11.SINIF KİMYA SORU BANKASI

Kimya SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 11.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular AKILLI KÂĞITLAR w w ww o .mcom Nokta atışı bilgiler SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler ww..sbasramkiallliptaohrttaal.c ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

1. ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Kuantum sayılarını ve orbital türlerini  Atomlarda ve iyonlarda elektron dizilimi yazmayı  Küresel simetrik ve uyarılmış atomu  Periyodik sistemin genel özelliklerini  Periyot ve grup numarası belirlemeyi  Periyodik sistemde atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, metalik – ametalik aktiflik, elektron ilgisi gibi değişen özellikleri  Elementlerin periyodik sistemdeki konumunu ve özelliklerini  Yükseltgenme basamaklarını öğreneceksiniz.

SICAK BÖLGE ORBITAL: Elektronların bulunma olasılığının yüksek NOT olduğu bölgedir. s, p, d ve f olmak üzere dört tür orbital • Her orbitalde en fazla 2 elektron bulunur. bulunmaktadır. Bu iki elektronun kendi eksenleri etrafında dönme hareketleri birbirine zıttır. (Pauli ilkesi) a) s orbitali: 1. enerji düzeyinden başlayarak her bir enerji veya şeklinde gösterimler doğrudur. düzeyinde 1 tane s orbitali vardır. Zıt spinli olmak koşuluy- la en fazla 2 tane elektron alır. veya şeklinde gösterimler yanlıştır. \" \"\" y \" z \" • Eş enerjili orbitallere, elektronlar önce birer bi-\" x rer yerleştirilir. Sonra her orbitaldeki elektron\" sayısı ikiye tamamlanır. (Hund kuralı) s orbitalinin sınır yüzey diyagramı s orbitali p orbitalleri d orbitalleri en fazla 2 elektron şeklinde gösterimler doğrudur. \"\" \" \"\" \" şeklinde gösterimler yanlıştır. \"\" \"\" \" \"\" \" \"\" \" \"\" \" \"\" \"\" b) p orbitali: 2. enerji düzeyinden başlayarak her bir enerji KUANTUM SAYILARI 1. Baş (Birincil) Kuantum Sayısı (n) düzeyinde pX, pY, pZ olmak üzere eş enerjili 3 tane alt orbi- talden oluşur. En fazla 6 tane elektron alır. y y y Elektronun bulunduğu enerji düzeyini temsil eder. z z n = 1, 2, 3, 4, 5, .... z x x K L MN O x pX pY pZ gibi sayılarla veya harflerle gösterilir. B p , p ve p orbitallerinin sınır yüzey diyagramları İ 2. Açısal Momentum Kuantum Sayısı (,) XY Z L Orbital türünü belirler. Her \"n\" değeri için 0'dan baş- p orbitali G en fazla 6 elektron İ layarak (n –1)'e kadar tam sayı değerlerini alır. \"\" \"\" \"\" pX pY pZ , = 0 ise s orbitali c) d orbitali: 3. enerji düzeyinden başlayarak her bir enerji S , = 1 ise p orbitali düzeyinde eş enerjili 5 tane alt orbitalden oluşur. En fazla A 10 elektron alır. R , = 2 ise d orbitali M d orbitali A , = 3 ise f orbitali en fazla 10 elektron L 11. SINIF SARMAL KİMYA \"\" \"\" \"\" \"\" n = 1 ise , = 0 1s d) f orbitali: 4. enerji düzeyinden başlayarak her bir enerji\"\" \"\" n = 2 ise düzeyinde eş enerjili 7 tane alt orbitalden oluşur. En fazla\"\" \"\" n = 3 ise , = 0 2s 14 elektron alır.\"\" \"\" , = 1 2p n = 4 ise f orbitali , = 0 3s en fazla 14 elektron \"\"\"\" , = 1 3p , = 2 3d , = 0 4s , = 1 4p , = 2 4d , = 3 4f 8

TEST-2 ELEKTRONLARIN ORBİTALLERE YERLEŞTİRİLMESİ 1. • Pauli ilkesine göre bir orbitale en fazla zıt spinli 3. Temel haldeki S element atomunun elektron da- 16 olmak koşuluyla iki elektron yerleştirilir. ğılımı ve orbital şeması 1s 2s 2p 3s 3p • Hund kuralına göre p, d ve f gibi birden fazla I. eş enerjili alt orbitali bulunan orbitallere elekt- ronlar aynı spinli olacak şekilde önce birer birer II. yerleştirilir. Daha sonra zıt spinli olacak şekilde ikiye tamamlanır. \"\" \"\" \"\" Aşağıda bazı element atomlarına ait elektron diziliş-\"\" \"\" \"\" III. leri ve açıklamalar verilmiştir.\"\" \"\" \" \"\" \" \" verilenlerden hangileri gibi olabilir? \"\"\" Elektron dizilişi Açıklama A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III \"\" \"\" \"\" \"\" \"\" \"\"I. 7N = 1s2 2s2 2p3Elektron D) II ve III E) I, II ve III \"\" \"\" \"\"dağılımı Hund \"\" \"\" \"\"kuralına uygun \"\" \"\" \"\" \"\" \"\" \"\"değildir. \" \" \"\" \" \"\" \"II. 8O = 1s2 2s2 2p4Elektron \"\" \" \"dağılımı Pauli ilkesine uygun 4. Temel halde Ti element atomunun elektron di- 22 değildir. zilimindeki en yüksek enerjili orbitali için n ve , değerleri aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- III. 9F = 1s2 2s2 2p5 Elektron miştir? dağılımı Pauli ilkesine ve Hund n, kuralına uygundur. Buna göre yapılan açıklamalardan hangileri doğ- A) 4 0 rudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B) 3 1 D) II ve III E) I, II ve III B C) 3 2 1 İ D) 4 2 L G E) 4 İ S A R M 5. Temel haldeki Mg element atomunun elektron di- A 12 11. SINIF SARMAL KİMYA 2. Temel haldeki Si element atomu ile ilgili aşağı- L zilimi ve elektronların orbitallere dağılımıyla ilgili, 14 I. s ve p orbitallerindeki toplam elektron sayıları ay- daki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) s orbitallerinde 6 tane elektron bulunur. nıdır. B) , = 1 değerine sahip 8 tane elektronu vardır. C) Değerlik elektronları s ve p orbitallerinde bulunur. II. Enerji düzeyi en yüksek olan orbital 3s orbitalidir. III. ms = + 1 değerine sahip 6 tane elektronu vardır. 2 D) 7 tane tam dolu orbitali vardır. yargılarından hangileri doğrudur? E) m, = 0 değerine sahip en az 8 tane elektronu bu- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III lunur. D) II ve III E) I, II ve III 12

TEST-10 ELEMENTLERİN PERİYODİK SİSTEMDEKİ KONUMU VE ÖZELLİKLERİ – II 1. Periyodik sistemin bazı bölümleri aşağıdaki gibi 3. Periyodik sistemin 6A grubunda bulunan taranmıştır. elementlerle ilgili, Grupta aşağı doğru inildikçe elektron alma eğilimi artar. Grupta metal, yarı metal ve ametal türü elementler bulunur. Grupta aşağı doğru inildikçe elementlerin kaynama noktası azalır. Taralı bölüm Açıklama yargıların doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işa- I. retlenmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru II. Tel ve levha haline gösterilmiştir? getirilebilirler. III. A) D B) D C) D D) Y E) Y Bileşiklerinde DD Y Y D IV. genellikle farklı DY Y Y Y pozitif değerlik alırlar. Hidrojenli bileşikleri asidik özellik gös- terir. Elektron dizilişleri f orbitali ile biter. Buna göre, taralı bölümlerle ilgili yapılan açıkla- 4. Periyodik sistemde baş grup elementi olan X atomu- malardan hangileri doğrudur? nun iyonlaşma enerjisi – koparılan elektron sayısı A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IV grafiği aşağıdaki gibidir. D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV B İyonlaşma enerjisi (kJ/mol) İ L 14900 G 2. İ 2750 ■ ▲ ★ 1820 ● S A 577 R 11. SINIF SARMAL KİMYA Periyodik sistemdeki yerleri sembollerle gösteri- M 1 2 34 Koparılan len elementlerle ilgili aşağıdaki yargılardan han- A Buna göre X atomu ile ilgili, elektron sayısı gisi yanlıştır? L A) ▲ bulunduğu periyodun atom hacmi en fazla I. Toprak metalleri grubunda bulunur. olan elementidir. II. Yarı dolu orbital sayısı 1'dir. B) ▲ ile ■ arasında iyonik bağlı bileşik oluşur. III. Küresel simetri özelliği gösterir. C) ● 4. periyodun 9. grubunda bulunur. yargılarından hangileri doğrudur? D) ■ doğada monoatomik halde bulunur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) ★ elementinin son katmanında 8 elektron bulunur D) II ve III E) I, II ve III 30

TEST-14 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Bir atomda baş kuantum sayısı (n) 4 ve açısal 4. Periyodik tabloda 1 ve 2 yönünde gidildiğinde mey- momentum kuantum sayısı (,) 3 olan orbitaller- dana gelen genel değişiklikler şu şekildedir: de en fazla kaç tane elektron bulunabilir? A) 2 B) 6 C) 10 D) 14 E) 32 • 1 yönünde elektron ilgisi artıyor. (8A hariç) 2. Ga elementiyle ilgili, • 2 yönünde birinci iyonlaşma enerjisi değeri artar. 31 I. Elektron dizilimi 4s2 4p1 ile sonlanır. Buna göre, 1 ve 2 yönleri aşağıdaki periyodik tab- II. IUPAC sistemine göre periyodik sistemin loların hangisindeki gibi olur? 13. grubunda bulunur. III. , = 1 olan orbitallerinde toplam 13 tane elektron A) 1 bulundurur. 2 yargılarından hangileri doğrudur? B) 1 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2 3. Periyodik sistemde bulunan bazı baş grup element- B C) 2 1 İ D) 1 lerine ait birinci iyonlaşma enerjisi – atom numarası L değişimini gösteren grafik verilmiştir. G İ Birinci iyonlaşma enerjisi (kj/mol) Q T Y XZ P S 2 Atom A E) 2 R 11. SINIF SARMAL KİMYA numarası M A Buna göre bu elementlerle ilgili aşağıdaki ifade- L lerden hangisi yanlıştır? 1 A) Y, Q ve P element atomları küresel simetri özelli- ği gösterir. B) X'in atom yarıçapı Z'nin atom yarıçapından daha büyüktür. C) Elektronegatiflik değeri en büyük olan element T'dir. D) Elektron alma eğilimi en fazla olan element X'tir. E) Yarı dolu orbital sayısı en fazla olan element Y'dir. 38

