TYT FELSEFE SORU BANKASI

TYT SORU BANKASI 1. OTURUM ➘Yen Öğret m Programına Uygun YKSYükKsuerkuömgrleatriımSınavı ➘ Yen Nes l S mülasyon Soruları ➘ Tam Hücreleme ➘ Akıllı Kâğıtlar VİDEO ÇÖZÜMLÜ Eng nONÜÇ

SARMAL AKILLI KÂĞITLAR TESTLER VİDEO ÇÖZÜMLER TAM HÜCRELEME ÖĞRENMEYİ PEKİŞTİREN, UNUTMAYI ENGELLEYEN, SİMÜLASYON TEKRARLA ÖĞRENMEYİ TESTLERİ SAĞLAYAN TESTLER SINAVDA ÇIKMASI MUHTEMEL KURGULU TİPİ SORULAR YENİ NESİL SORULARDAN OLUŞAN TESTLER ÖSYM’NİN DİLİNE, TARZINA KONU ÖĞRENCİYİ AŞİNA KILAN TESTLERİ SORULARIN OLUŞTURDUĞU TESTLER KONUYU ÖĞRETEN KAVRATAN SORULARDAN OLUŞAN TESTLER w o mc o m w ww..sbasramkiallliptaohrttaal..c w w ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ. BİLGİ SARMAL VİDEO VİDEOLAR CEBİNE GELSİN UYGULAMAYI İNDİR İNDİR

içindekiler 1. ÜNİTE Test 11 AHLAK FELSEFESİ – II ..................................... 69 FELSEFEYİ TANIMA Test 12 AHLAK FELSEFESİ – III .................................... 71 Test 1 FELSEFEYİ TANIMA – I .................................... 9 ÖSYM TİPİ – 4 ................................................................ 73 Test 2 FELSEFEYİ TANIMA – II ................................... 11 SİMÜLASYON TESTİ - 2................................................. 76 Test 3 FELSEFEYİ TANIMA – III .................................. 13 Test 13 DİN FELSEFESİ - I ............................................ 79 Test 4 FELSEFEYİ TANIMA – IV .................................. 15 Test 14 DİN FELSEFESİ - II ........................................... 81 Test 5 FELSEFEYİ TANIMA – V ................................... 17 ÖSYM TİPİ – 5 ................................................................ 83 ÖSYM TİPİ ...................................................................... 19 Test 15 SİYASET FELSEFESİ – I .................................. 86 SİMÜLASYON TESTİ – 1................................................. 21 Test 16 SİYASET FELSEFESİ – II ................................. 88 Test 17 SİYASET FELSEFESİ – III ................................ 90 2. ÜNİTE ÖSYM TİPİ – 6 ................................................................ 92 FELSEFE İLE DÜŞÜNME Test 18 SANAT FELSEFESİ - I ..................................... 96 Test 1 FELSEFE İLE DÜŞÜNME – I ............................. 25 Test 19 SANAT FELSEFESİ - II .................................... 98 Test 2 FELSEFE İLE DÜŞÜNME – II ............................ 27 ÖSYM TİPİ – 7 ............................................................... 100 ÖSYM TİPİ ...................................................................... 29 SARMAL TEST – 2 .......................................................... 102 SARMAL TEST – 1 .......................................................... 32 SARMAL TEST – 3 .......................................................... 106 SİMÜLASYON TESTİ – 3................................................. 109 3. ÜNİTE 4. ÜNİTE FELSEFENİN TEMEL KONULARI VE PROBLEMLERİ MÖ 6. YÜZYIL – MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ Test 1 VARLIK FELSEFESİ – I ..................................... 37 Test 1 MÖ 6. YÜZYIL – MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ - I.... 113 Test 2 VARLIK FELSEFESİ – II .................................... 39 Test 2 MÖ 6. YÜZYIL – MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ - II... 115 Test 3 VARLIK FELSEFESİ – III ................................... 41 Test 3 MÖ 6. YÜZYIL – MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ - III.. 117 ÖSYM TİPİ – 1 ............................................................... 43 Test 4 MÖ 6. YÜZYIL – MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ -IV.. 119 Test 4 BİLGİ FELSEFESİ – I ......................................... 47 ÖSYM TİPİ ...................................................................... 121 Test 5 BİLGİ FELSEFESİ – II ........................................ 49 Test 6 BİLGİ FELSEFESİ – III ....................................... 51 ÖSYM TİPİ – 2 ............................................................... 53 Test 7 BİLİM FELSEFESİ – I ......................................... 57 Test 8 BİLİM FELSEFESİ – II ........................................ 59 Test 9 BİLİM FELSEFESİ – III ....................................... 61 ÖSYM TİPİ – 3 ............................................................... 63 Test 10 AHLAK FELSEFESİ – I ...................................... 67

1. ÜNİTE FELSEFEYİ TANIMA NELER ÖĞRENECEĞİZ? ◗ FELSEFENİN ANLAMINI ◗ FELSEFENİN İŞLEVİNİ ◗ FELSEFİ DÜŞÜNCENİN ÖZELLİKLERİNİ BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ ✔ ÖSYM sınavlarında sıklıkla soru gelen konulardan- dır. Felsefenin ne olduğu bu konudaki sorularla denet- lenmektedir.

