันค่ะ ทีเ่ ป็นอย่างน้กี เ็ พราะว่า เมื่อไรก็ตามท่เี ดก็ ฟันผุ นัน่ คือสญั ญาณวา่ ส่ิงทเ่ี ดก็ รับประทานสว่ นใหญ่น้นั เปน็ สง่ิ ที่ไม่มีประโยชน์ ไม่ว่าจะเป็น ขนมหวาน ลูกอม ขนมกรบุ กรอบ นำ้� อดั ลมฯลฯ เมื่อทานแต่ของไมม่ ี ประโยชน์เดก็ กเ็ ส่ยี งทจ่ี ะขาดสารอาหาร นานๆ เขา้ กเ็ กิดภาวะขาดสารอาหาร เร้ือรงั พฒั นาการรา่ งกายทำ� ได้ไมเ่ ตม็ ที่ เด็กกจ็ ะตวั เตย้ี แคระแกร็น อีกดา้ นหนงึ่ ฟนั ผุท�ำใหก้ ารบดเค้ียวอาหารของเดก็ เปน็ ไปอยา่ งลำ� บาก เด็กกจ็ ะกินผกั กนิ เนอ้ื หรืออาหารที่มปี ระโยชนไ์ ดย้ าก กไ็ มไ่ ดส้ ารอาหาร ครบถ้วนตามท่คี วรจะเปน็ อกี เชน่ กนั 18
ลกู อมหวานๆ รา้ ยกาจกวา่ ทคี่ ดิ เดก็ ๆ กบั ลกู อมหวานๆ และคณุ พ่อคณุ แม่ ดูจะเป็นปัญหา รักสามเส้าที่เคลียรก์ ันไม่ลงตวั มาต้งั แตไ่ หนแตไ่ ร แตข่ อเปน็ ก�ำลงั ใจใหค้ ณุ พอ่ คุณแม่ต่อสูเ้ พือ่ ลูกๆ ตอ่ ไปนะคะ เพราะเจ้าลูกอม หวานๆ ถ้าบรโิ ภคเล็กนอ้ ยอาจไมเ่ ปน็ ไร แต่ถา้ ถ่ีๆ มากเข้า มนั จะ เหมอื นเราเอาฟันของลูกไปแช่ในน�้ำกรดเลยละ่ ค่ะ ที่เป็นอย่างน้เี พราะว่า การกินน�้ำตาล 1 ครั้ง จะเกดิ กรดท่ี ทำ� ลายฟันนาน 40 นาที จากนน้ั ฟันก็จะกลบั คนื สสู่ ภาพปกตไิ ด้ ตามธรรมชาติ แต่ถา้ เรากินบ่อยๆ กนิ ทุกชว่ั โมง กจ็ ะเทา่ กับการ ท�ำใหฟ้ นั แช่อยู่ในกรดตลอดเวลา ท�ำใหฟ้ ันผเุ กิดขนึ้ อย่างรวดเร็ว และรุนแรง และนอกจากลกู อมแล้ว กย็ ังรวมถึงน�้ำตาลในน�ำ้ หวาน หรือขนมหวานทกุ ชนิดอีกดว้ ย เพราะฉะนั้น ให้เดก็ ๆ บริโภคแต่ นอ้ ยหรือเล่ยี งไดก้ ็เลย่ี งจะดกี วา่ และทกุ ครงั้ เพอื่ ความสบายกาย สบายใจ หลังกนิ ลกู อมหรอื ขนมหวาน ตอ้ งแปรงฟนั บ้วนปากให้ สะอาดด้วยนะคะ 19
เรามาชว่ ยเดก็ ๆ ดแู ลฟนั แทก้ นั ดกี วา่ คะ่ การดูแลฟันเช่อื มโยงกบั การฝกึ วินยั พฤตกิ รรม การดูแลตวั เองของเดก็ ๆ รวมถงึ โภชนาการและ การรบั ประทานอาหาร อยากให้ลูกฟนั แขง็ แรง ต้องทำ� ส่งิ เหลา่ นเ้ี ปน็ ประจำ� ค่ะ รักษาวนิ ยั การแปรงฟัน ลด ละ หลกี เลยี่ ง ขนม ทดแทนขนมหวานใน ทกุ เชา้ และกอ่ นนอน หวาน ขนมกรบุ กรอบ อาหารว่างด้วย (ระหว่างมื้อถ้าทำ�ได้) น�ำ้ อดั ลม นำ้� หวาน ผลไม้สด ธญั พืช อยา่ งสมำ�่ เสมอ นมทห่ี วานน้อย ลดความหวานใน หลงั รบั ประทานอาหาร สร้างทศั นคตทิ ่ดี ีต่อการ อาหารม้ือหลกั วา่ ง ถา้ ไมส่ ะดวกแปรงฟนั ไปพบหมอฟนั และควร อยา่ งนอ้ ยการไดบ้ ว้ นปาก พาลกู ไปพบหมอฟัน หลาย ๆ ครั้งกย็ งั ดีค่ะ อยา่ งสม่�ำเสมอ 20