ETKİNLİK – 1 AÇIK UÇLU SORULAR 1 Aşağıda verilen orbitallere ait n, , ve m, değerle- 4 Aşağıdaki element atomlarından hangisinin peri- rini yazınız. yodik sistemdeki yeri yanlış verilmiştir? 3s 4p 5d 6f Element Periyodik sistemdeki yeri I. 7N 2. periyot 5A grubu n= n= n= n= ,= ,= ,= ,= II. 13Al 3. periyot 3A grubu m, = m, = m, = m, = III. 18Ar 3. periyot 18. grup IV. 22Ti 4. periyot 2B grubu V. 32Ge 4. periyot 14. grup 2 Aşağıda verilen orbitallerin enerjilerini karşılaştı- 5 Aşağıda verilen taneciklerdeki altı çizili element- rınız. lerin yükseltgenme basamaklarını bulunuz? a) 5s 4d 6p (7N, 8O, 15P, 16S, 19K, 20Ca, 25Mn) b) 5d 6p 7s Tanecik Yükseltgenme basamağı I. K3PO4 II. FeSO4 B III. Ca(NO3)2 İ IV. MnO4–2 L 11. SINIF SARMAL KİMYA 3 Bazı atom ve iyonlara ait aşağıda verilen elektron G 6 Periyodik çizelgeyle ilgili aşağıda verilen genelle- İ dizilişlerinden hangileri yanlıştır? melerden hangileri doğrudur? I) 9F = 1s2 2s2 2p5 S A I. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe II) 13Al+3 = 1s2 2s2 2p6 R elektronegatiflik artar. M III) 16S –2 = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 A II. Aynı grupta yukarıdan aşağı doğru inildikçe L atom yarıçapı artar. IV) 23V+2 = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d3 III. Aynı grupta yukarıdan aşağı doğru inildikçe elektron verme eğilimi artar. V) 28Ni = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 IV. Aynı grupta elementlerin iyonlaşma enerjisi yu- VI) 31Ga+3 = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8 karıdan aşağı doğru inildikçe artarken metalik aktiflik azalır. VII) 35Br – = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 44

ETKİNLİK – 2 DOĞRU - YANLIŞ BOŞLUK DOLDURMA Aşağıdaki cümleler doğru ise yanındaki kutucu- Aşağıdaki boşlukları uygun kelimelerle dolduru- ğa \"D\", yanlış ise \"Y\" harfi yazınız. nuz. 1. p orbitalleri ikinci enerji düzeyinden itiba- 1. 5d orbitali için açısal momentum kuantum sayısı (,) ren bütün enerji düzeylerinde bulunur. değeri .............. manyetik kuantum sayısı (m,) de- ğerleri ................ şeklindedir. 2. 4p orbitali için n + , değeri 5'tir. 2. n = 4 temel enerji seviyesinde en fazla .........tane or- bital, en fazla ............. tane elektron bulunur. 3. Temel halde bulunan 16S atomu küresel 3. ...................... ilkesine göre her orbitalde en fazla 2 simetrik yük dağılımına sahiptir. elektron bulunur. Bu iki elektronun kendi eksenleri etrafındaki dönme hareketleri birbirine zıttır. 4. K2CO3 bileşiğindeki C elementinin yük- 4. Temel haldeki 30Zn element atomu periyodik siste- seltgenme basamağı +4'tür. (6C, 8O, 19K) min ........... periyot ......... grubunda bulunur. 5. Elektron dizilişi np5 ile biten X atomu halo- 5. 1A grubunda yer alan metaller kararlı bileşiklerinde jenler grubunda yer alır. ................., 2A grubu elementleri kararlı bileşiklerin- de .............. yükseltgenme basamağına sahiptir. 6. 14Si, 15P, 16S atolmlarından birinci iyonlaş- 6. He hariç periyodik sistemdeki soygazların değerlik ma enerjisi değeri en büyük olan S'dir. B elektronları ................... ve ............. orbitallerinde İ bulunur. L G 7. 4Be, 12Mg ve 20Ca elementleri periyodik İ 7. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom sistemde aynı grubun farklı periyotlarında yarıçapı ................, iyonlaşma enerjisi genellikle bulunurlar. S ..................... A 8. NH4NO3 bileşiğindeki azot (N) atomlarının R yükseltgenme basamakları sırasıyla –3 M 8. Temel haldeki 33As atomunda ms = + 1 değerine sa- ve +5'tir. (1H, 7N, 8O) A 2 11. SINIF SARMAL KİMYA L hip en fazla .............. tane elektron vardır. 9. 20Ca ve 22Ti+2 izoelektronik taneciklerdir. 9. Ca(HCO3)2 bileşiğindeki altı çizili C elementi ........... yükseltgenme basamağına sahiptir. (1H, 6C, 8O, 20Ca) 10. 19K atomunun yarıçapı 35Br atomunun ya- 10. Elektron dizilişleri s veya p orbitali ile sonlanan ele- rıçapından daha büyüktür. mentlere ........................ elementleri denir. 45

1. DÖNEM 1. YAZILI 1. Açısal momentum kuantum sayısı ¬ = 2 olan bir elekt- 4. Temel halde bulunan bir X atomunun s, p ve d or- ronun baş kuantum sayısı (n) ve manyetik kuantum bitallerinde bulunan toplam elektron sayıları tabloda verilmiştir. sayısı (m¬) değerleri, Toplam elektron sayısı n m¬ 12 I. 2 0 8 II. 3 –2 2 s p d Orbital III. 4 +1 yukarıda verilenlerden hangileri olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Buna göre X atomu ile ilgili, I. En dışta bulunan orbitali için ¬ değeri 0'dır. II. Küresel simetri özelliği gösterir. 2. 4f, 5d ve 6s orbitallerinin enerjilerinin büyükten III. Periyodik sistemde 4. periyot 2B grubunda küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangi- bulunur. sinde doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur? A) 6s > 5d > 4f B) 4f > 5d > 6s A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) 5d > 4f > 6s D) 5d > 6s > 4f D) II ve III E) I, II ve III E) 4f > 6s > 5d B İ L G İ S A R 5. Aşağıda elektron dağılımı verilen atomlardan 3. Temel halde bulunan Ge element atomu ile ilgili M 32 A hangisi uyarılmış haldedir? 11. SINIF SARMAL KİMYA aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) En büyük baş kuantum sayısı 4'tür. L A) 8O = 1s2 2s2 2p4 B) Elektron içeren en yüksek enerjili orbitali için açı- B) 12Mg = 1s2 2s2 2p6 3s2 sal momentum kuantum sayısı (¬) değeri 1'dir. C) 19K = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 D) 15P = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 C) Manyetik kuantum sayısı (m¬) +1 olan en az 8 E) 21Sc = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 4p1 elektronu vardır. D) Spin kuantum sayısı (mS) değeri + 1 olan en 2 fazla 17 elektronu vardır. E) Değerlik elektronları s ve p orbitallerindendir. 46

2. ÜNİTE GAZLAR NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Gazların genel özelliklerini  Gaz yasalarını  İdeal gaz denklemini kullanarak problem çözmeyi  Gazlarda kinetik teoriyi  Gazların kısmi basınçlarını  Gaz karışımlarındaki her bir gazın kısmi basıncını hesaplamayı  Su üzerinde toplanan gazların kısmi basınçlarını  Gerçek gazlar ve faz diyagramlarını

SICAK BÖLGE NOT Sıcaklık: Kelvin cinsinden sıcaklığa mutlak sıcaklık denir ve Gazlarla ilgili bazı genel özellikler şu şekildedir: T ile gösterilir. Gazlar için kinetik enerji mutlak sıcak- • Maddenin katı ve sıvı haline göre daha lıkla yani Kelvin (K) cinsinden sıcaklıkla doğru oran- yüksek enerjili, daha düzensiz halidir. tılıdır. • Moleküller arası uzaklık katı ve sıvılara göre Kelvin (K) = Celcius (°C) + 273 daha fazladır. • Titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. Örneğin, • Akışkandırlar, sıkıştırılabilirler. • Aynı kap içerisinde bulunan gazların hacimle- 27 °C = 300 K ri ve ortalama kinetik enerjileri aynıdır. –123 °C = 150 K X(g) Z(g) Y(g) 227 °C = 500 K V = 5 litre Miktar: T = 273 ºC Gazların miktarı mol sayıları ile doğru orantılıdır. VX = VY = VZ = 5 litre Sabit basınçlı sistemlerde gazın mol sayısı arttıkça TX = TY = TZ = 273 ºC hacmi, sabit hacimli sistemlerde gazın mol sayısı art- tıkça basıncı artar. • Bütün gazların genleşme katsayısı eşit kabul edildiğinden dolayı genleşme katsayısı gazlar GAZ YASALARI için ayırt edici özellik değildir. 1. Basınç – Hacim İlişkisi (Boyle Yasası) Sabit sıcaklıkta bulunan bir miktar gaz için hacim ba- sınçla ters orantılı olarak değişir. Basınç (atm) P1.V1 = P2.V2 GAZLARLA İLGİLİ DEĞİŞKENLER Basınç: Hacim (litre) Gazlar bulunduğu kabın her noktasına eşit basınç B uygularlar. Gaz basıncı P ile gösterilir ve birim olarak genellikle atm kullanılır. İ 2. Hacim – Sıcaklık İlişkisi (Charles Yasası) L 1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg = 760 Torr G Sabit basınçlı sistemlerde bir miktar gazın hacmi Örneğin, İ mutlak sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişir. 0,5 atm = 380 mmHg S Hacim (litre) Hacim (litre) V1 T1 0,1 atm = 76 Torr A V2 T2 0,2 atm = 15,2 cmHg R = 2 atm = 1520 mmHg M Hacim: A 11. SINIF SARMAL KİMYA L Sıcaklık (K) –273,15 Sıcaklık (°C) Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldurduğu için, 3. Basınç – Sıcaklık İlişkisi (Gay – Lussac Yasası) hacimleri kabın hacmine eşittir. Gazın kapladığı hacim V ile gösterilir ve birim olarak genellikle litre Sabit hacimdeki bir miktar gazın basıncı mutlak sı- kullanılır. caklıkla doğru orantılı olarak değişir. 1 litre = 1dm3 = 1000 mL = 1000 cm3 Basınç (atm) Basınç (atm) P1 T1 Örneğin, P2 T2 0,5 litre = 500 mL = 2 litre = 2 dm3 Sıcaklık (K) –273,15 Sıcaklık (°C) 0,1 litre = 100 cm3 49

TEST-4 GAZ YASALARI (Birleştirilmiş Gaz Denklemi) 1. Kapalı bir kapta bulunan bir miktar gazın basıncı 3 3. Şekilde bulunan SO2 ve CH4 gazlarının basınç ve katına çıkarılırken mutlak sıcaklığı yarıya indiriliyor. sıcaklık değerleri aynıdır. Buna göre, bu gazın hacmi nasıl değişir? m1 g m2 g A) Yarıya düşer. SO2(g) CH4(g) B) 3 katına çıkar. C) Değişmez. 2 litre 4 litre D) Altıda birine düşer. E) Üçte birine düşer. Buna göre SO gazının kütlesinin (m ), CH gazı- 2 14 nın kütlesine (m ) oranı m1 değeri aşağıdakile- 2 m2 BİLGİ NOTU rin hangisinde doğru verilmiştir? Bir gazın farklı iki durumunu karşılaştırırken veya (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) D) 1 E) 14 A) 4 B) 2 C) 1 2 farklı iki gazı karşılaştırırken birleştirilmiş gaz denk- lemi kullanılır. P1 .V1 P2 .V2 n1 .T1 n2 .T2 Birleştirilmiş gaz denklemi = = 4. Basıncı 12 atm olan bir gazın hacmi 3 katına çıkarı- lırken, mutlak sıcaklığı ve miktarı yarıya indiriliyor. Buna göre son durumda gazın basıncı kaç atm olur? B A) 1 B) 2 C) 4 D) 48 E) 144 İ L G İ S A 5. İdeal davranıştaki X, Y ve Z gazlarının basınç, hacim 2. Şekildeki kaplarda eşit mol sayılı ideal davranışta X R ve sıcaklık değerleri tablodaki gibidir. ve Y gazları vardır. M A Gaz Basınç Hacim Mutlak sıcaklık 11. SINIF SARMAL KİMYA L XP 2V 2T Y 2P 3V 6T 152 cmHg P atm Z 4P 4V 12T X(g) Y(g) Buna göre bu gazların mol sayılarının karşılaş- 127 °C 27 °C tırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- miştir? 2V 5V A) nX > nY > nZ B) nZ > nY > nX C) nX = nY > nZ Buna göre Y gazının basıncı (P) kaç atm'dir? A) 0,4 B) 0,6 C) 0,8 D) 1,2 E) 1,6 D) nZ > nY = nX E) nX = nY = nZ 57

