11 SINIF FELSEFE SORU BANKASI

Felsefe SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 11.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Eng nONÜÇ Mustafa SEDEF

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları w o .mcom Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular w ww..sbasramkiallliptaohrttaal.c AKILLI KÂĞITLAR w w Nokta atışı bilgiler SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

1. ÜNİTE MÖ 6. YÜZYIL - MS 2. YÜZYIL FELSEFESİ NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Felsefenin ortaya çıkışını  MÖ 6. yy - MS 2. yy felsefesinin özelliklerini  MÖ 6. yy - MS 2. yy filozoflarının görüşlerini

SICAK BÖLGE MÖ 6.YY – MS 2.YY FELSEFESİ • İran felsefesinde Zerdüşt'ün kurduğu mazdeizm dini etkindir. Bu dinde düalist bir anlayış vardır. İyilik ve İlk Medeniyetlerin Felsefenin Doğuşuna Etkisi kötülüğün çatışması söz konusudur. Ahuramazda iyiliği; Ehriman'da kötülüğü temsil eden tanrılardır. Dünya bu Felsefe, insanın varlığı, evreni ve kendisini anlama karşıtların çatışmasının yaşandığı yerdir. En sonunda iyi- ve sorgulama çabası olarak değerlendirilebilir. Bu anlam- lik üstün gelecektir. da felsefe insan zihnine dayalı düşünsel bir etkinliktir. İn- sanların varlığı ile birlikte düşünme faaliyetleri başladığına göre felsefenin de insanın varlığıyla birlikte başladığını kabul edebiliriz. Ancak ilk uygarlıklarda felsefi düşünce, mitos, masal ve mistik ögelerle iç içe olmuştur. Anadolu'da Yaşamış Antik Çağ Filozofları Felsefenin oluşumuna ve gelişimine etki eden uygarlıklar: Sümerler Hint Mezopo- Thales Anaximenes Çin tamya Aydın/Didim Aydın/Didim Felsefi Düşünce Mısır Anaxagores Epiktetos İzmir/Urla Denizli İran Pamukkale Diogenes Ksenofanes • Sümerlerde yazı, dil, astronomi, felsefe, din ve mi- Sinop İzmir toloji öne çıkmıştır. Sümerlerdeki Gılgamış Destanı'nında Değirmendere mitolojik ögeler ve felsefe iç içedir. Evreni düzenlemekle Aristoteles yükümlü Tanrı Enlil'dir. Enlil dünya işlerini düzenlemekle Çanakkale Anaximandros görevli küçük tanrılar yaratmıştır. Sümer dini evren ile iliş- Ayvacık Aydın/Didim kilendirilmiş bir dindir. Herakleitos • Eski Mısır felsefesi dinsel bir nitelik taşır. İlk tanrı İzmir / Efes Ra'dır. Toprak ve Gök tanrıyla birlikte evreni yönetir. Mısır 11. SINIF SARMAL FELSEFE uygarlığında bu dünyanın geçici olduğu gerçek dünyanın MÖ 6. yy. MS.2 yy Felsefesinin Ayırıcı Nitelikleri ölümden sonraki hayat olduğu kabul edilir. Bu döneme Antik Çağ da denir. Antik Çağ'da • Hint felsefesi ruhsal ve gizemsel bir felsefedir. Bu • İlk neden problemi felsefe bireyseldir. Kişi, kendi kurtuluşunu sağlayacak bu • Değişim problemi özü ancak derin düşünme ve sezgiyle kavrayabilir. • Sofistlerde bilgi ve ahlak • Sokrates, Platon ve Aristoteles'te varlık, bilgi ve de- • Çin'de Taoizmin egemen olduğu bir düşünce ve ğer sorununu ele alınmıştır. yaşam egemendir. Tao, evrenin özüdür. Çin felsefesinin belirgin özelliği günlük hayata dair pratik uygulamalar içer- mesidir. 6

