10.SINIF TARİH SORU BANKASI

Tarih SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 10.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Aysun BENLİOĞLU Aycan SÖYLEMEZ

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular AKILLI KÂĞITLAR w o .mcom Nokta atışı bilgiler w SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler ww..sbasramkiallliptaohrttaal.cw w ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

1. ÜNİTE YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ ÜNİTE KONULARI  1072-1308 YILLARI ARASINDAKİ BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER  OĞUZ GÖÇLERİ VE ANADOLU  ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ  ANADOLU’NUN TÜRKLEŞMESİ  HAÇLILAR KARŞISINDA TÜRKLER  ANADOLU’DA MOĞOL İSTİLASI

SICAK BÖLGE 1. 1072-1308 Yılları Arasındaki • Bizans ve Batılı kaynaklar XII. yüzyıldan itibaren Başlıca Siyasi Gelişmeler Anadolu için “Türkiye” ismini kullanmaya başlamışlar- dır. Arap kaynakları ise XIV. yüzyıldan itibaren Berrü’t- Türkiye Haçlı Katvan Türkiyye ismini Anadolu için kullanmışlardır. Selçuklu Seferlerinin Muharebesi Devleti’nin başlaması Türklerin Anadolu’ya Yerleşmek İstemesinin kurulması (1141) Nedenleri (1077) (1096) ✔ İklim koşullarının uygun, topraklarının tarım ve hay- Büyük Miryokefalon Yassıçemen vancılığa elverişli olması Selçuklu Muharebesi Muharebesi ✔ Moğollar ve bazı Orta Asya devletlerinin siyasi bas- Devleti’nin kıları yıkılması (1176) (1230) ✔ Bizans’ın güçsüz olması ve Anadolu topraklarında (1157) nüfusun az olması ✔ Gaza ve cihat politikasını gerçekleştirmek için batı yönünde ilerlemenin gerekli olması ✔ Göçebe Türk boylarını yerleşik hayata geçirme düşüncesi Bâbailer Kösedağ Memlûkluler 3. Anadolu’nun İlk Fatihleri Ayaklanması Muharebesi Devleti’nin kurulması • Anadolu’ya ilk Türk akınları, IV. yüzyılın sonlarında (1240) (1243) önce Hunlar daha sonra Sabarlar tarafından gerçekleş- (1250) tirilmiştir. Abbasi himayesindeki Türkler, Anadolu’yu yurt edinme amacı taşımayan akın faaliyetleri düzenlemişler- Ayn-ı Calut Haçlı Sefer- Türkiye dir. Muharebesi lerinin sona Selçuklu Devleti’nin • Selçuklular zamanındaki ilk Anadolu akınları ise (1260) ermesi yıkılması Çağrı Bey ile başlamıştır. Tuğrul Bey, Anadolu’yu yurt (1270) (1308) edinme politikasının temellerini atmış ve 1048 Pasinler Savaşı ile Selçuklu ve Bizans orduları ilk kez karşı karşı- 10. SINIF SARMAL TARİH 2. Oğuz Göçleri ve Anadolu ya gelmişlerdir. 1064’te Ani Kalesi alınmış 1071 Malaz- girt Zaferi ile de Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve • VI ve VII. yüzyıllarda Bizans ve Sasaniler arasında Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurulmuştur. uzun süre devam eden savaşlar, Anadolu’daki sosyo-eko- nomik düzenin bozulmasının en önemli sebeplerindendir. Danişmentliler (1080-1178) Bunun yanı sıra Balkanlardaki Türk topluluklarının akınları ve Bizans’taki imparator değişikliğinden kaynaklı siyasi is- ✔ Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından Sivas mer- tikrarsızlık Anadolu’daki düzeni bozmuştur. kez olmak üzere kuruldular ve topraklarını Çukurova’ya kadar genişlettiler. • Anadolu’da bu dönemde yaşayan Rumlar, Ermeni- ler, Süryaniler, Araplar ve Türkler Bizans’ın Anadolu’da ✔ İlk zamanlarda Türkiye Selçukluları ile mücadele uyguladığı politikalardan oldukça rahatsızdır. Özellikle ettiler. Daha sonra Selçuklularla birleşerek Haçlılara vergilerin yüksek olması, isyanlar ve angarya yüzünden karşı savaştılar. Anadolu halkı Bizans yönetiminde oldukça kötü şart- larda yaşamaktadır. Bu durum da Türklerin Anadolu’da ✔ Manzum türündeki “Danişmentnâme” adlı eseri hâkimiyet kurmasını kolaylaştırmış ve Türkler bir kurtarıcı oluşturdular. Anadolu’nun ilk medresesi kabul edilen olarak görülmüşlerdir. Yağıbasan Medresesi’ni kurdular. • 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Mengücekler (1071 - 1228) Türklerin Anadolu hâkimiyeti hız kazanmış bu tarihten sonra Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurulmuştur. Böylece ✔ Erzincan merkezli Kemah, Şebinkarahisar ve Divriği Anadolu’nun Türkleşmesi süreci başlamıştır. şehirlerini içine alan bir bölgede Mengücek Gazi tara- fından kuruldu. 8

TEST-1 1072-1308 YILLARI ARASINDAKİ BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER - OĞUZ GÖÇLERİ VE ANADOLU 1. Malazgirt Savaşı 3. VI. yüzyıldan itibaren Anadolu’da asayişin bozuldu- I. ğu, ekonomik faaliyetlerin aksadığı, güvenlik ve re- fah ortamının sağlanamadığı görülmektedir. II. Danişmentliler Beyliği’nin kurulması Bu durumun ortaya çıkmasında; III. Büyük Selçuklu Devleti’nin kurulması I. Bizans’ın Sasani ve İslam devletleri ile yaptığı IV. Haçlı Seferlerinin başlaması uzun süreli mücadeleler, II. Bizans İmparatorluğu’nda yaşanan taht kavga- ları, III. Anadolu Türk siyasi birliğinin kurulması gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söyle- nebilir? V. Miryokefalon Savaşı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Diyagramda numaralarla gösterilen gelişmeler- D) I ve III E) II ve III den hangisi kronolojik sıralamayı bozmaktadır? A) I B) II C) III D) IV E) V 4. Şeyma, öğretmeni tarafından kendisine verilen Türk- lerin Anadolu hâkimiyeti ile ilgili ödevi hazırlarken aşağıdaki konu başlıklarını kullanmıştır. I. Miryokefalon Savaşı II. Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulması III. Kösedağ Savaşı IV. Yassıçemen Savaşı V. Babailer Ayaklanması 2. Buna göre Şeyma’nın ödevindeki konuların kro- nolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) II – I – IV – V – III B) III – V – IV – I – II C) V – II – I – IV – III D) IV – I – III – V – II E) V – II – I – III – IV 10. SINIF SARMAL TARİH 5. XI. yüzyılın başlarında Bizans’ın merkezî otorite- Bu eserlerde aşağıdaki konulardan hangisine ke- sinin zayıflamasına bağlı olarak Anadolu’da can sinlikle değinildiği söylenebilir? ve mal güvenliğinin kalmaması; A) Talas Savaşı’nın Çin üzerindeki etkileri B) Attila’nın Avrupa siyaseti I. Ermeni, C) Kök Türklerin ticari faaliyetleri II. Rum, D) Danişmentlilerin Haçlılarla mücadelesi III. Süryani E) Hitit uygarlığının kültürel faaliyetleri topluluklarından hangilerini olumsuz yönde etki- lemiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 12

TEST-2 ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ 1. 2. Danişmentli Ahmed Gazi ve Danişmentli beylerinin Kasımiye Medresesi (Artuklular) savaşlarını, kahramanlıklarını anlatan “Danişment- name” destanı, Türkiye Selçukluları Dönemi’nde ya- zıya geçirilmiştir. Bu bilgilere göre “Danişmentname”de Danişment- lilerin aşağıdaki devletlerden hangileri ile müca- delesinden daha çok bahsedilmektedir? A) Abbasi Devleti B) Memlûklu Devleti C) Harzemşahlar Devleti D) Bizans İmparatorluğu E) Eyyubi Devleti Sultan hanı (Selçuklular) 3. Aşağıdakilerden hangisi 1071 Malazgirt Sava- şı’nın ardından Anadolu’da kurulan ilk Türk bey- Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası (Mengüceklilek) liklerinin genel özellikleri arasında yer almaz? Anadolu’daki ilk Türk beyliklerine ait görseller- A) Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı komutanlar tara- de yer alan eserler dikkate alındığında aşağıdaki fından kurulmuşlardır. yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Farklı alanlarda hizmet veren kurumlar inşa edil- B) Memlûklu Devleti’ne karşı Eyyubilerle iş birliği yapmışlardır. miştir. B) Anadolu’da Türk-İslam kültürü yayılmaya başla- C) Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili olmuşlardır. mıştır. D) Anadolu’yu Bizans, Gürcü ve Ermeni saldırıların- C) Anadolu’nun batı kesimlerine yerleşme siyaseti dan korumuşlardır. izlenmiştir. E) İmar faaliyetlerine önem vermişlerdir. D) Sosyal devlet anlayışı doğrultusunda imar faali- 10. SINIF SARMAL TARİH 4. Robotik ve sibernetik alanlarında çalışmalar yapan yetleri gerçekleşmiştir. E) Din, eğitim ve ekonomi gibi alanlarda toplumun ve robotların babası olarak bilinen El Cezeri, aşağı- daki beyliklerden hangisi döneminde çalışmalarını ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmıştır. yürütmüştür? A) Artuklular B) Çaka Beyliği C) Saltuklular D) Mengücekliler E) Danişmentliler 14

ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen önemli olayları kronolojik sıralamaya uygun bir biçimde tablodaki boşluklara yerleştiriniz. (Ayn-ı Calut Muharebesi, Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulması, Kösedağ Muharebesi, Haçlı Seferleri’nin başlaması, Karamanoğlu Mehmed Bey’in Türkçeyi resmî dil ilan etmesi, Miryokefalon Muharebesi, Yassıçemen Muharebesi, Haçlı Seferleri’nin sona ermesi, Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması) Malazgirt Savaşı Bâbailer Ayaklanması 2 Aşağıdaki kavramlar ve bu kavramlarla ilgili alanları işaretleyiniz. Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılması Yönetim-İdari Ordu Din Ekonomi-Ticaret 10. SINIF SARMAL TARİH Niyâbet-i Saltanat Zaviye Süryani İkta Hâcibü’l-hüccab Tekfur Reis’ül-Bahr Divân-ı Saltanat Hassa kuvvetleri Kervansaray Lonca 22

TEST-6 ÜNİTE TESTİ - 1 1 ve 2. soruları afişte verilen bilgilere göre 1. Afişteki bilgilerden Mevlâna ile ilgili hangi bilgile- cevaplayınız. re kesin olarak ulaşılabilir? A) Doğduğu yer B) Eserlerinin türü C) Yetiştirdiği öğrenciler D) Doğduğu tarih E) Eğitim aldığı hocalar 10. SINIF SARMAL TARİH 2. Mevlâna’nın aşağıdaki eserlerinden hangisi di- ğerlerine göre daha kapsamlı ve gelecek nesille- re yol gösterici bir niteliğe sahiptir? A) Mesnevi B) Fihi Ma Fih C) Mektubat D) Mecalis-i Seba E) Divan-ı Kebir 3. “Doğu’daki sorunu çözmek üzere sefere çıkan Bi- zans İmparatoru Romanos Diogenes, Sivas’a ulaş- tığında beklemediği bir tepkiyle karşılaşır. Şehirde bulunan Ermeniler, Türklerden yana tavır sergilediği için imparator buna çok sinirlenir ve sefer dönüşünde Ermeni mezhebini kaldıracağına dair yemin eder.” Ermeni tarihçi Urfalı Mateos’un bu ifadelerine göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabi- lir? A) Türkler, Anadolu’da İslamiyet’i ve Türk kültürünü yaymakta başarısız olmuştur. B) Anadolu halkının büyük çoğunluğu Hristiyanlar- dan oluşmaktadır. C) Türkler, Bizans’a göre daha özgürlükçü ve adil bir yönetim anlayışa sahiptir. D) Bizans İmparatorluğu Anadolu’da mezhep birliği- ni sağlamayı amaç edinmiştir. E) Ermeniler, Anadolu’nun çok farklı bölgelerinde ticari faaliyetlerle uğraşmaktadırlar. 24

SICAK BÖLGE 6. Türk Devletlerinin Liderlik Mücadelesi ✔ Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu. Bal- kan fetihleri durdu ve İstanbul’un alınması gecikti. a. Ankara Savaşı ✔ Timur, Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört oğlu ara- sında paylaştırdı. Böylece Osmanlı Devleti’nde 11 yıllık Fetret Devri başladı. • Türk tarihini en önemli savaşlarından biri olan 1402 b. Fetret Devri 10. SINIF SARMAL TARİH Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid ile Timur karşı gel- • Osmanlı Devleti’nde Ankara Savaşı’ndan I. Mehmed’in miştir. (Çelebi) 1413 tarihinde tahta çıktığı döneme kadar geçen süre “Fetret Devri” olarak adlandırılır. “Fetret” gevşeme, • Esasen Moğol kökenli olan Timur, Türk kültürünü bü- zaaf, otorite boşluğu anlamına gelmektedir. yük ölçüde benimsemesi yüzünden Türkleşmiş Moğol ka- • Timur, Ankara Savaşı sonrası Osmanlı toprakları- bul edilir. nı Yıldırım Bayezid’in oğulları Süleyman, İsa, Musa ve Mehmed çelebiler arasında paylaştırdı ve bu dört kar- • Timur, Anadolu’ya gelmeden önce Karadeniz’in kuze- deş arasında taht kavgaları başlamıştır. Timur, Şehzade yindeki Altın Orda Devleti üzerine sefer düzenleyerek bu Mustafa’yı yanına alarak Semerkant’a götürmüştür. devletin zayıflamasına neden olmuştur. Altın Orda Devleti zayıflayınca da Moskova Knezliği nüfuzunu artırmış ve Rus • Bu dönemde taht kavgalarının ne kadar kötü sonuç- Çarlığı hâline dönüşmüştür. landığı görülmüş ve bu yüzden kardeş katli sonraki dönem- lerde yasalaşmıştır. Ankara Savaşı’nın Sebepleri ✔ İki hükümdarın cihan (dünya) hâkimiyeti mücadelesi • Anadolu’da toprakların büyük bölümünü kaybeden ve “Nizam-ı Âlem” anlayışı Osmanlı Devleti, Balkanlarda ciddi bir toprak kaybına uğ- ✔ Çin seferine çıkmayı düşünen Timur’un öncelikle ba- ramamıştır. tıdaki Osmanlı tehlikesini ortadan kaldırmak istemesi ✔ Timur’un baskısından kaçan Karakoyunlu hükümda- • Fetret Devri’nin yol açtığı derin izler ancak İstanbul’un rı Kara Yusuf ile Bağdat hükümdarı Ahmed Celayir’in top- fethi ile tam olarak kapatılabilmiştir. raklarını almak için Osmanlı’dan yardım istemesi ✔ Osmanlı’nın ele geçirdiği beyliklerin Timur’a sığın- • Özellikle II. Murad Dönemi’nde Osmanlıların Kayı ması ile bu beyliklerin iki hükümdarı birbirlerine karşı kış- Boyu’ndan geldiği daha çok ön plana çıkarılarak Anado- kırtması lu’daki Türkmenler üzerinde otorite kurulmaya çalışılmıştır. ✔ İki hükümdar arasında sert ifadelerin yoğun olduğu mektuplaşmaların yaşanması • 11 yılın sonunda diğer kardeşlerini saf dışı bırakan ✔ Timur’un Sivas başta olmak üzere çeşitli şehirlerde Çelebi Mehmed Osmanlı tahtına oturmuştur. uyguladığı katliamlar • İki ordu 1402 tarihinde Ankara’nın Çubuk Ovası’nda • I. Mehmed Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak karşıya gelmiştir. Timur’un filleri etkin bir şekilde kullan- adına Saruhanoğullarının topraklarını ele geçirmiştir. II. ması ve Osmanlı ordusundaki Türkmen birliklerinin Moğol Murad Dönemi’nde Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve ordusuna geçmesi ile savaştan galip ayrılmıştır. Yıldırım Hamitoğulları’na son verilmiş, Karamanoğulları ise II. Ba- Bayezid Timur’a esir düşmüş bir süre sonra da Akşehir’de yezid Dönemi’nde ortadan kaldırılmıştır. hayatını kaybetmiştir. Ankara Savaşı’nın Sonuçları • Çelebi Mehmed Dönemi’nin önemli olaylarından biri ✔ Anadolu’daki eski beylikler yeniden kuruldu ve Ana- de Şeyh Bedreddin İsyanı’dır. Fetret Devri’nde Musa dolu siyasi birliği bozuldu. Çelebi‘nin kazaskeri olan ancak bu görevi daha sonra son ✔ Anadolu’nun doğusunda Akkoyunlu Devleti güç ka- bulan Şeyh Bedreddin’in isyanı zor da olsa bastırılmıştır. zanarak Osmanlı Devleti’ni tehdit eder hâle geldi. 39