FELSEFE İLE DÜŞÜNME Örnek: DÜŞÜNME VE AKIL YÜRÜTMENİN TEMEL Bütün insanlar ölümlüdür. KAVRAMLARI Platon insandır. Gerçeklik Temellendirme O hâlde Platon ölümlüdür. Tutarlılık Doğruluk Analoji Tümevarım: Tek tek olayların ortak yönlerinden ha- reketle genel yargılara ulaşma şeklindeki akıl yürütmedir. Çelişiklik Görüş Örneğin, çalışkan birkaç Alman tanıdıktan sonra “Bütün Al- TTüümmdeevnagreımlim Argüman manlar çalışkandır” şeklinde genellemeye ulaşmak tüme- Akıl yürütme varımsal bir akıl yürütmedir. Önerme Analoji (Benzeşim): İki şey arasındaki ortak özellikten yola çıkarak birindeki özelliğin diğerinde de olacağını dü- şünme şeklindeki akıl yürütmedir. Örneğin, Sadık çalışkan bir öğrencidir ve tıp fakültesini kazan- mıştır. Esra da çalışkandır. Kavram Ağacı O hâlde Esra da tıp fakültesini kazanacaktır. Akıl Yürütme: Öncül niteliğindeki doğru yargılardan Tutarlılık: Bir düşünce sisteminin içindeki önermelerin hareketle yeni sonuç çıkarma işlemidir. Akıl yürütme yolları kendi içinde veya birbirleriyle uyumlu olmasıdır. tümevarım, tümdengelim ve analojidir. Çelişiklik: Bir önermenin aynı anda hem doğru hem de yanlış olduğunun ifade edilmesidir. Görüş: Olay veya olgulara ait görüşler geliştirmedir. Çelişik önermeler kullanarak bir argümantasyon yapı- Görüşlerin farklı kaynakları vardır. Toplum, çevre, inanç, lamaz. Akıl yürütmede kullanılan önermeler tutarlı olmak deneyim, bilgi görüş oluşturmada etkilidir. zorundadır. Örneğin bir kişi “Herkesin görüşüne saygım Önerme: Doğru ya da yanlış yargı bildiren cümlelere var” dedikten sonra kendisinden farklı düşünenleri dinlemi- önerme denir. Akıl yürütme ve görüş geliştirmenin temelin- B yorsa, bu kişi kendi kendisiyle çelişki yaşamıştır. de önermeler yer alır. Her cümle bir önerme olamaz. “An- İ Gerçeklik: Bilinçten bağımsız, dış dünyada var olan kara başkenttir.” cümlesi bir önerme iken; “Ankara’ya gittin L her şeye gerçeklik denir. Ancak bu tanım felsefe için duyu- G ları aşan akılsal ve ruhsal ögeleri içerecek şekilde kullanılır. mi?” cümlesi önerme değildir. İ Gerçekliği; insan zihninden bağımsız olan somut ger- • Silgiyi ver. (Önerme değildir.) çeklik ve insan zihnine bağımlı soyut gerçeklik olarak ayı- • Umarım mutlu olursun. (Önerme değildir.) S • Yemek yemelisin. (Önerme değildir.) A rabiliriz. R Doğruluk: Gerçekliğe ait ileri sürülen yargının gerçekle TYT FELSEFE SORU BANKASI Dilek, istek, emir, gereklilik, soru cümleleri önerme ola- M uyuşmasıdır. A maz. L “Ağaçta meyve vardır.” önermesinde “ağaç” gerçekli- Argüman: Bir görüşü desteklemek, doğrulamak veya ği ifade eder. Buna karşılık ağaca baktığımızda meyvenin güçlendirmek için öne sürülen önermelerdir. Argüman ge- ağaçta var olması durumu ise yargının doğruluğunu ifade liştirmede bir sonuca ulaşmak gereklidir. Argümanda kulla- eder. nılan önermeler zayıf ise argüman geçersiz veya zayıf olur. Temellendirme: İleri sürülen düşüncelerin dayanak- Tümdengelim: Genel yargılardan hareket ederek özel larının gösterilmesi işlemidir. Felsefede temellendirmenin sonuçlara ulaşma biçiminde gerçekleşen akıl yürütmedir. doğruluğu ileri sürülen önermeler arasındaki tutarlılığa ba- Tümdengelim bir akıl yürütmedir. Tümdengelimde akıl yü- kılarak karar verilir. rütmeye temel alınan öncüller doğru ise sonuç da doğru olur. 24

Test FELSEFE İLE DÜŞÜNME – I 1 1. Felsefi düşüncede ortaya konulan önermeleri doğ- 4. Felsefe sayesinde her konuda eleştirel bakış sergi- rulama, yanlışlama olanağı yoktur. Çünkü önermeler leyebiliriz. Felsefe; hayatın kaynağını, hayatı nasıl bilimde olduğu gibi olgularla test edilerek doğrulana- yaşamak gerektiğini, farklı görüşlerin niteliğini me- maz. Felsefi düşüncede ortaya konan önermelerin rak ederek başlamıştır. Halen de aynı şeyleri sorgu- kendi için tutarlı olması aranır. layarak ve sorular üreterek ilerlemektedir. Hayatın içinde türeyen tüm bilgilere de sorularını uygulamak- Bu parçada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden tadır.  Felsefe cevabı vermeye çalışmaz. Felsefe so- rulara odaklanmıştır. Cevabı bilimler verebilir. Önemli hangisidir? olan bilimlere soru sordurabilmektir. Bu da felsefeyle olur. A) Felsefenin bilimleri de kapsayan bir etkinlik oldu- ğu Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmış- B) Bilimsel başarıların felsefenin önünü kapattığı tır? C) Bilim ve felsefe iş birliğinin zayıfladığı A) Soruların cevaplardan önemli olması D) Felsefi düşüncenin mantıksal olduğu B) Birikimli olarak yığılması E) Felsefi önermelerin bilimler tarafından test edil- C) Akıl ve mantık ilkelerine uygun olması mesi gerektiği D) Konularının evrensel olması E) Var olanları çok yönlü ele alması 2. İnsanların çoğu, kendileri değil başkalarıdır; düşünce- leri başkalarının düşünceleridir, yaşamları başkalarını taklittir ve tutkuları ise alıntılardır. Bu parçada insanların hangi yönü eleştirilmekte- dir? A) Sistemli olmamaları B) Sorunlardan kaçınmaları B C) Refleksif düşünmeleri İ D) Tutarsız olmaları L E) Sınırları zorlamamaları G 5. İnsan yaşamını ilgilendiren her şey hakkında akıl yü- İ rütüp bunları felsefi problem konusu yapabilen filo- S zof, doğru olduğunu bildiğimiz ya da böyle olduğuna TYT FELSEFE SORU BANKASI A inandığımız her şeyi sorgulayabilir; insanın, Tanrı’nın, R dinin, dış dünyanın varoluşuyla, bilginin kaynağı ve 3. Bir filozof söyledikleri ya da yazdıklarıyla tanınmama- M sınırlarıyla, bilimle, sanatla ve daha birçok konuyla il- lı, nasıl yaşadığıyla, hatta yürüyüşüyle tanınmalıdır.  A gili sorular sorabilir. Filozof sadece soru sormakla ye- L tinmez; yaratıcı bir düşünüş, eleştirici ve sorgulayıcı bir tavır ve bakış açısıyla bu sorulara yanıtlar arar. Bu parçada filozoflara önerilen düşünce aşağıda- kilerden hangisidir? Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisinin A) Akılcı gerekçelere dayalı eleştirilerde bulunmaları felsefi soru niteliğinde olduğu söylenemez? B) Çok sayıda ve değişik konuda sorgulama yapma- A) Ahlaki eylemin amacı nedir? ları B) İdeal toplumsal düzen olabilir mi? C) Görüşlerini eylem alanına da taşımaları gerektiği C) Varlığın ana maddesi nedir? D) Önceki bilgi birikimini iyi değerlendirmeleri D) Dünya dönüyor mu? E) Toplumsal sorunlara duyarsız kalmamaları E) Doğru bilgiye ulaşılabilir mi? 25