Ideas & Tips เคล็ดลับ : ทำ�อยา่ งไรใหล้ ูกไมก่ ลัวหมอฟัน 01 ห้ามใช้หมอฟนั เปน็ เรื่องขใู่ ห้เดก็ กลัวหรอื ท�ำตาม เช่น ถา้ ดอ้ื จะพาไป หาหมอฟันฯลฯ จะทำ� ใหค้ ณุ หมอฟนั กลายเปน็ ผ้รู า้ ยในสายตาเด็กๆ นะคะ สงสารคณุ หมอเถอะคะ่ คุณหมอออกจะใจด.ี๊ ..ดี 02 พยายามพดู ถงึ หมอฟนั ในแงด่ คี ะ่ จะทำ� ใหเ้ ดก็ เกดิ ทศั นคตทิ ดี่ กี บั คณุ หมอ 03 เวลาไปหาหมอฟนั คุณพ่อคณุ แม่ทำ� ตัวสบายๆ คะ่ อย่ากงั วลมาก เกินไป อย่าสอื่ สารแทนลูกทั้งหมด พยายามให้เดก็ ๆ ได้สอื่ สารกบั คณุ หมอ โดยตรง จะทำ� ใหค้ ณุ หมอเขา้ ใจอาการของเด็กได้ชดั เจนคะ่ 04 ถา้ เด็กใหค้ วามรว่ มมอื กบั คุณหมอดี คุณพ่อคณุ แม่อาจนง่ั คอย สังเกตการณอ์ ยขู่ ้างๆ ได้ แตข่ อให้สงั เกตการณ์เฉยๆ นะคะ อยา่ เข้าไป รบกวนการรกั ษาของคุณหมอ 05 หลังเสรจ็ ภารกิจการพบหมอฟัน อยา่ ลมื ชมเชยและให้ก�ำลังใจเดก็ เช่น เก่งมากเลยลูก ฟันหนสู วยมากเลยลกู ฯลฯ แต่ๆๆๆ ระวังอย่าเผลอให้ลกู อม หรอื ขนมหวานเดก็ เปน็ รางวลั เขา้ นะคะ อนั นนั้ ถอื เปน็ การเสรมิ แรงในทางทผ่ี ดิ เป็นอันตรายตอ่ สขุ ภาพฟนั ของลกู นะคะคณุ พอ่ คณุ แม่ 21
Checklist 2 ว่องไวราวกับลิง 22
มองจากภายนอกแล้ว รา่ งกายของเด็กวัยเรยี นจะไมเ่ ปลี่ยนแปลง หรือเจริญเตบิ โต พรวดพราดเหมอื นอย่างที่เกดิ ขึน้ ในวัยเด็กเล็ก แต่จะเป็นไปแบบสม่�ำเสมอ เด็กวยั น้ีจะเรมิ่ สูงขึ้น และรปู รา่ งจะเปลยี่ นแปลงเขา้ ลกั ษณะรา่ งกายของผใู้ หญ่ สมองจะเตบิ โตเตม็ ท่ี เราจะพบวา่ เดก็ ผหู้ ญงิ วัยนี้จะเตบิ โตเรว็ กว่าผู้ชาย เดก็ วยั เรยี นจะมพี ลงั มาก ตามธรรมชาตขิ องเดก็ วยั น้ี พฒั นาการของกลา้ มเนอื้ จะแขง็ แรงมากขน้ึ การทรงตวั เหว่ยี งแขน กระโดด วิ่ง ก็ท�ำไดด้ ีขึ้น เด็กวยั เรียนจงึ ชอบท่จี ะท�ำกิจกรรมเคล่อื นไหว กลางแจ้ง ชอบการเคลอื่ นไหวคลอ่ งแคลว่ รวดเรว็ วอ่ งไว ตื่นเต้น กระตอื รือรน้ เมอื่ มอี ปุ สรรค ทา้ ทาย ดงั นน้ั เราจงึ เหน็ เดก็ วยั นปี้ รดู๊ ปรา๊ ดรวดเรว็ โลดโผนจนผใู้ หญบ่ างคนอาจจะกมุ ขมบั แลว้ รอ้ งวา่ ซนเห“เมดอื ก็ นอละงิไร!” 23
อะไรซอ่ นอยภู่ ายใต้ การเลน่ ผาดโผนของเดก็ เดก็ ได้ทดสอบและพฒั นาความสามารถของตัวเอง เดก็ ได้เรียนรู้ ประเมินความเส่ียง และผลของการเล่นแบบเส่ยี ง ๆ เด็กได้ประสบการณท์ างอารมณ์ท่ีหลากหลาย เดก็ ไดค้ วามเช่อื ม่ัน มัน่ ใจ กล้าตัดสินใจ เดก็ ได้ฝึกการจดั การ การแก้ไขปัญหาและหาทางออกกบั ความทา้ ทายต่าง ๆ 24
พนื้ ทห่ี นา้ จอ คกุ คามพนื้ ทกี่ ารเลน่ นา่ เสียดายทเ่ี ทคโนโลยีทันสมยั ทงั้ อนิ เตอร์เน็ต คอมพิวเตอร์ โทรศพั ท์มอื ถอื กำ� ลงั เข้ามามบี ทบาทสะกดใหเ้ ดก็ ๆ หลายคนมี พฤติกรรมเนอื ยน่ิงอย่หู นา้ จอ ท�ำให้เดก็ ขาดกิจกรรมทางกาย ขาด โอกาสท่ีจะออกไปพัฒนาทักษะต่างๆ ผา่ นการเลน่ ในพนื้ ที่กลางแจ้ง อย่างนา่ เสยี ดาย ผลสำ� รวจการมกี จิ กรรมทางกายระดบั ประเทศ โดย สถาบันวจิ ัยประชากรและสงั คม ม.มหิดล ร่วมกบั กระทรวง สาธารณสขุ และส�ำนกั งานกองทุนสนบั สนุนการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) ระบุวา่ • เด็กมกี ิจกรรมทางกายนอ้ ยลง 63% • ใชเ้ วลาอยหู่ นา้ จอ เฉลยี่ วนั ละ 3.1 ชม. / วนั • ขาดทักษะการเขา้ สังคมและการเรียนรู้การอยู่ร่วมกับ ผูอ้ นื่ ผ่านการเลน่ • มีภาวะเฉอ่ื ยและเนือยนงิ่ ทำ�ใหเ้ ส่ียงตอ่ การเกิดโรคต่าง ๆ 25