TEST-6 ÜNİTE TESTİ - 1 10. SINIF SARMAL TARİH BİLGİN OLSUN 3. Osmanlı Devleti, İslam dininin kurumlarını benimse- Osman Gazi miş bir topluluk olarak kendi özgün sosyal ve kültürel Osman Gazi 1257 veya 1258’de Söğüd’de doğdu. yapısını oluşturmuştur. Selçuklu devletinin politik mi- Babası Ertuğrul Gazi 1281’de öldüğünde üç oğlu ha- rasçısı olmayı tercih etmeyen Osmanlılar, yeni aldık- yattaydı. Gündüz, Saru Yatı (Savcı) ve Osman Bey. ları bölgelerde karşılaştıkları sistemleri kendi yararları Osman Gazi, yaşça kardeşlerin en küçüğü idi. An- doğrultusunda içleştirerek ve onlardan faydalanarak cak atılganlığı ve lider karakteriyle ön plana çıktığı yeni bir politika ve güç oluşturmaya çalışmışlardır. için Ertuğrul Gazi’nin sağlığında babasının vekilliğini Bu yargıyı dile getiren bir tarihçi aşağıdakilerden yapmaya başlamıştı. Osman Bey, bu yüzden 1281’de hangisini söylerse iddiasını temellendirmiş olur? kardeşlerinin itirazı olmadan aşiretin başına geçti. Os- A) Eski Türk devletlerindeki veraset anlayışı Osman- man Gazi’nin Orhan, Alaeddin, Pazarlu, Hamid, Melik ve Çoban isimlerinde altı oğlu ve Fatma isimli bir de lılar tarafından da devam ettirilmiştir. kızı vardı. Osman Bey öldüğünde üç oğlu hayattaydı. B) Selçuklu sarayında Farsça resmi dil olarak kabul Büyük oğlu Orhan Bey babası hayattayken, Osman Bey’in hastalığından dolayı 1324’de beyliğin yönetimi- edilmiş Osmanlı sarayında Türkçe konuşulmuş- ni fiilen ele almıştı. Bu yüzden babasının ölümünden tur. sonra tahta çıkması zor olmadı. Tahta çıktığında da C) Osmanlı Devleti gaza anlayışı çerçevesinde bir kardeşi Alaeddin derviş olup, devlet işlerine karışma- fetih politikası izlemiştir. dı. Diğer kardeşi Pazarlu Bey de ağabeyinin hüküm- D) Osmanlı minyatür sanatında çok önemli gelişme- darlığını tanıyarak, onunla beraber fetihlere katıldı. ler görülmüştür. Hamid, Melik Bey ve Çoban Bey isimli şehzâdeler E) Osmanlı hukukunun oluşmasında İslami esaslar hakkında isimlerinden başka bir bilgi yoktur. etkili olmuştur. 1. Osmanlı Devleti, Rumeli’ye geçip hâkimiyetini tesis 4. ettikten sonra fethettiği topraklara Anadolu’nun çeşitli Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemlerine ait bu ha- yerlerinden Türk nüfusunu yerleştirmiştir. İskân siya- ritaya göre Osmanlılar için aşağıdakilerden hangi- setinin bu ilk devresi, devletin genişlemesine paralel si söylenemez? olarak dışa dönük bir iskân şeklinde adlandırılabilir. A) Rumeli’de bazı bölgeler ele geçirilmiştir. B) Akdeniz’i Marmara Denizi’ne bağlayan deniz yolu Osmanlı Devleti’nde bu uygulamanın aşağıdaki- lerden hangisi üzerinde bir etkisi olduğu savunu- kontrol altına alınmıştır. lamaz? C) Orhan Gazi Balkanları fethetmiştir. D) Ege adaları hâkimiyet alanı dışındadır. A) Yapılacak fetihlerin zemininin hazırlanması E) Osman Gazi Dönemi’nde denize kıyısı olan şehir- B) Fethedilen yerlerde kalıcılığın sağlanması ler fethedilememiştir. C) İskân edilen nüfusun, orduya lojistik destek ver- mesi D) Balkan topraklarında gayrimüslim nüfusun artması E) Göçebe olarak yaşayan nüfusa yurt sağlanması 2. Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede büyümesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylene- mez? A) Balkanlarda siyasal birliğin olmaması B) Merkezî otoritenin güçlü tutulması C) Moğol İlhanlı Devleti’nin desteği D) Bizans İmparatorluğu’nda iç karışıklıkların yaşan- ması E) İskân ve istimalet politikasının uygulanması 54

6. Ankara Savaşı’nın Sonuçları 9. Timur, 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti’ni I. Bayezid’in dört oğlu arasında paylaştırdı I. Osmanlı ordusu ağır bir mağlubiyet aldı. ve böylece Osmanlı Devleti’nde 11 yıllık Fetret Dev- ri başladı. Timur geri dönerken Yıldırım Bayezid’in II. Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzen bozuldu. oğlu şehzade Mustafa’yı da kendisiyle beraber Semerkant’a götürdü. III. İstanbul’un alınması gecikti. Buna göre Timur’un şehzade Mustafa’yı kendi- IV. Balkan fetihleri durdu. siyle beraber götürmesinin gerekçesi aşağıdaki- lerden hangisidir? V. Akkoyunlu Devleti güç kazandı. A) Osmanlı kültürünü daha yakından tanıma isteği Ankara Savaşı’nın numaralarla gösterilen sonuç- larından hangisi, ticari faaliyetler ile toplumsal B) Fidye alıp ekonomik kazanç elde etmek istemesi huzurun savaştan etkilendiğinin kanıtıdır? C) Osmanlı Devleti ile akrabalık kurma düşüncesi A) I B) II C) III D) IV E) V D) Osmanlı Devleti’nin siyasi birliğini tekrar bozmak fikri E) Karamanoğullarına Anadolu hâkimiyeti mücade- lesinde yardım etmek isteği 7. Kayı Boyu damgasının yer aldığı II. Murad 10. Dönemi’ne ait ok uçları Bu eserlerden yola çıkarak Osmanlı Devleti ile il- gili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kökenlerine sahip çıktıkları B) Yerleşik düzene geçtikleri C) Maden işlemeciliğinde geliştikleri D) Askerî teçhizatı kendilerinin ürettikleri E) El sanatlarında ilerledikleri 8. I. Cihan hâkimiyeti anlayışı, Fetret Devri’ne ait bu haritadan hareketle Osman- 10. SINIF SARMAL TARİH II. Nizam-ı âlem fikri, lı Devleti ile ilgili; III. Avrupa’ya hâkim olma düşüncesi I. Balkanlarda önemli bir toprak kaybına uğrama- Yukarıdakilerden hangileri Yıldırım Bayezid ile Timur arasında yaşanan mücadelenin sebepleri mıştır. arasında gösterilebilir? II. Anadolu’da isyanlarla mücadele etmiştir. III. Taht kavgaları merkezî otoriteyi zayıflatmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III 59

I. DÖNEM II. YAZILIYA HAZIRLIK 1. Osmanlı Devleti’nin kısa sürede büyümesinin sebeplerinden 3 tanesini yazınız. .................................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................... 2. Kösedağ Savaşı sonrasında kurulan beyliklerinden 5 tanesini yazınız. .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. .............................................................................................. 3. Aşağıda verilen kelimeleri uygun boşluklara yazınız. I. Murad Karamanoğulları Miryokefalon Pençik Oguş Yeniçeri Germiyanoğulları Konya Şeyh Bedrettin I. Mehmed 10. SINIF SARMAL TARİH 1. Türkiye Selçuklu Devleti’nde , I. Haçlı Seferi’nden sonra başkent .................................. olmuştur. 2. Osmanlı Devleti Kütahya, Simav ve Tavşanlı’yı .................................. Beyliği’nden çeyiz olarak almıştır. 3. Osmanlı Devleti’nde görülen dinî nitelikli ilk isyan ............................................. isyanıdır. 4. Ankara Savaşı’ndan sonra gerçekleşen Fetret Devri’ne .................................. son vermiştir. 5. Osmanlı Devleti’ni Anadolu’nun siyasi birliğini sağlama konusunda en çok uğraştıran beylik .............................. Beyliğidir. 6. .................................. I. Kosova Savaşı sonunda savaş alanını gezerken bir Sırp askeri tarafından şehit edildi. 7. Anadolu’daki Türk yerleşmesinin kesinleşmesi .................................. Savaşı ile gerçekleşmiştir. 8. I. Murad Dönemi’nde önce .................... sistemi ardından devşirme sistemi ile ..................... Ocağı oluşturulmuştur. 9. Türklerin boylar birliği teşkilatlanmasında en küçük birim ..................tur. 78