SARMAL TEST - 1 SARMAL TEST 1. “Bu evren nereden gelip nereye gidiyor? Bu dünyada 3. Felsefe soru sormakla başlar. Sorular cevaplardan insanın yeri ve yazgısı nedir?” sorularına mitoloji ve daha önemlidir. Soru sormayan, merak etmediği gibi din ile verilen cevaplar inanca dayanıyordu. Bu ce- bir bilme de gerçekleştiremez. Dinamik bir felsefe an- vaplar uzun süre sorgulanmadan kabul edildi. Ancak cak soruların ve cevapların tekrar tekrar sorulduğu ve bir süre sonra bu yanıtlar insanlara yetersiz gelmeye yanıtlandığı felsefedir. başladı. İnsanlar bu sorulara din ve geleneğin verdi- ği cevaplar yerine kendileri cevap verip düşünmeye Bu durum felsefenin; başladı. Bu düşünme süreci insanlara verilen yanıtlar- la yetinmeme kendi aklına güvenme cesareti verme- I. Evrensel değerler oluşturması ye başladı. İşte felsefe böyle bir etkinliğin sonucunda II. Soruların cevaplardan önemli olması başladı. III. Sistemli olması IV. Merak ve hayret güdüsüne dayanması Buna göre felsefenin başlangıcı aşağıdakilerden hangisine bağlanmıştır? özelliklerinden hangisine örnektir? A) Bilimsel verilerin hızla artmasına A) Yalnız I B) I ve Il C) I ve III B) Mitolojik unsurların akılla temellendirilmesine D) II ve IV E) II, III ve IV C) Akılcı gerekçelere dayalı sorgulamanın yapılma- sına D) Günlük yaşam üzerinde etkili düşünceler oluştu- rulmasına E) Merak ve hayret güdüsünün etkisindeki arayışla- rın artmasına 4. İnsan nerede kendi düşüncesiyle dogmalara karşı bir reaksiyon göstermiş ve inancın dışına çıkmak gerek- B sinimini duymuşsa, o anda orada felsefi düşünce, saf ve gerçek anlamda başlamış olur. İşte bu yüzden in- İ sanlığın bilinen kültür tarihinin başlangıcını oluşturan Sümer, Mısır ve Hint felsefeleri kendini hiçbir zaman L dogmalardan soyutlayamamış ve bir tür rahip felse- feleri olarak kalmıştır. Kendisini bu anlamda soyutla- G yarak tamamen bilimsel bir biçimde gelişebilen ilk fel- sefe ise, Mısır’dan geometriyi, Babil’den astronomiyi İ almış olduğu gibi ussal düşünce tarihinin öncesinden 2. Felsefenin ele aldığı konuları tarihsel süreçte gözden etkilenmiş olmasına rağmen, yine de eski Yunan fel- sefesidir. geçirecek olursak konuların çok değişmediğini ancak S ileri sürülen görüşlerin değiştiğini görebiliriz. Örneğin A Bu parçada felsefi düşüncenin Yunan’da ortaya ahlak konusu Sofist filozoflardan günümüz filozofları- R TYT FELSEFE SORU BANKASI na kadar ele alınmıştır. Aynı şekilde sanat, bilgi, siya- M set konuları da farklı filozoflar tarafından farklı işlen- A miştir ve işlenmeye devam edecektir. L Bu parçada felsefenin hangi özelliği anlatılmakta- çıkışı aşağıdakilerden hangisine bağlanmıştır? dır? A) Dini içerikler sunmasına A) Sürekli bir arayış içinde olması B) Farklı kültürlerden etkilenmesine B) Birikimli olarak ilerlemesi C) İnancın dışına çıkıp aklı kullanmasına C) Akıl ve mantık ilkelerine uygun olması D) Bilimsel verilerle hareket etmesine D) Evrensel olması E) Dogmalarla temellendirme yapmasına E) Kültürel unsurları yansıtması 32