ชวนเดก็ ออกมาเลน่ กนั เถอะ เห็นข้อดขี องการใหเ้ ด็กได้โลดโผนโจนทะยาน และเห็นภาวะ นา่ กลวั ของการติดหนา้ จอแลว้ เช่อื ว่าคณุ พ่อคณุ แมน่ ่าจะยอม ปวดหัวทีเ่ หน็ ลูกๆ วยั เรยี นของเรา ‘ซนเปน็ ลิง’ นา่ จะดกี วา่ ใชไ่ หม ละ่ คะ? เพราะฉะนั้น ถา้ มเี วลาวา่ งเม่ือไร อย่าลืมชวนเด็กๆ ไปเล่นกลางแจง้ กนั คะ่ มีข้อสงั เกตเลก็ ๆ นอ้ ยๆ ในการเตรียม พื้นทสี่ รา้ งสรรค์ใหเ้ ด็กๆ เล่นดังนี้คะ่ พน้ื ทส่ี ามารถเลน่ ได้หลากหลาย พนื้ ที่มีความยดื หยนุ่ กบั การเลน่ พน้ื ท่มี อี งค์ประกอบของความเปน็ ธรรมชาติ พนื้ ท่มี คี วามเสยี่ งและท้าทาย อาจจะไมค่ รบทัง้ 4 ขอ้ กไ็ มเ่ ปน็ ไรนะคะคุณพ่อคุณแม่ แค่มี สกั ข้อหรือสองข้อลกู เรากส็ นุกสดุ ๆ แล้ว ขอเพยี งเวลาเล่น ถ้าทำ� ได้ คุณพ่อคณุ แมเ่ ล่นไปกบั เขานะคะ ให้ทกุ อย่างเปน็ ไปอยา่ ง ธรรมชาติ อิสระ อยา่ ไปกะเกณฑบ์ งั คับนนู่ นน่ี ัน่ (ซึง่ ถ้าใครเคยทำ� คงจะรูว้ า่ ...ลูกเราจะเซ็งและเบ่ือเร็วมาก) แลว้ บรรยากาศการเล่น จะสนุกเพลิดเพลนิ จนลืมเวลากนั เลยละ่ คะ่ 26
Ideas & Tips งานผจญภยั ตอ้ งมา ! ถา้ คณุ พ่อคณุ แม่หาทเ่ี หมาะๆ ได้ หรือเลง็ เห็นแลว้ ว่า สนามในบา้ น เราน่แี หละท่จี ะเปน็ พื้นที่เล่นสุดพเิ ศษใหก้ ับลูกได้ อย่ารอชา้ คะ่ ลองสรา้ ง ด่านผจญภยั สนุกๆ ใหล้ ูกด้วยตัวเองเลย งา่ ยท่สี ุดคือ ถา้ มีเสาแข็งแรง หรือต้นไม้ใหญ่ห่างกัน 2 ต้น เอาเลยค่ะ ขึงเชือกใหญ่ ๆ (แบบท่ีรับ น�้ำหนักลกู เราได)้ ระหว่างเสาหรอื ต้นไม้ เส้นบนเส้นหน่งึ เส้นลา่ งเส้น หนึ่ง กะใหเ้ ด็กๆ คอ่ ยๆ เดนิ ไตไ่ ปบนเชอื กเสน้ ลา่ งและเอามอื จบั เชอื กเสน้ บนได้ แบบนก้ี ส็ นกุ ดี ถา้ ยังมพี ้นื ทเี่ หลือ ลองเอายางรถยนตเ์ กา่ ๆ หรอื ฮูลาฮูปก็ได้ ไป ร้อยเชือกห้อยไว้กับต้นไม้ให้เกะกะไปมาเป็นด่านผจญภัยให้เด็ก ๆ เอา ตัวลอดผ่านไปกไ็ มเ่ ลวนะคะ ยงั มอี กี หลายด่านเลยที่คุณพอ่ คุณแมส่ ามารถสรา้ งไดจ้ ากวัสดุ ธรรมชาตแิ ละของใกล้ตัว เช่น วางไม้ยาวๆ พาดเป็นสะพานให้เดก็ เดนิ จะวางไม้ยาวเกะกะเป็นอุปสรรคให้เด็กต้องฝ่าด่านออกไป จะห้อยเชอื ก แขวนกัน้ ให้เด็กร้สู กึ ตื่นเต้นเปน็ ดา่ นๆ ใชก้ ลอ่ งลังกระดาษขนาดใหญ่ มาสร้างเป็นเขาวงกต ทุกอยา่ งท�ำไดท้ ั้งนน้ั ค่ะ ใชจ้ ินตนาการกับความคดิ สรา้ งสรรคข์ องเราสรา้ งดา่ นผจญภยั ใหล้ กู เราเอง งานนลี้ กู กส็ นกุ พอ่ แมก่ ็ ภมู ิใจค่ะ 27
Checklist 3 สวย หล่อ สะอาด 28