SICAK BÖLGE İlk Neden (Arkhe) Problemi Sokrates ve Sofistlerin Bilgi ve Ahlak Anlayışları Varlığın ilk nedeni; temel ilke arkhe olarak adlandırılmış- Doğa felsefesinden sonra ortaya çıkan felsefenin insana tır. Arkhe; her şeyin kendisinden çıktığı unsurdur. Doğaya yöneldiği bilgi, ahlak anlayışlarının ortaya çıktığı dönemde yönelik açıklamalar nedeniyle Doğa felsefesi olarak bilinir. Sofistler ve Sokrates etkili olmuştur. Anaximenes Thales Anaximandros Sofistler, para karşılığı ders veren gezgin öğretmenlerdir. \"Hava\" \"Su\" \"Apeiron\" Sofistlerin özellikleri; Demokritos Arke Lao Tse • Hitabet sanatına önem vermişlerdir. \"Atom\" nedir? \"Tao\" • Bilgide kesinliğin olmadığını savunmuşlardır. Parmenides Empedoles Herakleitos \"Bir olan\" \"Hava\" \"Ateş\" • Felsefeyi günlük yaşamın içine çekmişlerdir. \"Su\" \"Toprak\" • Rölativizm ve Nihilizm akımları ortaya çıkmıştır. \"Ateş\" • Rölativizm \"Görecelik\" = Bilgi al- Değişim Problemi gılayana, algılayanın içinde bulun- Doğada bir değişimin olup olmadığına yönelik yapılan tar- duğu duruma göre değişir. \"İnsan tışmaları içerir. Bu probleme yönelik; her şeyin ölçüsüdür\" görüşü geçer- lidir. Temsilcisi Protagoras'tır. Değişim vardır diyenler • Nihilizm \"Hiççilik\" = Hiçbir şeyin gerçek olmadığını dolayısıyla bilgi- nin de olamayacağını savunan yak- laşımdır. Temsilcisi Gorgias'tır. Taoizm Herakleitos Sokrates (MÖ 469-399) • Her şey tao'dan çıkıp • Arkhe ateştir. tao'ya döner. • Değişmeyen tek şey deği- Bilgi Görüşü • Tao, tüm değişimle- şimdir. rin içinde değişmeden • Aynı ırmakta iki kez yıka- Bütün bilgiler doğuştan insan zih- kalandır. nılmaz. ninde vardır. İnsanlar yeni bilgi elde • Değişim ölçülüdür. etmezler; kendilerinde var olan bil- • Her şey karşıtına dönüşür. gileri hatırlarlar. Herkes için geçerli (Karşıtların birliği) doğru bilgiler vardır. Bilginin açığa çıkarılmasında maotika (doğurtma) Değişim yoktur diyenler ve İroni (alay) yöntemi kullanılır. Parmenides Ahlak Görüşü 11. SINIF SARMAL FELSEFE • Varlık bölünemeyen hareketsiz olandır. • Asıl varlık \"bir olan\"dır. Sokrates'e göre ahlaki doğrular vardır ve bunlar göreceli • Değişim duyusal bir yanılsamadır. değildir. Ahlakın temeli bilgiye dayanır. Bilgili insan erdem- • Değişim yoktur. li insandır. Erdemli insan iyiye yönelir. Kötülük cehaletten kaynaklanır. İnsan özü itibarıyla iyidir. Platon (MÖ 427-347) Bilgi Görüşü İdealar kuramını ortaya atan bunu da mağara benzetmesiyle temellen- diren ünlü filozof. 7