TEST ÖSYM tipi-1 Bu bölümdeki sorular sınavlarda çıkan sorular 1. Hayat ölümle, güçlü zayıfla, bilgi cehaletle vardır. paralelinde hazırlanmıştır. Bir kar tanesi, erime kavramını içinde barındırır ve 3. Bir şey duyularım tarafından gerçekten algılansın bir süre sonra erir. Taze bir meyvenin taze olduğunu söylerken doğruyu söylemişizdir, ama sözü söylediği- da aynı zamanda gerçekten var olmasın, bu benim miz anda bile o meyve hem çürük kavramını, hem de için apaçık bir çelişkidir. Bunun için duyulur bir şeyin çürümenin kendisini içinde barındırmaktadır. Doğada varlığını onun algılanmışlığından, düşüncem de bile öncelikle durumu korumaya yönelik bir kuvvet vardır. olsa ayıramam. Adlarını söylediğim ve kendilerinden Sonra bu kuvvet kendi zıddını yaratır. Yani antitezi ya- söz ettiğim odun, taş, ateş, su gibi şeyler hep bildiğim ratan şeyin kendidir. Antitez ile tezin çatışmasından şeylerdir. Duyularım ile onu algılamasaydım onları bil- de sentez doğar. meyecektim ve duyularla algılanan şeyler doğrudan doğruya algılanırlar. Doğrudan doğruya algılananlar Bu parçada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden ise fikirlerdir ve fikirler zihinsiz olamaz. Bu nedenle varlıklar algılandıklarından artık onların varlıkları hak- hangisidir? kında hiçbir şüpheye yer kalmaz. A) Varlık karşıtların çatışıp birleşmesinden doğar. Bu parçada aşağıdaki argümanlardan hangisi te- B) Evrendeki düzensizliğin sebebi insandır. mellendirilmektedir? C) Doğa kendi iç işleyişine sahiptir. A) Varlığın kavranamayacağı D) Her varlık sonunda kendi özüne dönecektir. B) Varlığın bilince bağlı olduğu E) Varlık sorunu çözümlenemez bir sorundur. C) Varlıkların tek bir unsurdan oluştuğu D) Varlığın diyalektik şekilde oluştuğu E) Varlığın gerçek olduğu B 2. İnsan varoluşunu belirleyen şey düşünce değildir, İ 4. İnsan bir öznedir. Dölüt halinden bebekliğe, bebek- tersine insanların sosyal varlığı düşüncelerini belirler. L likten çocukluğa, çocukluktan gençliğe, gençlikten ol- Yani herhangi bir insanın düşünceleri onun neyi nasıl G gunluğa, olgunluktan yaşlılığa bir değişim halindedir. ürettiğinden bağımsız ele alınamaz. Örneğin bir çiftçi, İ Ancak söz konusu değişim süreci saydığımız evreler çiftçi gibi düşündüğü için çiftçi olmuş değildir. Tersine, türünden kesik dilimler biçiminde ilerleyen bir süreç çiftçi olduğu için çiftçi gibi düşünmektedir. Başka bir S değildir. Özne olarak birey her an bir biçimden baş- deyişle insan, eylemsel çabayla doğayı değiştirirken, A ka bir biçime, bir oluştan başka bir oluşa durmaksızın aynı zamanda kendisini de değiştirir. R kendini dönüştürerek sürdüren bir gerçekliktir. Bu parçada görüşleri verilen ontolojik akım aşağı- M Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ula- TYT FELSEFE SORU BANKASI A şılabilir? dakilerden hangisidir? L A) Oluşçuluk A) Özne sürekli kendini dönüştürmekte olan gerçek- B) İdealizm tir. C) Düalizm B) Öznenin gerçekliği kavranamaz. D) Materyalizm C) Varlıktaki değişimin amacı belirlenemez. E) Fenomen D) Değişim bir yanılgıdır; esas olan maddedir. E) Zihnimizin dışında bir gerçek yoktur. 43