ลกู เราไม่ใช่เดก็ เลก็ ๆ อีกตอ่ ไปแลว้ นะคะคณุ พอ่ คณุ แม่ เมอื่ เข้าสู่วยั เรียน เดก็ ๆ จะมีพฒั นาการ ของกล้ามเน้อื มัดเล็กท่ีเจรญิ เติบโตเตม็ ทีแ่ ล้ว เด็กจะตอ้ งสามารถแต่งตัวได้ดว้ ยตวั เองแลว้ นะคะ พอเดก็ แต่งตัวเองได้ เขาก็จะเร่มิ ใส่ใจรปู ลกั ษณภ์ ายนอกของเขาเองมากข้นึ ด้วยพัฒนาการ ทางสงั คมของเดก็ ทม่ี ีการเข้ากลุ่ม เรยี น เล่นกับเพอื่ นมากขึน้ เร่ิมมคี วามสนใจในเพศตรงข้าม โดย เฉพาะเด็กๆ วัยเรยี นในชว่ งปลายคือช่วงอายุ 10 – 12 ปี เดก็ จะเริ่มใสใ่ จเรอื่ งของรูปร่างหนา้ ตาของ ตวั เองเพิม่ มากขึน้ เป็นพัฒนาการหนง่ึ ในการก้าวเข้าสวู่ ยั ร่นุ ตอ่ ไปค่ะ 29
ลองมาดพู ฒั นาการเรอ่ื งน้ี ของวยั เรยี นกนั คะ่ **หลายเร่อื งคุณแมป่ วดหวั แต่ขอใหอ้ ดทนนะคะ เพราะเปน็ ธรรมชาตขิ องวยั คะ่ ** อายุ 6 ปี อายุ 7 ปี อายุ 8 ปี ไปหอ้ งน้�ำเองได้แลว้ แต่จะ แปรงฟัน อาบน้�ำ หวผี มและ แตง่ ตวั เองไดอ้ ยา่ งเรยี บรอ้ ยแลว้ ตอ่ ตา้ นการอาบนำ�้ ถอดเสอื้ ผา้ เขา้ นอนเองไดแ้ ล้ว แต่ยังชา้ รับผดิ ชอบงานบ้านไดส้ มบูรณ์ แตง่ ตัวเองได้ แต่ควรเตอื น หนอ่ ยค่ะ ไม่ค่อยคลอ่ งแคล่ว เดก็ ๆ วัยนจี้ ะแอบชอบเวลา เรอื่ งล้างมือกอ่ นรับประทาน เร่ืองการใหล้ ้างมือกอ่ น อาหารยงั ตอ้ งเตอื นอยเู่ รอื่ ยๆ คะ่ ได้รับเงินค่าตอบแทนนิดๆ รบั ประทานอาหาร เกบ็ ของเลน่ มปี ญั หาชอบทง้ิ เสอื้ ผา้ ลงบนพน้ื หน่อยๆ จากการทำ� งานค่ะ เกบ็ เส้อื ผา้ เข้าท่เี องไดแ้ ลว้ 30
อายุ 9 ปี อายุ 10 ปี อายุ 11 ปี อายุ 12 ปี ดแู ลตวั เองไดด้ แี ลว้ วัยนจ้ี ะละเลยการดแู ล ชว่ งวยั น้ีตอ่ ต้าน เดก็ วยั นจ้ี ะวิตกกงั วล ทีต่ ้องเตือนคือเรื่อง ตัวเอง ไมช่ อบทำ� ตาม กฎเกณฑค์ ะ่ เรอื่ งการ เรอื่ งรปู รา่ งตวั เอง เดก็ ๆ แปรงฟนั เด็กผู้ชาย ค�ำสง่ั คุณพอ่ คณุ แม่ นอนและตน่ื ตอ้ งตอ่ สกู้ นั จะสนใจเร่ืองความ ยังไมค่ อ่ ยสนใจเวลา จะพบว่าหอ้ งของลูกจะ หนกั หน่อยนะคะ สะอาด เปลยี่ นเสอ้ื ผา้ บอ่ ย เรม่ิ สนใจเส้ือผ้า เส้อื ผ้าสกปรก สว่ น รกมาก เสื้อผา้ ทงิ้ ลง แฟชั่น ตามสมยั นยิ ม เด็กผูห้ ญงิ จะใส่ใจเรอ่ื ง บนพืน้ ต้องเตือนเรอื่ ง เดก็ ผูห้ ญิงเรม่ิ สนใจ ความสะอาดและเสอ้ื ผา้ อาบนำ�้ ส่วนเร่ืองซกั ผ้า การแตง่ หนา้ ห่วงภาพ แลว้ เดก็ วยั นส้ี ามารถ ไม่ชอบเอาเสยี เลยค่ะ ลักษณภ์ ายนอกของ ทำ� ความสะอาดห้อง ตัวเอง ของตัวเอง ของเลน่ แตย่ งั ไมค่ อ่ ยเต็มใจที่ จะเข้านอน 31
อยากสวย หลอ่ แตต่ ดิ เลน่ เราจะเหน็ ว่าชว่ งระยะ 6 ปีในวัยเรยี น ระหว่างทางเปน็ หัวเล้ียวหวั ตอ่ ของการเปน็ เด็กกับวยั รนุ่ ในชว่ งเชือ่ มต่อของวัย ความเปน็ เดก็ กค็ อื เดก็ ยงั ตดิ ความสนกุ กบั การเลน่ แบบเดก็ ๆ ยงั มี อารมณ์ขเี้ กยี จ ละเลย ไมใ่ สใ่ จเรือ่ งความสะอาดหรือความเปน็ ระเบียบเรยี บร้อย ดังน้นั ส่ิงทีค่ ุณพอ่ คุณแม่ควรช่วยสนับสนนุ หรือสง่ เสรมิ เด็กวัยเรยี นก็คอื การสร้างนิสัยรกั ความสะอาด มวี นิ ยั ในการดแู ลสขุ อนามยั ของตวั เองและสง่ิ รอบตวั อยา่ งถกู ตอ้ ง ควบคไู่ ปกบั การดแู ลรปู ลกั ษณภ์ ายนอก เปน็ การปลกู ฝงั เดก็ ๆ วา่ ‘ความสวย หลอ่ ของลกู ตอ้ งเรมิ่ ตน้ ท่ี ความสะอาด ถกู สขุ อนามยั ’ 32