TEST-1 FELSEFENİN ORTAYA ÇIKIŞI 1. Batı Anadolu’da felsefenin ortaya çıkışı; insanın dün- 3. Felsefenin Yunan uygarlığına ait olup olmadığına yasını, buradaki yerini, rolünü kendi aklıyla bulup ay- dair şüpheler, aslında Antik Çağ'da bile konuşul- dınlatmasına neden olmuştur. Bununla da insanoğlu maktaydı. Mısırlı rahiplerle, içlerinde ünlü filozof özgürlüğüne ulaşmıştır. Çünkü artık dünya, ilkel insa- Philon'un da bulunduğu bir grup, felsefenin kökenini nın sandığı gibi değildi; eski Yunanlıların inandığı gibi, Mısır ve Babil'e kadar götürmüşlerdir. Onlara göre, insan artık mitlerin kölesi değildi; insanoğlu içinde yer Yunan bilimi ve felsefesi, Doğu ile karşılıklı kültür aldığı bağlantıyı artık kendi düşüncesiyle kuruyordu, alışverişinin en çok yapıldığı bölge olan İyonya'da onun yapısını kendi aklıyla temellendiriyordu. gelişmeye başlamıştır. Parçada felsefenin ortaya çıkışının sonucu ola- Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine rak aşağıdakilerden hangisi gösterilmiştir? ulaşılabilir? A) Dinsel ve mitolojik açıklamaların yerini, insan aklı A) İyonya’nın ticaret merkezi olması felsefenin almıştır. burada ortaya çıkmasının nedenidir. B) Demokratik toplumlar ortaya çıkmaya başlamış- B) Mısır ve Babil’de felsefe, astronomi alanında tır. önemli çalışmalar yapılmıştır. C) İlkel toplumların varlığı son bulmuştur. D) Mitolojik açıklamaların varlığı artarak devam C) Felsefenin Yunan medeniyetine ait olduğu kabul edilmektedir. etmiştir. E) Mutlak doğru bilgi arayışları devam etmiştir. D) Mısırlı rahipler yaşadıkları dönemde oldukça etkin kişilerdir. E) Felsefe, birçok kültürün etkileşimi sonucu ortaya DİKKAT çıkan bütündür. Felsefenin Künyesi 4. Miletli Thales'in başlattığı felsefeden önce Yunanlı- • Ortayı Çıkış Yeri: Batı Anadolu, Milet • İlk Filozof: Thales ların mitolojiye dayanan dünya görüşleri vardı. Böyle 11. SINIF SARMAL FELSEFE • İlk Konu: Doğa felsefesi bir dünya görüşünde, insanın bütün eylemlerini tan- • İlk Problem: Arkhe problemi rıların yönettiğine inanılırdı. İnsanın değeri de de- ğersizliği de temizliği de suçluluğu da hep tanrıların 2. Gündüz vakti elinde feneri ile insan aradığını söyle- elindedir, tanrıların insan için şöyle veya böyle karar vermeleri yüzündendir. Yunanlılar için dünya görüş- yen Sinop’lu Diogenes, toplumsal hayat ve getirdik- leri, önceden hazır olan, değişmeyen bir şemadır. Bu lerinin insan hayatını sınırladığını, erdemli yaşamın şema, bir kuşaktan ötekine olduğu gibi miras kalır; doğal ve sade olması gerektiğini belirtmiş ve erdemli hiç gözden geçirilmeden, üzerinde tartışılmadan bu yaşama hazlardan uzak bir yaşam sürerek ulaşmaya düşünce içinde yaşanılır. çalışmıştır. Bu parçadan hareketle, felsefe öncesi düşüncey- Buna göre Sinoplu Diogenes aşağıdakilerden le ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşıla- hangisini savunmuştur? bilir? A) Mutluluk, kişinin ihtiyaçlarını en aza indirmesin- A) Merak ve öğrenme arzusu kendini göstermektedir. de, dış dünyaya kayıtsız kalmasındadır. B) Bedensel isteklerin doyurulması gerçek mutlulu- B) Eleştirel bakış açısının olmadığı, mutlak kabulle- re dayalı düşünce hakimdir. ğu ortaya çıkarır. C) Mutluluk insanın acıdan uzak durmasıdır. C) Mitolojik açıklamalara bilimsel tavırla yaklaşıl- D) Mutluluk, toplumun beklentilerini karşılamakla mıştır. mümkün olur. D) Demokratik ortamda düşünceler özgürce ifade E) Mutluluğun kaynağı iyi niyettir. edilmiştir. E) İnsan, yaşayışını kendi seçimleriyle belirlemek- tedir. 9

ETKİNLİK - 1 A Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 1. Varlığı açıklamak için felsefeden önce .................................... kullanılmıştır. 2. Felsefenin kelime anlamı .................................... dir. 3. Gerçek anlamda felsefi düşünce diye adlandırılabilecek ilk hareketler MÖ 6. yy'da ..........................' t e başlamıştır. 4. Antik Yunan'ın ............................ seviyesinin yüksek olması felsefenin doğuşu için gerekli unsurdu. 5. Felsefe, mitolojik açıklamalar yerine doğanın ............................ anlaşılabileceği ilkesine dayanarak başlamıştır. 6. Felsefenin başlangıcını yaptığı düşünülen filozof ............................ tir. 7. Milletli filozoflar olarak adlandırılan filozoflara ............................ filozofları denir. 8. Aristoteles \"felsefe ............................ başlar\" demiştir. 9. Gılgamış destanıyla uygarlığa katkıda bulunan medeniyet ............................ dir. 10. Zerdüşt'ün kurduğu mazdeizm dininin etkin olduğu uygarlık ............................ uygarlığıdır. B Filozoflar kimdir? Aşağıda filozofları tanıtıcı bilgiler verilmiştir. Açıklamalarla filozofları eşleştiriniz. Sinop'ta doğdum. Küfenin içinde yaşadım. Mala a ve mülke önem vermem. Bilinen ilk filozofum. Milet'te yaşadım. Evrenin Aristoteles b arkesinin \"su\" olduğunu düşünüyorum. ......... İzmir, Efes'te yaşadım. Karanlık filozof olarak Anaximenes c ......... 11. SINIF SARMAL FELSEFE tanınırım. \"Her şey değişir\" düşüncesindeyim. Herakleitos ......... Çanakkale Asos'ta doğdum. Çağlar boyunca d etkili olan görüşlerim oldu. Kral İskender'in Diogenes ......... öğretmeniyim. Thales Milet'te yaşadım. Evrenin arkhesinin \"hava\" ......... e olduğunu düşünüyorum. Astronomi alanında çalışmalarım var. 12