TEST-11 SU ÜZERİNDE TOPLANAN GAZLAR 1. Şekildeki sürtünmesiz ideal pistonlu kapta buharıyla 3. Şekildeki sürtünmesiz ideal pistonlu kaptaki saf su dengede H2O sıvısı bulunmaktadır. üzerinde N2O gazı bulunmaktadır. sürtünmesiz A sürtünmesiz ideal piston ideal piston N2O(g) A H2O(g) H2O(g) H2O(s) H2O(s) Piston aynı sıcaklıkta A noktasına kadar itilerek sa- Piston aynı sıcaklıkta A noktasına kadar çekilip sa- bitleniyor. bitleniyor. Buna göre zamanla, Buna göre zamanla, I. H2O(s) sıvı sayısı artar. I. N2O gazının kısmi basıncı azalır. II. H2O(g) gaz sayısı azalır. II. H2O gazının kısmi basıncı azalır. III. H2O(g) gazının basıncı değişmez. III. H2O(s) sıvı miktarı azalır. yargılarından hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (N2O gazı suda çözünmemektedir.) D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 4. Şekildeki sistemin I. bölmesinde buharıyla dengede B H2O sıvısı bulunmaktadır. İ I. II. 2. Şekildeki sistemin I. bölmesinde 25°C'de buharıy- L la dengede H2O sıvısı ve Ar gazı bulunmakta olup G H2O(g) Boş I. bölmeye yapılan toplam basınç 787 mmHg’dir. İ H2O(s) I. II. S Ar(g) Boş H2O(g) M A Aynı sıcaklıkta kaplar arasındaki musluk açılarak sis- H2O(s) R temin dengeye gelmesi bekleniyor. M Buna göre son durumda kaptaki toplam basınç A (P ), H O miktarı ve H O miktarındaki deği- 11. SINIF SARMAL KİMYA L toplam 2 (s) 2 (g) şim aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş- Aynı sıcaklıkta M musluğu açıldığında gazların kap- tir? ladığı hacim ilk duruma göre iki katına çıktığı an sis- tem dengeye gelmektedir. P H O miktarı H O miktarı toplam 2 (s) 2 (g) Buna göre, son durumda kaba yapılan toplam ba- A) Değişmez Azalır Artar sınç kaç mmHg'dir? B) Değişmez Artar Azalır (25°C saf suyun buhar basıncı 27 mmHg’dir.) C) Azalır Azalır Artar A) 1587 B) 760 C) 787 D) Azalır Değişmez Değişmez D) 407 E) 393,5 E) Artar Azalır Artar 71

TEST-15 SARMAL TEST – 1 1. Periyodik sistemin 4. periyodunda yer alan bir 3. Kuantum sayıları ile ilgili, element atomuna ait elektronlardan herhangi biri I. Baş kuantum sayısı (n) 1, 2, ... gibi tam sayı de- aşağıdaki kuantum sayılarından hangisine aynı ğerleri alır. anda sahip olamaz? II. Açısal momentum kuantum sayısı (,) 0'dan baş- n , m, layarak (n – 1)'e kadar olan tam sayı değerlerini alır. A) 4 0 0 B) 3 2 –1 III. Spin kuantum sayısı (ms) orbital türünü verir. yargılarından hangileri doğrudur? C) 4 1 0 D) 3 2 +2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) 4 2 +1 D) I ve II E) II ve III 4. Periyodik çizelgeyle ilgili aşağıdaki açıklamalar- dan hangisi yanlıştır? A) Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom yarıçapı azalır. B) Aynı grupta yukarıdan aşağı doğru inildikçe elektronegatiflik azalır. C) Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe iyon- laşma enerjisi genellikle artar. 2. Bazı atomlara ait elektron dizilişleri ve karşılarında B D) Aynı grupta yukarıdan aşağı doğru inildikçe İ elektron ilgisi genellikle artar. açıklamalar verilmiştir. L G E) Aynı periyota soldan sağa doğru gidildikçe Buna göre verilen açıklamalardan hangisi yanlış- İ elektron verme eğilimi azalır. tır? Elektron dizilimi Açıklama S A) 3Li: 1s22s1 A 5. 21Sc3+ iyonunun elektron dizilişi 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 Küresel simetri R şeklindedir. B) 5B: 1s22s22p1 özelliği gösterir. M Buna göre, temel haldeki Sc element atomu ile 11. SINIF SARMAL KİMYA m, = 0 değerine A ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? sahip en fazla 5 L tane elektronu A) En büyük baş kuantum sayısı 4'tür. vardır. ms = + 1 değerine B) Enerjisi en fazla olan elektronu için baş kuantum 2 sayısı 3'tür. C) 7N: 1s22s22p3 sahip en fazla 4 C) Periyodik sistemde 4. periyot 3B grubunda yer D) 10Ne: 1s22s22p6 alır. E) 12Mg: 1s22s22p6 3s13p1 tane elektronu D) m, = 0 değerine sahip en fazla 8 tane elektronu vardır. vardır. Periyodik sistemin E) Değerlik elektron sayısı 3'tür. 18. grubunda yer alır. Uyarılmış atomdur. 79

HAVA YASTIĞI 2. Aşağıda verilen ifadeleri doğru veya yanlış ola- Hava yastığı, kaza anında kazanın şiddetine ve koşulları- rak yuvarlak içine alınız. na göre şişerek, sürücülerin ve yolcuların yaralanmalarını önlemek veya kısmen azaltmak amacıyla tasarlanan bir • Bir gazın kinetik enerjisi artarsa molekül Doğru güvenlik sistemidir. Hava yastığının çalışma prensibi hızı da artar. Yanlış Darbeye maruz Elektronik İvme ölçer dar- • Mutlak sıcaklığı iki katına çıkarsa gazın Doğru kalan araç ani hız sensörler hız benin derecesini molekül hızı da iki katına çıkar. Yanlış kaybına uğrar. değişimini tespit ölçer. Darbenin eder. şiddeti belirli bir değerin üzerinde ise hava yastığı sistemi tetiklenir. Hava yastığını dolduracak olan gaz NaN3 (sodyum • Molekül hızı mol kütlesinin karakökü ile Doğru azid), KNO3 (Potasyum nitrat) ve SiO2 (silisyum dioksit) ters orantılıdır. Yanlış katılarının karışımından oluşur. Hava yastığı sistemi tetik- lendiğinde 2NaN3(k) $ 2Na + 3N2(g) (300 °C) 10Na + 2KNO3 $ K2O + 5Na2O + N2(g) K2O + Na2O + SiO2 $ Alkali silikat (cam) tepkimeleri zincirleme gerçekleşir ve hava yastığı orta- 3. Hava yastığını 40 milisaniyede dolduran N gazı 2 lama 40 milisaniyede N2 gazı ile dolar. Belirli bir hızda yerine aynı koşullarda hangi gaz kullanılabilirse hareket eden gazlar için kinetik enerjisi daha kısa sürede doldurabilir? Ek = 3 $ k $ T Ek = 1 $ m $ V2 (C: 12, N: 14, O: 16, Ar: 20, S: 32) 2 2 A) Ar gazı B) CO2 gazı bağıtıları ile hesaplanır. D) SO3 gazı B C) N2O5 gazı İ L G İ S A R 1. Hava yastığını dolduracak olan N gazının hacmi M 4. X gazının mol kütlesi 7 g/mol'dir. 2 A L Hava yastığını N gazı yerine X gazı ile doldurul- 11. SINIF SARMAL KİMYA önceden hesaplanabilir mi? Açıklayınız. 2 mak istenirse aynı sıcaklıkta hava yastığının şiş- mesi kaç milisaniye sürer? (N2: 28 g/mol) 83

3. ÜNİTE SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Çözücü ve çözünen arasındaki etkileşimleri  Kütlece yüzde derişim, hacimce yüzde derişim, ppm ve mol kesri ile ilgili hesaplamalar yapmayı  Molarite, molalite gibi derişim birimlerini kullanarak hesaplama yapmayı  Donma noktası alçalması, kaynama noktası yükselmesi, buhar basıncı alçalması ve osmotik basınç gibi koligatif özellikleri  Çözünürlük ile ilgili yorum ve hesaplama yapmayı

SICAK BÖLGE MOLARİTE (M) MOLALİTE (m) Molarite (M) = Çözünenin mol sayısı (n) Molalite (m) = Çözünenin mol sayısı (n) Çözelti hacmi (litre) Çözücünün kg cinsinden değeri Örnek: 20 gram NaOH katısının tamamen çözünmesi Örnek: 23,8 gram KBr tuzunun 500 gram saf suda ta- sonucu hazırlanan 500 mL'lik sulu çözeltinin mamen çözünmesi sonucu hazırlanan çözeltinin derişimi kaç molardır? (NaOH = 40 g/mol) derişimi kaç molaldir? (KBr = 119 g/mol) Çözüm: n= m = 20 = 0, 5 mol Çözüm: n = m = 23, 8 = 0, 2 mol MA 40 MA 119 M= n = 0, 5 mol m = 0, 2 mol = 0, 4 m V 0, 5 litre 0, 5 kg = 1 mol / litre NOT NOT Bir çözelti üzerine saf su eklenirse veya çözeltiden Bir çözeltinin kütlece yüzde derişimi (%), yoğun- saf su buharlaştırılırsa son durumdaki çözeltinin molaritesi, luğu (d) ve çözünenin mol kütlesi (MA) biliniyorsa M1.V1 = M2.V2 molaritesi (M) eşitliği kullanılarak bulunur. M = d.%.10 MA Örnek: 0,8 M 600 mL sulu çözelti üzerine 200 mL saf su eklenirse oluşan çözeltinin derişimi kaç mo- eşitliği ile hesaplanır. lar olur? M1.V1 = M2.V2 LYS – 2012 0,8.600 = M2.(600 + 200) M2 = 0,6 M Gliserinin (C3H8O3) sudaki kütlece %18,4'lük çözel- tisinin yoğunluğu 1,04 g/mL'dir. B Buna göre çözeltinin molaritesi kaçtır? İ (C3H8O3 = 92 g/mol) L G Çözüm: İ NOT d.%.10 M = MA Çözücü ve çözüneni aynı olan farklı hacim ve S derişimlerdeki çözeltiler karıştırıldığında son du- 1, 04.18, 4.10 rumdaki çözeltinin molaritesi, A M = 92 M1.V1 + M2.V2 + .... = Ms.Vs R M M = 2, 08 mol.L-1 eşitliği kullanılarak bulunur. 11. SINIF SARMAL KİMYA Örnek: 2 M 300 mL NaCl çözeltisi ile 3 M 200 mL A NaCl çözeltisi aynı sıcaklıkta karıştırılıyor. Oluşan çözeltinin derişimi kaç molardır? L KOLİGATİF ÖZELLİKLER M1.V1 + M2.V2 = Ms.Vs 2.300 + 3.200 = Ms.(300 + 200) 1. Kaynama Noktası Yükselmesi (Ebülyoskopi) Ms = 2,4 M 3T = K .m.t ks 3T = Kaynama noktası yükselmesi  m = Çözeltinin molalitesi ts = Ortama verilen toplam iyon veya molekül sayısı  Kk = Molal kaynama noktası yükselmesi sabiti 86

