10.SINIF TDE SORU BANKASI

Türk Dili ve Edebiyatı SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 10.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Mehmet DURMAZ Serbay YİĞİT Sel m AKGÜL Mennan KIZILTUNÇ

5. ÜNİTE ROMAN NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Romanları Etkileyen Edebî Akımlar  Cümle Türleri  Tanzimat Romanı  Yazım ve Noktalama Çalışmaları  Servetifünun Romanı  Millî Edebiyat Romanı

SICAK BÖLGE 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ROMAN • Realist romancıların eserlerinde olaylar gerçeğe uy- gundur, olağanüstülüklere, tesadüflere yer verilmez. Roman türü, Avrupa’da destanın dönüşüm geçirme- siyle ortaya çıktı. • Anlatıcı kendisini gizler, kişiliğini esere yansıtmaz. 16. yüzyılın sonlarında yazılan Miguel de Cervantes’in • Realist romanda süsten ve abartıdan kaçınılmıştır. Don Kişot adlı eseri, roman türünün ilk başarılı örneğidir. • Realist romanın önemli isimleri; Balzac, Stendhal, Romanın en başarılı örnekleri 19. yüzyılda verildi. Bu Flaubert, Charles Dickens, Mark Twain, Ernest He- tür, karakteristik özelliklerini romantizm ve realizm akımla- mingway, Jack London, John Steinbeck, Gogol, Ma- rı sayesinde 19. yüzyılda kazandı. xim Gorki, Anton Çehov, Tolstoy, Dostoyevski olarak sıralanabilir. 19. yüzyıl, Avrupa’nın sanayileşmeye başladığı bir dö- nemdir. Sanayileşmeyle birlikte toplumun sosyal, siyasi, Natüralizm kültürel yaşamında da hızlı bir değişim başladı. Fransız İhtilali’nin sonuçlarına bağlı olarak özgürlük, eşitlik, milli- 19. yüzyılın ikinci yarısında “gözlem”le birlikte “deney”i yetçilik, vatan gibi kavramlar ön plana çıktı. de getiren edebiyat akımıdır. Fransız romancı Emile Zola, romanlarına bu akımın ilkelerini uyguladı, “deneysel ro- Sanatçılar da eserlerinde bu kavramları yansıtmaya man” geleneğini başlattı. çalışırken arayış içerisinde oldu. Ortaya çıkan eğilimlere göre edebî anlayışlar oluştu, edebiyat akımları ortaya çık- • Natüralizm, realizme tepki olarak ortaya çıkan bir akım tı. değil, realizmin biraz daha abartılmış şeklidir. Romantizm • Natüralist romanlarda sade ve doğal dil bir tercih edil- di. Roman türünü etkileyen önemli akımlardan olan ro- mantizm, 19. yüzyılın başından ortalarına kadar Avrupa’da • Kahramanlar soya çekim ilkesi doğrultusunda oluştu- etkili oldu. ruldu. İyilerin soyundan gelenler iyi, kötülerin soyun- dan gelenler hep kötüdür. • Romantizm, akıl ve sağduyuyu önemseyen klasisizm akımına tepki olarak ortaya çıktı. • Natüralist romanlarda hırsız, ayyaş, kumarbaz, katil gibi kötü karakterler ele alındı. Bu yolla toplumun dü- • Romantik yazarların eserlerinde kötümserlik, hüzün zeltilmesi amaçlandı. ve melankoli ön plandadır. • Natüralist romanın önemli temsilcileri Emile Zola, Alp- • Romantik eserlerde, olumsuz durumlardan hayalî honse Daudet ve Goncourt Kardeşler’dir. mekânlara, tarihin derinliklerine, egzotik ülkelere ve tabiata yönelme vardır. Dünya edebiyatında köşe taşı romancılar ve ro- manları: • Bulundukları ortamdan sürekli kaçma hâli, romantik sanatçıların hayatı ve olayları bir zıtlık içinde (beden- Miguel de Cervantes (1547 - 1616) ruh, ideal-gerçek, hürriyet-esaret, hayat- ölüm vb.) al- İspanyol romancı Cervantes ‘‘Modern romanın baba- gılamasına neden oldu. sı’’ kabul edilir. Roman türünün ilk örneği kabul edilen Don Kişot’u yazdı. • Romantik yazarların, kurallara aldırmayan, renkli bir üslubu vardır. Don Kişot: Romanın başkahramanı Don Kişot, zayıf bir adamdır. Kendisini son şövalye olarak görür. Sıradan • Johann Wolfgang Goethe, François Rene de Chate- bir köylü olan Sancho Panza, Don Kişot’un yardımcısıdır. aubriand, Walter Scoot, Alphonse de Lamartine, Ale- xandre Puşkin, Alexandre Dumas, Victor Hugo gibi Wolfgang Goethe (1749 - 1832) sanatçılar romantizm anlayışına bağlı olarak eser ver- Alman sanatçı, ilk romanı Genç Werhert’in Acıları ile diler. ünlendi. Roman, yazıldığı dönemde geniş yankılar uyan- dırdı. Goethe, Alman edebiyatında romantizm öncüsüdür. Realizm Genç Werhert’in Acıları: Sanatçı, bu romanını 25 19. yüzyılın ikinci yarısında romantizme tepki olarak yaşında yazdı. Roman, hukuk işlerinde çalışan romantik ortaya çıktı. Romantizmdeki duygu ve hayalin yerini bu akımda gözlem ve gerçeklik alır. 142

SICAK BÖLGE bir gencin, nişanlı bir kadına duyduğu karşılıksız aşkını Robinson Crusoe: Bir denizcinin heyecan dolu mace- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI anlatır. Bir düşünceye göre, romanın kahramanı Lotte, ralarını anlatır. 1719’da yazılan Robinson Crusoe, aslında Goethe’nin yüksek mahkemede stajyer olarak çalıştığı yıl- Alexander Selkirk adında bir İngiliz denizcisinin başından larda âşık olduğu Charlotte’yi temsil eder. geçenlerden esinlenilerek yazıldı. Roman realizmin önem- li örneklerinden biridir. Victor Hugo (1802 – 1885) Fransız sanatçı, Cromwell adlı dramının ön sözünde, Charles Dickens (1821 – 1870) romantizmin kurallarını belirledi. Notre-Dame’ın Kamburu İngiliz edebiyatının realist yazarlarındandır. Dickens, ve Sefiller en ünlü romanlarıdır. hayatı boyunca köleliğe karşı oldu ve eserlerinde yoksul- luk kavramını vurguladı. Sefiller: Başkahramanı olan kürek mahkumu Jan Valjean ile polis müfettişi Javert arasındaki kovalamaca İki Şehrin Hikâyesi: Yazar bu romanda Fransız anlatılır. Devrimi’nin öteki yüzünü göstermeye çalışır. Eser, Bas- tille Zindanı’ndan kurtarılan Doktor Manette ile İngiltere’ye Notre Dome’ın Kamburu: 1831’de yayımlandı. Çirkin gönderdiği kızının on sekiz yıl sonra buluşmasını anlatır. ve kambur Quasimodo’nun, çingene kızı Esmeralda’ya olan aşkını anlatır. Tolstoy (1828 – 1910) Rus edebiyatının en büyük yazarlarından. 1862’de ev- Honore de Balzac (1799 – 1850) lendikten sonra, şahıs kadrosu bakımından dünyanın en Fransız edebiyatında realizmin öncüsü sayılmakla bir- büyük romanı olan Savaş ve Barış’ı yazdı. İkinci büyük likte eserlerinde romantik özellikler de görülür. Eserlerinin eseri olan Anna Karenina’yı 1873’te kaleme aldı. tümüne İnsanlık Komedyası adını verdi. Savaş ve Barış: Roman, 1805 - 1813 arasındaki Rus Goriot Baba: Romanda kızlarını tutkuyla seven zen- - Fransız savaşını anlatır. Eserde 500’e yakın kişi vardır. gin bir babanın, servetini kızları için harcadıktan sonra Yazar bu romanda Rus toplumunu her açıdan tahlil ve tas- günden güne düşüşü, kızlarını görememenin üzüntü ve vir etti. acısıyla ölümü anlatılır. Anna Karenina: Mutsuz bir evliliğin içinde hapsolan Vadideki Zambak: Roman, kocasıyla mutsuz olan Anna Karenina’nın yakışıklı Kont Vronsky için, sahip oldu- Henriette ile çok daha genç olan Felix’in imkânsız aşkını ğu her şeyi feda emesini anlatır. anlatır. Dostoyevski (1821 – 1881) Gustave Flaubert (1821 – 1880) Rus yazar Dostoyevski, en çok okunan 19. yüzyıl ya- Fransız sanatçı, realizmin kurucusu ve en büyük tem- zarlarındandır. silcisidir. En tanınmış eseri Madame Bovary, 1857’de ya- Suç ve Ceza: Raskolnikov’un hem kendisi hem de yımlandığında Fransa‘da ciddi tartışmalara neden oldu. okur açısından net olmayan bazı sebeplerden dolayı çifte cinayet işlemesini ve bunun karşısında oluşan psikolojisi- Madam Bovary: Roman, aklından çok duygularıyla nii anlatır. hareket eden Emma Bovary’nin yasak aşkını anlatır. Karamazov Kardeşler: Dostoyevski’nin son büyük Emile Zola (1840 – 1902) romanı sayılan eserde bencil, parayı seven Fyodor Pavlo- Natüralizm akımının kurucusu, deneysel roman anla- viç Karamazov’un esrarengiz ölümü ve sonrasında oğulla- yışının öncüsüdür. Zola’nın Dreyfus Davası’nda takındığı rının hayatının değişmesi anlatılır. aydın tavırdan dolayı edebiyat dünyası dışında da şöhreti vardır. Jack London (1876 – 1916) ABD’li yazar; gazete satıcılığı, balıkçılık, tayfalık, ça- Germinal: Romanda, 1884’te Anzin Maden maşırcılık ve savaş muhabirliği yaptı. 1897’de Alaska’ya Ocakları’nda yaşanan grev ortamında, başkahraman Eti- altın aramaya gidenlere katıldı ve Vahşetin Çağrısı dahil enne ile Catherine’in aşkı anlatılır. birçok kitabını bu deneyiminden yararlanarak yazdı. Daniel Defoe (1660 – 1731) Modern İngiliz romanının öncüsüdür. Robinson Cru- soe adlı romanı ile tanındı. 143