ETKİNLİK - 2 A Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 1. “Evrenin ana maddesi sudur” diyen filozof .............................. tir. 2. Varlığın ilk nedeni .............................. olarak adlandırılır. 3. Değişim problemi üzerine birbirine zıt fikirler ileri süren filozoflar .............................. ve .............................. tur. 4. Empedokles arkhe'yi birden fazla unsura dayandırdığı için .............................. i savunur. 5. “Hiçbir şey yoktur. Olsaydı da bilemezdik” diyen filozof .............................. tır. 6. Sokrates'in bilgileri hatırlamada kullandığı yöntemin adı .............................. dır. 7. Platon'a göre asıl varlık .............................. dır. 8. Aristoteles, Platon'un ayrı kabul ettiği .............................. ve .............................. dünyasını birleştirir. 9. Sofistler bilginin .............................. olduğunu savunurlar. 10. Aristoteles varlığı .............................. neden ilkesiyle açıklar. B Filozofların görüşlerinin verildiği kutucukları filozoflarla örnekteki gibi ok yardımıyla eşleştiriniz. Varlık, aldatıcı olarak çokluk olarak görünse de asıl varlık, bir Sokrates olandır. Platon Başta bilgi ve ahlak olmak üzere hiçbir konudaki bilgilerimiz Protagoras kesinlik taşımaz. İnsan her şeyin ölçüsüdür. İnsan zihni doğuştan bilgi yüklüdür. Sofistler 11. SINIF SARMAL FELSEFE Aristoteles İyi ideasına uygun olan eylemler iyidir. Demokritos Parmenides Bir şeyin biçimsel nedenine formel neden denir. Anaximandros Arkhe, maddenin bölünemeyen en küçük yapısı olan atomlar- dır. Arkhe, sonsuz olan Apeiron'dur. 15

5. İdealar, öncesiz ve sonsuzdurlar. Ne meydana gel- 7. Anaksimenes; Anaksimandros’un boşlukta duran mişlerdir ne de yok olacaklardır. Buna karşılık, gö- silindir şeklindeki dünya anlayışı yerine, havada ay- rünüşler dünyasında var olan objeler, günün birinde nen bir yaprak gibi yüzen, bir masa kapağı şeklindeki yok olmaya, bu dünyadan göçmeye mahkumdurlar. dünya anlayışına geçmiştir. Yine, Anaksimandros’un Çizmiş olduğumuz herhangi bir üçgeni veya yazmış evrendeki çokluğu açıklamak üzere doğası itibariyle olduğumuz iki rakamını biraz sonra yok edebiliriz; niceliği ve niteliği belirsiz bir töz, soyut bir arkhe öne ama üçgen ideasının kendini veya iki ideasını yok sürdüğü yerde, Anaksimenes bir anlamda Thales’in etmeye imkan yoktur. Çünkü bunlar, özleri gereği, bütün bir kozmosu tek bir bildik maddeye dayandır- öncesiz ve sonsuzdurlar. ma düşüncesine geri dönmüştür. Anaksimenes’in felsefi ve bilimsel düşüncede, bir anlamda geriye dö- Bu parçada vurgulanan düşünce aşağıdakiler- nüşü temsil ettiği söylenebilir. den hangisidir? A) Varlığın özü bilinemez. Anaksimenes ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han- B) Evrende düzenli bir değişim vardır. gisi yanlıştır? C) Varlık madde ve ruhtan oluşur. D) Varlık maddenin şekil almış halidir. A) Evrenin ilk nedeni olarak ateşi göstermiştir. E) Gerçek varlık düşünseldir. B) Arkhe olarak maddi bir neden ortaya koymuştur. C) Astronomi alanında kayda değer çalışmalar yap- AKILLI KÂĞIT mıştır. Sokrates: Rasyonalist filozof. Bilginin doğuştan D) Arkhe problemine monist tavırla yaklaşmıştır. geldiğini savunur. E) Doğanın oluşumunu yine doğayı gözlemleyerek Platon: İdealar kuramının sahibi olan filozof. \"İdea\" açıklamaya çalışmıştır. Platon'la ilgili soruların çoğunun cevabıdır. 6. Arkhe (ilk neden) arayışında Miletos’lu filozoflardan 8. Protagoras, dış dünyaya ilişkin bilgimizin temelinde 11. SINIF SARMAL FELSEFE Thales, her şeyin özünün sudan, Anaksimenes ise duyu organları aracılığıyla gerçekleşen duyu algıla- her şeyin havadan meydana geldiğini söylemiştir. rının bulunduğunu dile getirir. İnsanlar arasında söz Herakleitos ise sonradan arkhenin her şeyi değişti- konusu olan bedensel farklılıklar, insanlarda farklı al- rebilecek güçte olan, değişimin kendisini ifade eden gıların doğuşuna, onların farklı şeylerden tat almala- ateş olduğunu ifade etmiştir. rına, farklı şeylerden nefret etmelerine yol açar. Yine, deneyimci bir bakış açısından hareket eden Protago- Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi ras, doğal olarak insanların var olan şeyleri beş duyu söylenebilir? aracılığıyla algıladığını; farklı duyuların, farklı, hatta A) Arkhe, niceliksel olarak sınırsız öze işaret etmeli- karşıt görüş veya izlenimleri doğurduğunu söyler. dir. Protagoras’ın bu görüşünün temelinde aşağıdaki B) Arkhe, birden fazla maddenin birleşimidir. C) Arkhe, doğaüstü varlık yapısındadır. düşüncelerden hangisi yer alır? D) Arkhe, mahiyeti bilinemez türdedir. A) Duyusal bilgiler mutlak doğrudur. E) Arhke, değişmeyen özden değişen ilk nedene B) İnsan her şeyin ölçüsüdür. C) Gerçeklik somut ve dış dünyadadır. yönelmiştir. D) Varlık sürekli değişim hâlindedir. E) Bilgi pratikte işe yaradığı sürece doğrudur. 17