TEST-3 HACİMCE YÜZDE DERİŞİM – ppm – MOL KESRİ 1. 280 mL etil alkol ile 120 mL saf suyun birbiri içe- 5. Limon kolonyasının içerisinde bulunan su, etil alkol risinde çözünmesi sonucu hazırlanan çözeltideki ve limon esansının hacimce yüzdelerini gösteren sü- etil alkolün hacimce yüzde derişimi aşağıdakiler- tun grafiği verilmiştir. den hangisinde doğru verilmiştir? Hacimce yüzde A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80 80 18 2 Etil Su Limon Madde 2. Hacimce %30'luk metil alkolün 400 mL'lik sulu çözel- alkol esansı tisinin üzerine 100 mL saf su ekleniyor. Buna göre 400 mL'lik bir limon kolonyasında kaç gram etil alkol çözünmüştür? Buna göre oluşan çözeltinin hacimce yüzde deri- (Etil alkolün özkütlesi 0,8 g/mL'dir) şimi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş- tir? A) 256 B) 320 C) 400 D) 440 E) 500 A) 20 B) 22 C) 24 D) 25 E) 28 3. Hacimce %5'lik 200 mL HNO çözeltisi hazırlamak B 3 İ için hacimce %20'lik HNO çözeltisine kaç mL saf L 3 G su eklenerek hacim 200 mL'ye tamamlanmalıdır? İ A) 50 B) 100 C) 120 D) 150 E) 180 S A 6. 125 mL glikolün, 450 mL saf su içerisinde çözün- R mesi sonucu hazırlanan çözelti ile ilgili, 11. SINIF SARMAL KİMYA 4. Hacimce %15'lik 600 mL etil alkol çözeltisinde M Glikolün kütlece yüzde derişimi %25'tir. A Glikolün hacimce yüzde derişimi %20'dir. bulunan etil alkolün ve saf suyun hacmi aşağıda- L kilerden hangisinde doğru verilmiştir? Etil alkol hacmi (mL) Su hacmi (mL) Çözeltinin kütlesi 600 gramdır. A) 60 540 yargıların doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işa- B) 90 510 retlenmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru C) 150 450 gösterilmiştir? (dsu = 1 g/mL, dglikol = 1,2 g/mL) D) 510 90 E) 350 150 A) D B) D C) D D) Y E) Y DY YY D DD YY D 92

TEST-11 ÇÖZÜNÜRLÜK – II 1. KNO3 tuzunun saf sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla 3. 20°C'de hazırlanan 85 gramlık doygun çözelti değişimini gösteren grafik verilmiştir. 50°C'ye ısıtılırsa kaç gram X tuzu çöker? Çözünürlük A) 7,5 B) 15 C) 20 D) 45 E) 60 b c 4. 20°C'de hazırlanan kütlece %20'lik 500 gramlık a çözelti 30°C'ye ısıtıldığında çözeltinin doygun Sıcaklık (°C) hale getirilebilmesi için ortamdan en az kaç gram Bu grafiğe göre aşağıdaki yargılardan hangisi saf su buharlaştırılmalıdır? yanlıştır? A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 250 A) a noktasındaki çözelti doymuştur. B) b noktasındaki çözelti aşırı doymuştur. 5. 50°C'de hazırlanan dibinde katısı olmayan 390 C) c noktasındaki çözelti doymamıştır. D) Kütlece yüzde derişimleri arasında a > c ilişkisi gramlık doygun çözelti 20°C'ye soğutulduğunda çözeltinin tekrar doygun hale gelebilmesi için or- vardır. tama en az kaç gram X tuzu eklenmelidir? E) b noktasında çözelti kararsız olup bir süre sonra A) 120 B) 90 C) 60 D) 30 E) 15 çözeltide çökme olur. Aşağıdaki 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. soruları grafiğe göre çözünüz. X tuzunun saf suda çözünmesine ait çözünürlük – sıcaklık değişimini gösteren grafik verilmiştir. B Çözünürlük (g / 100 g su) İ 6. 30°C'de 250 gram saf su ve 80 gram X tuzu ile hazır- L G lanan çözelti 50°C'ye ısıtılıyor. 70 İ Buna göre 40 I. 325 gram kararlı çözelti elde edilir. 30 S A II. Çözeltinin kütlece yüzde derişimi azalır. 20 30 50 Sıcaklık (°C) R III. X tuzunun çözünürlüğü azalır. M 11. SINIF SARMAL KİMYA 2. X tuzu ile ilgili, A yargılarından hangileri doğrudur? I. Çözünürlüğü ekzotermiktir. L A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III II. Saf suda çözünürken zamanla suyun sıcaklığı D) II ve III E) I, II ve III artar. III. 20 °C'deki doygun çözeltisinin kaynama noktası, 7. 20°C'de 210 gram X tuzu çözünerek hazırlanan 30°C'deki dibinde katısı olmayan doygun çözelti- sinin kaynama noktasından daha büyüktür. doygun çözelti 50°C'ye ısıtıldığında kaç gram X tuzu çöker? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 120 108

TEST-13 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Aynı ortamda bulunan özdeş kaplardaki saf suların 3. NaCl tuzu çözünerek hazırlanan sulu çözelti şekilde- içerisine üzerinde belirtilen maddeler ekleniyor. ki gibidir. NaF(k) O2(g) CH3OH(s) Kütlece %20’lik H2O(s) H2O(s) H2O(s) 400 g NaCl çözeltisi a bc Aynı sıcaklıkta bu çözeltiye ayrı ayrı şu işlemler yapılıyor: Buna göre son durumda kaplarda bulunan mad- I. 100 gram saf su ekleniyor. deler arasındaki etkileşim kuvvetleri ile ilgili, II. 100 gram NaCl eklenip tamamen çözünüyor. I. a kabında iyon – dipol etkileşimleri bulunur. Buna göre hazırlanan bu çözeltilerin kütlece yüz- de derişimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru II. b kabında hidrojen bağları bulunur. verilmiştir? III. c kabında dipol – indüklenmiş dipol etkileşimleri I II bulunur. yargılarından hangileri doğrudur? A) 16 32 (1H, 6C, 8O, 9F, 11Na) B) 16 34 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) 16 36 D) II ve III E) I, II ve III D) 14 34 E) 14 36 B İ L 4. Kütlece %40'lık 450 gram C H O sulu çözeltisin- G 6 12 6 İ deki C H O bileşiğinin mol kesri aşağıdakiler- 6 12 6 den hangisinde doğru verilmiştir? S (C6H12O6: 180 g/mol) A 2. 600 mL Al2(SO4)3 sulu çözeltisinde ortamda bulunan R A) 8 B) 145 C) 125 D) 115 E) 1 M 15 16 SO–42 iyonlarının mol sayısı 0,9 moldür. A 11. SINIF SARMAL KİMYA L Buna göre bu çözelti ile ilgili, I. Al+3 derişimi 1 molardır. II. Toplamda 3 molar iyon bulunur. 5. 18,8 gram MgCl tuzunun 400 gram saf suda ta- 2 III. Çözünmüş halde 102,6 gram Al2(SO4)3 bulunur. mamen çözünmesi sonucu hazırlanan çözeltinin yargılarından hangileri doğrudur? 1 atm basınç altında kaynamaya başlama sıcaklı- (Al2(SO4)3: 342 g/mol) ğı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (MgCl2: 94 g/mol) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) 100,52 B) 100,78 C) 101,04 D) II ve III E) I, II ve III D) 101,56 E) 102,08 112

TEST-14 SARMAL TEST – 2 1. Atom numaraları birbirini izleyen baş grup elementleri- 3. nin birinci iyonlaşma enerjisi–atom numarası değişimini I gösteren grafik verilmiştir. Birinci iyonlaşma enerjisi (kJ/mol) Q T II Y III XZ Periyodik sistemde I, II ve III ile gösterilen bölge- lerde yer alan elementlerin yaygın isimleri aşağı- R dakilerin hangisinde doğru verilmiştir? Atom numarası I II III Buna göre grafikteki elementlerle ilgili, Lantanitler Aktinitler A) Toprak I. Y, Q ve R küresel simetri özelliği gösterir. metalleri II. X ve R'nin kimyasal özellikleri farklıdır. B) Toprak Aktinitler Lantanitler metalleri III. Z'nin atom yarıçapı T'nin atom yarıçapından C) Geçiş Aktinitler Lantanitler büyüktür. elementleri IV. X ve Z'nin yarı dolu orbital sayıları aynıdır. D) Geçiş Lantanitler Aktinitler elementleri yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) I, III ve IV E) İç geçiş Lantanitler Aktinitler elementleri D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV B 2. Bazı elementlerin periyodik cetveldeki yerleri veril- İ 4. Aynı ortamda bulunan şekildeki ideal sürtünmesiz miştir. Z L pistonlu kaplarda ideal davranışta eşit mol sayılı X, Y X Q G ve Z gazları bulunmaktadır. T İ Y ideal ideal S piston piston Bu elementlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden han- A ideal gisi yanlıştır? R 27 °C 127 °C piston M X(g) Y(g) A TK L 6 litre V litre Z(g) 4 litre 11. SINIF SARMAL KİMYA A) Y metalik, X, T ve Q ametalik özellik gösterir. Buna göre Y gazının hacmi (V) ve Z gazının sı- B) Y ve Z'nin değerlik elektron sayıları aynıdır. caklığı (T) aşağıdakilerden hangisinde doğru ve- rilmiştir? C) Q oda koşullarında iki atomlu molekülleri halinde V (litre) T (K) bulunur. A) 8 250 D) Z elementinin kimyasal tepkimeye girme isteği B) 8 200 yoktur. C) 8 –73 D) 10 200 E) T'nin elektron dizilişi 1s2 2s2 2p4 şeklindedir. E) 10 –73 114

ETKİNLİK – 1 AÇIK UÇLU SORULAR 1 Aşağıda verilen madde çiftleri arasındaki etkin 5 Kütlece %20'lik NaOH çözeltisinin belli bir sıcaklıkta- etkileşim türlerini yazınız. ki yoğunluğu 1,4 g/mL'dir. (1H, 6C, 8O, 11Na, 17Cl, 53I) Buna göre bu çözeltinin derişimi kaç molardır? (NaOH: 40 g/mol) Madde çifti Etkileşim türü 6 40,4 gram KNO tuzunun 1 atm basınç altında 400 H2O – HCl 3 gram saf suda tamamen çözünmesi sonucu ha- H2O – NaCl zırlanan sulu çözelti ilgili aşağıdaki soruları ce- vaplayınız. (KNO3: 101 g/mol) H2O – O2 a) Kaynamaya başlama sıcaklığı kaç °C'dir? (Saf su için Kk = 0,52 °C.m–1) NaCl – CCl4 ................................ b) Donmaya başlama sıcaklığı kaç °C'dir? CCl4 – I (Saf su için Kd = 1,86 °C.m–1) 2 ................................ 2 0,4 M 600 mL NaCl çözeltisine aynı sıcaklıkta 200 7 Saf X tuzunun suda çözünmesine ait çözünürlük sı- mL saf su ekleniyor. caklık değişimini gösteren grafik verilmiştir. Buna göre oluşan çözeltinin derişimi kaç molar- Çözünürlük (g çözünen / 100 g su) dır? 3 1 M 300 mL Mg(NO3)2 sulu çözeltisi ile 2 M 200 mL 60 Al(NO3)3 sulu çözeltisi aynı sıcaklıkta karıştırılıyor. B 40 İ 25 Buna göre son durumdaki çözeltide bulunan NO – L 3 G 20 60 80 Sıcaklık (°C) İ iyon derişimi kaç molardır? Buna göre, 4 100 gram CaBr2 tuzunun 400 gram saf suda çözünme- S I. 80°C'de hazırlanan doygun çözelti kütlece A %20'liktir. si sonucu hazırlanan çözeltinin yoğunluğu 1,5 g/mL'dir. R 11. SINIF SARMAL KİMYA M II. 60°C'de 250 gram saf su kullanılarak hazırlanan Buna göre bu çözelti ile ilgili verilen aşağıdaki A çözelti 350 gramdır. soruları cevaplayınız. (CaBr2: 200 g/mol) L III. 20°C'de hazırlanan 480 gramlık doygun çözelti a) Kütlece yüzde derişimini bulunuz. 80°C'ye ısıtılırsa 105 gram X tuzu çöker. ................................ IV. 60°C'de hazırlanan 70 gramlık doygun çözelti 20°C'ye soğutulursa çözeltinin tekrar doygun b) Derişimi kaç molardır? hale gelebilmesi için ortama en az 10 gram X tuzu eklenmelidir. ............................... c) Derişimi kaç molaldir? yargılarından hangileri doğrudur? ............................... 116