Minyatür - 1 Minyatür - 2 Levni’nin bu minyatüründe “çanak yağması” seremo- Arifi Süleymaniyesi’nde yer alan ve kim tarafından nisi tasvir edilmektedir. Olay Surname’de şu şekilde yapıldığı bilinmeyen bu minyatürde Balkanlardaki aktarılmaktadır. “Meydana bin tabla pilav ve zerde ailelerden çocukların devşirildiği görülmektedir. konuldu. Bektaşilerce yağmalanmasın diye. Turna Minyatürün solunda yer alanlardan devşirme emini katarı gibi dizildiler, doğan kekliğe dalar gibi öyle bir çocuklara verilecek yol harçlıklarını hesaplarken katip daldılar ki bulaşık hizmeti görenlere iş kalmadı.” de çocukların kimlik bilgilerini yazıyor. En üstte feryat eden bir anne yer almaktadır. Minyatür - 3 Minyatür - 4 10. SINIF SARMAL TARİH Feridun Bey’in Nüzhetü’l-ahbar adlı eserinde yer alan Levnî’nin “Sûrname” adlı eserinde yer alan bu min- ve Nakkaş Osman tarafından yapılan bu minyatüre yatürde padişah tarafından sünnet ettirilen reaya göre Zigetvar Seferi sonrası II. Selim babasının naa- çocukları ve onların ellerinden tutan Yeniçeriler görül- şının yanında yas tutmakta. Üstte yer alan yeniçeriler mektedir. de dua okumaktadır. 80

TEST-5 SARMAL TEST - 2 1. XI. yüzyılda Anadolu’da yaşayan toplulukların 4. Haçlı Seferleri XI. yüzyılın sonlarından XIII. yüzyılın hayat şartlarını zorlaştıran unsurlar arasında sonlarına kadar süren seferlerdir. İslam dünyasını aşağıdakilerden hangisi yer almaz? hedef alan bu seferlere karşı Anadolu’da mücadeleyi A) Yüksek vergiler başlatan ilk devlet Türkiye Selçukluları olmuştur. B) Emevilerin akınları C) Zorunlu çalışma yükümlülükleri Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine D) Adaletsiz yönetim anlayışı ulaşılabilir? E) Savaş ortamı A) Seferlerin temel sebebi ekonomiktir. 2. İlk Türk beylikleri döneminde özellikle Anadolu’nun B) Seferler sonucunda İslam dünyası gerileme sü- doğusu refaha kavuşmuştur. Bu beylikler, bölgenin recine girmiştir. Türkleşmesi amacıyla camiler, medreseler, kervan- saraylar, imarethaneler, zaviyeler, hamamlar, küm- C) Malazgirt Savaşı sonrası Haçlı Seferleri başla- betler gibi mimari eserler inşa etmişlerdir. mıştır. D) Türkiye Selçuklularının batı yönünde ilerlemesi durmuştur. E) Papa seferlere öncülük etmiştir. Buna göre ilk Türk beyliklerinin; I. din, II. eğitim, III. ekonomi alanlarının hangilerinde Anadolu’yu geliştirmeye çalıştıkları söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. 5. Haçlı Seferleri; I. Katolik Kilisesi’nin Ortodokslar üzerinde üstün- İl Bodun lük kurma düşüncesi, Boy II. Doğu’nun zenginliklerine ulaşma hedefi, ? III. Bizans’ın Türklere karşı yardım istemesi Oguş gibi sebepler yüzünden başlamıştır. 10. SINIF SARMAL TARİH Buna göre seferlerin sebeplerinin ilgili oldukları alanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Orta Asya Türk devletlerinin sosyal yapısı ile ilgi- Dinî Siyasi Ekonomik li hazırlanan diyagramda boş bırakılan yere aşa- ğıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) I II III B) II I III A) El B) Kut C) III I II D) III II I C) Kün D) Urug E) I III II E) Aile 82

TEST-1 ANADOLU’NUN KANDİLLERİ - OSMANLI DEVLETİ’NDE ASKERÎ SINIF 1. Özü ahlaki hürriyete dayanan bu öğretinin, üç esası 4. Tarih öğretmeni Gamze sınıfa “İlim ilim bilmektir, ilim vardır; ahlak, hikmet ve sohbet. Bu üç esasın insanı kendin bilmektir, sen kendini bilmedin, bu nice oku- ahlaki olgunluğa, toplumda birliğe ulaştırdığına ina- maktır” sözlerinin hangi âlime ait olduğunu sormuş- nılır. tur. Öğrencilerden; Yağmur: Hacı Bektâş-ı Velî, Buna göre açıklaması verilen öğretinin aşağıdaki Sıla: Mevlânâ Celâleddîn-î Rumî, tasavvuf âlimlerinden hangisine ait olduğu söy- Ender: Ahmed Yesevi, lenebilir? Alp: Ahi Evran, A) Mevlânâ Celâleddîn-î Rumî Asya: Yunus Emre B) Hacı Bektâş-ı Velî cevaplarını vermiştir. C) Ahmed Yesevi D) Şeyh Bedrettin Buna göre öğrencilerden hangisinin öğretmenin E) Ahi Evran sorduğu soruya doğru yanıt verdiği söylenebilir? A) Alp B) Sıla C) Ender D) Yağmur E) Asya 2. “Oturduğun yeri pak et, kazandığın lokmayı hak et” 5. Osmanlı Devleti’nde Fatih Sultan Mehmed ve Ka- diyen Hacı Bektâş-ı Velî’nin aşağıdaki anlayışlar- nuni Sultan Süleyman dönemlerinde; dan hangisine sahip olması beklenemez? I. Süleymaniye, A) Dürüstlük B) Hasetlik II. Nizamiye, III. Sahn-ı Seman C) Temizlik D) Barış E) Kardeşlik medreselerinden hangilerinin inşa edildiği söyle- nemez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. XIII. yüzyılda bazı tasavvuf âlimleri; 6. Reaya Askerî sınıfa dâhil olmayan vergi • “Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi var- vermekle yükümlü sınıf dır...” Seyfiye Daha çok yönetim ve ordu işlerin- • “Aşk meydanı, erenlerin ve bilenlerindir...” den sorumlu askerî sınıf • “Kalp denizdir, dil de kıyı. Denizde ne varsa Eğitim, hukuk, din işlerinin yürütül- kıyıya o vurur.” Kalemiye • “Gönlü kırık zavallı ve garib birini görürsen, mesinden sorumlu askerî sınıf 10. SINIF SARMAL TARİH yarasına merhem koy...” İlmiye Bürokrasi, yazı işleri, arazi işleri, sözlerini sarf etmişlerdir. mali işlerden sorumlu askerî sınıf Aşağıdakilerden hangisi bu sözleri söyleyen Tablodaki hataların düzeltilebilmesi için hangi âlimlerden olamaz? kavramların yer değiştirmesi gerekmektedir? A) Hacı Bektâş-ı Velî A) Seyfiye - Kalemiye B) Ahmed Yesevi B) Seyfiye - İlmiye C) Ali Kuşçu C) Reaya - İlmiye D) Mevlânâ Celâleddîn-î Rumî D) Kalemiye - İlmiye E) Yunus Emre E) Reaya - Kalemiye 88