5. Yaşamak eylemde bulunmayı, eylemde bulunmak ka- 7. İnsan davranışını belirleyen, etkileyen birtakım etken- rar vermeyi gerektirmektedir; karar vermekse etik bir ler olsa da özgürlük kişisel olarak elde edilebilir. Ki- süreçtir ve her zaman değerler arasında veya değer- şiye özgürlük, hazır olarak sunulmaz fakat bu kişinin lerle değer sayılanlar arasında bir seçim yapmayı zo- asla özgür olamayacağı anlamına gelmez. Çünkü kişi runlu kılar. Bu ise yaşayan her kişinin yaptığı, yapmak kendi özgürlüğünü kendi yaratır. Özgürlük, insanın zorunda olduğu bir iştir. kendi ahlaki değerlerini oluşturabilme ve bu değerle- re ulaşabilme özgürlüğüdür. Bu özgürlüğün kaynağı Buna göre etik değerlerin varlığı aşağıdakilerden kişiliktir. İnsan kişiliğini geliştirerek ve aklını kullana- hangisine bağlıdır? rak özgürleşir. İnsan kendi iradesiyle ahlak yasalarını özgürce belirler ve belirlediği bu genel geçer ahlak A) İnsanın eylemlerinde özgür olmasına yasalarına yine kendisi uyar. B) Otoritenin koyduğu kurallara uyulmasına C) Vicdani değerlendirme yapılmasına Bu parçada görüşleri verilen akım aşağıdakiler- D) İyi ve kötünün ayırt edilmesine E) Toplumsal mutluluğa katkıda bulunmasına den hangisidir? A) İndeterminizm B) Determizm C) Liberteryanizm D) Otodeterminizm E) Hedonizm 6. Pyrrhon, gemiyle yolculuk yaptığı sırada, gelmiş geç- 8. Savaş zamanında cesaret erdemini düşünün. Bir miş en korkunç fırtınalardan birinin ortasında kaldı- asker, yurttaşlarının hayatını saldırıya geçen düş- TYT FELSEFE SORU BANKASI ğında serinkanlılığını hiç bozmaması ile ünlüdür. Sert B mandan kurtarmak için kendi hayatını tehlikeye at- rüzgar geminin yelkenlerini parçalar, dev dalgalar İ mak zorunda kalır. Gözü kara kişi kendi güvenliğini gemiyi döver. Etrafındaki herkes korkuya kapılır ama L hiç önemsemez. Hatta muhtemelen gerekli olmadığı Pyrrhon bunların hiçbirinden etkilenmez. Görünüşler G durumlarda bile kendini tehlikeye sokabilir. Bu gerçek sıklıkla aldatıcı olduğundan gelebilecek herhangi bir İ cesaret değil, umarsızca riske girmektir. Diğer uçta zarardan emin olamayacağını düşünür. En tecrübeli ise korkak bir asker korkusunu yenip gerekeni yapa- denizciler bile paniğe kapılırken o sakinliğini koru- S maz ve ona en çok ihtiyaç duyulan zamanda donup muştur. Bu şartlar altında bile kayıtsız kalarak olaya A kalır. Aristoteles her erdemin bunun gibi iki uç arasın- ilişkin yargıda bulunmamıştır. R da olduğunu düşünmüştür. Buna göre cesaret, gözü M karalılık ile korkaklık arasında bir yerdedir. Bu parçaya göre Pyrrhon için aşağıdakilerden A Bu parçada savunulan düşünce aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? L hangisidir? A) Eylemlerinde toplumsal yararı esas almıştır. A) Değerlerin kişiden kişiye değiştiği B) Davranışlarında gösterişten sakınmıştır. B) Eyleme temel olan niyetin bilinemeyeceği C) Eylemlerinde şüpheciliği esas almıştır. C) Herkesin farklı erdemlerinin olduğu D) Başkalarının mutluluğunu önemsememiştir. D) Değerlerin bir orta yol gerektirdiği E) Ahlaki eylemi sezgilerine dayandırmıştır. E) İnsanın eylemlerinden sorumlu olduğu 68

SİMÜLASYON TESTİ – 3 1. “Şimdi insan, kâinata, güneşe, aya, yıldızlara, yağan 3. İnsan içgüdülerinin devleti ortaya çıkarttığını söyleyen yağmura, biten ota, yetişen meyveye, büyüyen hay- Aristo, devletin kaynağının insan tabiatında aranması vana ve etrafta olan her şeye, geceye, gündüze, gerektiğini söylemiştir. Ona göre insan siyasal bir toprağa, sıcağa, soğuğa, kendisinin yemesine, içme- hayvandır. İnsanların devlet düzeni al- tında yaşama sine, nefes alıp vermesine, yorulup dinlenmesine, eğilimleri vardır. öğrenmesine ve başkasına öğretmesine ve bütün bunlara, zikredilmeyen daha birçok sayılamayacak Aristoteles’in bu görüşlerinden aşağıdakilerin şeye dikkatlice ve düşünerek ile baksın, hepsinin bir hangisine ulaşılabilir? düzen ve kanuna göre meydana geldiğini görür. İşte bunları bir kanuna ve düzene göre yapan, eden ve bir A) Devlet, insan özgürlüğünü kısıtlar. nizama koyan bulunmaktadır.” B) İnsanın olumsuz eğilimleri vardır. C) Devlet insan doğasının devamıdır. Bu parçadaki görüşler aşağıdakilerden hangisine D) Devlet sözleşmeden oluşmuştur. yöneliktir? E) İdeal toplumsal düzen olamaz. A) Tanrı’nın bilinmezliğine B) Tanrı’nın yokluğuna C) Tanrı-evren özdeşliğine D) Tanrı’nın sınırlılığına E) Tanrı’nın varlığına B 2. Bir kısım insanlar zalim, baskıcı ve zeki; bir kısım in- İ 4. İnsan doğa yasasına uymalıdır. Onun yasasına uyan L iyi, uymayan kötüdür. Ahlaki hayat aklın tutkulara sanlar da zihnen veya bedenen zayıf oldukları için G adalet üzerinde ısrar ederler. Bu durum aralarında ça- İ tışma yaratır. Nihayetinde bu çatışma durumun devamı üzerinde ısrar edilemeyeceğini anladıkları an bir araya karşı savaşıdır. Amacı da insanı özgür olma duru- muna yükseltmektir. İnsanı tutkularından kurtaracak gelerek durumu beraberce değerlendirirler ve her biri S ve aklın öngördüğü yaşam biçimine ulaştıracak olan bilgidir. Bu bilgiyle donanmış olan kişi her şeyin diğerine kendini ona üstün kılan şeyden feragat eder A Tanrı’nın özünden zorunlu olarak türemiş olduğunu anlar. İnsanın bundan sonra uyacağı ahlak yasası, ve bir parçayı devreder. Her biri bu kurallar içinde ya- R bilgisini edindiği evrenin dolayısıyla Tanrı’nın yasası- şayacağını taahhüt eder. Böylece karşılıklı feragat ile M TYT FELSEFE SORU BANKASI devleti kurarlar. A Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi söylenir? L A) Devlet insan doğasının devamıdır. dır. B) Devlette esas olan halkın egemenliğidir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? C) Devlet insanlar arası anlaşmazlıkların giderilmesi A) Eylemlerin yönlendiricisi akıl olmalıdır. amacıyla oluşturulmuştur. B) Evrensel ahlak yasası vardır. C) Bilgi, insanı Tanrı’ya ulaştırır. D) Devlet üyelerini ahlaki olarak olgunlaştırmak zorun- D) İnsan hazlarını doyurunca mutlu olur. dadır. E) Akıl, tutkuları yenme aracıdır. E) Devletin varlığı bireylerin özgürlüklerini kısıtlar. 109

4. ÜNİTE MÖ 6. YÜZYIL MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ NELER ÖĞRENECEĞİZ? ◗ FELSEFENİN ORTAYA ÇIKIŞINI ◗ MÖ 6. YY - MS 2. YY FELSEFESİNİN ÖZELLİKLERİNİ ◗ DÖNEMİN ÖNDE GELEN FİLOZOFLARININ GÖRÜŞLERİNİ BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ ✔ Bu konu müfredata yeni eklenmiştir. Ancak içerik ta- mamen yeni değildir. Bu konunun içeriğiyle ilgili ÖSYM sınavlarında daha önceki yıllarda sorular yer almıştır.