โรคตดิ ตอ่ ยอดฮติ ของวยั เรยี น โรคเหา โรคนค้ี ลาสสกิ ตดิ อนั ดบั ตงั้ แตส่ มยั คณุ พอ่ คณุ แมใ่ ชไ่ หมละ่ คะ เดก็ ๆ วัยเรยี นแทบทกุ โรงเรียนตอ้ งผ่านเรือ่ งนี้มาเกอื บทกุ คน โรคเหานีต่ ดิ กนั ง่ายมาก เพราะเกิดจากการทีเ่ ดก็ ๆ เลน่ ด้วยกัน ขาดการรกั ษาความ สะอาดของผมและศรี ษะนน่ั เองคะ่ หดิ กลาก เกลอื้ น ฮติ ไมแ่ พเ้ หากน็ อ้ งหดิ กลาก เกลอื้ นนแี่ หละคะ่ สาเหตเุ กดิ จากการทเี่ ดก็ ๆ หมกั หมมเหงื่อไคล หรือใสเ่ สอื้ ผ้าสกปรก บางครงั้ เดก็ ๆ เล่นเสร็จแลว้ ไม่ได้ทำ� ความสะอาดรา่ งกาย หมักหมมเหงอื่ ไวก้ ท็ �ำใหเ้ กิดปัญหาน้ีได้คะ่ 33
Ideas & Tips ฝกึ วนิ ยั เชงิ บวก เรอื่ งของการดูแลตวั เอง ความสะอาดของรา่ งกาย เสอ้ื ผ้า หรือสงิ่ ใกลต้ วั เปน็ เร่ืองพ้ืนฐานทพี่ ่อแมต่ อ้ งฝึกใหเ้ ดก็ ไดเ้ รยี นรูใ้ น วยั เรียน จะเรียกไดว้ า่ เป็นจดุ เรม่ิ ตน้ ของการฝึกวินยั ใหก้ ับเด็ก เพ่ือ นำ� สู่การควบคุมตวั เองในเร่ืองอ่นื ทยี่ ากมากกว่าน้ที ีเ่ ดก็ จะต้องเจอ ต่อไปกไ็ ดน้ ะคะ แตย่ ังไงกต็ าม ตอ้ งเขา้ ใจวา่ เดก็ วัยเรยี น โดยเฉพาะในชว่ ง ต้นวัย เป็นเดก็ ที่เพิง่ กา้ วขา้ มผ่านจากวัยเด็กเลก็ มาไมน่ าน คณุ พ่อคุณแม่คงจะคาดหวังไม่ได้วา่ พอเด็กข้นึ ช้ันประถมศกึ ษาป๊บุ ลูกจะทำ� อะไรทุกอยา่ งด้วยตวั เองไดอ้ ย่างสมบูรณ์แบบเลย เรือ่ ง ทุกเรื่องจำ� เปน็ ตอ้ งฝกึ ฝนและใชเ้ วลาค่ะ สิง่ ทีค่ ุณพอ่ คณุ แม่ จ�ำเป็นต้องท�ำและแสดงให้ลูกเหน็ ก็คอื 34
อดทน ไม่ใช้อารมณ์ ไมเ่ ปลีย่ นกฎกติกากบั ลกู ไปมาตามอารมณ์ หลกี เล่ียงการฝึกวนิ ัยเชงิ ลบ คอื การดวุ า่ พรำ�่ บน่ ตวาด ตี ฯลฯ เสริมแรงพฤติกรรมดว้ ยวนิ ัยเชิงบวก คอื หาสาเหตขุ องปญั หา ปอ้ งกัน พดู ชมเชย ใหก้ ำ�ลงั ใจ ฯลฯ คุณพ่อคณุ แม่และผู้ใหญใ่ นบ้านทำ�งานเป็นทมี ไมข่ ัดแย้งกัน 35
Checklist 4 เตรียมพร้อม เรื่องเพศ 36
อยา่ ตกอกตกใจไปคะ่ คณุ พอ่ คณุ แม่ ยคุ นี้ พ.ศ. นแี้ ลว้ ขณะท่ี เฟซบ๊กุ สามารถ Live ทกุ อย่างและมีโอกาสส่มุ เส่ียงท่ลี ูกของเรา เองกอ็ าจจะตกเปน็ ผู้รับสื่อเรอื่ งเพศได้ตลอดเวลาเช่นนี้ จ�ำเป็น จริงๆ ค่ะทคี่ ณุ พ่อคุณแม่จะตอ้ งเตรียมพรอ้ มและหาโอกาสท่ีจะ พูดคุยเร่อื งเพศกบั ลกู ดว้ ยตัวเอง ไมต่ ้องกงั วลนะคะว่าการพูดคยุ เร่อื งเพศกับลูก จะเป็นการ ช้โี พรงใหก้ ระรอก ในเดก็ วัยเรียนเราเพยี งแตค่ ุยเพ่ือเตรียมพร้อม เรือ่ งเพศให้กบั ลกู อยา่ งเหมาะสม และสอดคล้องกบั ความสนใจใน ชว่ งวยั ของเขาเท่านน้ั ก็พอค่ะ ขอ้ ดีกค็ ือ การท่คี ณุ พ่อคณุ แม่สามารถคุยเร่ืองเพศกับลกู ได้ น่ันหมายถงึ ครอบครัวเรามคี วามสนิทสนมแน่นแฟน้ เปดิ ใจคุยกัน ได้ทุกเร่อื ง เด็กจะร้สู กึ อบอุ่น มัน่ ใจ ไมเ่ กบ็ ความวติ กกังวลหรอื ขอ้ สงสยั แลว้ ไปเดาม่ัวหรอื หาค�ำตอบดว้ ยตวั เองทีอ่ ่ืน ซึ่งเราอาจไมม่ ี โอกาสรูว้ า่ ลูกจะไปเจอค�ำตอบแบบไหนอยา่ งไรบา้ ง จริงไหมคะ? 37