SICAK BÖLGE 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ROMAN Ahmet Mithat Efendi (1840 – 1913) Tanzimat Edebiyatı, Tanzimat Fermanı’nın1839’da Tanzimat Dönemi’nin en üretken yazarıdır. Yüzün ilan edilmesinden yaklaşık yirmi yıl sonra, 1860’ta, üzerinde romanıyla yaşadığı dönemde “Yazı Makinesi” Şinasi’nin Agâh Efendi ile Tercümân-ı Ahvâl gazetesini diye adlandırıldı. Romanlarının çoğu Tanzimat’ın ikinci çıkarmasıyla başladı, 1895’e kadar sürdü. döneminde yazıldı fakat birinci dönemin sanat anlayışını yansıtır. Türk edebiyatında roman türünün ilk örnekleri, önce çeviri, sonra da Batı romanlarının taklit edilmesi yoluyla • Halka okuma alışkanlığı kazandırmak, onları eğitmek Tanzimat Dönemi’nde görülür. istedi. Bu yüzden Hace-i Evvel (ilk öğretmen) unvanı- na sahip. • Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak, ilk çeviri roman olarak 1862’de basıldı. • Roman ve öykülerinde tarih, felsefe, coğrafya, iktisat alanlarında bildiklerini olayın akışını keserek okura ak- • İlk yerli roman Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve tardı. Fıtnat adlı eseridir. (1872) • Romanları sanat değeri taşımaz. • İlk edebî roman Namık Kemal’in İntibah adlı eseridir. (1876) Felatun Bey’le Râkım Efendi: Roman, yanlış Batılı- laşma konusunu işler. Felatun Bey görgüsüz, züppe, mi- • Bu dönemde, halka yönelme, halkı aydınlatma ve rasyedi bir karakter olarak Batı kültürünü; Râkım Efendi eğitme görevini üstlenen Ahmet Mithat, Namık Kemal çalışkan, görgülü bir genç olarak Doğu kültürünü temsil gibi sanatçılar; günlük yaşamı konu edinen, sosyal ya- eder. şamla ilgili sorunları (yanlış ve mutsuz evlilikler, esa- ret, Batılılaşmayı yanlış yorumlayan gençler vb.) dile Şemsettin Sami (1850 – 1904) getiren romanlar yazdı. Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig üzerine çalışmalar yaptı. Bu eserleri Türkiye Türkçesine çevirdi. • Bu eserler romantizm akımının etkisinde yazıldı. Olay kurgusunda rastlantılara çok yer verildi, betimlemeler 1872’de ilk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı romanı süslemek için kullanıldı. yazdı. Robinson Crusoe ve Sefiller adlı romanları çevire- rek roman türünün tanınmasına katkıda bulundu. • Tanzimat romanları “ilk” oldukları için teknik olarak za- yıftır. Mizancı Mehmet Murat (1854 – 1917) Gazetelerde yazdığı makalelerde kendi dönemine • Roman kişileri çoğunlukla tek yönlüdür. göre modern sayılabilecek görüşler ileri sürdü. • İbretlik bir son ile biten eserlerde yazar roman tekniği- Turfanda mı yoksa Turfa mı?: Roman, otobiyografik ne aykırı olarak yer yer olay ve düşüncelere karışır. özellik taşır. Milletin kalkınmasının köyden başlaması ge- rektiği tezini savunur. TANZİMAT DÖNEMİ ROMANCILARI VE ESERLERİ Recaizade Mahmut Ekrem (1847 - 1914) Namık Kemal (1840 – 1888) Yol göstericiliğiyle öne çıkan sanatçı, dönemin genç Yeni Osmanlı Cemiyeti üyesi olan Namık Kemal, siya- isimlerini örgütleyerek Servetifünun Dönemi’nin oluşması- si tavrından ve söylemlerinden dolayı yaşamının bir kısmı- nı sağladı. nı sürgünde geçirdi. Romancılıkta Batılılaşmayı ele aldığı Araba Sevdası • Eserlerinde romantizm akımının etkisi vardır. adlı eseri Türk edebiyatının ilk realist romanıdır. • Onun yazdığı İntibah Türk edebiyatının ilk edebî roma- Araba Sevdası: Batılılaşmayı yanlış anlayan ve Batı nı, Cezmi ise ilk tarihî romandır. özentisi içinde yaşayan Bihruz Bey’in başından geçen tra- ji-komik olaylar anlatılır. İntibah: Yazar bu kitabı Magosa’da sürgündeyken yazdı. Romanda zengin bir ailenin tek çocuğu olan Ali Samipaşazade Sezai (1860 – 1936) Bey’in başından geçen dramatik olaylar anlatılır. Roman İlk romanı olan ve cariyelik konusunu ela alan Sergü- tekniği yönünden zayıftır ve gereksiz betimlerle doludur. zeşt, Türk edebiyatında romantizmden realizme geçişin başarılı örneklerinden biri olarak Servetifünun romanına Cezmi: Roman Adil Giray’ın, İran ile Osmanlı sava- örnek oldu. şında esir düşmesini, orada Perihan Şehriyar ve Cezmi ile olan ilişkilerini anlatır. 144