TYT FELSEFE SORU BANKASI BİLGİ PROBLEMi EVRENİN ANA MADDESİ PROBLEMİ (ARKE) Thales Su Manist Sofistler : Bilgiler görecelidir. Bir şeyin doğru ya da Anaximenes Hava yanlış olması kişinin kendisine bağlıdır. Anaximandros Sonsuzluk Demokritos Atom Protagoras Gorgias Empedokles Toprak Sokrates: İnsan zihni doğuştan bilgi yüklüdür. Bu bilgiler sorgulama Hava yoluyla ortaya çıkarılır. Bilginin kaynağı akıldır. Su Ateş Plüralist Platon: “Doğru bilgi idealar dünyasındadır.” İdeaların bilgisi asıl ve değişmezdir. Nesneler değişir, bilgisi de değişir. Aristoteles: “Bilgi edinme yetisi akıldır.” İnsan potansiyel olarak maddeleri algılar ve akıl yoluyla onların ne olduğunu anlar. 112 FELSEFENİN BAŞLANGICI MÖ 6. YÜZYIL AHLAK ANLAYIŞLARI • “Thales’in evrenin ana maddesi nedir? sorusuna MS 2. YÜZYIL Sokrates: Bilgi; ahlaklı ve erdemli olmayı gerektirir. Hiçkimse “su” cevabını vermesiyle felsefe başlamıştır. bilerek, isteyerek kötülük yapmaz. Kötülük cehaletten kaynaklanır. • Thales’in görüşlerinin din ve mitolojiden bağım- İnsan özü itibariyle iyidir. sız; akla ve gözleme dayanması felsefenin Thales’le Platon: Ahlakın kaynağı mutluluktur, mutluluğa iyi ideasına başlatılmasının nedenidir. ulaşmakla varılır. İyiye ulaşmak içinse erdemli, adil ve doğru • Ana madde (arkhe) tüm varlıkların kendisinden olmak gereklidir. çıktığı düşünülen ilk unsurdur. Aristoteles: Mutluluk ruha uygun davranıştır. Bunun için erdemli olmak gerekir. Erdemli olmak ise iki aşırı uç arasında olmayıp orta yolu bulmaktır. Buna altın orta adını verir. OLUŞ PROBLEMLERİ VARLIK PROBLEMİ Herakleitos: Her şey değişir. Bu durum süreklidir. Her şey Platon: İdealar dünyası ve nesneler dünyası vardır. Esas olan idealar karşıtıyla vardır. Kaçınılmaz olarak her şey karşıtına dünyasıdır. (idealizm) dönüşecektir. Aristoteles: Varlığın temelinde düşünce yer almak üzere dört yönü vardır. Parmenides: Değişim aldatmacadır. Değişim bir şey ol- Bunlar maktan çıkıp başka bir şey olmaktır. Yani bir şey varken – Form (düşünce) yok olmaktır. Yokluk olmadığından yok olmak da mümkün – Madde değildir. O hâlde değişim duyusal yanılgıdır. – Fail neden Lao Tse: Her şey Tao’dan çıkar ve ona geri döner. Tao, – Ereksel neden bu haliyle tüm değişimlerin içinde değişmeden kalandır.

TYT FELSEFE SORU BANKASI Hristiyan Felsefesinin İslam Felsefesinin İslam Felsefesinin Problemleri Problemleri Hristiyan Felsefesinin Genel Özellikleri Genel Özellikleri • İnanç her şeyin belirleyicisidir. Kötülük Tanrı’nın Varlığını Tümeller Yaratıcının İrade • Felsefe dinin aracıdır. Problemi Kanıtlama Problemi Problemi • Batı felsefesini etkilemiştir. • Dogmatik, eleştiriye kapalıdır. • Antik Yunan’dan • Tanrı’nın varlığının kanıtlanması esastır. çeviriler yapılmıştır. Varlığını Özgürlüğü • Akıl-inanç ilişkisi tartışılmıştır. Tanrı’nın Varlığını Kanıtlama Problemi • Sadece İslam dinini Kanıtlama 1) Ontolojik Kanıtlama: Zihinde bir Tanrı kanıtlamaya yönelik değildir. fikri varsa zihin dışında da Tanrı vardır. Toplumsal Yaşama 2) Kosmolojik Kanıtlama: Her şeyin bir nedeni olduğuna göre evrenin de nedeni Tanrı’dır. Hristiyan Felsefesinin Dönemleri Yönelik Görüşler Patristik Dönem Skolastik Dönem (MS 2 - 8. yy) (MS 8 - 15. yy) 124 Hristiyan Felsefesi MS 2. - 15. yy Felsefesi İslam Felsefesi Kötülük Problemi Tümeller Problemi Yaratıcının Varlığını Kanıtlama İrade Özgürlüğü • Augustinus: Tanrı insanlara iyiyi emreder. • Kavram realizmi: Gerçek olan zihindeki • Eşari: İnsanın biyolojik gelişimindeki • Cebriye: İnsan kaderini yaşar, Kötülüğü seçen insanlardır. Kötülük irade kavramlardır. mükemmelliğe bakılarak Yaratıcının irade özgürlüğü yoktur. eksikliğinden kaynaklanır. • Nominalizm (adcılık): Gerçek olan zihin- varlığı anlaşılabilir. • Diğer kelamcılar insanın özgür • Thomas: İnsan sınırlı ve kusurlu olduğu için dekiler değil, dış dünyadaki tek tek varlıklardır. • İbn Sina: Tüm varlıklar zorunlu varlık olduğunu ve sorumluluğu olduğunu kötülükler ortaya çıkar. • Konseptüalizm (kavramcılık): Her iki yaklaşımı olan Tanrı’dan taşmıştır. savunurlar. birleştirir. • El Kindi: Sonradan olan her şeyin yaratanı varsa evrenin de yaratıcısı Allan’tır. (Hudüs delili)