1. DÖNEM 2. YAZILI 1. Şekildeki periyodik sistemde verilen ok yönlerin- 4. Şekildeki kaplarda ideal davranışta eşit mol sayılı de aşağıdaki genel değişimleri artar, değişmez, CH4 gazı ve SO2 gazları bulunmaktadır. azalır olarak cevaplayınız. 1 2 atm X atm CH4(g) SO2(g) 5 litre, 273°C 2 litre, 0°C 2 Buna göre SO gazının basıncı \"X\" kaç atm'dir? 2 Özellik 1 yönünde 2 yönünde Atom yarıçapı Birinci iyonlaşma enerjisi Elektronegatiflik Elektron verme eğilimi Değerlik elektron sayısı Elektron ilgisi B 2. Aşağıda verilen birim dönüşümlerini yapınız. İ 5. Şekildeki sistemde ideal davranışta eşit kütleli SO2, L • 0,5 atm = .................. mmHg G CH4 ve He gazları bulunmaktadır. • 152 cmHg = .................. atm İ • 500 mL = .................. litre S SO2(g) • –123°C = .................. Kelvin A CH4(g) • 546 Kelvin = .................. °C R He(g) M 11. SINIF SARMAL KİMYA A L Kaptaki toplam basınç 8,4 atm olduğuna göre 3. 3,2 gram ideal davranıştaki CH4 gazı 0 °C'de 11,2 aşağıdaki soruları cevaplayınız. (He: 4 g/mol, CH4: 16 g/mol, SO2: 64 g/mol) litrelik sabit hacimli kapta bulunmaktadır. a) CH4 gazının kısmı basıncı kaç atm'dir? ........................................... Buna göre kaptaki CH gazının basıncı kaç 4 b) He gazının mol kesrini bulunuz. atm'dir? (H: 1 g/mol, C: 12 g/mol) ........................................... 118

4. ÜNİTE ekzotermik endotermik enerji KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Endotermik ve ekzotermik tepkimelerin özelliklerini  Entalpi değişimi (3H) hesaplamaları yapmayı  Entalpi diyagramlarını yorumlamayı

SICAK BÖLGE Endotermik bir tepkime ile ilgili bazı bilgiler aşağıda NOT verilmiştir. • N2(g) + O2(g) $ 2NO(g) 3H > 0 Potansiyel enerji (kJ) Azot gazının yanması endotermiktir. b Ürünler a Girenler • CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s) Tepkime koordinatı Azot gazının yanması dışındaki tüm yanma olayları ekzotermiktir. • Tepkime gerçekleşirken dışarıdan sürekli ısı alması • N2(g) $ 2N(g) gerekir. Isı akışı kesilirse tepkime durur. Bağ kopması olayları genellikle endotermiktir. • 2N(g) $ N2(g) • Girenlerin toplam potansiyel enerjisi a kj'dir. Bağ oluşum olayları genellikle ekzotermiktir. • Ürünlerin toplam potansiyel enerjisi b kj'dir. • Na(g) $ Na+(g) + e– • Zamanla toplam entalpi artar. • Tepkimenin 3H değeri (b – a) kj'dir. Elektron koparma olayı (iyonlaşma enerjisi) • Minimum enerjili olma eğilimi girenler lehinedir. endotermiktir. • Yüksek sıcaklıkta ürünler, girenlere göre daha ka- • Cl(g) + e– $ Cl–(g) rarlıdır. Elektron ilgisi ekzotermik bir olaydır. • Düşük sıcaklıkta girenler, ürünlere göre daha karar- • HNO3(suda) + NaOH(suda) $ NaNO3(suda) + H2O(s) lıdır. • Aynı şartlarda girenler, ürünlere göre daha kararlıdır. B Asit-baz tepkimeleri ekzotermiktir. İ Ekzotermik bir tepkime ile ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. GL • O2(g) $ O2(suda) Potansiyel enerji (kJ) İ Gazların saf sudaki çözünürlüğü ekzotermiktir. x Girenler y Ürünler 11. SINIF SARMAL KİMYA Tepkime S koordinatı A R • Tepkimenin başlaması için ısı alması gerekir fakat M tepkime başladıktan sonra bitene kadar kendiliğin- A den devam eder. L Oluşum Isılarından Yararlanarak 3H Hesaplama • Girenlerin toplam potansiyel enerjisi x kJ'dir. • Tepkimelerde bileşiklerin veya iyonların oluşum ısısı • Ürünlerin toplam potansiyel enerjisi y kJ'dir. (3Hol) değerleri verilmişse, tepkimenin 3H değeri, • Zamanla toplam entalpi azalır. • Tepkimenin 3H değeri (y – x) kj'dir. 3H = f3Hürünlerin toplam f – f 3Hgirenlerin toplam f • Minimum enerjili olma eğilimi ürünler lehinedir. potansiyel enerjisi potansiyel enerjisi • Yüksek sıcaklıkta girenler, ürünlere göre daha ka- denklemi ile hesaplanır. rarlıdır. • Düşük sıcaklıkta ürünler, girenlere göre daha karar- • Bu tarz sorularda elementlerin (H2, Cl2, Br2, Na, Cu,...) standart şartlardaki kararlı hallerinin 3H° değerleri lıdır. \"sıfır\" kabul edilir. • Aynı şartlarda ürünler, girenlere göre daha kararlıdır. 122

TEST-4 3H HESAPLAMA YÖNTEMLERİ (Bağ Enerjilerinden Yararlanılarak) 1. Aşağıdaki tabloda bazı atomlar arasındaki ortalama 3. Aşağıdaki tabloda bazı atomlar arasındaki ortalama bağ enerjisi değerleri verilmiştir. bağ enerjisi değerleri verilmiştir. Bağ H–H O–H O=O Bağ C – H O – H O = O C = O 430 460 500 Ortalama bağ Ortalama bağ 400 460 500 725 enerjisi (kJ/mol) enerjisi (kJ/mol) Buna göre, Buna göre, CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) H2(g) + 1 O2(g) $ H2O(g) 2 tepkimesinin entalpi değişimi (3H) değeri kaç kJ’dir? tepkimesinin entalpi değişimi (3H) değeri kaç kJ'dür? A) –1380 B) –690 C) –345 A) 240 B) 220 C) 160 D) 690 E) 1380 D) –220 E) –240 B 2. Standart şartlarda gerçekleşen bazı tepkime denk- İ 4. HH HH L lemleri şu şekildedir: C = C + Br – Br $ H – C – C – H G HH Br Br • H2(g) $ 2H(g) 3H° = 436 kJ/mol İ • HBr(g) $ H(g) + Br(g) 3H° = 366 kJ/mol S Yukarıda denklemi verilen tepkimenin entalpi de- ğişimi değerini hesaplayabilmek için, • Br2(s) $ 2Br(g) 3H° = 224 kJ/mol A I. C – H Buna göre, R II. Br – Br M 11. SINIF SARMAL KİMYA I. Bağ kopması olayı endotermiktir. A III. C – C L IV. C = C II. HBr molekülündeki bağlar, Br2 molekülündeki bağlara göre daha sağlamdır. III. Standart şartlarda gerçekleşen, V. C – Br H2(g) + Br2(s) $ 2HBr(g) bağ enerjilerinden hangilerinin değerinin bilin- tepkimesinin entalpi değişimi değeri 72 kJ'dir. mesine gerek yoktur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV D) I ve V E) II ve V A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 130

TEST-8 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Sabit basınçlı sistemlerde gerçekleşen bazı tepkime 3. C2H6(g) + 7 O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(s) 2 denklemleri verilmiştir. 1. tepkime: N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g) tepkimesindeki bileşiklere ait standart oluşum ısısı 2. tepkime: N2O4(g) $ N2(g) + 2O2(g) Buna göre bu tepkimelerle ilgili, (3H°ol) değerleri ve tepkimenin potansiyel enerji – tepkime koordinatı grafiği verilmiştir. I. 1. tepkimede toplam entalpi değeri zamanla ar- Bileşik 3H°ol (kJ/mol) Potansiyel enerji (kJ) tar. C2H6(g) –80 X H2O(s) –280 Y II. 2. tepkimede girenlerin ısı kapsamı ürünlerin ısı CO2(g) –400 Tepkime kapsamından daha büyüktür. koordinatı III. 1. tepkime ekzotermik, 2. tepkime endotermiktir. yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre bu tepkime ile grafikteki X ve Y değer- leri ile ilgili, A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III I. X değeri –80 kJ'dür. D) II ve III E) I, II ve III II. Y değeri –1640 kJ'dür. III. 6 gram C2H6 gazı harcandığında 312 kJ ısı açığa çıkar. yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III B İ L G İ 2. NH3 gazından nitrik asit (HNO3) eldesine ait tepkime 4. Bazı atomlar arasındaki ortalama bağ enerjisi değer- zinciri aşağıdaki gibidir. S leri tabloda verilmiştir. 1. 4NH3(g)+ 5O2(g) \" 4NO(g) + 6H2O(g) 3H = –900 kJ A Bağ N – H O – H O = O N / N R 2. 2NO(g) + O2(g) \" 2NO2(g) 3H = –100 kJ M Ortalama A bağ enerjisi 400 450 500 1000 11. SINIF SARMAL KİMYA 3. 3NO2(g) + H2O(s) \" 2HNO3(suda) + NO(g) 3H = –150 kJ L (kJ/mol) Bu tepkime zincirinde 51 gram NH3 gazının tama- Buna göre, men harcanması ile başlayan tepkime zincirinde 2 mol HNO3 oluşmaktadır. 4NH3(g) + 3O2(g) $ 2N2(g) + 6H2O(g) Buna göre bu üç tepkime sonucu açığa çıkan tepkimesinde NH gazının molar yanma ısısı de- 3 toplam enerji kaç kJ'dür? (H: 1, N: 14) ğeri kaç kJ'dür? A) 675 B) 925 C) 975 A) –110 B) –275 C) –550 D) 1200 E) 1275 D) –1100 E) –2200 138