SICAK BÖLGE Sergüzeşt: Başkahraman Dilber, çok küçük yaşta Ancak konağa sık sık gelen Adnan Bey’in yeğeni Behlül’le 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Kafkaslardan getirilmiş esir kızıdır. Roman, Dilber’in yaşa- Bihter arasında yasak aşk doğar. dığı acı ve hayal kırıklıklarını anlatır. Mai ve Siyah: Romanda başkahraman Ahmet Cemil’in Nabizade Nazım (1862 – 1893) idealleri realist bir bakış açısıyla anlatılır. Natüralizm ve realizmden etkilendi. Roman ve hikâyenin konularını İstanbul dışına çıkardı. İlk kez köy Mehmet Rauf (1875 – 1931) yaşamını ve insanını konu etti. Halit Ziya’nın etkisinde kalarak yazar yasak aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin iç dünyasını, hüzün ve ka- Karabibik: İlk köy romanı olarak değerlendirilen eser- ramsarlık konularını işledi. de olaylar Antalya’nın Kaş ilçesinde geçer. • Süslü ve sanatlı bir anlatımı olan yazar Eylül’de yaka- Zehra: Türk edebiyatında ilk psikolojik roman dene- ladığı başarıyı diğer eserlerinde tekrarlayamadı. mesidir. Eserde, çok kıskanç bir kadın olan Zehra ve ko- cası Suphi’nin aile çevresinde yaşanan olaylar anlatılır. Eylül: Türk edebiyatının ilk başarılı psikolojik roma- nıdır. Romanda Suat - Süreyya - Necip üçgeninde oluşan SERVETİFÜNUN DÖNEMİ’NDE ROMAN aşk anlatılmaktadır. Servetifünun topluluğu 1896-1901 yılları arasında Ser- Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1870 – 1927) vetifünun dergisi etrafında toplanan edebiyatçılardan oluşur. Yurt dışından döndüğü 1896’da Servetifünun’a katıldı. Topluluk Edebiyatıcedide adıyla da anılır. Tek romanı Gönül Hanım’dır. • Servetifünun edebiyatı II. Abdülhamit Dönemi’nde ge- Gönül Hanım: Turancılık fikrini işler. Romanda I. lişti. Bu dönemin siyasi ve sosyal koşulları sebebiyle Dünya Savaşı’nda Ruslara esir düşen Mehmet Tolun Bey, Servetifünun topluluğu içe dönük ve karamsar bir ya- Sibirya’ya sürgüne gönderilir. Burada aslen Tatar olan Gö- pıya sahiptir. nül Hanım’la tanışır. Birlikte Orta Asya’daki Türk yurtlarını ziyaret ederler. • Servetifünun Dönemi’nde roman ilk romanlardaki tek- nik kusurlardan arındı. Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864 – 1944) Sanatçı uzun edebî hayatı boyunca hiçbir topluluğa • Yazarlar, bireysel duygulara yöneldi; aşk, kadın, ev- katılmadı. Romanlarını “toplum için sanat” anlayışıyla lilik, tabiat, yalnızlık, hayal-hakikat çatışması gibi ko- yazdı. Eğlendirerek eğitmeyi amaçladığından mizahi bir nuları ümitsizlik, aşırı melankoli ve karamsar bir bakış üslubu tercih etti. açısı içinde işlediler. • Romanlarında eski İstanbul’un gündelik hayatından • Romanlarda mekân olarak İstanbul kullanıldı. canlı sahneler yansıttı, kişilerini çoğunlukla sokaktaki halktan seçti. • Kahramanlar halktan değil de genellikle aydın kesim- den seçildi. • “Sokağı Türk romanına taşıyan yazar” olarak bilindi. SERVETİFÜNUN ROMANCILARI VE ESERLERİ Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç: Romanda, Hal- ley Kuyruklu Yıldızı’nın dünyaya çarpacağına dair söylen- Halit Ziya Uşaklıgil (1866 – 1945) tilerin olduğu bir dönemde başkahraman İrfan Galip’in, Türk romanını teknik bakımdan geliştirdi. Önceki ro- Feriha ile evlenmesi anlatılır. manlarda görülen teknik kusurları ortadan kaldırdı. Şıpsevdi: Eserde, Paris’ten döndükten sonra hayata • Fransız realist ve natüralist yazarlardan etkilendi, ruh bakışı değişen, Batılı yaşama özenmiş ve gözünü para çözümlemelerine önem verdi, kahramanların iç ve dış hırsı bürümüş olan Meftun ve ailesinin yaşadıkları anlatılır. dünyalarını anlatırken olabildiğince nesnel davrandı. MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ’NDE ROMAN • Toplumsal konulardan uzak durdu. Millî Edebiyat Dönemi, 1911-1923 arasını kapsayan • Romanlarında İstanbul’u mekân olarak kullanan sa- edebî dönemdir. II. Meşrutiyet’ten sonra başlayan “Türk- natçı hikâyelerinde Anadolu’ya yöneldi. çülük” akımı, “edebiyatta millî kaynaklara dönme” fikrini getirdi. • Yeni nesillerin okuyabilmesi için Cumhuriyet’ten sonra bazı romanlarını sadeleştirdi. • Türk romanı, Millî Edebiyat Dönemi’nde büyük geliş- me gösterdi, sanatçılar gerçekçi çizgide eserler verdi. Aşk-ı Memnu: Adnan Bey, varlıklı biridir. İkinci evlili- ğini kendisinden yaşça epey küçük olan Bihter’le yapar. 145

SICAK BÖLGE 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI • Anadolu ve Anadolu insanı edebiyata girdi, bir “Mem- Yaban: Sakarya Savaşı’nda Porsuk Nehri civarındaki leket Edebiyatı” dönemi başladı. bir köye gelen Ahmet Celal, köylünün savaş karşısındaki umursamazlığını görür ve öfkelenir. Yazar, bu romanında • Roman bu dönemde teknik, dil ve üslup bakımından aydın - halk (köylü) çatışmasını anlatır. Batı romanı seviyesine çıktı. Kiralık Konak: Tanzimat Dönemi’nde yetişen üç nes- • Millî Mücadele Dönemi içinde yazılan Kurtuluş Sava- lin (dede Naim Efendi, kızı Sakine Hanım, torunu Seniha) şı romanı sadece Halide Edip’in Ateşten Gömlek adlı yaşadığı kuşak çatışmasını işler. eseridir. Nur Baba: Eserde Nigar Hanım ve diğer hanımların • Bunun dışında Yakup Kadri’nin Yaban; Samim Nur Baba’ya olan aşkı anlatılır. Yakup Kadri bu eserinde Kocagöz’ün Kalpaklılar; Kemal Tahir’in Yorgun Savaş- tekkelerdeki yozlaşma ve çürümeyi işledi. çı; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa gibi eserleri Kurtuluş Savaşı’nın işlendiği eserlerden bazılarıdır. Reşat Nuri Güntekin (1889 – 1956) MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ ROMANCILARI VE ESERLERİ 1912’de bir gazetede yayımlanan Harabelerin Çiçeği ilk romanıdır. Halide Edip Adıvar (1884 – 1964) Yeni Turan adlı romanında (1912) yurt sorunlarına En tanınmış romanı Çalıkuşu, yayımlandığı yıllarda eğildi. Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye romanlarında ve daha sonra büyük ilgi gördü, Türk edebiyatının en çok Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’da tanık olduğu olay- okunan romanlardan biri oldu. ları, direnişleri, kahramanlıkları, ihanetleri gerçekçi bir ba- kışla anlattı. Çalıkuşu: Feride, İstanbul’da yetişmiş yetenekli, sağ- lam kişilikli bir genç kızdır. Anadolu’ya öğretmen olarak Ateşten Gömlek: Kurtuluş Savaşı üzerine yazılmış gider. Romanın ilgi çekmesinde cesur genç öğretmenin ilk romandır. 1922’de yazılan romanda İzmir’in işgalinde macerası ve eserin yalın dili etkili oldu. kocasını ve çocuğunu kaybedince İstanbul’a gelerek Millî Mücadele’ye katılan Ayşe’nin yaşadıkları anlatılır. Yaprak Dökümü: Roman, kendi hâlinde bir aileye sa- hip olan Ali Rıza Bey’in, çocuklarının yaptığı hatalar yü- Sinekli Bakkal: Romanda, II. Abdülhamit zamanında zünden çektiği sıkıntıları anlatır. İstanbul’un Aksaray semti, Sinekli Bakkal Sokağı’nda do- ğup büyüyen ve evlenen hafız Rabia’ın yaşamı anlatılır. Refik Halit Karay (1885 – 1965) İstanbul’un İç Yüzü en yetkin romanı sayılır. 1920’de Vurun Kahpeye: Romanda, Millî Mücadele yılların- yayınlanan bu romanda, roman tekniğinin dışında birbi- da idealist, cesur, mücadeleci bir öğretmen olan Aliye’nin rinden kopuk parçaları mozaikler halinde birleştirerek İt- atandığı köydeki çabaları, yaklaşan Yunan işgali, köy tihat ve Terakki’nin işbaşına gelişinden I. Dünya Savaşı zenginlerinin ve imamın düşmana yardımcı olması ve günlerine kadar olan İstanbul’u bütün renk ve çizgileriyle Aliye’nin bunlara karşı verdiği mücadele işlenir. yansıttı. • Romanın başkahramanı İsmet, romanın oluşmasını Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889 – 1974) sağlayan günlüğün sahibidir. Eserde onun gözünden Yazarlık yaşamı boyunca Batı edebiyatı ilkelerine sıkı toplumun yozlaşan yapısı anlatılır. sıkıya bağlı kaldı. Romanlarında tarihsel dönemleri ele aldı. Ebubekir Hazım Tepeyran (1864 – 1947) Tek romanı Küçük Paşa (1910), Türk edebiyatında • Kiralık Konak, I. Dünya Savaşı öncesinin, Hüküm Ge- önemli bir yere sahiptir. Küçük Paşa, taşıdığı sanat ve cesi II. Meşrutiyet’in, Sodom ve Gomore Mütareke edebiyat değerinden ziyade konusu ile dikkati çekti. Dönemi’nin, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarının, Ankara Cumhuriyet’in ilk on yılının, Bir Sürgün II. Abdülhamit • Anadolu köyü, en geniş şekliyle ilk olarak bu romanda Dönemi’nin işlendiği romanlardır. işlendi. • Panorama 1923-1952 yıllarını kapsar. • Tepeyran, edebiyatımızın köye yönelen ilk yazarların- dan biridir. 146