TEST-4 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Konfüçyüs’e göre bir devletin ve hükümetin temel 3. Her defasında doğruya ulaşmak tutkusu ile tartışma- amacı, halkının mutluluk ve refahını sağlamak olma- ya girdiğini belirten Sokrates hastalıklı, pis, bozuk, lıdır. Bu amaç ancak, devlet en yetenekli ve bilgili in- kirli bir ruhtan kurtularak düzenli ve uyumlu bir ruha sanlar tarafından yönetildiği zaman gerçekleşir. Dev- ulaşmak için akıllıca davranmanın, ruhun isteklerini leti yönetme yeteneğinin doğuştan gelen yetilerle, dizginlemenin, ölçülü yaşamanın gereği üzerinde zenginlikle ve toplumsal mevki ile hiçbir ilgisi yoktur. durmaktadır. Sokrates her türlü erdemin bilgiye da- Bu sadece karakter ve bilgiye dayanır. Karakter ve yandığını, bilgi ile elde edildiğini ve bu yüzden kişinin bilgi ise ancak eğitim öğretim yani tahsil yoluyla elde bilgi konusunda derinleşmesi gerektiğini belirterek edilebilir. erdemli, ölçülü, aklı başında olmakta bilginin payının büyüklüğünü göstermeye çalışmıştır. Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? Bu parçaya göre Sokrates’in ahlak anlayışı ile il- gili aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılabilir? A) Devlet, yurttaşlarına adil davranarak varlığını sürdürebilir. A) Bilgi; insanın doğru eylemde bulunmasının temel dayanağıdır. B) Yöneticiler, vatandaşlarına hoşgörülü davranma- lıdır. B) Mutlak doğru bilgiye akılla ulaşılır. C) Yönetim kabiliyeti doğuştan liderde bulunmalıdır. C) İnsan, davranışlarını evrensel olan kurallara göre düzenlediğinde erdemli davranmış olur. D) Devlet toplumsal sözleşme gereği ortaya çıkmış- tır. D) İnsanın ruhuna ait değerler, bedensel hazlardan daha üstündür. E) İyi eğitim almış liderler devletin amacını gerçek- leştirebilir. E) İnsanın sahip olduğu sezgileri, erdemli davranı- şın ortaya çıkış sebebidir. 11. SINIF SARMAL FELSEFE 2. Aristoteles, toplumun mutlu kılınması ve düzenin 4. Sokrates’te mutluluk, insan doğasının nihai gayesini sağlanmasında adalete büyük bir değer verir. Kendi oluşturur. Mutluluğun kaynağı ve yegane mutluluk deyimiyle ne güneşin doğuşu, ne de batışı adalet ka- verici olan şey ise bilgidir. Mutluluğun önündeki en dar hayranlık vericidir. Bazı faziletler sadece insanın büyük engel de bilgisizliktir. Bilgi insanın ruhunda şahsında kaldığı hâlde, adalet başkalarını ve toplu- saklı hâlde bulunmaktadır. mu ilgilendirmektedir. Sokrates’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangi- aşağıdakilerden hangisidir? sine ulaşılabilir? A) Doğru bilgiye ancak sezgilerle ulaşılabilir. B) Bilgi duyularla kavranabilir. A) İnsan davranışları, düşünceleri ile tutarlı oldu- C) İnsan doğuştan bilgiye sahiptir. ğunda adaletten bahsedilebilir. D) Mutlak bilgiye ulaşmak imkansızdır. E) Bilgiyi anlamlı yapan sağladığı faydadır. B) İnsan, eylemlerini değerlendirme bilincine sahip- tir. C) Davranışlar özgür irade ile gerçekleştirildiğinde ahlaki açıdan yorumlanabilir. D) Adaletin belirleyicisi bireyin kendi vicdanıdır. E) Toplumun mutluluğu adil yönetimlerce sağlana- bilir. 20