TEST-5 ÜNİTE TESTİ - 2 1. 3. Osmanlı Devleti sınırlarının büyümesine bağlı olarak Yukarıdaki görselde Osmanlı Dönemi’ne ait “Avni” geniş ve zengin bir kültürel birikime sahip olmuş, bu mahlası ile şiirlerin yer aldığı bir divan yer almaktadır. sayede sanat, edebiyat alanlarında önemli eserler verilmiştir. Bu divanın aşağıdaki padişahlardan hangisine Bu durumun ortaya çıkmasında aşağıdakilerden ait olduğu söylenebilir? hangisinin doğrudan bir etkisinin olduğu söyle- A) II. Bayezid nebilir? B) I. Murad A) Farklı millet ve toplulukların Osmanlı toprakların- C) II. Murad D) Yavuz Sultan Selim da yaşamasının E) Fatih Sultan Mehmed B) Taşra yöneticilerinin merkezî otoriteye bağlı kal- 2. Osmanlı Devleti’nde Arapça ve Farsça kelime ve masının C) Osmanlı toplumunun millî ve dinî değerlerinden tamlamaların çok sık kullanıldığı Divan Edebiyatı’nın dili, halk dilinden uzaktır. Daha çok şekil ve kurala kopmasının önem verilen Divan Edebiyatı’nda Zeynep Hatun ve D) Padişahların yetenekli ve tecrübeli şehzadeler Mihrî Hatun gibi kadın divan şairleri de vardır. arasından seçilmesinin 10. SINIF SARMAL TARİH Bu bilgilere göre divan edebiyatı ile ilgili; E) Avrupa’daki gelişmelerin yakından takip edilme- I. Farklı kültürlerin etkisi ile gelişmiştir. sinin II. Toplumun tüm kesimlerine hitap etmemiştir. III. Erkek divan şairlerinin eserleri daha azdır. 4. II. Murad Dönemi’nde Osmanoğulları hanedanının yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Oğuzların Kayı boyuna dayandırılması hususuna daha fazla önem verildiği ve Türkçe eserlerin yazı- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III mında büyük bir artış olduğu görülmektedir. II. Murad Dönemi’ndeki bu durumun ortaya çıkmasında ---- D) I ve II E) II ve III Parçada verilen bilgiler dikkate alındığında son cümlenin aşağıdakilerden hangisi ile tamamlan- ması gerekmektedir? A) İstanbul’u bilim ve sanat merkezi hâline getirme amacı etkili olmuştur. B) şeri esasları ülke yönetimine yayma düşüncesi etkili olmuştur. C) Ankara Savaşı sonrasında Osmanlıların, Türkler üzerinde kaybolan nüfuzlarını arttırma çabası et- kili olmuştur. D) taht kavgalarını azaltma amacı etkili olmuştur. E) Balkan ülkeleri ile ilişkileri geliştirme düşüncesi etkili olmuştur. 98

TEST-2 İSLAM DÜNYASI LİDERLİĞİ 1. Safeviler 4. Akkoyunlular Karakoyunlular Anadolu’da Safevi destekli çıkan isyanlar XIV. ve XVI. yüzyıllarda yaşamış yukarıda verilen Yavuz Sultan Selim’in, Safevi propagandası devletlerin ortak özellikleri arasında; yapan kişileri sürgüne göndermesi I. Türkler tarafından kurulmaları, Osmanlı Devleti’nin doğudaki sınırlarını kapata- II. Anadolu ve İran’da hâkimiyet kurmak için rak tüccarların geliş gidişini engellemesi mücadele etmeleri, Tabloda verilen gelişmeler aşağıdaki savaşlar- dan hangisinin yaşanmasında etkili olmuştur? III. Osmanlı Devleti tarafından yıkılmaları A) Çaldıran B) Otlukbeli C) Mercidabık durumlarından hangileri yer alır? D) Ridaniye E) Turnadağ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 5. Şah İsmail’e üstünlük sağlayarak Tebriz’e giren Ya- vuz Sultan Selim, burada adına hutbe okutmuştur. 2. Anadolu ve İran coğrafyasına hâkim olma mü- Buna göre Yavuz Dönemi’nde; cadelesinde Osmanlı ile Safevileri karşı karşıya I. Osmanlı Devleti’nin sınırlarının genişlediği, getiren gelişmeler arasında aşağıdakilerden han- II. Osmanlı’nın bağımsızlığını ilan ettiği, gisi yer almaz? III. Safevi Devleti’nin sona erdiği A) Safevilerin, Akkoyunlu Devleti’ne son vermesi durumlarından hangilerinin ortaya çıktığı söyle- nebilir? B) Osmanlı ile Akkoyunlular arasında Otlukbeli sa- vaşının yaşanması A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II C) Şah İsmail’in, Karamanoğulları ile Osmanlı aley- D) II ve III E) I, II ve III hine ittifak kurması 6. D) Osmanlı elçisinin, Safevi sarayında öldürülmesi E) Osmanlı topraklarında Şahkulu İsyanı’nın yaşan- ması 3. Yavuz Sultan Selim; tahta çıktıktan sonra Osmanlı Çaldıran Savaşı’nı tasvir eden bir minyatür. Devleti için büyük bir tehdit olan Safevi tehlikesini Yalnızca bu minyatüre göre aşağıdakilerden han- ortadan kaldırmak için çalışmalara başlamıştır. İlk gisine ulaşılabilir? iş olarak Kapukulu askerlerine cülûs dağıtmış, daha A) Osmanlı ordusu, Safevî ordusundan asker sayısı sonra devlet yönetimindeki başıboşluğu ortadan kal- dırmış, tahtta hak iddia edebilecek kardeşleri Ahmed bakımından üstündür. ve Korkut’u bertaraf etmiştir. B) Doğu Anadolu topraklarına egemen olma anlayı- 10. SINIF SARMAL TARİH Buna göre Yavuz Sultan Selim’in; şı savaşın temel sebebidir. C) Savaşın sonucunda Osmanlı Devleti İslam dün- I. devlet otoritesini kurmak, II. yeniçerilerin desteğini almak, yasının en büyük devleti konumuna gelmiştir. III. iktidarını sağlamlaştırmak D) Osmanlı ordusunda Tımarlı Sipahiler, savaşın amaçlarından hangilerine yönelik hareket ettiği kaderinde etkili olmuşlardır. söylenebilir? E) Savaşta hem piyade hem de süvari birlikleri yer A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II almıştır. D) II ve III E) I, II ve III 112

5. Osmanlı Devleti, Hint Okyanusu’nda Portekiz’e karşı 8. Kanuni Dönemi’ni anlatan “Süleymannâme” adlı Gucerat’ı, Endonezya’da Açe Sultanlığı’nı himayesi eserde Fransa ile yapılan ittifak hakkında padişa- altına almıştır. Ayrıca Akdeniz’de 1538’den sonra hın görüşü şu şekildedir: “İmparator Şarlken tüm hâkim birinci deniz gücü hâline gelen Osmanlı Dev- Avrupa’nın başı olmak iddiasıyla Fransa’yı Müslü- leti, İspanya’nın Cezayir ve Tunus’ta yerleşme giri- manlara karşı ittifaka zorlamaktadır. Bu nedenle Ka- şimlerini önlemiştir. nuni Sultan Süleyman’ın Fransız kralı ile ittifakı bir zorunluluktur. Eğer Fransa bu ittifakta yer almazsa Bu bilgiler dikkate alındığında Osmanlı Devleti bütün Hristiyan dünyasının Osmanlılara karşı birleş- için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? mesi kaçınılmaz olur.” A) Coğrafi Keşiflerin yapılmasına katkı sağlamıştır. Buna göre Osmanlı’da; B) Dünya gücü olma yolunda bir siyaset benimse- I. Hristiyan birliğinin parçalanmak istendiği, miştir. II. ileri görüşlü bir politika izlendiği, III. siyasi ittifakların belirlenmesinde çıkarların C) Avrupalı devletlerle ittifak kurmaktan kaçınmıştır. etkili olduğu D) İslam devletlerinin topraklarını ele geçirmeye ça- lışmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? E) Kapitülasyon antlaşmaları çerçevesinde hareket A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III etmiştir. D) I ve II E) I, II ve III 6. 9. İspanyol saldırıları karşısında savunmasız kalan Kuzey Afrika Müslümanları, Osmanlılardan yardım istemiştir. 1570 yılında Hollanda’da basılan hilal şekilli bir ma- Bu durumun yaşanmasında Osmanlı’nın; dalyanın üzerinde “Papacı (Katolik) olacağına Türk ol.” ifadesi yer almıştır. I. tek bir hanedan tarafından yönetilmesi, II. farklı dinlere karşı hoşgörü ile yaklaşması, III. padişahlarının aynı zamanda halife unvanına sahip olmaları Buna göre, özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu söyle- nebilir? I. Papa’nın Hollanda kralını aforoz ettiği, II. XVI. yüzyılda Hollanda’da Türk sempatizanları- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II nın bulunduğu, D) II ve III E) I, II ve III III. Avrupa’da Haçlı birliğinin önem kaybetmeye 10. Aşağıda XVI. yüzyıl sonlarındaki Osmanlı Devleti sı- başladığı nırlarını gösteren bir haritaya yer verilmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 7. 1492’de İber Yarımadası’ndan kovulan Yahudilere 10. SINIF SARMAL TARİH II. Bayezid tarafından her türlü güvence verilerek sığınma hakkı tanınmıştır. O dönemde İspanya ve Portekiz’de yaşayan yüz bin kadar Yahudi, Osmanlı ülkesine gelip sığınmışlardır. Bu gelişmeler, Osmanlı Devleti’nde aşağıdakiler- Haritaya göre; den hangisinin kanıtı olarak gösterilemez? A) İnanç özgürlüğünün savunulduğunun I. Kuzey Afrika’da Osmanlı üstünlüğünün sağlandığı, B) Mazlumların yanında olunduğunun II. Doğu Akdeniz’in hâkimiyet altına alındığı, C) Nüfusun arttığının III. İran ile ilk resmî antlaşmanın imzalandığı D) Gayrimüslimlerin sayısının arttığının E) Sınırların genişlediğinin yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 119