เรอ่ื งเพศแบบไหนนา้ ? ทเี่ ดก็ วยั เรยี นสนใจอยากรู้ อายุ 6 ป ี สนใจเรอื่ งเพศตรงขา้ ม อยากรู้วา่ เดก็ เกิดมา จากไหน? อายุ 7 ป ี สนใจเรื่องการมีน้องใหม่ การต้งั ครรภ์ อายุ 8 ป ี สนใจเร่ืองการตัง้ ครรภ์ การคลอด การมีประจำ� เดอื น บางครงั้ ชอบพดู ลามก อายุ 9 ป ี ชอบแตง่ ตวั ให้เพศตรงขา้ มสนใจ สนใจเร่ือง อวยั วะสืบพนั ธุ์ อายุ 10 ป ี เรม่ิ รเู้ รอื่ งการร่วมเพศ มกี ารเปลยี่ นแปลง ของรูปร่างทางเพศ อายุ 11 ป ี เริม่ เขา้ ใจการเกดิ ของเดก็ เข้าใจเรอ่ื ง การมเี พศสมั พันธ์ อายุ 12 ป ี สนใจเรอ่ื งเพศมากขนึ้ เด็กหญิงควรมีความ เขา้ ใจเร่ืองประจำ� เดือน เด็กชายควรมีความ เข้าใจเรื่องการฝนั เปยี ก 38
แลว้ เดก็ ๆ อยากได้ คำ�ตอบแบบไหนละ่ ? เดก็ วยั เรยี นเปน็ วยั ทส่ี ามารถฟงั คำ� อธบิ ายเรอื่ งเพศไดซ้ บั ซอ้ น กว่าเดก็ เลก็ แตก่ ค็ วรพดู ใหเ้ ดก็ เหน็ อยา่ งเปน็ รปู ธรรม ชดั เจน เหน็ ผลกระทบทตี่ ามมา เชน่ “เมอ่ื เขา้ สวู่ ยั รนุ่ เดก็ ผชู้ ายจะลกู อณั ฑะใหญข่ น้ึ และมอี สจุ ิ สามารถ ทำ� ใหผ้ หู้ ญงิ ตง้ั ทอ้ งได”้ “เดก็ ผหู้ ญงิ เมอ่ื เรม่ิ มปี ระจำ� เดอื น รงั ไขจ่ ะผลติ ไข่ ทำ� ใหต้ ง้ั ทอ้ งได้ ถา้ มเี พศสมั พนั ธโ์ ดยไมป่ อ้ งกนั ” อยา่ ลมื สอนลกู ปอ้ งกนั ภยั ทางเพศ อกี สง่ิ ทสี่ ำ� คญั คอื ควรสอนลกู ใหห้ ลกี เลย่ี งและปอ้ งกนั ภยั ทาง เพศดว้ ย โดยใหเ้ ดก็ เขา้ ใจวา่ รา่ งกายเปน็ ของตวั เขาเอง เขามสี ทิ ธ์ิ ทจี่ ะหวงแหนรา่ งกายตวั เอง ไมใ่ หใ้ ครทไ่ี มใ่ ชพ่ อ่ แม่ หรอื คณุ หมอท่ี ตรวจรา่ งกาย มาขอสมั ผสั ขอดู โดยทเี่ ดก็ ไมอ่ นญุ าต หรอื รสู้ กึ ไม่ สบายใจ ไมต่ อ้ งการ อดึ อดั ขณะเดยี วกนั กต็ อ้ งสอนลกู ของเราไมใ่ ห้ ไปลว่ งละเมดิ หรอื สมั ผสั อวยั วะเพศของคนอนื่ ดว้ ยเชน่ กนั 39
Ideas & Tips เคลด็ ลบั เตรยี มตวั คยุ เรอ่ื ง เพศกบั ลกู (ใชไ้ ดท้ กุ วยั ) 01 เตรยี มความคดิ : เชอื่ มนั่ วา่ เรอื่ งเพศเปน็ สว่ นหนง่ึ ของชวี ติ มี ความหมายและความสำ� คญั มากกวา่ การมเี พศสมั พนั ธม์ าก 02 เตรยี มใจ : ผอ่ นคลายคะ่ อยา่ กงั วลมากวา่ ลกู จะถามอะไร พยายามทำ� ใหก้ ารคยุ เรอื่ งเพศเปน็ กจิ กรรมสนกุ ทเี่ พมิ่ ความใกลช้ ดิ ใน ครอบครวั 03 เตรยี มเวลา : ไมค่ วรสกั แตว่ า่ ตอบคำ� ถามไปแบบเรว็ ๆ หรอื ตอบ สง่ ๆ ไปนะคะ ถา้ ไมม่ น่ั ใจวา่ จะตอบละเอยี ดแคไ่ หน ลองถามลกู ดวู า่ เขา รเู้ รอื่ งนม้ี ากนอ้ ยแคไ่ หนกอ่ นกไ็ ดค้ ะ่ 04 พร้อมรบั ฟังเสมอ : เปิดพ้ืนทแี่ ละโอกาสให้ลกู ถาม พรอ้ มกบั เปิดใจคุณพอ่ คุณแมร่ ับฟงั อย่างไมด่ ่วนตดั สิน ไมด่ ่วนสรปุ พูดคุย ดว้ ยนำ้� เสยี งอ่อนโยน ค�ำนึงถึงความรสู้ กึ ของลูก 05 เรยี นรโู้ ลกของลกู : เดก็ แตล่ ะคนไมเ่ หมอื นกนั คะ่ คณุ พอ่ คณุ แมค่ วรคอยสังเกตวา่ ลกู เราเป็นยังไง คบเพอื่ นแบบไหน ชอบอา่ น หนงั สอื อะไร ดูรายการอะไร ถา้ เรารจู้ กั ลูกมากเทา่ ไร เราก็จะรู้ แนวทางในการคุยกับเขามากขนึ้ ตามไปดว้ ยคะ่ 40