BULMACA ETKİNLİĞİ 1. Varlığın ana maddesi, ilk ilke, temel ilke 11. Felsefede fikir, düşünce 12. Aristoteles'te bir şeyin biçimsel nedeni 2. Düşünce tarihinin ilk filozofu 13. İdealar kuramını ortaya atan filozof 14. Aristoteles'te bir şeyin amacını gösteren neden 3. Arkhe'yi birden fazla sayıda alan filozof 15. Bilgilerin doğuştan geldiğini savunan filozof 16. Aristoteles'in ahlak anlayışında iki aşırı uç arasındaki 4. Anaximandros'a göre bütün varlıkların temelini oluştu- orta yolun adı ran kavram 17. Felsefede fizik ötesi olarak adlandırılan alan 18. \"Nikomakhos'a etik\" kitabının yazarı olan filozof 5. Atom fikrini ortaya atan filozof 19. Gılgamış Destanı ile uygarlığa katkıda bulunan me- deniyet 6. Lao Tseu'nun kurduğu felsefi akım ve din anlayışı 20. Miletli filozofların tartıştıkları alan 7. Herakleitos'ta, evrenin düzenini sağlayan ilke, akıl 8. Protagoras'ın savunduğu bilgilerin kişilere göre değiş- tiği öğretisi 9. Parayla ders veren gezgin öğretmenler olarak adlandı- rılan filozoflar 10. Sokrates'te bilgileri doğurtma yöntemi 8 14 E R E K E 16 A L T I N O R T A 1ARKHE 2 THALES İ 11 V 15 İ İ SD 10 Z 18 A R İ S T O T E L E S 9M 17 M E T A F İ Z İ K A SA 11. SINIF SARMAL FELSEFE 19 R 7 L O G O S S6 A FT Ü T 13 P L A T O N 20 İİ MA 3 EMPEDOK L ES K 5 D E MO K R İ T OS O TA Rİ Ğ Z 4 APE İ RON 12 F O R M E L 24