TEST-6 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Napoleon; “Dünya tek bir devlet olsaydı, başşehri İs- 3. Aşağıdakilerin hangisinde I. de verilenin II. ye or- tanbul olurdu.” demiştir. tam hazırladığı savunulamaz? Napoleon’un bu sözleri dile getirmesinde İstan- I II bul’un hangi özelliğe sahip olmasının daha çok etkisinin olduğu söylenebilir? A) Mora ve Arnavut- Balkanlardaki egemenliğin luk üzerine kuv- güçlendirilmesi A) Jeopolitik B) Etnik vet gönderilmesi C) Dinî D) Kültürel Osmanlı ordusunun Boğaz’ı B) Rumeli Hisarı’nın kontrol altına alması E) Demografik yaptırılması İstanbul’un güçlü surlarının yıkılması AKLINDA BULUNSUN C) Şahi toplarının Askerî sevkiyatın yapılması yapılması Fatih Sultan Mehmed Donanmanın karadan deni- D) Haliç üzerine ze indirilmek istenmesi Osmanlı Devleti’nde Fatih kadar bilime, düşünceye köprü kurulması önem veren padişah sayısı azdır. Fatih, bir Rönesans hükümdarıydı. Devrin ileri gelen âlimlerini sık sık huzu- E) 300-400 gemiden runda tartıştırırdı. Fatih’in huzurundaki tartışmalarda oluşan bir donan- başarılı olan mükâfatlandırılır, kaybeden ise bulun- ma oluşturulması duğu görevi bırakmak zorunda kalırdı. Bu tartışma- ların günlerce sürdüğü de olurdu. Fatih, çevresinde 4. Aşağıdakilerden hangisi Fatih Sultan Mehmed yalnız Müslümanları bulundurmaz, Hristiyanlarla da oturup konuşmayı severdi. Rum Patriği Gennadius Dönemi’nde merkezî otoriteyi sağlamak amacıyla ve Maksimos’la Hristiyanlığı tartışmıştı. Fatih Sultan gerçekleştirilen faaliyetler arasında yer almaz? Mehmed, Avrupa’dan birçok ressam ve bilim adamını A) Bazı güçlü ve köklü ailelerin bertaraf edilmesi da ülkesine çağırmıştı. Bunların en ünlüsü 1479-1481 B) Bütün iktidarın kendisinde toplanması yılları arasında sarayda bulunup, padişahın çeşitli port- C) Yeniçerilerin disiplin altına alınması relerini ve madalyonlarını yapan Gentile Bellini’dir. D) Şehzadelerin sancaklarda görevlendirilmesi E) Devletin önemli kurumlarına doğrudan padişaha 2. Ayhan öğretmen, İstanbul’un fethinin nedenleri ile bağlı kişilerin getirilmesi ilgili öğrencilerine şu bilgileri vermiştir; Tarihî bir imparatorluk merkezi olması 5. Bizans grandükü Lukas Notaras; IV. Haçlı Seferi Toprak bütünlüğünün sağlanmak istenmesi Kara ve deniz ticareti hâkimiyetini ele geçirme sırasında İstanbul’un yağmalanmasından duyduğu düşüncesi üzüntüyü, İstanbul kuşatması sırasında; “İstanbul’da Latin Külahı görmektense Türk sarığı görmek evla- dır” sözleri ile ifade etmiştir. 10. SINIF SARMAL TARİH Verilen bilgiler sırasıyla doğru (D) ya da yanlış Bu durum; (Y) olarak işaretlenirse aşağıdakilerden hangisi- ne ulaşılır? I. bazı Bizanslıların Türk yönetimini tercih ettiği, II. toplumsal çıkarların inanç birliği idealinin önüne A) D B) D C) Y geçtiği, D YY III. İslamiyet’in Bizans’ın siyasi çıkarlarına uygun D DY bir din olduğu yargılarından hangilerini doğrular niteliktedir? D) Y E) D A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II DY D) II ve III E) I, II ve III YY 124

TEST-10 SARMAL TEST - 4 1 ve 2. soruları aşağıda yer alan görseller ve bilgilere göre cevaplayınız. 10. SINIF SARMAL TARİH 1. İstanbul’un fethi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Osmanlı Devleti, Anadolu beyliklerinden yardım almıştır. B) Bizans İmparatorluğu, Avrupa’da haçlı ruhunu oluşturmaya çalışmıştır. C) Osmanlı Devleti, İstanbul’u almak için her türlü tedbiri almaya çalışmıştır. D) Osmanlı ordusu teknolojik anlamda Bizans ordu- suna göre yetersizdir. E) Kuşatmaya karşı olan devlet adamları Fatih tara- fından görevlerinden alınmıştır. 2. Kuşatma öncesi Osmanlı ordusunun hazırlıkları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Surları yıkmak için büyük toplar döktürülmüştür. B) Yeniçerilerin ulufelerini artırmıştır. C) Deniz kuvvetleri güçlendirilmeye çalışılmıştır. D) Boğazı kontrol altına almak için kale inşa edilmiştir. E) Daha önce kullanılmayan savaş araç gereçleri ya- pılmıştır. 134

TEST-1 OSMANLI’NIN KALBİ: TOPKAPI SARAYI 1. Yeni Saray ismiyle de bilinen Topkapı Sarayı, Fatih 4. Bir öğrenci aşağıdaki diyagramı çözümlemiştir. Sultan Mehmed Dönemi’nde yarımadanın ucunda, Bir ülkede yöneticilerin veya Marmara Denizi’ne, Üsküdar ve Haliç’e bakan bir alanda kurulmuştur. Topkapı Sarayı’na XIX. yüzyı- hükümdarın belirlendiği temel lın ortalarına kadar her dönemde çeşitli ilaveler ya- esaslara veraset sistemi denilir. pılmıştır. Padişah, ailesi ile birlikte ikamet etmiş ve DY devleti buradan yönetmiştir. Ayrıca saray, devlet ka- demesinde görev alacak devlet adamlarının yetiştiril- II. Bayezid ve Veraset sistemini diği en önemli eğitim merkezidir. Cem Sultan uygulayan ilk arasında veraset Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisinin ce- sistemindeki Türk devleti Os- vabı yoktur? belirsizlikten do- manlı Devleti’dir. layı taht kavgası A) Topkapı Sarayı nerede kurulmuştur? yaşanmıştır. DY B) Topkapı Sarayı’nın yaşadığı değişim ile ilgili ne- DY ler söylenebilir? Taht Veraset C) Sarayın devlet adamlarının yetişmesinde bir rolü kavgaları, var mıdır? Cem Sultan Osmanlı Osmanlı, sisteminde- olayı bir iç Devleti’nin D) Topkapı Sarayı’nın kurucusu kimdir? sorunken merkezi veraset ki belirsizlik dış sorun otoritesini sisteminde Osmanlı’da E) Topkapı Sarayı ne kadar sürede kurulmuştur? hâline dön- güçlendir- hanedan müştür. miştir. değişiklikler DY değişikliği- DY yapmıştır. ne sebep olmuştur. 2. Görevli Görevi DY DY I. Darphane Para basımından sorum- 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. emini ludur. Çıkış Çıkış Çıkış Çıkış Çıkış Çıkış Çıkış Çıkış II. Ehli Hiref Sarayın mutfak işlerinden Buna göre öğrenci iki tane doğru bir tane yanlış sorumludur. cevap vermişse hangi çıkışa ulaşamaz? III. Müneccim başı Gelecekle ilgili tahminlerde bulunur. A) 2 B) 3 C) 4 D) 8 E) 2 ve 8 Osmanlı Devleti saray görevlilerinin ve görevle- rinin yer aldığı yukarıdaki tabloda hangilerinin yanlış eşleştirildiği söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 10. SINIF SARMAL TARİH 3. Harem halkı, harem hizmetlileri ve harem sakinleri 5. Topkapı Sarayı’nda yemeklerin yapılması ve zi- şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. yafet işlerinin düzenlenmesinden; Buna göre aşağıdakilerden hangisi harem hiz- I. matbah-ı amire emini, metlileri arasında yer almaz? II. şehremini, III. çaşnigir başı görevlilerinden hangileri sorumludur? A) Şehzade B) İmam A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Hazinedar ağa D) Saray kethüdası D) I ve III E) II ve III E) Saray ağası 140