06 จุดประเดน็ จากเรอื่ งรอบตวั : ทกุ อย่างรอบตัวเป็นสอื่ ไดห้ มด เลยค่ะ เชน่ เราอาจจะคุยกับลูกเรื่องการตง้ั ครรภ์ได้เมื่อเห็นผู้หญงิ ท้อง ไปเย่ยี มเพื่อนคณุ พ่อคณุ แม่คลอดลูกท่โี รงพยาบาล หรือ เหน็ ฉากรักในรายการทวี ี กล็ องเอามาถามความเหน็ จากลกู ดกู ไ็ ด้ เหมือนกันนะคะ 07 ไมต่ อ้ งยัดเยียดข้อมลู : ไม่จ�ำเป็นตอ้ งข้อมูลแนน่ ปึก้ คะ่ เลอื ก คุยสบายๆ ปลอ่ ยใหก้ ารพูดคยุ เป็นไปแบบที่ลูกสนใจและสนุกท่ีจะ คุยกพ็ อ 08 ใช้ค�ำถามเปดิ กวา้ ง : เรอ่ื งน้สี �ำคัญมาก เปิดพ้นื ท่ีและโอกาสให้ เดก็ แสดงความเหน็ อยา่ งอิสระคะ่ อาจจะลองยกตัวอยา่ งพดู คยุ ถงึ เร่ืองของคนอนื่ ก็ได้นะคะ เขาจะไดไ้ มร่ ู้สกึ วา่ ก�ำลงั ถูกพ่อแมจ่ ับผิด 09 ไม่ล้อเลยี นและไม่ขใู่ หก้ ลัว : ขีดเส้นใต้ ท�ำตัวหนา เนน้ ๆ ย้�ำๆ เลยนะคะคณุ พ่อคณุ แม่ อยา่ พดู เรอ่ื งเพศในเชงิ ลอ้ เลยี น ตลกขบขัน หรือขู่ใหเ้ ดก็ กลัว รงั เกยี จ ร้สู ึกเป็นเรอื่ งผิด ท้ังสองอย่างน้ลี ว้ นเปน็ ผลเสยี ต่อเด็ก น�ำไปสู่ปญั หาทางเพศรูปแบบต่างๆ ในอนาคตไดค้ ะ่ 41
Checklist 5 เดก็ ไทยตอ้ งไมอ่ ว้ น 42
โดยจะรตู้ ัวหรอื ต้งั ใจหรอื ไม่ก็ตาม เช่ือไหมว่าชว่ ง 10 ปที ีผ่ ่านมา เด็กวัยเรียนของเรามสี ดั ส่วนเปน็ เดก็ อ้วน อยู่ 1 ใน 10 และชว่ งระยะเวลา 5 ปที ่ีผ่านมา อัตราเดก็ อ้วนของเราเพิม่ ขน้ึ ถึงรอ้ ยละ 15.5 ซง่ึ สถิติดงั กลา่ วส่ง ผลใหป้ ระเทศไทย กลายเปน็ ประเทศที่มอี ัตราการเพิ่ม ของโรคอว้ นในเดก็ ที่เร็วทสี่ ุดในโลกไปแล้ว !! 43
แลว้ อะไรทำ�ใหเ้ ดก็ ไทยอว้ น? ปัจจัยสองอย่างส�ำคัญ ทีพ่ บว่าเป็นสาเหตหุ ลกั ที่ผลักใหต้ ัวเลขบนตาช่ังของ เด็กไทย กา้ วพรวดๆ ไปอย่างรวดเร็วนั่นกค็ อื 1. การกนิ อาหารทีไ่ ร้ประโยชน์ ประกอบด้วย อาหารหวานจัด ขนมหวาน ขนมกรบุ กรอบ นำ้� หวาน น้ำ� อัดลม อาหารขยะ (Junk food) 2. พฤตกิ รรมไมอ่ อกก�ำลงั กาย โดยทีเ่ ราพบวา่ เดก็ ไทยทุกวนั นี้ ถกู สะกดอย่หู นา้ จอ คอมพิวเตอร์หรือหน้าจอมอื ถอื โดยเฉลยี่ วันหน่ึงมากกวา่ 3 ช่วั โมงเข้าไปแล้ว สว่ นปัจจัยรองเรื่องอ่นื ๆ ทตี่ ามมากค็ อื เร่อื งของคา่ นยิ มในสงั คมไทย ที่หลาย คนยงั เหน็ ว่า เดก็ ๆ อว้ นไม่เปน็ ไร หรือบางคนกเ็ หน็ เดก็ อ้วนต้ยุ นยุ้ เป็นเรื่องนา่ รักดี ทำ� ให้การควบคุมน�้ำหนักในเดก็ ยงั ไม่เปน็ ประเดน็ ทพี่ ่อแม่ผ้ปู กครองใหค้ วามสำ� คญั หรือจรงิ จงั มากนัก 44