SARMAL TEST SARMAL TEST - 4 1. Gazali’ye göre duyu bilgisinin en güveniliri gözün algı- 3. Hacı Bektaş-ı Veli’ye göre insan olgunluğa erişinceye ladığı bilgilerdir. Göz ise gölgeye bakar onu durur hal- kadar üç aşamadan geçer. Birinci aşamada, tüm var de görür, hâlbuki tecrübeyle sabittir ki, gölge hareket olanları Tanrı’dan bilir; ikinci aşamada, tüm var olanla- halindedir. Yine göz, yıldızları bir para büyüklüğünde rın Tanrı’nın bir görünüşü yansıması olduğunu görür; görürken geometrik deliller onların yeryüzünden daha üçüncü aşamada ise Tanrı’yla bir olur. Tanrı’yla bir büyük olduğunu gösterir. olmak varlıktan kurtulup yeniden varlığa dönmektir, yani ölüp tekrar dirilmektir. Bunu başaran insan olgun Bu parçada Gazali aşağıdakilerden hangisine kar- erdemli insandır. şı çıkmıştır? Hacı Bektaş-ı Veli’ye göre insanın olgunlaşması A) Bilginin kişilere göre değiştiğine B) İşe yarayan bilginin doğru olduğuna aşağıdakilerden hangisine bağlıdır? C) Bilginin kaynağının sezgi olduğuna D) Kesin bilgilerin varlığına A) Felsefe ve hikmete ulaşmasına E) Duyuların güvenilir bilginin kaynağı olduğuna B) Dünya nimetinden uzak durmasına C) Nefsini ıslah etmesine D) Akıl yoluyla Tanrıyı aramasına E) Tanrı buyruğunda eriyip onunla özdeşleşmesine 2. Sağlıklı olmak için yenilen şeylerin orta derecede ol- B 4. İnsanın kendi özü gereği bağımsız olduğunu söyler. İnsanın bu bakımdan kesin bir özgürlüğü vardır. Bu- duğu durumda sağlıklı olunabilir. Yiyeceklerin fazla ya İ nunla birlikte insan, dış olaylar ve kendisinin dışındaki da eksik olduğu durumda sağlıklı olunamaz. Aynı şe- L oluşumlar dikkate alındığında bağımlıdır. Buradan, in- kilde iyi ahlâklı olabilmek için de ahlaki eylemlerin orta G sanın iki ayrı sınır arasında kaldığı sonucu çıkar. O bir derecede olması gerekir. İnsanın eylemleri ılımlı ol- İ irade varlığı olarak kendi eylemlerinden sorumludur, maktan uzaklaşıp alışkanlık haline gelirlerse iyi ahlâkı kendi elinde olmayan, dıştan gelen etkinliklerden do- meydana getirmez. S layı sorumlu değildir. Farabi’nin bu görüşlerine göre iyi ahlaklı olmanın A R Buna göre, İbni Rüşd’ün ahlak görüşü aşağıdaki- koşulu aşağıdakilerden hangisidir? M A) Toplumun yararına yönelik eylemler yapmak A lerden hangisine dayanmaktadır? TYT FELSEFE SORU BANKASI B) Herkesin üzerine düşeni yapması L A) İyi yaşamak için erdem gereklidir; erdemli olmak C) Eylemlerde ölçülü olmak için ise bilgi gereklidir. D) Düşünceleri eyleme taşımak B) İnsan kendi iç varlığı bakımından özgür, kendisi dışındaki gelişmeler bakımından özgür değildir. E) İyilik ideasından pay almak C) Tüm mutlulukların kaynağı insanın kendi iradesi- dir. D) Mutlu olmak için doğaya uygun yaşamak gerekir. E) Tanrı insan hayatının her alanına müdahale et- mektedir. 135