TEST-2 PADİŞAH, HANEDAN VE KANUNNAME-İ ALİ OSMAN 1. Osmanlı Devleti’nde; 3. İstanbul’un kuşatılması sırasında daha önce • kut anlayışına bağlı olarak ülkenin tek sahibi Bizans’a sığınan Yıldırım Bayezid’in torunu Orhan padişahtır, Çelebi, II. Mehmed’in karşısında yer almıştır. • mutlak otorite olan padişahı, mührünü verdiği Bu durumun Osmanlı’da; veziriazam temsil eder, I. kardeş katlinin kanunlaştırılması, II. “ekber ve erşed sistemi”nin benimsenmesi, • devletin devamlılığında padişah ve tek hane- III. “Devletin toprakları padişahındır.” anlayışının dan yani Osmanoğullarının rolü çok büyüktür. benimsenmesi Buna göre Osmanlı’da; gelişmelerinden hangilerini ortaya çıkardığı söy- lenebilir? I. siyasi bütünlüğün ve istikrarın sağlanmaya A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III çalışıldığı, D) II ve III E) I, II ve III II. eski Türk devlet geleneğinin devam ettirildiği, III. Bizans’tan etkilenildiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 4. I. Mahmud, çeşitli el işleri yapar ve bunları pazarda AKLINDA KALSIN sattırırdı. Aldığı paranın bir kısmıyla ihtiyaçlarını kar- şılar, diğer kısmını da sadaka olarak dağıtırdı. Hatta Osmanlı Devleti için stratejik öneme sahip olan onun bu hâline şaşıran bir veziri: “Padişahım, mille- şehzade sancaklarının birçoğu aynı zamanda eski tin hazinesi sizin demektir. O hâlde niçin böyle uğ- beyliklerin merkezleriydi. Balıkesir, Kütahya, Manisa, raşırsınız?” deyince, pâdişah şu veciz cevabı verir. Antalya, Konya, Kefe, Amasya, Sivas, Karaman, “Milletin hazinesini millete harcamak gerek. İnsanın Trabzon, Bolu şehzadelerin gönderildikleri önemli alın teri dökerek çalışıp, kazandığı paranın zevki bir sancaklardı. başkadır.” 2. Osmanlı Devleti’nde merkezî otoritenin güçlendiril- Bu metne göre Osmanlı padişahlarının; mesi ve istikrarın sağlanması için bazı uygulamalara I. sosyal devlet anlayışıyla hareket ettiği, gidilmiştir. II. milletinin haklarını gözettiği, Aşağıdakilerden hangisi bu uygulamalardan biri III. sadece devlet işleriyle alakadar olmadığı, değildir? A) Veraset sisteminde yapılan düzenlemeler özelliklerinden hangilerine sahip oldukları söyle- B) Müsadere sisteminin kaldırılması nebilir? C) “Kardeş katli” yasasının çıkarılması D) Divân-ı Hümâyun’un başkanlığının vezîriâzama A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II devredilmesi D) II ve III E) I, II ve III E) Haremden evlenme usulünün uygulanması 10. SINIF SARMAL TARİH 5. Aşağıdaki görevlilerden hangisi Divan-ı Hümâyun’un üyeleri arasında yer almaz? A) Vezîriâzam B) Defterdarlar C) Kazaskerler D) Kadı E) Nişancı 142

TEST-1 TOPLUMUN HARCI MİLLET SİSTEMİ - FETHEDİLEN YERLERDE İSLAM KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİ 1. Aşağıdaki kavram-tanım eşleştirmelerinden han- 4. Osmanlı Devleti; sınırları içerisinde yer alan her ce- gisi yanlıştır? maate örf ve âdetlerine göre bir düzen kurma imkânı vermiş, cemaatler her türlü dinî ve iç işlerini düzen- Kavram Tanım lemede serbest bırakılmıştır. Her millet grubunun yö- netimi, devlet ile ilişkileri, idari, mali ve adli işleri bu A) Müslüman Hiçbir mezhep ve tarikat ayrı- millet grubunun yöneticileri tarafından yönetilmiştir. B) Ümmet mı yapmadan, İslam inancını C) Gayrimüslim kabul eden herkes Bu durumun Osmanlı Devleti’nde aşağıdakiler- D) Mezhep Bir peygamberin tebliğ ettiği den hangisini kolaylaştırdığı savunulabilir? E) Millet dine inanan ve o dine mensup olan insanların meydana getir- A) Kapitülasyon antlaşmalarının yapılmasını diği topluluk Ehli kitap olarak tanımlanan B) Eyaletlerde büyük çaplı isyanların çıkmasını Hristiyan ve Yahudileri ifade eden ve İslamiyet’i din olarak C) Gayrimüslimlerin devlete olan bağlılığının artma- kabul etmeyenler sını Hz. Muhammed’in ev ahalisini tanımlamak için kullanılan İsla- D) Gayrimüslimlerin orduya asker olarak alınmasını mi terim Osmanlı’da yasal statüleri be- E) İstimalet politikasının önemini yitirmesini lirlenmiş dinî cemaatler AKLINDA KALSIN 2. İlber Ortaylı’nın “Millet sistemi, Avrupa tipi milliyetçi- Topkapı Sarayı’nın Hırka-i Saâdet dâiresinde bulu- liğe temel olamaz.” tezi; nan peygamber efendimize ve yakınlarına ait olan “kutsal emanetler”, Osmanlı Devleti zamanında her I. Osmanlı Devleti’ndeki millet sözünün dinî bir Ramazan ayının 15’inde ziyaret olunurdu. Bu ziyarete Hırka-i Saadet Merasimi denirdi. aidiyeti ifade etmesi, 5. Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’un fethinden aldığı II. Osmanlı’da istimalet politikasının uygulanması, III. Avrupa milliyetçiliğinin hukuk devleti anlayışını kuvvetle Osmanlı’yı dünyanın en büyük devletle- rinden biri hâline getirdi. XVI. yüzyılda Osmanlı’nın ortaya çıkarması bir dünya gücü hâline gelmesi, Afrika’da ve Güney Asya’da Endülüs felaketine uğramak üzere olan durumlarından hangileri ile ilişkilendirilebilir? Müslümanlığı yok olmaktan kurtardı. Balkanlar’da Ortodoksluğu yaşattı. Avrupa’da Protestanlığın ya- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II yılmasını sağladı. D) II ve III E) I, II ve III 3. Devlet ile gayrimüslim halk arasındaki ilişkilerin hu- Erhan Afyoncu’nun yukarıdaki ifadelerine bakıla- rak Osmanlı Devleti ile ilgili; kuki bir zemine oturtulması Fatih Sultan Mehmed Dönemi’nde olmuştur. I. sömürgeci dünya düzenine karşı çıktığı, II. imparatorluk özelliği taşıdığı, 10. SINIF SARMAL TARİH Bu duruma Fatih Sultan Mehmed Dönemi’ndeki; III. ekonomik çıkarlarının siyasi faaliyetlerini belir- I. millet sisteminin temellerinin atılması, lediği II. patriklik idaresiyle ilgili bir ferman yayınlanması, III. Kardeş Katli Yasası’nın çıkarılması gelişmelerinden hangileri kanıt olarak gösterile- yargılarından hangilerine ulaşılabilir? bilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III D) I ve II E) II ve III 158