TEST-1 DÜNYA EDEBİYATI - 1 1. Emma’nın aşk isteyen, heyecan bekleyen dominant 3. Hep aykırı bir tip olan Piyer Bezukof ve onun şahsın- bir ruhu var. Manastıra gelen aykırı ruhlu bir kadı- da iyiliğin üstünlüğü... Kadınların genel konumları ve nın anlattığı hikâyeler ile küçüklüğünden itibaren çıkar çevrelerinin ince hesapları... “kanlı sargılar için- kafasında belirli bir beyefendi ve hanımefendi tipleri deki bütün bu bozuk insan etleri...” cümlesiyle özet- oluşmuştu. Don Kişot gibi okuduklarından etkileniyor leyebileceğimiz savaş. Balolar ve partilerle süslenen ve öyle bir hayat yaşamak, her zaman modernizmin barış... Kısacası, Strakof’un deyimiyle “Hayatın, za- başkenti olan Paris’e gitmek arzusuyla yanıyordu. manın Rusya’sının, tarihin, sınıf kavgalarının olağan- Walter Scott’un romanlarıyla tarihsel şeylere tutu- üstü bir tablosu. İnsana insanlığa ait ne varsa, insanın luyordu; “Kara bir atın üzerinde beyaz sorguçlu bir mutluluğunun ve büyüklüğünün, felaketinin ve küçük- şövalyenin dörtnala gelişini seyretmekle geçiren o lüğünün anlatıldığı bir eserdir Savaş ve Barış. uzun etekli hanımefendiler gibi yüzyıllık bir şatoda yaşamayı pek isterdi.” Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki yazarlar- dan hangisine aittir? Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir? A) Dostoyevski A) Aşk ve Gurur B) Stendhal B) Vadideki Zambak C) Balzac C) Madam Bovary D) Tolstoy D) Anna Karanina E) Flaubert E) Yüzbaşının Kızı 2. Realist yazarlar dil, üslup ve biçime büyük değer ve- 4. Meyhane bir gazetede yayınlandığı zaman görül- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI rirler. Zira sanatın amacı, gerçeği objektif ve estetik memiş bir insafsızlıkla saldırıya uğradı, mimlendi, bir biçimde ifade etmektir. Eserin öz, biçim, dil ve kendisine yakıştırılmayan suç kalmadı. Yazar olarak üslubu arasında ruh-beden uyumu gibi bir uyum ol- benimsediğim amaçları burada iki satır içinde açıkla- malıdır. Maupassant, ustası Flaubert’in bu konudaki mak gerekli mi bilmem. Kenar semtlerimizin kokuş- öğüdünü şöyle dile getirir: “Söylemek istediğimiz her muş ortamında bir işçi ailesinin kaçınılmaz düşüşünü ne olursa olsun, o şeyi en iyi izah edecek bir kelime, tasvir etmek istedim. İçkinin ve aylaklığın sonu, aile en iyi canlandıracak bir fiil, en güzel niteleyecek bir bağlarının çözülümüne, fuhuşun pisliklerine, dürüst- sıfat vardır. Şu hâlde, o kelimeyi, o fiili, o sıfatı bulana lük duygusunun giderek yitirilmesine, sonuç olarak kadar sabırlıca aramamız lazımdır.” da yüz karası bir rezillik ve ölüme varıyor. Sadece eylemsel bir ahlak dersidir bu kitap. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen anlayışla eser vermemiştir? Bu parçada eserinden söz eden yazar aşağıdaki- lerden hangisidir? A) Stendhal A) Victor Hugo B) Victor Hugo B) Maksim Gorki C) Honore de Balzac C) Gustave Flaubert D) Charles Dickens D) Charles Dickens E) Dostoyevski E) Emile Zola 147

5. ---- olgunluk çağının en önemli eserlerinin başında 7. I. İnsanın kişiliğinin oluşumunda çevrenin belir- gelir. Kocasıyla mutlu olmayan ama ona ihaneti de leyici etkisi olduğuna inanılarak çevre tasvirine insana saygı açısından kendine yakıştıramayan Hen- büyük önem verilmiştir. riette ve çocukluğunun bütün acılarını onun dizinde bir ana sevgisiyle karışık huzur içinde gideren Felix, II. Eğitme amacı güdülmemiş; gözlem, araştırma çağlar boyunca insani sevgilere ve fedakârlıklara örnek olacak karakterlerdir. Romanın olayları 1801- ve belgelere dayanılarak yaşananlar anlatıl- 1836 yılları arasında geçer. Eser, köy hayatı sakin- mıştır. leri arasında yer alırsa da kahramanları sadece birer köylü değildir. Aynı zamanda, yazarın çocukluğunda III. Betimlemeler, yazarın gözüyle değil, kahrama- çektiği acıların ve yıkıntıların bütün izlerini taşıyan bir romandır. nın gözüyle yapılır; yazar olayları aktarırken aradan çekilir ve kahramanlar kendilerini roma- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden nın sınırları içinde ifade eder. hangisi getirilmelidir? Aşağıdaki yazarların hangisi romanlarında bu A) Goriot Baba, Balzac’ın özellikleri uygulamamıştır? B) Madam Bovary, Flaubert’in A) Ernest Hemingway C) Yüzbaşının Kızı, Puşkin’in B) Jack London D) Vadideki Zambak, Balzac’ın C) Goethe E) Anna Karenina, Tolstoy’un D) Mark Twain E) Stendhal 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 6. Romanın merkezinde Bay Lorry’nin maceralı Dover 8. Bugünkü romanı hatırlatan ilk eser 16. yüzyılda seyahati, Doktor Manette’in Bastille’den kurtulması, Rönesans’tan sonra Giovanni Boccaccio (Covani Doktorun güzel kızına âşık Sydney Carton ve Char- Bokasyo) tarafından yazılmış olan ---- adlı eserdir. les Darnay’in Fransız İhtilâli’nin korkunç girdabında Bu eser dünya edebiyatının ilk hikâyelerini kapsar. yaşanan hazin öyküleri yer alır. İki Şehrin Hikâyesi, Miguel de Cervantes‘in ---- adlı eseri 16. yüzyılın ---- Fransız ihtilali sırasında iki şehri; Londra ve sonlarına doğru yazılmıştır ve eser roman türünün ilk Paris’i anlattığı, ilk sayfalarından itibaren merak ve başarılı örneği kabul edilir. 17. yüzyılda İngiltere’de korku dolu sahnelerle örgülediği soluk soluğa bir dö- Daniel Defoe’nun ----, Jonathan Swift’in ---- bu türün nem romanı... ilk örneklerindendir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? uygun olanları yerleştirildiğinde hangisi dışarıda A) Stendhal’ın kalır? B) Charles Dickens’ın C) Emile Zola’nın A) Robinson Crusoe D) Gustave Flaubert’in E) Victor Hugo’nun B) Guliver’in Gezileri C) Don Kişot D) Monte Cristo Kontu E) Dekameron 148