TEST-8 SARMAL TEST – 1 1. Aristoteles’e göre, mutlu olmak için ihtiyaç duyduğu- 4. Platon’a göre, gözde ne kadar görme gücü olursa muz şeyler çeşitli ve değişken olabilir. Ama mutlu- olsun ve görünen nesneler ne kadar renkli olurlarsa luğun değişmez kuralı ya da ön koşulu az ile çoğun olsunlar, bir üçüncü şey bu ikisinin arasına girmedik- tam ortasında durmaktır. Örneğin yoksulluk ya da çe görme mümkün olmaz. Bu üçüncü şey ışıktır ve zenginlik kötü; refah iyidir. Cimrilik ya da müsriflik görenle görünen arasındaki bu bağı, Güneş elinde kötü; eli açıklık iyidir. Korkaklık ve gözü karalık kötü; tutar. Böylece gözdeki görme yetisi, ona Güneş’ten cesaret iyidir. akıp gelen bir güçtür. Görünen dünyada, göz ve gö- Buna göre, aşağıdakilerin hangisinin davranışla- rülen şeyler için Güneş'in durumu neyse, kavranan rımıza yön vermesi gerekir? dünyada da düşünce ve düşünülen şey için idealar A) Kararlılığın odur.  B) İçgüdülerin C) Ölçülülüğün Platon’un bu görüşleri aşağıdaki yaklaşımlardan D) Tutarlılığın hangisiyle ifade edilir? E) Arzuların A) Nihilizm B) Materyalizm C) Fenomenalizm 2. Felsefe tarihçileri, Yunan düşüncelerinin kaynakları- D) İdealizm E) Empirizm nı, Yunan mucizesinde değil, bilakis, Orta Asya'dan gelmiş bir kavim olan Sümerler'de arıyorlar. Hatta daha da ileriye giderek eski İran, Sümer ve Çin me- deniyetleri arasında çok genel bağlar olduğunu da göstermeye çalışmaktadırlar. 5. Hristiyan felsefesinde ele alınan konulardan biri Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisine ters de tümeller problemidir. Buna göre; düşer? I. Gerçek olan taşın kendisi değil \"taş\" kavramıdır. II. \"Taş\" kavramının taşın kendisinden bağımsız A) Yunan felsefesinin başka uygarlıklara dayanan temelleri vardır. var olması mümkün değildir. Ama taşı tanımak istediğimizde \"taş\" kavramını da kullanmak B) Felsefeyi anlayabilmek o çağa egemen olan B zorundayız. III. Taş kavramının hiçbir gerçekliği yoktur. düşünürleri anlamakla olanaklıdır. İ Yukarıda yer alan açıklamalar sırasıyla aşağıdaki C) Her uygarlığın kendine özgü bir felsefesi vardır. L görüşlerden hangisine karşılık gelir? G D) Felsefe akımları, daha önceki çağların yaşam İ koşullarından etkilenmez. E) İnsanlık tarihi boyunca olumlu ve olumsuz geliş- S I II III meler birlikte yaşanmıştır. A A) Kavramcılık Adcılık Kavram R realizmi 11. SINIF SARMAL FELSEFE 3. “Gerçek, tüm çeşitliliğine karşı tektir. Olaylar dış gö- M B) Kavramcılık Kavram A realizmi Adcılık rünüşlerinden başka bir şey değildir. Her şey görece- L lidir. Aldatıcı dünya varlıktan yoksundur.” anlayışını savunan Taoculuğun varlık görüşü aşağıdakiler- C) Adcılık Kavramcılık Kavram den hangisidir? realizmi A) Varlık maddedir. D) Kavram Adcılık Kavramcılık B) Varlık yokluktur. realizmi C) Varlık ideadır. Kavramcılık Adcılık D) Varlık oluştur. E) Kavram E) Varlık fenomendir. realizmi 48

1. DÖNEM 1. YAZILI 1. Thales'i evrenin ana maddesinin su olması fikri- 6. Aristoteles’in varlık görüşündeki dört neden ilke- ne götüren nedenleri açıklayınız. sini örnek vererek açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 2. Empedokles’i diğer doğa filozoflarından ayıran 7. E'şari'nin Tanrı'nın varlığının kanıtlanmasına iliş- nedeni yazınız. kin görüşlerini açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 3. “Rüzgâr insana nasıl görünüyorsa öyledir. Üşüyen 8. Tümeller probleminde ortaya çıkan yaklaşımların için soğuk, üşümeyen için sıcaktır.” adını yazınız. Protagoras’ın bu görüşlerinde savunduğu yakla- ................................................................................... şımın adını yazarak bu ifadeyi açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... B ................................................................................... İ ................................................................................... L G 9. İslam felsefesinin genel özelliklerini yazınız. İ ................................................................................... 4. Sokrates’in maotika yöntemini açıklayınız. S ................................................................................... A ................................................................................... ................................................................................... R ................................................................................... M ................................................................................... ................................................................................... A ................................................................................... L 11. SINIF SARMAL FELSEFE ................................................................................... ................................................................................... 5. Platon’un idealar kuramını açıklayınız. 10. Sizce insan eylemlerinde özgür müdür? Kendini- ................................................................................... ze göre temellendirerek açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 51

BULMACA ETKİNLİĞİ 15. yy - 17. yy felsefesinde geçen filozof ve terimler bulmacada verilmiştir. Sözcükleri örnekteki gibi bularak işaretleyiniz. HÜMAN İ ZMH F A İ SMS T E S P İ NO Z AG İ F GOMP Ü İ E H S E KMD B Y B HMO TM YKB İ HF YKHBACONVE DÜA L İ ZMFHRR İ EABV P L T İ TAHÜD İ TAKRPA H E B E Y F KWMO N A R Ş İ R GR İ KOPERN İ KVP İ S I H İ SKH İ CSY İ GE İ L YM PMHS ADE SCAR T E S K F İ İ YHDONBDÜTOPYAH BSEKÜ L ER İ ZMVKKBK KART E Z YENF E L SE F E 11. SINIF SARMAL FELSEFE Sözcükler • BACON • HÜMANİZM ✓ • ÜTOPYA • KARTEZYEN FELSEFE • DÜALİZM • TÜMEVARIM • KOPERNİK • MONARŞİ • SEKÜLERİZM • DESCARTES • İDOL • SPİNOZA 76