TEST-9 SARMAL TEST - 3 1. Üçüncü temel enerji seviyesinde bulunan bir 4. Aşağıdaki bileşiklerde altı çizili element atomla- elektron ile ilgili, rından hangisinin yükseltgenme basamağı, kar- şısında doğru verilmiştir? I. Açısal momentum kuantum sayısı (,) 1 olabilir. (1H, 6C, 7N, 8O, 12Mg, 16S, 19K, 20Ca) II. Manyetik kuantum sayısı (m,) değeri –2 olabilir. Bileşik Yükseltgenme basamağı III. Spin kuantum sayısı (ms) değeri - 1 olabilir. 2 A) K2CO3 +5 yargılarından hangileri doğrudur? B) MgO2 –2 C) Al2S3 –3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. As3– iyonunun elektron dizilişi D) NH4NO3 +5 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d104p6 şeklindedir. E) CaSO4 +3 Buna göre temel haldeki As element atomu ile il- gili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 5. Şekildeki eşit bölmelendirilmiş cam borunun iki ucun- A) En büyük baş kuantum sayısı 4'tür. dan aynı koşullarda ideal davranıştaki A ve Z gazları B) IUPAC sistemine göre periyodik sistemin 15. aynı anda gönderiliyor. grubunda bulunur. A(g) Z(g) C) Küresel simetrik yük dağılımına sahiptir. 12345678 D) Elektron dizilişindeki ms = + 1 kuantum sayısına Buna göre A gazı borunun 4 nolu bölgesine gel- 2 diği an Z gazı borunun hangi noktasına gelir? sahip en az 15 elektronu vardır. E) m, = +1 değerine sahip en fazla 8 elektronu var- (A: 4 g/mol, Z: 64 g/mol) dır. A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 E) 4 B 3. 1 İ L 6. Şekildeki elastik balonda bir miktar X2 gazı bulun- G İ maktadır. S X2(g) elastik A 2 R balon M 11. SINIF SARMAL KİMYA Yukarıda verilen periyodik sistemde gösterilen A ok yönlerindeki genel değişimlerle ilgili, L Sistemin sıcaklığı artırılırsa X gazı ile ilgili, I. Atom yarıçapı 1 yönünde azalırken 2 yönünde 2 artar. I. Kısmi basıncı artar. II. Birinci iyonlaşma enerjisi 1 yönünde artarken 2 yönünde azalır. III. Elektronegatiflik 1 yönünde azalırken 2 yönünde II. Ortalama kinetik enerjisi artar. artar. III. Özkütlesi azalır. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 140

5. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Kimyasal tepkimelerde ortalama hız hesaplamaları yapmayı  Aktifleşme enerjisini ve çarpışma teorisini  Tek basamaklı ve çok basamaklı tepkimelerde hız denklemi yazmayı  Tepkime hızına etki eden faktörleri

SICAK BÖLGE Kimyasal bir tepkimenin ürünle sonuçlanabilmesi için TEPKİME HIZLARININ ÖLÇÜLMESİ şu hususların gerçekleşmesi gerekir: • Tepkimeye girenlerin uygun geometrik biçimde ve Renk Değişimi: aynı düzlemde çarpışması C2H4(g) + Br2(suda) $ C2H4Br2(suda) • Tepkimeye girenlerin yeterli enerjiye sahip olması Renksiz Koyu Renksiz • Aktifleşmiş kompleks ürünün oluşması kahverengi Katı Kütlesindeki Değişim: C(k) + O2(g) $ CO2(g) Kimyasal bir tepkimeye ait potansiyel enerji tepkime Elektrik İletkenliği Değişimi: koordinatı grafiği verilmiştir. Ag+(suda) + Cl–(suda) $ AgCl(k) Potansiyel enerji (kJ) CO2(g) + H2O(s) $ H+ + HCO–3(suda) (suda) Aktifleşmiş kompleksin enerjisi 1100 Eai Eag Basınç-Hacim Değişimi: Aynı sıcaklıkta hacim sabit 800 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g ise gaz mol sayısı azaldığı için basınç azalır. 100 PCl5(g) $ PCl3(g) + Cl2(g) Aynı sıcaklıkta basınç sabit ise gaz mol sayısı Tepkime arttığı için hacim artar. koordinatı • Girenlerin potansiyel enerjisi: 100 kJ Isı Değişimi: • Ürünlerin potansiyel enerjisi: 800 kJ B S(k) + O2(g) $ SO2(g) + ısı • İleri yöndeki tepkimenin aktifleşme enerjisi İ CaCO3(k) + ısı $ CaO(k) + CO2(g) (Eai) = 1100 – 100 = 1000 kJ L • Geri yöndeki tepkimenin aktifleşme enerjisi (Eag) = 1100 – 800 = 300 kJ G • Tepkimenin entalpi değişimi (3H) 3H = 3Hürünler – 3Hgirenler İ = 800 – 100 = 700 kJ S • Tepkimenin entalpi değişimi (3H) 3H = Eai – Eag A = 1000 – 300 = 700 kJ R M ORTALAMA TEPKİME HIZI 11. SINIF SARMAL KİMYA A L N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) • N2 gazının ortalama harcanma hızı = - 37N2A = rN2 3t • H2 gazının ortalama harcanma hızı = - 37H2A = rH2 3t • NH3 gazının ortalama oluşma hızı = + 3 7NH3A = rNH3 3t rN2 = 1 $ rH2 = 1 $ rNH3 3 2 147

TEST-6 DENEYLERLE TEPKİMELERDE HIZ – I Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta oluşan, 5. Aşağıdaki tabloda sabit sıcaklıkta ve kapalı bir kapta 3A(g) + 2B(g) $ A3B2(g) oluşan, tepkimesi için farklı derişimlerde deneyler yapılarak 2X2(g) + Y2(g) $ 2X2Y(g) aşağıdaki veriler elde ediliyor. tepkimesi ile ilgili deney sonuçları verilmiştir. Deney Başlangıç Başlangıç Deney Başlangıç Başlangıç derişimleri (mol/L) hızı (mol/L.s) derişimleri (mol/L) hızı (mol/L.s) 1 [A] [B] 2 [X2] [Y2] 2.10–4 3 0,2 0,1 4.10–4 1 0,01 0,02 1.10–6 1,2.10–3 0,4 0,1 2 0,02 0,02 4.10–6 0,4 0,3 3 0,02 0,06 1,2.10–5 Buna göre 1, 2, 3 ve 4. soruları tablodaki verilere Buna göre tepkime ile ilgili, göre çözünüz. I. Hız bağıntısı r = k.[X2][Y2] şeklindedir. 1. Tepkimenin hız denklemi aşağıdakilerden hangi- II. Hız sabit k'nin sayısal değeri 0,01'dir. III. Tepkimenin toplam derecesi 3'tür. sinde doğru verilmiştir? A) Hız = k.[A]2 B) Hız = k.[A].[B]2 yargılarından hangileri doğrudur? C) Hız = k.[A]2.[B] D) Hız = k.[A]3.[B]2 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III E) Hız = k.[A].[B] 6. aX(g) + bY(g) $ cZ(g) + dT(g) 2. I. Tepkime mekanizmalıdır. tepkimesi sabit sıcaklıkta ve kapalı bir kapta oluş- maktadır. Bu tepkimeyle ilgili yapılan deney serisin- II. Tepkimenin toplam derecesi 3'tür. B de, tepkimeye girenlerin derişimleri ve tepkime hız III. Hız sabiti k'nin birimi litre2.mol–2.s–1 dir. İ değerleri tabloda verilmiştir. L Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? G Başlangıç Başlangıç İ derişimleri (mol/L) hızı (mol/L.s) Deney S [X] [Y] A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A R D) II ve III E) I, II ve III M 1 0,01 0,02 1.10–7 A L 2 0,02 0,02 2.10–7 3 0,04 0,06 3,6.10–6 3. Hız sabiti k'nin sayısal değeri kaçtır? Buna göre tepkime ile ilgili, 11. SINIF SARMAL KİMYA A) 2 B) 0,5 C) 0,25 D) 0,05 E) 0,025 I. X'e göre tepkimenin derecesi 1'dir. II. Hız sabiti k'nin birimi litre2 'dir. s.mol2 4. Tepkimenin gerçekleştiği kap hacmi sabit sıcak- III. Tepkime mekanizmalı ise tepkimenin yavaş ba- lıkta yarıya indirilirse tepkimenin başlangıç hızı nasıl değişir? samağı X(g) + 2Y(g) $ Ürünler şeklinde olabilir. A) 8 katına çıkar B) 4 katına çıkar yargılarından hangileri doğrudur? C) 2 katına çıkar D) 1 katına çıkar A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 4 1 E) 8 katına çıkar D) II ve III E) I, II ve III 159

TEST-10 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Bir tepkimenin mekanizması şu şekildedir: 3. Aşağıdaki tepkimelerden hangisinin hızını tayin 1. adım: NO2(g) + F2(g) $ NO2F(g) + F(g) (Yavaş) etmek için kullanılan yöntem yanlıştır? 2. adım: F(g) + NO2(g) $ NO2F(g) (Hızlı) A) 2Cu(k) + O2(g) $ 2CuO(k) Sarı Renksiz Kahverengi Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış- Hız takip yöntemi: Renk değişimi tır? A) Hız denklemi r = k.[NO2].[F2] şeklindedir. B) N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g) B) Hız sabiti k'nin birimi litre Hız takip yöntemi: Sabit sıcaklık ve hacimde s.mol dir. basınçtaki azalma C) F(g) katalizördür. C) 2Fe(k) + 3 O2(g) $ Fe2O3(k) 2 D) Tepkimenin moleküleritesi 3'tür. E) Toplu tepkime, Hız takip yöntemi: Katı kütlesindeki artış 2NO2(g) + F2(g) $ 2NO2F(g) şeklindedir. D) SO3(g) + H2O(s) $ 2H+(suda) + SO–42(suda) Hız takip yöntemi: Elektrik iletkenliğindeki artış E) C(k) + O2(g) $ CO2(g) Hız takip yöntemi: Sabit sıcaklık ve basıçta hacimdeki azalma 2. Şekildeki düzenekte Mg parçaları HNO3 çözeltisi ile 4. Bir tepkimeye ait farklı sıcaklıklarda çizilen molekül tepkimeye girerek H2 gazı oluşturmaktadır. yüzdesi kinetik enerji değişimini gösteren grafik veril- B miştir. H2(g) İ Molekül yüzdesi L1 G2 İ Eşik enerjisi HNO3(suda) S Kinetik Mg parçaları A enerji Mg(k) + 2HNO3(suda) $ Mg(NO3)2(suda) + H2(g) R Buna göre, M Buna göre, 11. SINIF SARMAL KİMYA I. Mg metalinin toz haline getirilmesi A L I. 1. durumdaki taneciklerin ortalama kinetik ener- jileri 2. durumdaki taneciklerin ortalama kinetik II. Çözeltinin sıcaklığının artırılması enerjilerinden daha fazladır. III. HNO3 çözeltisinin molaritesinin artırılması II. Eşik enerjisi her iki durumda da aynıdır. III. Tepkime hızları arasında 2 > 1 ilişkisi vardır. verilenlerden hangileri yapılırsa H gazının çıkış yargılarından hangileri doğrudur? 2 hızı artar? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) Yalnız III 167

TEST-11 SARMAL TEST – 4 1. Periyodik tablo ile ilgili aşağıdaki öğrencilerden 4. hangisi yanlış bilgi vermiştir? A) 7 tane periyot, 18 tane gruptan m gram oluşur. X(g) f bloğu elementleri 6. periyottan 273 °C itibaren başlar. B) C) Aynı grupta bulunan elementlerin Şekildeki kaba m gram aynı ideal X gazından ek- kimyasal özellikleri benzerdir. lenerek sıcaklığı 546 °C yapılırsa D) Her periyot bir metalle başlar. I. X gazının ortalama kinetik enerjisi 2 katına çıkar. II. X moleküllerinin ortalama hızı 2 katına çıkar. E) Halojenler p bloğunda yer alır. III. Kaptaki toplam basınç 4 katına çıkar. yargılarından hangileri yanlıştır? 2. Periyodik tablonun aynı periyodunda bulunan X, Y, Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ve T elementleri için bazı bilgiler verilmiştir. D) II ve III E) I, II ve III • Elektron verme eğilimi en fazla olan T'dir. • Y bir geçiş elementidir. • Z'nin atom yarıçapı Y'nin atom yarıçapından daha küçüktür. • X'in kimyasal tepkimeye girme isteği yoktur. Buna göre bu elementlerin proton sayılarının bü- yükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir? A) X, Z, Y, T B) T, Y, Z, X B C) X, Z, T, Y D) Z, Y, T, X İ E) Z, X, Y, T L 5. G 3V 3. Aşağıda bazı iyonlar ve bu iyonların elektron sayıları İ 2V verilmiştir. İyon Elektron sayısı S V ideal piston X+2 6 A 4 gram Y–2 18 R He gazı Z+4 28 M 546°C A L Şekildeki ideal He gazının bulunduğu pistonlu kap 11. SINIF SARMAL KİMYA üzerindeki dişli çarklar sadece belirtilen yönlerde dö- Buna göre X, Y ve Z elementlerinin nötr haldeki nebilmektedir. Piston hareketi ile çarkın dönme yönü zıt olursa çark pistonun hareketini engellemektedir. elektron dizilimindeki son terimler aşağıdakiler- Buna göre aynı sıcaklıkta kaba 12 gram He gazı ek- lenirse basınç P1 oluyor. den hangisinde doğru gösterilmiştir? XY Z A) 2p4 3p6 4p2 Basınç P iken sıcaklık 0 °C'ye düşürülürse son B) 2p2 3p4 4p2 1 C) 2p4 3p4 4p2 basınç P olduğuna göre, P1 oranı kaçtır? (He: 4) 2 P2 D) 2p4 3p4 3d8 4 2 1 3 3 3 E) 2p2 3p6 3d10 A) 2 B) C) 1 D) E) 169