9. Romanın yetkin örnekleri 19. yüzyılda verilmeye 11 ve 12. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. başlanmıştır. Roman, bir tür olarak karakteristik özel- liklerini romantizm ve realizm akımları sayesinde 19. Quasimodo sağırdı ama gayet iyi görüyordu, ayrıca yüzyılda kazanmıştır. Bu yüzyıldaki sosyal ve tekno- halkın öfkesi sözlerine olduğu kadar yüz ifadelerine lojik gelişmeler romana da yansımıştır. Bu dönem de yansıyordu. Zaten fırlatılan taşlar kahkahaların romancıları arasında ---- sayılabilir. şiddetini belirliyordu. Önce kendine hâkim oluyordu. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden Ama işkencenin kamçısıyla bilenmiş sabrı yavaş ya- hangisi getirilemez? vaş yumuşayarak bu sinek ısırıklarına teslim oldu. A) Amerikan edebiyatından John Steinbeck, Ernest Pikador’un saldırılarından fazla etkilenmeyen Astur- ya boğası, köpeklere ve kurdeleli şişlere daha fazla Hemingway öfkelenir. B) Alman edebiyatından Thomas Mann, Erich Maria Önce tehdit edici bakışlarını yavaşça halkın üzerinde Remargue gezdirdi. Ama sımsıkı bağlı olduğu için bakışları ya- C) Fransız edebiyatından J. Paul Sartre, Albert Ca- rasını ısıran sinekleri kovalayacak güçte değildi. Bu- nun üzerine, bağlarının içinde sağa sola salınmaya mus başladı, öfkeli sıçrayışları teşhir direğinin eski çarkını D) İngiliz edebiyatından Charles Dickens, Daniel dayanakları üzerinde çatırdattı. Defoe Zavallı, bağlarından kurtulamayan zincirlenmiş vahşi E) Fransız edebiyatından Victor Hugo, Gustave bir hayvan gibi yeniden sakinleşti, sadece ara sıra göğsünün tüm boşluklarını dolduran öfkeli bir iç çekiş Flaubert duyuluyordu. Yüzünde ne bir kızarma, ne de utanç belirtisi vardı. Utancın ne olduğunu bilmeyecek ka- 10. I. Seçilen kahramanlar ya çok iyi ya da çok kötü- dar toplumdan uzak, doğaya daha yakındı. Zaten böylesine şekilsiz bir varlık için alçaklık önemli bir dür ve romanlarda iyi-kötü çatışması vardır, şey miydi? Ama öfke, nefret ve umutsuzluk bu iğ- ayrıca her sınıftan insan eserlerde kendine yer renç yüzün üzerine yavaş yavaş, giderek kararan tek bulur. gözünden binlerce şimşek halinde yayılacak ölçüde elektrikle yüklenen bir bulut indiriyordu. II. Aşk, ölüm, tabiat, belli başlı konular olarak dik- 11. Bu parçanın alındığı eser ve bu eserin yazarı aşa- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI kat çeker. ğıdakilerden hangisidir? III. Din duygusuna geniş yer veren bu yazarların- A) Suç ve Ceza - Dostoyevski B) Notre Dame’ın Kamburu - Victor Hugo kahramanlarının çoğu dindardır. C) Germinal - Emile Zola Aşağıdaki yazarların hangileri yukarıda verilen D) Genç Werther’in Acıları - Goethe özelliklerde eser vermiştir? E) Gazap Üzümleri - John Steinbeck A) Alphonse Daudet, Goncourt Kardeşler, Guy de 12. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi- Maupassant B) Turgenyev, Herman Melville, Steinbeck nin özellikleri ağır basmaktadır? C) Moliere, Racine, Corneille D) Alexandre Dumas, Victor Hugo, Goethe A) Romantizm B) Realizm E) Baudelaire, Paul Valery, Mallarme C) Natüralizm D) Varoluşçuluk E) Sembolizm 149

TEST-2 DÜNYA EDEBİYATI -2 1. (I) Victor Hugo, 19. yüzyıl Fransız edebiyatının en 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı büyük ismi olarak bilinir. (II) Başta şiirleriyle tanın- vardır? sa da Notre Dame’ın Kamburu ile büyük bir roman yazarı olarak da adını duyurmuştur. (III) En büyük A) Roman, bir tür olarak karakteristik özelliklerini ro- başarısını tüm dünyada ses getiren Sefiller isimli mantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüz- başyapıtıyla yakalamıştır. (IV) Ayrıca Deniz İşçileri yılda kazanmıştır. gibi toplumsal ve siyasi sorunlardan bahsettiği ki- taplar da yazmış, hemen hepsi ilgiyle karşılanmıştır. B) Modern anlamda romanın ilk olgun örneği olan (V) Fransız edebiyatının en çok ürün veren yazarları Don Kişot’un birinci cildi 1605’te, ikincisi 1617’de arasında gösterilen Hugo realizmin öncüsüdür. yayımlanır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- C) Bugünkü romanı hatırlatan ilk eser 16. yüzyılda de bir bilgi yanlışı vardır? Rönesans’tan sonra Dante tarafından yazılmış olan Dekameron’dur. A) I B) II C) III D) IV E) V D) Ak ile kara gibi zıtların çatışmasını en çok işleyen akım romantizmdir. E) Olayları taraf tutmayan, nesnel bir bakışla incele- yen realistler, eserde kişiliklerini gizlerler. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Ellili yaşlarında eski bir toprak ağası olan Don Kişot 4. Bütün bu edebi akımları özetleyen alıntılar vermek La Mancha’da yaşar. Şövalyeleri anlatan kitapları çok mümkün olmasa da ---- en meşhur romanı sever, onların kurgu değil gerçek olduğuna inanır. Germinal’in ilk sayfaları ---- akımını rahat bir şekilde Yazılan her şeyin kelimesi kelimesine yaşandığını anlamayı mümkün kılabilir. Yazar, bu sayfalarda düşünür. Senelerce kütüphanesine kapanıp onları uzun süre boyunca kömür madenlerinde çalışmış okumuştur. Don Kişot, silahtarı Sancho Panza ve atı yaşlı bir adamı betimler. Bu betimlemelerin en çarpı- Rosinante ile şövalyelik hayalleri kurarken, etrafın- cı ve rahatsız edici tarafı, adamın öksürükleri ve bu daki diğer insanlar onun aklını kaybettiğini düşünme- öksürüklerden sonra yere tükürmesidir. Yazar yıllar- ye başlar. Don Kişot’un hayallerinde bir de sevgilisi ca madende çalışmaktan kömür tozu ile kararmış bu Dulcinea del Toboso vardır. Don Kişot mazlumun tükürüğü bile detaylı bir şekilde anlatır. yanındadır, kötülerle uğraşır ama her zaman yıkılır. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdaki- hangileri sırasıyla getirilmelidir? lerden hangisidir? A) Victor Hugo’nun - romantizm B) Tolstoy’un - realizm A) Daniel Defoe C) Gustave Flaubart’in - realizm D) Emile Zola’nın - natüralizm B) Miguel de Cervantes E) Goethe’nin - romantizm C) Jonathan Swift 5. Tolstoy, Flaubert ve Balzac’ın ortak yönü aşağı- D) Mark Twain dakilerden hangisidir? A) Fransız edebiyatı romancıları olmaları E) Charles Dickens B) Roman türünün dışında eser vermemeleri C) Eserlerinde aynı yazınsal akımı yansıtmaları D) Rus edebiyatı romancıları olmaları E) Kendi alanlarında ilk eserleri vermiş olmaları 150