1. DÖNEM 2. YAZILI 1. Hristiyan felsefesinde Tanrı’nın varlığının koz- 6. Bacon’daki “mağara idolünü” örnekle açıklayınız. molojik kanıtlanmasını yazınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 2. Herakleitos ve Parmenides’in varlık anlayışların- 7. Descartes’ın düalizmini açıklayınız. daki farkı yazınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 3. Aristoteles’in altın orta kavramını açıklayınız. 8. İslam felsefesindeki tartışılan problem alanlarını ................................................................................... yazınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... B 4. 15. yy - 17. yy felsefesinde ortaya çıkan modern İ düşüncenin 5 özelliğini yazınız. L 9. Gazali’nin bilgi konusundaki görüşlerini açıklayı- ................................................................................... G nız. İ ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... S ................................................................................... ................................................................................... A ................................................................................... R ................................................................................... M ................................................................................... A 11. SINIF SARMAL FELSEFE L 5. Francis Bacon’ın önerdiği bilimsel yöntemdeki akıl yürütme yolu hangisidir? Bunu bir örnekle 10. Tümeller probleminde ortaya çıkan nominalist açıklayınız. yaklaşımı açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 77

ETKİNLİK - 2 A Filozofların görüşleri ile filozofları örnekteki gibi ok yardımıyla eşleştiriniz. 1. Bilgi duyularla elde edilir. Akıl, duyulara bağlı çalışır. 2. Ahlaki eylemde olabildiğince çok insanın Hegel Kant faydası düşünülerek hareket edilmelidir. 3. Duyular bilginin hammaddesidir. Bu hammad- Rousseau Locke deye biçim veren akıldır. 4. Mutlak ruh; tez - antitez - sentez süreçlerin- den geçerek varlığın oluşumu gerçekleştirmiştir. 5. İnsan özgürlüğünü kısıtlayan toplumsal Montesquieu Bentham yaşamdır. 6. Bireysel özgürlüklerin korunması yasama, yargı ve yürütme güçlerinin farklı ellerde olma- sıyla sağlanır. 7. Edebiyatta romantizm, düşüncelerin en iyi ifade şeklidir. Voltaire B Aşağıdaki kavramlarla ait olduğu filozofu ✓ işareti ile eşleştiriniz. Locke Montesquieu Kant Rousseau Bentham Hegel 11. SINIF SARMAL FELSEFE Kritisizm Faydacılık Empirizm Toplum sözleşmesi Diyalektik idealizm Güçler ayrılığı 91

2. DÖNEM 2. YAZILI 1. Hermeneutik nedir? Açıklayınız. 6. 18. - 19. yüzyıl felsefesinin problem alanlarını ya- ................................................................................... zınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 2. Hartmann'ın varlık katmanlarının adını yazınız. ................................................................................... ................................................................................... Açıklamasını yapınız. 7. 18. - 19. yüzyıl felsefesine etki eden iki önemli ................................................................................... olay hakkında kısaca bilgi veriniz. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 3. Nurettin Topçu'nun isyan ahlakını kısaca açıkla- 8. \"Söylediklerin karşı tarafın anladığı kadardır.\" Bu yınız. cümle hangi felsefi yaklaşıma uygun bir ifadedir? Yazınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... B İ 4. Paradigma nedir? Açıklayınız. Paradigmaların L neden değiştiğini yazınız. G 9. \"Söylediklerin karşı tarafın anladığı kadardır.\" kendi- ................................................................................... İ nize göre yorumlayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... S ................................................................................... A ................................................................................... ................................................................................... R ................................................................................... ................................................................................... M ................................................................................... A 11. SINIF SARMAL FELSEFE 5. Hilmi Ziya Ülken, Takiyettin Mengüşoğlu, Macit L Gökberk; bu filozofların öne çıktığı felsefi görüş- lerini ve çalışma alanlarını yazınız. 10. Machiavelli'nin \"Amaca götüren her yol meşrudur.\" ................................................................................... sözünü yorumlayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 121