นอ็ คเอาทค์ วามอว้ นดว้ ย ความออ่ น ‘หวาน’ การทีค่ นเราตดิ รสหวานงา่ ยกว่ารสชาติอน่ื น้ัน ก็เพราะว่า ความหวานไปเก่ยี วข้องกบั อารมณ์พึงพอใจคะ่ ความหวานเลย ไปทำ� ใหอ้ าหารอร่อยขึน้ สนุกในการรับประทานมากขน้ึ ด้วย เรายงั พบด้วยวา่ เดก็ จะมคี วามรูส้ กึ ไวตอ่ รสหวานของน้�ำตาล น้อยกว่าผู้ใหญ่ เด็กๆ จึงมกั จะตดิ รสชาตคิ วามหวานในปรมิ าณ ทมี่ ากกวา่ ผใู้ หญค่ ะ่ 45
ลดหวาน ออ่ น’หวาน’ ลกู ไมอ่ ว้ น ถ้าเราไม่อยากให้ลูกเราตดิ รสหวาน ทางหน่งึ ที่ชว่ ยคอื คุณพอ่ คณุ แม่ ต้องพยายามปรงุ อาหารทีห่ วานนอ้ ยให้ลกู รบั ประทาน เพราะมีการศึกษา พบวา่ การเลี้ยงดูจะมีผลตอ่ การชอบความหวานของเด็กคะ่ เดก็ ทค่ี ณุ แม่ ชอบใสน่ ำ้� ตาลในอาหารมากๆ ก็จะชอบรับประทานขนมหรอื นำ้� ทีม่ ี รสหวานมากเชน่ กนั เพราะฉะนน้ั ทอ่ งไว้ใหข้ ึน้ ใจค่ะ ถ้าไมอ่ ยากใหล้ กู เราอว้ น ต้องออ่ น ‘หวาน’ เข้าไวน้ ะคะ เพราะถา้ เรากินน้�ำตาลมากเกินกวา่ ทีร่ ่างกายจะใช้ นำ้� ตาลมันจะเปล่ียนเปน็ ไขมันไปสะสมไวต้ ามสว่ นต่างๆ ของร่างกาย สดุ ท้ายกก็ ลายเป็นเดก็ อว้ นไปนน่ั เองค่ะ 46
กนิ ไม่ ‘มนั ’ กม็ นั สไ์ ด้ อาหารมนั เปน็ อีกเรือ่ งที่ควรหลีกเลีย่ งค่ะ อาจจะยากสกั หน่อย เพราะมนั ทอด ไก่ทอด ไส้กรอกทอดฯลฯ เป็นของโปรดของเดก็ ๆ ท้ังนน้ั เลย โดยเฉพาะเดก็ ท่หี ่วงเล่นหรอื ตดิ หน้าจอ เขาจะไม่ค่อย สนใจเรื่องอาหารทีก่ นิ จะเลอื กกนิ อาหารทก่ี ินง่ายๆ กนิ เสร็จเร็วๆ อาหาร Junk food ทั้งหลาย เลยเปน็ อาหารทต่ี อบโจทย์เดก็ วัยน้ี อาหารมนั ๆ ทอดๆ ท�ำให้เราอ้วนอย่างตรงไปตรงมาแทบไม่ ต้องสืบ ทางท่ีดีถา้ การงดเปน็ เรื่องยาก ลองคอ่ ยๆ ลดละลงสกั หนอ่ ย ทดแทนอาหารมัน อาหารทอด ดว้ ยอาหารประเภทต้ม นึ่ง ย่างบา้ งกจ็ ะดี เพมิ่ ผักผลไม้สดเข้าไปในมื้ออาหารหรอื ระหว่างมื้ออกี สกั หน่อย เทา่ นกี้ ็แจม่ วา้ วแลว้ ล่ะคะ่ 47
พชิ ติ ไขมนั ดว้ ย การออกกำ�ลงั กาย เคลด็ ลับการลดความอว้ นบนโลกน้ีมีแค่ 2 เรอ่ื ง ค่ะ หนง่ึ คอื ควบคมุ การบรโิ ภคอาหาร สองคอื การออก กำ� ลงั กาย จะท�ำแคอ่ ยา่ งหนึ่งอย่างใดก็คงสำ� เร็จยาก หรือถา้ สำ� เรจ็ ก็สง่ ผลเสยี ตอ่ สุขภาพอยดู่ ี เพราะฉะนน้ั ควบคมุ เร่อื งอาหารมนั และหวาน แล้ว ตอ้ งอย่าลืมที่จะให้ลกู ๆ ของเราออกกำ� ลงั กาย เปน็ ประจ�ำดว้ ยนะคะ จะมากนอ้ ยเทา่ ไรนั้น เรื่องน้ี องคก์ ารอนามยั โลกไดแ้ นะน�ำไวว้ ่า 48
“เด็กอายุ 5 - 17 ปี ควรออกกำ�ลงั กายชนิดท่ี ออกแรงปานกลางถึงมาก อยา่ งนอ้ ย 60 นาที เป็นประจำ�ทุกวัน เพ่อื เพม่ิ สมรรถภาพร่างกายและ สรา้ งเสรมิ ภาวะสขุ ภาพดี ซ่งึ รวมถงึ การเสรมิ สขุ ภาพกระดกู ด้วย” แตถ่ า้ การออกก�ำลังกายทุกวันเปน็ เรื่องยาก ขอให้ อยา่ งนอ้ ยเด็กได้เคลือ่ นไหวร่างกายเป็นประจ�ำ (ผ่านการ เลน่ หรือท�ำกิจวัตรประจำ� วนั สนกุ ๆ กบั คณุ พ่อคุณแมก่ ไ็ ด้) แล้วกอ็ อกก�ำลังกายสกั 3 วันตอ่ สัปดาห์ อยา่ งน้ีก็ได้ เช่นกนั นะคะ 49
Search