6. Dünya edebiyatının ünlü kar­akterlerinin buluştuğu 10. Fransa’da -----, Gargantua ve Pantagruel adlı fan- bir arena gibidir klasik romanlar Kimi Sanço Panço tastik eseriyle romana yeni bir boyut getirir. Bir dev gibi efendisinin emrinde ve kaderine ra­zıdır. Kimi ailesinin serüveninin anlatıldığı, mizahi bir üslupla Raskolnikov’un çektiği vicdan azab­ ıyla baş başadır. kaleme alınmış eser, köhnemiş değerlere ve kurum- Kimi Mephisto gibi insanı yanlışa, günaha sürükle- lara, özellikle kilise ve yargıya yöneltilmiş eleştirilerle yecek çeşitli entrikalar çevirme peşindedir. Kimi de doludur. Modern romana geçiş çizgisinde yazar öncü Jean Valjean gibi yaptığı yanlışlara pişmanlık duya- bir şahsiyet olarak belirirken ondan yaklaşık yüz yıl rak hayatını doğruluk çizgisine taşımaktadır. sonra gelen Cervantes, modern romanın doğuş nok- tasında yerini alır. Bu parçada kahramanı verilmeyen roman aşağı- dakilerden hangisidir? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Sefiller B) Suç ve Ceza C) Don Kişot D) Faust A) Rabelais (Rable) B) Cervantes E) Parma Manastırı C) Givoanni Boccacio D) Daniel Defoe 7. Bu akımda her şeyden önce gözleme önem verilir. E) Jonathan Swift Anlatı­lanlar yol boyunca gezdirilen bir aynadan yan­ 11. Romanlarında doğalcılık ve gerçekçilik akımlarını sırcasına nesneldir. Görüneni yazma yöntemi, bu akımdan sonra gelişen natüralizm için de geçerlidir. kullandı. Klasik roman tekniği olarak bilinen roman Sanatçı, eserlerinde kişiliğini gizler. türünün onun tarafından kurulduğu benimsenmiştir. Bu türde her şeyi gören bir gözlemci vardır. Kahra- Aşağıdaki yazarların hangisi yukarıda anlatılan manlar tutarlıdır. Olaylar mantıksal bir düzen içeri- akım doğrultusunda eser vermemiştir? sindedir. Yazar neden ve sonuç ilişkisi içerisinde roman hazırlamakta ve karakterler arasında var olan A) Honore de Balzac B) Stendhal ilişkiyi en iyi şekilde açıklamaktadır. Romandaki yeri Shakespeare’nin tiyatrodaki yeriyle aynı sayılır. Ro- C) Gustave Flaubert D) Goethe manları Fransız Devrimi’ni anlatan, belgesel niteliğini taşır. E) Fyodor Dostoyevski Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden 8. Sanatçı ideal insana değil; acayip, gülünç, kaba, çir- hangisidir? kin, kötü yönleri de olabilen; güzellikleri yanında bu A) Dostoyevski özellikleri de taşıyan ins­ ana yer vermelidir. Sanatçı, tabiatta ve hayatt­a ne kadar zıt şey varsa hepsini sa- B) Victor Hugo nata getirm­ eli, iyi – kötü, ak-kara çatışması doğrultu- sunda eserini yazmalıdır. C) Honore de Balzac Aşağıdaki eserlerin hangisi bu parçada anlatılan- D) Charles Dickens lar doğrultusunda yazılmamıştır? A) Sefiller E) Lev Tolstoy B) Notre Dame’ın Kamburu C) Anna Karanina 12. Doğalcılığın kurucusu ve en ünlü temsilcisi olarak 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI D) Faust E) Monte Kristo Kontu sanatla ilgili görüşlerini açıklayan Deneysel Roman ve Doğalcı Romancılar gibi incelemeler yayımladı. 9. Oblomov’da tembelliği, Sefiller’de insanın düşüşünü Doğalcılık iki bilimsel ilkenin edebiyata uygulanması- nı içeriyordu: Belirlenimcilik ve deneyci yöntem. Ona ve yükselişini, Go­riot Baba’da fedakârlık ve nankör- göre insanın karakter, huy ve davranışını kalıtım, lüğü, Robins­ on Crusoe’da tek başına da olsa insa- çevre ve içinde bulunduğu tarihsel an belirliyordu. nın ba­şarma çabasını görürüz. Deneyci yöntem ise doğru ve kesin verilerin nesnel bir biçimde kaydını gerektiriyordu. Bu parçada romanından söz edilmeyen yazar Bu parçada sözü edilen yazar, aşağıdakilerden aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? A) Daniel Defoe B) Gonçarov A) Stendhal B) Honore de Balzac C) Victor Hugo D) Balzac E) Tolstoy C) Emile Zola D) Maksim Gorki E) John Steinbeck 151

TEST-3 TANZİMAT ROMANI 1. “Hem Felatun Bey’e bu derece kızgınlık neden? Yok- 3. (I) Edebiyatımızdaki ilk yerli roman Sami Paşaza- sa herifin şu alafrangalığını mı çekemez oldunuz? de Sezai’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir. Eğer Felatun Bey olmamış olsaydı, mayonez mese- (II) Sanatçının 1872 yılında yayımladığı bu romanla lesi meydana çıkar mıydı?” birlikte Türk edebiyatında günümüze kadar ulaşa- cak olan roman ve hikâye kültürü de başlamış olur. “Eğer Felatun Bey, Mustafa Meraki Efendi ve Mih- (III) Bu eseri, edebiyatımızdaki ilk edebî roman olan riban Hanım’ın tasvirlerinden size usanç geldiyse, Namık Kemal’in İntibah romanı takip eder. (IV) Bu affınıza sığınmakla beraber, son olarak şunları bil- eserlerde birçok teknik kusura ve acemiliğe rastlanır. dirmeden geçmemek için müsaadenizi rica ederim.” (V) Bunlara rağmen edebiyatımızdaki roman mace- rasını başlatması açısından bizim için önemlidir. “Orada kiminle karşılaşsa iyi? Felatun Bey’le! Adam bırak şu şımarık ukalayı be! Nasıl bırakırız. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- Hikâyemizin yarısına ortak olan bu kişiyi nasıl bı- de bir bilgi yanlışı vardır? rakırız? O hoppayı bu hikâyeye hiç katmamalıydı. Katmamalıydık ama katmış bulunduk. Hem Felatun A) I B) II C) III D) IV E) V Bey’e bu derece kızgınlık neden? Yoksa herifin şu alafrangalığını mı çekemez oldunuz?” 4. “Bu Çerkez lisanında ciddiyet yok ise de Ayşe bu dai- “Felatun Bey ve Rakım Efendi” romanından alınan rede Fransızcayı da öğrenmeye başladı ki bunda bü- bu parçalardan aşağıdakilerden hangisine ula- yük bir ciddiyet vardır. Cariyelere piyano meşk etmek şılamaz? için bir ve harp ile keman meşk etmek için dahi diğer bir ve alafranga raks meşki için dahi bir ki, üç Fransız A) Anlatıcı okuyucuyu da kurguya dâhil ederek oku- muallimesi bu dairede müstahdem bulunduğu gibi yucuyu eserin içine çekmektedir. küçük hanımefendilere Fransızca öğretmek için bir de gayet muktedir bir Fransız muallime haftada üç B) Yazarın anlatıma kişiliğini yansıtması roman- gün devam etmektedir. Bu muallimenin küçük hanı- tizmden etkilediğinin göstergesidir. mefendiye Fransızca öğretemeyeceğini anlarsınız ya! Hanımefendiler öğrenmeye gayret edebilecekler C) Romanın sosyal roman olduğunu gösteren kav- değil ki muallime dahi bunlara Fransızca öğretebil- ramlar bulunmaktadır. sin. Bilâkis muallime bu dairede Türkçe öğreniyordu. Hem de seri-an terakki ediyordu.” D) Kahramanlar “tip” olarak değil karakter olarak çi- zilmiştir. Ahmet Mithat Efendi’nin “Jön Türk” adlı romanın- dan alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisi- E) Anlatımda meddah geleneğinden faydalanılmış- ne ulaşılamaz? tır. A) Dönemde dil, müzik ve diğer sanatlar için eğitim 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Asaf Paşa’nın oğlu Celâl Bey, Paris’te beş yıl resim veren mürebbiye geleneği vardır. B) Hâkim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. eğitimi alarak İstanbul’a döner. Onun düşünce dün- C) Kahramanın tutumuna mizahi bir dille eleştiri ge- yasıyla ailesinin yaşam tarzında uçurumlar vardır. Celâl Bey yirmi üç yaşına gelmesine rağmen kendi tirilmiştir. geleceğiyle ilgili karar veremez. Üstelik onun ekono- D) Sosyal hayatta Batılı unsurlar etkili olmaya baş- mik hürriyeti de yoktur. Zengin ailesi, Dilber’e olan aşkını fark edince çok sert tepki verir. Annesinin lamıştır. Dilber’i esirciye satarak evden uzaklaştırması Celâl E) Gösterme tekniğinden yararlanılmıştır. Bey’i çaresiz bir hastalığa sürükler. Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir? A) Zehra B) Zavallı Çocuk C) İntibah D) Araba Sevdası E) Sergüzeşt 152

5. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 7. Bu parçada dönemin zihniyetiyle ilgili aşağıdaki- A) İntibah - ilk edebî roman lerden hangisine ulaşılamaz? B) Zehra - yanlış Batılılaşma temalı ilk roman C) Cezmi - ilk tarihî roman A) Yaşanılan mekânların Batılı anlayışa göre dü- D) Araba Sevdası - ilk gerçekçi roman zenlendiğine E) Karabibik - ilk köy romanı B) Akıl ve güzel sanatlar gibi kavramların ön plana 6 ve 7. soruları aşağıdaki metne göre çıktığına cevaplayınız. C) Sosyal hayatta Doğu’yla Batı’nın uyumlu bir sen- tezine ulaşıldığına D) Batılılaşmanın ağırlıklı olarak yaşam tarzında al- gılandığına E) Yer yer Doğu - Batı ikileminin yaşandığına 6. “Yazıhanenin üstü bir levâzımı kırtâsiyye ve edevâtı 8 ve 9. soruları aşağıdaki metne göre 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI kalemiyye sergisi. Bakınız neler yok? Her renk mü- cevaplayınız. rekkepleri havi alafranga, alaturka yazı takımları. Alaturka müteaddit kalemtıraşlar, maktaalar, makas- 8. “Kaleme gitmediği günler ise saçlarını kestirmek, lar… Alaturkası başka, alafrangası başka küçücük oturtma saatler. Odada ayna bulunmadığına dikkat terziye esvap ısmarlamak, kunduracıya ölçü vermek ettiniz mi? Asıl alafrangada aynaları yatak odalarına, gibi hiç eksik olmayan vesilelerle Beyoğlu’nda, ötede tuvalet odalarına hatta merdiven başlarına palto ve beride vakit geçirir, cumaları, pazarları da sabahle- şemsiye filân bırakılan vestiyerlere vazediyorlar. Sa- yin hocalarıyla yarımşar saat ders müzakeresinden lonlara ve böyle iş odalarına aynaya bedel münasip sonra hanesinden çıkar, akşamlara kadar seyir resimler talik ediyorlar. İşte buraya dahi dört büyük yerlerinde dolaşırdı. Vilâyetlerde bulunduğu zaman resim levhası konulmuş. Şöminenin iki tarafına ko- en büyük zevki sırmalı esvap içinde, midilli veya at nulan heykeller nazarıdikkat ve ehemmiyetinizden üzerinde, arkasında çifte çifte uşaklarla sokak sokak tebâüd edecekler mi? Dikkatli bakınız alçıdan dökül- gezip dolaşmaktan ibaret olan bu beyin, İstanbul’a müş şeyler de değildir. Halis beyaz mermer üzeri- geldikten sonra merakı üç şeye masruf oldu ki birin- ne el ile halkolunmuş âsârı üstâdânedendirler. Birisi cisi araba kullanmak, ikincisi alafranga beylerin hep- cemal ve sevda müekkilesi Venüs’ü tasvir ediyor. sinden daha süslü gezmek, üçüncüsü de berberler, Diğeri ise sanâyi-i nefise ve akıl ve hikmet müekkile- kunduracılar, terziler ve gazinolardaki garsonlarla si Minerva’dır. Böyle esâtir-i evveline müteallik hey- Fransızca konuşmaktı.” kellere rağbet bizim Osmanlılığımız âleminde henüz taammüm etmemiş olduğundan, şurada ne kadar “Araba Sevdası” adlı romandan alınan bu parça- alafranga bir yerde bulunduğumuzu bunlarla kıyas dan roman kahramanı Bihruz Bey’le ilgili olarak etmelisiniz.” aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Batılılaşmayı yaşam tarzında uygulama özenti- “Taaffüf” adı romanından alınan bu parçadan, Ah- met Mithat Efendi’nin roman anlayışıyla ilgili ola- sinde bir tiptir. rak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? B) Eğlence peşinde koşan bir tiptir. C) Batılı eğitime önem veren, kendini geliştirme A) Gereksiz, uzun betimlemelere yer vermiştir. gayretinde olan bilinçli biridir. B) Anlatımında meddah tarzının özellikleri vardır. D) Yanlış Batılılaşma anlayışını tüm yönleriyle yan- C) Eserlerinde Doğu–Batı karşılaştırması vardır. sıtır. E) Giyinişinde, konuşmasında, kullandığı eşyalarda D) Kahramanların iç dünyalarının çözümlemesine ağırlık vermiştir. gösteriş merakı ortaya çıkmaktadır. E) Romanın olay akışını keserek herhangi bir konu- da bilgi verir. 153

9. Bu parçadan Tanzimat romanlarıyla ilgili olarak 11. Romanın başkahramanı Ali Bey yirmi yaşına kadar aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? babasına bağımlı bir kişilik sergiler. Özel derslerle yetişen Ali Bey birkaç lisan bilir. Bir kalemde memur- A) Genellikle hâkim bakış açısı kullanılır. dur. Babasının ölümü Ali Bey’in yaşamını derinden etkiler. Genç adam birden kendi kabuğuna çekilir. B) Teknik bakımdan güçlü yapıtlardır. O, ancak annesinin teşviki ve arkadaşlarının yardı- mı ile gezinti mekânlarına çıkmaya başlar. İnsanları C) Mekân olarak eğlence ve gezinti mekânları ön tanıma konusunda çok toy olan Ali Bey, Çamlıca’da plana çıkar. karşılaştığı Mahpeyker’n tuzağına düşer. D) Yanlış Batılılaşma, işlenen genel konulardan biri- Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden dir. hangisidir? E) Realizmdan etkilenen eserlerde gözlem ve ger- çekçi betimlemeler yer almaktadır. A) Sergüzeşt B) Zavallı Çocuk C) Cezmi D) İntibah E) Şair Evlenmesi 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10. Asaf Paşa Konağı... Salonun zemini Anadolu güzel 12. “-Benim gayretim, namusum böyle rezaletlere ta- sanatlarından olan küçük halılarla döşeli olmakla hammül edemez. Bizde, şimdi edep kalmadı, namus beraber, üzerinde en nâdir hayvanların pöstekile- kalmadı. Senin seyir yerleri dediğin yerler rezalet ri, yaldızlı koyu kırmızı kâğıtlı duvarlarında Fatih’in yerleridir. Edepsizler, ırzsızlar mahalleridir. Öyle yer- İstanbul’a girişini olanca azamet ve büyüklüğüyle lere kız gönderilir mi? Ben erkeğim, ihtiyarım da yine gösteren mükemmel bir tablo, diğer tarafında Sainte- öyle yerlere gitmekten içtinâb ederim. Çünkü bilirim Helene’in sisler dumanlar içinde kalmış kayalarının ki namusumuza muzırdır, ırzımı muhildir. Nerede üzerinde, şâhâne bakışlı bir kartal gibi istilâ edici kaldı ki on beş yaşında bir kız, öyle yerlere gitsin!... bakışını Avrupa tarafındaki ufuklara dikmiş düşünen Birinci Napoléon’un mehabetli portresi… Bu tarzda - Öyledir. Hakkın var, ama modalar, alafrangalar döşenmiş salondaki ocağın sağ tarafındaki köşesin- böyle şeyler çıkardılar. Ne yapalım? de büyük bir piyano… - Affedersin, bu alafranga da değil. Alafranga bunu “Sergüzeşt” romanından alınan bu parçanın anla- kabul etmez. Hiç Kâğıthane’de, Veliefendi’de, öyle tım özellikleri dikkate alındığında yazarın aşağı- mahallerde hiçbir vakit bir madama gördünüz mü? daki yazınsal akımların hangisinden etkilendiği söylenebilir? “Taaşşuk-u Talat ve Fıtnat” romanından alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Klasisizm A) Batılılaşmanın sosyal hayatı etkilediğine B) Romantizm B) Yaşam tarzındaki Batılılaşma anlayışına direnç C) Realizm gösteren tiplerin olduğuna D) Natüralizm C) Sosyal hayattaki değişim karşısında çaresiz ka- lındığına E) Sembolizm D) Kadınların sosyal yaşama katılması ve ekonomik faaliyetlerde bulunmasının övüldüğüne E) Yanlış Batılılaşma anlayışının eleştirildiğine 154