6. ÜNİTE nötr KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Denge tepkimelerinin özelliklerini  Denge sabiti ile ilgili hesaplamalar yapmayı  Denge tepkimelerine etki eden faktörleri  Ksu, pH ve pOH kavramlarını kullanarak hesaplamalar yapmayı  Asit – baz tanımlarını  Kuvvetli asitlerin ve kuvvetli bazların titrasyonunu  Zayıf asitler ve zayıf bazlar ile ilgili hesaplamalar yapmayı  Tampon çözeltilerin tanımını yapmayı  Çözünürlük çarpımı (Kçç) ile ilgili hesaplamalar ve yorumlar yapmayı

SICAK BÖLGE • CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) 3n = 1 DENGEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kp = Kc . (R . T)1 aX(g) + bY(g) m cZ(g) için ÖRNEK: PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g) Sistem dengede iken yapılan etki Denge [X] [Y] [Z] Kc yönü tepkimesinin 273 °C'deki derişimler cinsinden denge sabiti Sabit sıcaklıkta X gazı eklenirse – Kc = 1 'tür. Sabit sıcaklıkta Z gazı eklenirse – 22, 4 Sabit sıcaklıkta Y gazı çekilirse – Buna göre, bu tepkimenin kısmi basınçlar cinsinden – (K ) denge sabiti değerini bulunuz. Sabit sıcaklıkta kabın hacmi artırı- – lırsa; (a + b > c) – P Sabit sıcaklıkta kabın hacmi artırı- – lırsa; (a + b < c) ÇÖZÜM: 3n = 2 – 1 = 1 ve 273 °C = 546 K Sabit sıcaklıkta kabın hacmi azaltı- lırsa (a + b > c) Kp = Kc . (R . T)1 Sabit sıcaklıkta Y gazının basıncı artırılırsa Kp = 1 b 22, 4 . 546 l 22, 4 273 Sıcaklığı artırılırsa (3H > 0) Kp = 22, 4 . 2 =2 Sıcaklığı azaltılırsa (3H > 0) 22, 4 Sıcaklığı artırılırsa (3H < 0) NOT Sıcaklığı azaltılırsa (3H < 0) Denge anında; : Tepkime ürünler yönünde ilerler. – İleri ve geri tepkime hızları eşittir. : Tepkime girenler yönünde ilerler. – Maddelerin miktarları ve derişimleri sabittir, de- : Derişim veya Kc için artar. (Son durum) : Derişim ve Kc için azalır (Son durum) ğişmez. (Dinamiktir.) – : Değişmez. Kimyasal Tepkimelerle Denge Sabiti Arasındaki İlişki DENGE KESRİ 1. N2(g) + 3H2(g) m 2NH3(g) Kc = 16 Verilen bir denge bağıntısı için anlık duruma ait Ki değeri hesaplanır ve Kc değeri ile kıyaslanır. Kimyasal tepkime ters çevrildiğinde denge sabiti Kc Ki > Kc ise Ki = Kc ise Ki < Kc ise 1 değeri Kc değerini alır. Yukarıdaki tepkime ters çev- B Sistem dengede Sistem Sistem dengede İ değildir. Sistem dengededir. değildir. Sistem rilirse, L girenlere kayarak ürünlere kayarak G dengeye ulaşır. dengeye ulaşır. 2NH3(g) m N2(g) + 3H2(g) Kc = 1 İ 16 2. N2(g) + 3H2(g) m 2NH3(g) Kc = 16 ÖRNEK: 1 litrelik sabit hacimli kapalı kapta belli bir sıcaklıkta S 0,4 mol N2O4 ve 0,2 mol NO2 gazları bulunmaktadır. Tepkime denklemi herhangi bir katsayıyla çarpıldığın- A da çarpılan sayı denge sabitine üs olarak yazılır. Yu- R N2O4(g) m 2NO2(g) Kc = 1 karıdaki tepkime 2 ile çarpılırsa, Kc = (16)2 M Buna göre, sistem dengede midir? 11. SINIF SARMAL KİMYA 2N2(g) + 6H2(g) m 4NH3(g) A L ÇÖZÜM: Verilen değerleri kullanarak anlık Ki değeri he- saplanır. 3. Bir kimyasal tepkime iki veya daha fazla tepkimenin N2O4(g) m 2NO2(g) toplamı şeklinde yazılabiliyorsa toplam tepkimenin 0,4 mol 0,2 mol denge sabiti, toplanan tepkimelerin denge sabitleri- nin çarpımına eşittir. Ki = 6NO2@2 = ^0, 2h2 = 0, 1 6N2 O4@ 0, 4 X(k) + Y(g) m XY(g) Kc = 4 Ki < Kc olduğu için sistem dengede değildir. Sistemin den- geye gelebilmesi için Ki değerini artırıp Kc ye eşitlememiz XY(g) + Y(g) m XY2(g) Kc = 5 gerekiyor. Ki değerini artırmak için tepkime ürünler yönünde ilerler. Zamanla N2O4 mol sayısı azalır, NO2 mol sayısı artar. X(k) + 2Y(g) m XY2(g) Kc = 4 . 5 = 20 175

TEST-8 DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER (DERİŞİM) 1. X2(g) + 3Y2(g) 1 2XY3(g) 4. Gaz fazında X, Y ve Z gazlarının dengede olduğu bir 2 tepkimeye t1 anında yapılan etkinin sonucu grafikteki Denklemi verilen denge tepkimesi için, gibidir. I. Ortama X2 gazı eklenirse denge, 1 yönüne Derişim (mol/L) kayar. [X] [Y] II. Ortamdan Y2 gazı çekilirse denge, 2 yönüne [Z] kayar. t1 III. Ortama XY3 gazı eklenirse denge, 2 yönüne kayar. yargılarından hangileri doğrudur? t2 Zaman A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre t anında yapılan etki, 1 D) II ve III E) I, II ve III I. Sabit sıcaklıkta Y gazı eklemek 2. Kapalı bir kapta belli bir sıcaklıkta dengede bulunan II. Sıcaklığı artırmak N2(g) + 3H2(g) m 2NH3(g) III. Sabit sıcaklıkta hacmi azaltmak tepkimesinde aynı sıcaklıkta ortamdan bir miktar H gazı uzaklaştırılırsa, yukarıdakilerden hangileri olabilir? 2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Tepkime girenler yönüne hareket eder. D) I ve III E) II ve III II. Tepkimenin Kc değeri değişmez. III. Tepkimeye ait derişim-zaman grafiği 5. Fe2(s+uda) + 2Cl –(suda) m FeCl2(k) Derişim (mol/Litre) tepkimesi dengede iken sabit sıcaklıkta, N2 I. Fe(NO3)3 katısı ekleyip çözmek H2 II. NaCl katısı ekleyip çözmek B NH3 İ III. Saf su eklemek t1 t2 Zaman L işlemlerinden hangileri denge anındaki FeCl katı G kütlesini artırır? 2 şeklinde olabilir. İ yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III S D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A D) II ve III E) I, II ve III R 6. Sabit basınçlı bir kapta, M 11. SINIF SARMAL KİMYA 3. SO3(g) + CO(g) m SO2(g) + CO2(g) A CO(g) + Cl2(g) m COCl2(g) L tepkimesi dengededir. tepkimesi dengede iken sabit sıcaklıkta ortam- dan SO gazı çekilirse yeniden kurulan dengede, Sabit sıcaklıkta kaba bir miktar He gazı eklenirse 2 aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? I. SO3 gazının derişimi azalır. A) Kaptaki toplam molekül sayısı artar. II. CO2 gazının derişimi artar. B) Denge sabiti Kp nin değeri değişmez. III. SO2 gazının derişimi artar. C) Denge girenler yönünde ilerler. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) CO gazının kısmi basıncı artar. D) II ve III E) I, II ve III E) Kaptaki toplam basınç değişmez. 190

TEST-22 SULU ÇÖZELTİLERDE ASİT-BAZ DENGESİ (KARMA-II) 1. 2HCl(suda) + Ca(OH)2(suda) $ CaCl2(suda) + 2H2O(s) 4. Kuvvetli bir asit olan HCl’nin 25 mL’lik sulu çözeltisi, tepkimesine göre 100 mL Ca(OH)2 çözeltisi, 50 mL 0,1 M KOH sulu çözeltisiyle titre ediliyor. 25 °C’de yapı- 0,2 M HCl çözeltisiyle tam olarak tepkimeye girmek- lan titrasyon deneyinde aşağıdaki veriler elde ediliyor. tedir. Eklenen KOH pH Buna göre, Ca(OH) nin başlangıç derişimi kaç çözeltisi hacmi (mL) 2 1,000 0 1,954 M’dir? 20 7,000 25 11,292 A) 0,025 B) 0,050 C) 0,075 30 D) 0,250 E) 0,500 50 12,523 2. 400 mL H2SO4 kuvvetli asidinin sulu çözeltisi 0,1 M 100 12,778 KOH kuvvetli bazının çözeltisiyle titre ediliyor. Buna göre, Titrasyonda eşdeğerlik noktasına ulaşmak için I. Deneyde kullanılan asit çözeltisinin derişimi 200 mL KOH çözeltisi harcandığına göre H SO ün 0,1 M’dir. 24 II. Eşdeğerlik noktasına ulaşıldığında oluşan derişimi kaç molardır? çözelti elektrik akımını iletmez. A) 0,025 B) 0,050 C) 0,250 III. Eşdeğerlik noktasından sonra çözeltinin pOH D) 0,500 E) 2,500 değeri 7’den küçüktür. 3. NaOH’ın sudaki 0,01 M’lik çözeltisinin 100 mL’si, yargılarından hangileri doğrudur? HNO3 ün sudaki 0,2 M’lik çözeltisiyle titre edilmekte- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III dir. Titrasyonda eklenen asit hacmine karşı çözeltinin pH’sındaki değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir. D) II ve III E) I, II ve III pH B aİ L 7 G 5. Kuvvetli bir baz olan NaOH’ın 0,4 M 50 mL’lik sulu İ çözeltisi ile kuvvetli bir asit olan HBr’nin 0,1 M Y S 200 mL’lik sulu çözeltisi karıştırılıyor. 1 A Eklenen asit R 25 °C'de oluşan çözeltinin pH değeri kaçtır? V hacmi (mL) M A A) 1 B) 3 C) 7 D) 11 E) 13 Bu grafiğe göre, L 11. SINIF SARMAL KİMYA I. a değeri 12’dir. II. Eşdeğerlik noktasına ulaşıldığında eklenen asit hacmi 5 mL’dir. III. V mL asit eklendiğinde ortamda bulunan OH– 6. Kuvvetli bir baz olan Ca(OH)2 nin 0,05 M 100 mL’lik iyon derişimi 1.10–13 M’dir. sulu çözeltisi ile kuvvvetli bir asit olan HNO3 ün 0,2 M 200 mL’lik sulu çözeltisi aynı sıcaklıkta karıştırılıyor. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre, oluşan çözeltinin pH değeri kaçtır? D) II ve III E) I, II ve III A) 0 B) 1 C) 3 D) 7 E) 13 222