Test 20. YÜZYIL FELSEFESİ - I 1 1. Marx “İnsan doğaya ne kadar yabancılaşırsa o kadar 4. Hilmi Ziya Ülken’e göre iki tür varlık vardır: sonlu ve toplumsallaşır, ne kadar toplumsallaşırsa da o kadar sonsuz varlık. Sonlu varlık olan insanın sonsuz varlık kendine yabancılaşır.” hakkında bilgisinin olamayacağını ve sonlu varlığın sonsuz varlığı yaşamasının imkânsız olduğunu belir- Marx’a göre insanın yabancılaşmasının nedeni tir. Sonlu varlığın ancak akıl ve mantık aracılığıyla aşağıdakilerden hangisidir? sonsuz varlığı düşünebileceğini bunlara ek olarak da sezgiyle onun hissedebileceğini ileri sürer. A) Toplumdan kopuk olması B) Doğadan uzaklaşması Ülken’in bu görüşlerinden aşağıdakilerden hangi- C) Bilgi birikiminin az olması sine ulaşılamaz? D) Ahlak kurallarına uymak zorunda olması E) Doğaya uygun yaşaması A) Varlık farklı kategorilere sahiptir. B) Sonsuz varlığın kesin bilgisine ulaşılamaz. C) Esas olan sonsuz varlıktır. D) İnsan sonsuz varlığı bilmeye çalışır. E) Metafizik kavramlar anlamsızdır. 2. Wittgenstein: \"Felsefi önerme yoktur, yalnızca öner- 5. İnsan ne ise o değildir, ne olmuşsa odur. İnsan ken- melerin açıklığa kavuşturulması vardır\" der. Felsefe, dini kendi yapar, daha önce kazandığı bazı belirle- bilimlerin dillerini yapıları bakımından inceler. nimlerin elverdiği ölçüde kendine biçim verir, kendini oluşturur. Bu parçada görüşleri verilen yaklaşım aşağıdaki- lerden hangisidir? Sartre bu görüşlerinde aşağıdakilerden hangisini savunmuştur? A) Pragmatizm B) Pozitivizm C) Empirizm D) Rasyonalizm A) İnsanın kaderinin dışına çıkamayacağını E) Mantıksal pozitivizm B) İnsanın sınırlı bir varlık olduğunu B C) Ahlaklı olmanın mümkün olmadığını İ D) İnsanın eylemlerinden sorumlu olamayacağını L E) İnsanın irade özgürlüğü olduğunu G 3. Dilthey, bir kavramı ya da eylemi anlamak için, içinde İ yaşanılan kültüre ve tarihsel bağlama bakmak gerek- tiğini vurgulamıştır. Kültürel yapı ise tarihsel bağlam S içinde değişkenlik gösterdiğinden kavramları veya insana ilişkin eylemleri anlayabilmek ancak dönemin A 6. “Ben ancak deneyimleyebildiğim ve gözlemleyebildi- R sosyal ve kültürel dokusuna sızmak ile mümkündür. M ğim konularda konuşabilirim. Bunların dışında kalan- TYT FELSEFE SORU BANKASI Buna göre insan eylemlerinin anlaşılması aşağı- A larsa, dini ve tanrısal konular olduklarından alanımın L dışında kalırlar.” dakilerden hangisine bağlıdır? A) Toplumlar üstü bir yaklaşım göstermeye Comte bu görüşleriyle aşağıdaki alanlardan han- gisinde bilginin olanaklı olamayacağını savun- B) Eyleme temel olan niyeti okumaya muştur? C) Toplum yararına olan eylemleri temel almaya A) Gözlemlenebilir alan B) Ölçülebilir alan D) Eylemi yapıldığı zaman diliminin yargılarıyla C) Metafizik alan değerlendirmeye D) Deneysel alan E) Duyusal alan E) Eylemleri kültürden bağımsız değerlendirmeye 173

SARMAL TEST SARMAL TEST - 7 1. Comte, kurduğu sistemden önceki bütün felsefelerin 3. “Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler.” sözüyle ifa- yıkıcı ve olumsuz olduğunu ancak kendi sisteminin de edilen özgürlükçü anlayışı ve devletin ekonomik, yapıcı ve olumlu olduğunu ileri sürmektedir; çünkü toplumsal ve siyasal yaşama müdahalesini reddeden önceki filozoflar deneyi aşan anlamında metafizikle bir yapıyı savunur. İdeal düzenin temellerini özgürlü- uğraşmışlardır. Felsefeden metafiziği atmak ve bunun ğe dayandıran bu yaklaşım liberalizm olarak bilinir. yerine bilimi koymak gerekir, bundan ötürü de olgucu- Devlet-birey ilişkilerinde bireysel özgürlükler alanının luk bir bilim felsefesidir. olabildiğince genişlemesi gerektiğini düşünür. Bu kap- samda temel hak ve özgürlükleri önceleyen siyasal, Buna göre Comte’un önceki felsefelere karşı ol- sosyal, ekonomik yapıyı savunur. masının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Bu parçada görüşleri verilen filozof aşağıdakiler- den hangisidir? A) Deney ve gözlemden uzak durması A) Marx B) Platon B) Bilimsel verileri kullanması C) Adam Smith D) Rawls C) Metafiziği problem olarak ele alması E) Proudhon D) Toplumsal problemlere çözüm üretmemesi E) Bilgide sezgisel süreçleri kullanması B İ 4. Wittgenstein dilden hareket ederek olgu dünyasına L ilişkin söylemin sınırlarını araştırır. Bu sınır, söylene- G bilecek olanın sınırını belirlemekle pozitif, söyleneme- İ yecek olanın sınırını belirlemekle de negatif bir görev 2. Denizci için okyanusun tüm derinliklerinde ölçüm S üstlenir. Dilin sınırlarının içinde kalan söylenebilecek yapmakta kullanamayacağı halde ölçüm ipinin uzun- A olanı da dilin sınırlarının dışında kalan söylenemeye- luğunu bilmesi büyük önem taşır. Geçmesi gereken R cek olanı da belirleyen, dilin kendi iç doğasıdır. Ona TYT FELSEFE SORU BANKASI yerlerde dibe varmaya yeterli uzunlukta olduğunu ve M göre bir tümcenin anlamlı olması, bu sınırın içinde kal- de batmasına neden olacak sıvı alanlarda onu uya- A masıyla olanaklıdır. Sınırın ötesi hakkındaki tümceler racağını iyi bilir. Bizim işimiz, tüm şeyleri değil yaşam L ise yanlış bile değil, yalnızca anlamsızdırlar. alanımıza girenleri bilmektir. Bu parçada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden Bu parçadaki görüşler aşağıdaki yaklaşımlardan hangisidir? hangisini aittir? A) Her toplumun kendine özgü dili vardır. A) Pragmatizim B) Rasyonalizm B) Metafizik önermeler doğrulanabilir. C) Empirizm D) Kritisizm C) Felsefe dil üzerine çalışmalıdır. D) Anlamlı önermeler olgusal alanın ifadeleridir. E) Sezgicilik E) İnsana dair her türlü metafizik öğelerden dışlan- malıdır. 183