TEST-3 LONCA TEŞKİLATI - OSMANLI’DA VAKIF MÜESSESESİ 1. Osmanlı ekonomisinin üretim sisteminde Lonca Teş- 3. Aşağıda Mekteb-i Sanayi’de 1897 senesinde eğitim kilatının rolü büyüktür. gören öğrencilerin aldıkları meslek derslerine ve bu Aşağıdakilerden hangisi Lonca Teşkilatı’nın gö- öğrencilerin milletlerine yer verilmiştir. revleri arasında yer almaz? A) Mesleğe çırak kazandırmak 35 1 2 – B) Ham madde temin ederek üyelere dağıtmak Marangoz Rum Ermeni Yahudi C) Borçların faiz oranlarını belirlemek D) Üretilen malların standartlara uygunluğunu kont- Müslüman – – – rol etmek Demirci 6 2 E) Meslek mensupları arasında dayanışmayı sağla- Müslüman Rum mak 5 2 – – Dökmeci Rum – AKLINDA KALSIN 2 – Müslüman – Ermeni Osmanlılarda farklı meslek kollarına bağlı esnaf ve zanaatkârlar, şehirlerde toplumun en önemli unsurla- 30 2 – rından biriydi. Meslek kollarının sayısı; Tasviyeci Rum • şehirlerin büyüklüğüne, • ticaret yollarındaki konumuna Müslüman – • üretim faaliyetlerindeki uzmanlıklarına göre değiş- 5 mekteydi. Basmacı Müslüman Terzi 11 –– Müslüman 15 –– Kunduracı Müslüman Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili; I. farklı meslek gruplarının bulunduğu, II. ülke içerisinde yaşayan diğer milletlere meslekî eğitim hakkı tanındığı, III. Müslüman tebaanın tüm ekonomik gücü ele geçirdiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2. Narh uygulaması bir malın en fazla veya en az ne 4. 1829 yılında Mısır Çarşısı Kahveci esnafından Hacı kadara satılabileceğini devletin belirlemesidir. Eko- Ali’nin dibeklenmiş halis Yemen kahvesine adi kahve nomik ve sosyal bir tedbir olarak düşünülen bu sis- karıştırarak Yemen kahvesi diye sattığı tespit edil- temde, belirlenen fiyatın üstünde ve altında satış ya- di. Dükkanı kapatılarak Çanakkale’ye sürgün edildi. pılamazdı. Yine aynı yıl içinde bir çift çetik pabucu narhından 60 para fazlasına satan Kavaf Selim isminde biri 10. SINIF SARMAL TARİH Narh uygulaması ile; Bozcaada’ya sürüldü. I. üretilen malın kalitesini belli bir düzeyde tut- Buna göre Osmanlı’da; mak, I. üretim faaliyetlerinin denetlendiği, II. esnaf ahlakına uymayanların cezalandırıldığı, II. maddi imkânları sınırlı olan halkı korumak, III. arz-talep dengesinin sağlanmaya çalışıldığı III. haksız rekabeti önlemek durumlarından hangilerinin amaçlandığı savunu- labilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 164

TEST-4 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Osmanlı millet sisteminde halk, benimsedikleri din 3. Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin; I. kışla, ve mezhep esasına göre Müslüman ve gayrimüslim II. okul, olmak üzere iki temel sınıfa ayrılırdı. III. hastane Buna göre aşağıdaki milletlerden hangisi diğerle- rinden farklı bir sınıfa tabiidir? gibi kurumlardan hangilerini açma hakkının oldu- A) Rumlar B) Araplar C) Ermeniler ğu söylenebilir? D) Macarlar E) Sırplar A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III AKLINDA KALSIN D) I ve III E) II ve III 10. SINIF SARMAL TARİH İskân: Yeni fethedilen yerlerin daha uzun süre elde 4. Bosna Hersek, Kosova ve Arnavutluk gibi bölgelerde kalması için Anadolu’daki Türk ailelerinin bu bölgelere yerleştirilmesi sistemidir. yaşayan insanların büyük bir kısmı Osmanlı Devle- İstimalet: Müslüman olmayan ahalinin çeşitli vaatler- ti zamanında İslamiyet’i seçmiş ve bu coğrafyalar le kazanılmasını ve devlete bağlılıklarının arttırılması- Müslüman beldeleri hâline gelmişti. nı sağlama anlayışıdır. Bu durumun ortaya çıkmasında aşağıdakilerden Osmanlı Devleti tarafından uygulanan iskân ve istima- hangisinin etkisinden söz edilemez? let politikalarının etkileri, Balkan şehirlerinde bugün A) Müsadere uygulamasının gerçekleştirilmesi de hissedilmektedir. Birçok Balkan ülkesinde Osmanlı B) İskân siyasetinin uygulanması eserlerinin korunmasında bu politikaların etkisi vardır. C) İmar faaliyetlerine önem verilmesi Balkanlarda yaşayan farklı din ve ırktaki insan toplu- D) İstimalet politikasının uygulanması luklarının kültür, dil ve din mozaiğinde, Osmanlı Türk E) Hoşgörülü bir yönetim anlayışının benimsenmesi kültürü birleştirici rol oynamıştır. Balkanlara yerleşen Türklerin torunları bugün dâhi gelenek, görenek ve 5. “Türkler, Macar halkına iş imkânları sağlamış, onları inançlarını muhafaza etmektedirler. dinlerini ve kültürlerini yaşamaları konusunda da ser- 2. Osmanlı Devleti, fethettiği ülkelerdeki milletlere ken- best bırakmıştır.” Macar tarihçi Lajos Fekete’nin bu ifadeleri dikka- di kendilerini idare etme hakkı tanımıştır. Ayrıca te alındığında Macar halkı ile ilgili; Ortodoks Rum Patrikliğine dinî ve hukuki haklar ver- miş, Musevilerin kendi havralarına sahip olmalarına I. Osmanlı devlet kademelerinde daha çok görev- imkân tanımış, Ermenilerin başına da bir patrik tayin ederek onların dinî ve kültürel haklarına dokunma- lendirilmişlerdir, mıştır. Gayrimüslimler sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan desteklenmiş, ibadet ve yaşamlarında da ser- II. vergi muafiyeti uygulaması ile ekonomik olarak best bırakılmıştır. güçlenmişlerdir, Osmanlı Devleti’ndeki bu uygulamaların; III. millî kimliklerini korumayı başarmışlardır I. farklı toplumların devlete olan bağlılığının art- yargılarından hangilerine ulaşılabilir? ması, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III II. toplumsal huzur ve düzenin sağlanması, III. hukuki alanda şeri esasların uygulanmasının zorlaşması durumlarından hangilerine ortam hazırladığı söy- lenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 168

TEST-6 SARMAL TEST - 6 1. Moğol İlhanlı Devleti ve Timur İmparatorluğu’nun 4. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Selçuklu Dev- ortak özelliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi leti ve Osmanlı Devleti’nde görülen lonca (ahi) söylenebilir? teşkilatının faaliyetlerinden biri değildir? A) Çin ve Hindistan’da hâkimiyet kurmuşlardır. A) Esnaf ve zanaatkârlar arasındaki dayanışmayı sağlama B) Abbasi halifelerinin koruyuculuğunu üstlenmiş- lerdir. B) Taşra yönetiminde görev alan siyasi otoriteyi de- netleme C) Anadolu Türk siyasi birliğini bozmuşlardır. C) Ticarette haksız rekabeti önleme D) Türkiye Selçuklu Devleti’yle savaşmışlardır. D) Üretilen malların kalitesini ve fiyatını kontrol etme E) İslamiyet’teki mezhep ayrılıklarını derinleştirmiş- lerdir. E) Üyelerine mesleki eğitim verme 2. Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi ile ilgili aşa- 5. Aşağıdakilerden hangisi, Fatih Dönemi’nde fet- ğıdakilerden hangisi söylenemez? hedilen topraklardan biri değildir? A) Cihat ve gaza anlayışı, fetih politikasında etkili A) Mora B) Trabzon C) Amasra olmuştur. D) Kırım E) Manisa B) Hanedan üyeleri arasında taht kavgaları yaşan- mamıştır. 6. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı ordusunda C) İstanbul’un fethi yolunda bir takım girişimlerde Eyalet askerlerine bağlı birliklerden biridir? bulunulmuştur. A) Beşliler B) Lağımcılar D) Batıda daha çok Balkan devletleri ile mücadele edilmiştir. C) Topçular D) Silahtarlar E) Humbaracılar E) Tımar ve devşirme sistemi ile askerî alanda önemli ilerlemeler yaşanmıştır. 10. SINIF SARMAL TARİH 3. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde meyda- 7. Osmanlı Devleti’nde; • Anadolu’daki sosyo-ekonomik düzenin bozul- na gelen; ması, I. Çirmen, II. Koyunhisar, • Akkoyunlu Devleti’nin güç kazanması, III. II. Kosova, • Balkanlar üzerine düzenlenen fetihlerin durma- IV. Varna, V. Palekanon sı, savaşlarından hangileri Fetret Devri sonrasında • Dört şehzade arasında 11 yıl boyunca taht yaşanmıştır? kavgasının yaşanması A) I ve II B) II ve III C) II ve V gelişmelerinin ortaya çıkmasının temel nedeni D) III ve IV E) I, III ve V aşağıdakilerden hangisidir? A) Ankara Savaşı B) Ploşnik Bozgunu C) I. Kosova Savaşı D) İstanbul kuşatması E) Edirne-Segedin Antlaşması 174