TEST-26 ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER (ORTAK İYON ETKİSİ) 1. 4. 25 °C'de CoCl3 katısının saf sudaki çözünürlüğü Ortak iyon etkisi çözünürlüğü azaltır. 10–3 molardır. Buna göre CoCl katısının 0,15 molarlık MgCl çö- 32 zeltisindeki çözünürlüğü kaç molardır? Buna göre NiCO katısı ile hazırlanan çözelti, (MgCl2 suda iyi çözünmektedir.) 3 A) 2,7.10–3 B) 2,7.10–6 C) 10–9 NiCO3(k) m Ni2(s+uda) + CO32(–suda) denklemine göre dengede iken sabit sıcaklıkta, D) 10–4 E) 2,7.10–9 I. Katı NiCO3 II. Katı Na2CO3 III. Katı Ni(NO3)2 hangilerinin eklenmesi NiCO ün çözünürlüğünü 3 azaltır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 5. 0,01 molarlık K SO çözeltisindeki çözünürlüğü 24 D) II ve III E) I, II ve III 10–5 molar olan Cu SO katısı için, 24 I. Kçç değeri 10–15'dir. II. Saf sudaki çözünürlüğü 10–4 molardır. III. 0,1 M CuNO3 çözeltisindeki çözünürlüğü 4.10–10 molardır. 2. 25 °C'de AgCl katısının çözünürlüğü aşağıda ve- yargılarından hangileri doğrudur? rilen çözeltilerden hangisinde en azdır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (AgCl için Kçç = 10–10) D) II ve III E) I, II ve III A) 0,1 M NaCl B) 0,01 M AgNO3 B C) 0,01 M CaCl2 İ L G İ D) 0,1 M Ag2SO4 S E) 0,05 M KCl 6. A AgBr(k) m Ag+(suda) + Br–(suda) R M AgBr katısı saf suda verilen denkleme göre dengeye 11. SINIF SARMAL KİMYA A gelmektedir. L 25 °C'de doymamış AgBr çözeltisine, I. AgBr katısı eklemek II. NaBr katısı eklemek 3. t °C'de FeCl katısının 0,01 molarlık NaCl çözelti- III. AgNO3 katısı eklemek 2 hangilerinin eklenmesiyle çözelti doygun hale getirilebilir? sindeki çözünürlüğü kaç molardır? (t °C'de FeCl2 için Kçç = 4.10–9) A) 4.10–5 B) 10–4 C) 4.10–4 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) 10–3 E) 2.10–3 D) II ve III E) I, II ve III 230

TEST-28 ÜNİTE TESTİ - 2 1. X(k) + 2Y(g) m Z(g) + T(g) 4. Basınç (atm) tepkimesi sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta bir miktar X X ve Y maddeleri ile başlatılıyor ve dengeye ulaşması sağlanıyor. Y Tepkimenin aynı sıcaklıkta K değerini hesaplaya- t1 t2 Zaman c nX(g) m mY(g) bilmek için, Belli sıcaklıkta dengede bulunan sisteme aynı sıcak- I. Y'nin başlangıçtaki mol sayısı lıkta t1 anında yapılan etki ile yukarıdaki grafik elde II. Kabın hacmi edilmektedir. III. Oluşan Z'nin mol sayısı IV. X’in başlangıçtaki kütlesi bilgilerinden en az hangileri bilinmelidir? A) I, II ve IV B) I, II ve III C) I ve III Buna göre D) I ve IV E) II, III ve IV I. t1 anında Y gazı eklenmiştir. II. t2 anındaki Kp değeri t1 anındaki Kp değerinden 2. 2XY3(g) m X2(g) + 3Y2(g) büyüktür. Toplam mol sayısı Toplam basınç (atm) III. t1 anında geri yöndeki hız sabitinin değeri artmıştır. yargılarından hangileri doğrudur? 7 1,4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 51 D) II ve III E) I, II ve III Zaman t1 Zaman XY gazı alınarak başlatılan yukarıdaki tepkime 3 için sabit sıcaklıkta çizilen grafiklere göre, tepki- B me dengeye ulaştığında kısmi basınçlar türünden İ denge sabiti (K ) kaçtır? p D) 0,1 E) 2 L 5. [H+] G A) 0,12 B) 0,6 C) 0,3 İ 3. Katı kütlesi (g) S X m A R Y m – 64 M Z A 11. SINIF SARMAL KİMYA Zaman L [OH–] PbS2(k) + 3O2(g) m PbO2(k) + 2SO2(g) X, Y ve Z maddeleri ile hazırlanan sulu çözeltilerin oda koşullarındaki [H+] – [OH–] değişim grafiğine tepkimesi dengeye ulaşırken katı kütlesindeki deği- göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? şim grafikteki gibi olmaktadır. A) Y çözeltisinde pH = pOH'tır. B) Z çözeltisi asidiktir. 2 litrelik kapta tepkimenin hesaplanan K değeri C) X çözeltisi baziktir. c D) pH değerleri Z > Y > X şeklindedir. 32 olduğuna göre denge anında kaç gram O gazı 2 bulunur? (O: 16, S: 32) A) 128 B) 64 C) 32 D) 16 E) 8 E) [H+] . [OH–] değerleri Z > Y > X şeklindedir. 234

TEST-30 SARMAL TEST – 6 1. Temel halde bulunan nötr X atomu ile ilgili bilgiler şu 4. Aşağıdaki tabloda bir X tuzuna ait farklı sıcaklıklarda- şekildedir: ki çözünürlük değerleri verilmiştir. • Açısal momentum kuantum sayısı (¬) değeri 1 olan Sıcaklık (°C) Çözünürlük 12 tane elektronu vardır. (g/100 g su) • Manyetik kuantum sayısı (m¬) değeri 0 olan 12 tane 20 40 30 elektronu vardır. 60 40 50 Buna göre, X atomunun atom numarası aşağıda- kilerden hangisi olabilir? 40 °C’de hazırlanan 420 gramlık doygun X tuzu- çözeltisi 20° C’ye soğutuluyor. Çözünmeden kalan A) 24 B) 25 C) 28 D) 30 E) 32 tuz uzaklaştırıldıktan sonra aynı çözeltinin sıcaklığı 60 °C’ye çıkarılıyor. 2. Periyodik sistemin 3. periyodunda bulanan X elemen- Buna göre, 60 °C’deki çözeltinin doygun hale ge- tinin ilk beş iyonlaşma enerjisi (İ.E.) değerleri kJ/mol lebilmesi için en az kaç gram X tuzu eklenmelidir? cinsinden aşağıdaki tabloda verilmiştir. A) 20 B) 30 C) 40 D) 60 E) 90 Element 1. İ.E. 2. İ.E. 3. İ.E. 4. İ.E. 5. İ.E. X 800 2100 3600 25000 42000 Buna göre, X elementi ile ilgili, I. Toprak alkali metaldir. 5. A(g) + 2B(g) $ 2C(g) II. Temel hal elektron dizilişi 3p1 ile sonlanır. III. Kararlı bileşiklerinde 3+ yükseltgenme basama- Denklemi verilen tepkimenin potansiyel enerji-tepki- me koordinatı grafiği aşağıdaki gibidir. ğına sahiptir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Potansiyel enerji (kJ) B 3. Sabit sıcaklık ve basınçta, şekildeki kapta eşit kütlede İ He ve CH4 gazları bulunmaktadır. L 700 G He(g) İ CH4(g) S 200 A Tepkime koordinatı Buna göre, bu gazlarla ilgili, R M I. He’nin kısmi basıncı CH4 ün kısmi basıncının A Buna göre, 11. SINIF SARMAL KİMYA 4 katına eşittir. L I. Tepkime endotermiktir. II. CH4 ün ortalama kinetik enerjisi He’ninkinden II. Aynı şartlarda gerçekleşen, daha düşüktür. C(g) $ 1 A(g) + B(g) 2 III. Musluk kısa bir süreliğine açılıp kapatılırsa gaz- ların kısmi basınçları oranı değişmez. tepkimesinin entalpi değişimi ∆H = –250 kJ’dir. yargılarından hangileri doğrudur? III. 0,2 mol B harcandığında 50 kJ ısı açığa çıkar. (He=4 g/mol, CH4=16 g/mol) yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 240

DİŞİN YAPISI 3. Şeker miktarı Aynı yaştaki üç ço- cuğun tükettikleri Tavuk yumurtasının kabuk kısmında yüksek oranda kalsi- şeker miktarları gra- yum karbonat (CaCO3) bileşiği bulunur. Yarısı diş macunu fikteki gibidir. ile fırçalanmış yumurta kabuğu belirli bir süre sirke içeri- sinde bekletilince fırçalanmayan kısmının daha çok tahriş olduğu veya deforme olduğu gözlenmiştir. Dişlerin minesini (dişin en dış ve en sert kısmı) yine kal- Zeynep Ali Aslı Birey siyum bileşiği olan hidroksiapatit (C10(PO4)6(OH)2) veya Dişlerini fırçalamayan bu çocukların çürük diş florapatit (Ca10(PO4)6F2) kompleks tuzları oluşturur. Bu sayıları arasında nasıl bir ilişki vardır, çürük diş tuzların ağızda gerçekleşen denge tepkimeleri sayısının denge tepkimeleri ile bağlantısı nedir? C10(PO4)6(OH)2(k) + 8H3O+(suda) E 10Ca+(s2uda) + 6HPO–42(suda) + 10H2O(s) Kc1 Ca10(PO4)6F2(k) + H+ E 10Ca+(s2uda) 6HPO–42(suda) + 2F–(suda) Kc2 (suda) Ca10(PO4)6(OH)2)(k) + 2F–(suda) E Ca10(PO4)6F2(k) + OH–(suda) şeklindedir. Besin olarak aldığımız karbonhidratlar (şekerler) ağızda 4. Aynı sıcaklıkta tepkimelerin denge sabitleri ara- bulunan bazı bakteriler tarafından organik asite dönüştü- rülür ve ağızda pH düşer. sında K >K olduğuna göre hangisi söylenebilir c1 c2 A) Hidroksiapatit asitte daha zor çözünür. B) Florapatit asitte daha zor çözünür. C) Hidroksiapatit daha sağlamdır. D) Florapatit asitte çözünmez. 1. Diş minesinin yapısını oluşturan hidroksiapatit veya florapatit maddeleri hangi özelliktedir? B A) Asidik İ B) Nötral L C) Bazik G İ D) Amfoter 5. Aşağıda verilen ifadelerin sonuçları diş minesine S ait denge tepkimeleri üzerinden cevaplanabilir A mi? R M (Her soru için \"Evet ya da Hayır\" ı yuvarlak içerisine A alınız.) 11. SINIF SARMAL KİMYA L • İçme sularına belirli miktar florür eklemek Evet / Hayır 2. Diş macunu kullanmak diş minesini korumaya yardımcı olur. Diş macununun koruyucu etkisi • Flor içeren diş macunu kullanmak Evet / Hayır nedir, açıklayınız. • Farklı şeker türleri tüketmek Evet / Hayır 246