TEST-4 SERVETİFÜNUN ROMANI - 1 1. Romanda batılı örneklerinin seviyesine ulaşan Ser- 4. Ahmed Cemil şimdi kendisini unutmuş, yalnız göğ- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI vetifünun yazarları, müzik, re­sim gibi sanat dalları ile sünü şişiren, dimağında muttarit darbelerle vuran bir edebiyatı birlikte yorumlamayı başarmışlardır. Bunun sabit fikirle söylüyormuşçasına kimseye bakmayarak sebebini, Servetifünuncuların daha iyi bir eğitim gör- hattâ söylediğine vâkıf olmayarak devam ediyor; melerinde ve genç yaşta yabancı dil öğrenm­ elerinde bütün etrafında bulunanlar, güya bu genç natuktan aramak lazımdır. ---- Servetifünun Dönemi’nin en çıkan miknatısiyet nefesiyle tabiattan yüksek bir nok- önemli roman yazarlarındandır. taya çekilmiş bir hâlde, hareket etmeyerek, gözleri Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden dalarak, nefeslerini zaptetmek isteyerek, bir vaizin hangisi getirilemez? karşısında heyecandan uyuşmuş duranlar gibi din- A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu liyorlardı. B) Halit Ziya Uşaklıgil C) Hüseyin Rahmi Gürpınar “Mai ve Siyah” romanından alınan bu parçadan D) Mehmet Rauf Servetifünun romanlarıyla ilgili olarak aşağıdaki- E) Hüseyin Cahit Yalçın lerden hangisine ulaşılamaz? 2. I. Servetifünun romanlarında gözleme yer verile- A) Tanrısal anlatıcı figürü söz konusudur. rek realizme uygun eserler oluşturulmuştur. B) İzlenimsel betimlemelere yer verilmiştir. II. Servetifünun romanlarının mekânı genelde C) Uzun cümleler kullanılmış, yabancı sözcüklere yer verilmiştir. İstanbul ve Anadolu’dur. D) Kahramanları kararlı, mücadeleci ve idealist kişi- III. Servetifünun romanları teknik yönden olgun- lerdir. laşmıştır. E) Cümleler süslü ve sanatlıdır. IV. Servetifünun romanı bireyin iç dünyasına yöne- 5. I. Doktor Ömer Behiç ve karısı Vedide, üçüncü lir, sosyal hayatı sadece tasvir eder. çocukları diye bahsettikleri evlerinin arsasın- dan planına, inşaatına ve tefrişine kadar her V. Servetifünun romanının da üslubu ve dili tıpkı aşamasını ayrıntılı bir şekilde yaşarlar. (Kırık Hayatlar) şiir dili gibi ağırdır. Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde II. Parisli bir hayat kadını olan Anjel, Dehri bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V Efendi’nin konağına ahlaklı, dindar ve namuslu Matmazel Anjel olarak girer. (Mürebbiye) 3. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? III. Suat ve Süreyya evliliklerinin üzerinden beş yıl A) Eylül - İlk psikolojik roman B) Mai ve Siyah - Servetifünun edebiyat ve sanat geçmesine rağmen Süreyya’nın ailesiyle birlik- te oturmaktadırlar. (Eylül) hayatını sembolize eden roman C) Aşk-ı Memnu - Teknik yönden başarılı ilk roman IV. Roman, Batı hayranı alafranga Meftun D) Halas, Millî Mücadele’yi anlatan bir romandır. E) Kırk Yıl - Natüralizmi örneklendiren roman Pehlevîzâde ailesinin başından geçen komik olayları işler. (Şıpsevdi) V. Doğuştan aptal denecek kadar saf olan Satırzade Şöhret Bey, çevresindeki alfaranga tiplere hayranlık duyarak alafrangalığa özen- miştir. (Araba Sevdası) Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde verilen bilgilerle parantez içinde verilen isimler uyuşmamaktadır? A) I B) II C) III D) IV E) V 155

6. “Demek ki çürüyecekti, o da çürüyecekti? Böyle, 8. Servetifünûn romanında mekânın roman kişilerinin hiçbir saadet gelmeden, daha henüz beklerken, karakterini, ruhsal durumlarını belirlemede önemli bâhusus hayatının nasıl gâfletle geçmiş olduğunu işlevi vardır. Servetifünûn romanlarında çevre temel anladıktan sonra, artık bir şey de yapmak kâbil ol- olarak İstanbul’dur. Mekân ise daha çok buradaki ko- madığını görerek, böyle çürümek, bitmek ona pek nak, yalı, köşk gibi büyük yapılardır. Mekânla roman insafsızca, pek acı geliyordu.” kişileri ve olaylar arasında ciddi bir ilişki vardır çünkü mekân, kişilerin yaşam düzeyi ve biçimlerinin de bir “Şimdi tabiatın bu feyz ve keşâyiş içinde, su ile şişkin göstergesidir. toprakların, otların, çiçeklerin nâfiz râyihalarıyla bü- tün hevesi galeyân ederek onu âteşîn bir tehâlükle Aşağıdaki romanların hangisinde mekân sözü lerze-dâr-ı ihtirâs etmişti.” edilen özellikler çerçevesinde değildir? A) Eylül “Beni bu duruma getiren sizin elleriniz, o sizin nes- B) Cezmi cindeki nezâkete, kadınlığa bakarak insanın ağla- C) Mai ve Siyah mak istediği güzel kadın elleri değil mi, diye düşünü- D) Aşk-ı Memnu yordu. Fakat acaba harâb eden eller olduğu gibi şifâ, E) Salon Köşelerinde hayat veren eller de var mıydı?” Mehmet Rauf’un “Eylül” romanından alınan bu parçalardan aşağıdakilerden hangisine ulaşıla- maz? A) Servetifünuncuların melankolik ruh hâllerini yan- sıtmaktadır. B) Cümleler uzun, süslü ve sanatlıdır. C) Dil ağırdır, yabancı kelime ve tamlamalara yer verilmiştir. D) Gözlem ve betimlemelere yer verilmiştir. E) Gözlemci anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 7. Eserde roman kahramanının kişiliğinde Babıâli’de 9. I. Romanlarında, psikolojik tahlillere önem ver- basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatıl- miş ve bunda başarılı olmuştur. Çevre ve kişi maktadır. Bu karakter, aynı zamanda Servetifünun betimlemelerine pek önem vermemiştir. sanatçısını da temsil eder. Bu bakış açısında kendi içinde bir objektiflik ve realistlik göze çarpar. Yazar II. Eserlerinde Servetifünun anlayışına uygun bu romanda neslinin şair idealini ele alır, o zamanki sanat ve basın dünyasını yer yer çok gerçekçi çizgi- romantik aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin lerle tasvir eder. Bu tasvirlerde insanların duyguları iç dünyasını, hüzün ve karamsarlık konularını çok güzel işlenmiştir. işlemiştir. Bu parçada sözü edilen eser ve bu eserin kahra- III. Realizm ve natüralizmden etkilense de aşk, manı aşağıdakilerden hangisidir? A) Eylül - Necip sevgi konularını işlediği için eserlerinde roman- B) İntibah - Ali Bey tizmin de etkisi vardır. C) Mai ve Siyah - Ahmet Cemil D) Aşk-ı Memnu - Adnan Bey Aşağıdakilerin hangisi bazı özellikleri verilen ya- E) Kırık Hayatlar - Ömer Behiç zara ait değildir? A) Ferda-yı Garam B) Genç Kız Kalbi C) Karanfil ve Yasemin D) Eylül E) Nadide 156

10. Ve Necip’in gözleri hepsini görüyor dudaklara geli- ÖNEMLİ yor, bunlardaki karanfil kırmızılığı, donuk âteş karan- Kırık Hayatlar romanının başkişisi Doktor Ömer fil rengi, yine bütün çehrede titreyen ma’na-yı ser- Behiç’tir; evli olmasına rağmen şımarık sosyete kızı zenişle pür nîm, o şuh sitemkâr ifade ile lerzişdâr, Neyyir’le aşk yaşayan Ömer Behiç’in yaşadığı buna- onun nazarını teshîr ediyordu; dişler, bunların lımlar, bu romanda başarıyla anlatılır. Vedide, Ömer müsâadeleriyle tebessüm ettikçe bütün manâlar Behiç’in eşidir ve fedakâr bir annedir. Bedir Servet, yüzlerce çoğalarak gözlere kadar sirayet eden bu te- Ömer Behiç’in arkadaşıdır ve çapkındır. Nebile, bessümle onun ruhu bu çehrede, o kadar şuh ve pür Bekir’in sevgilisidir ve sosyete kızı Neyyir’in ablasıdır. neşe görünüyordu ki o zaman, işte o zaman Suad’ın Leyla, Ömer Behiç’in hastalıktan ölen küçük kızıdır. niçin bu kadar muazzam ve pür perestiş olduğu teza- hür ediyordu. MUTLAKA ÖĞREN Bu parça Servetifünun romanlarının hangi özelli- Teknik yönü güçlü ilk romanlarımızdan olan Mai ve ğini yansıtmamaktadır? Siyah, başkahramanı Ahmet Cemil’in yaşadığı düş – A) Gözlem ve betimlemeye önem verilmesi gerçek çatışması ana motifiyle döneminin edebiyatçı B) Cümlelerin oldukça uzun ve sanatlı olması neslini ve matbuat hayatını da anlatır. Mai (mavi) C) Natüralizmin izlerini taşıması düşleri, siyah ise acı gerçekleri sembolize eder. D) Bireysel konuların işlenmesi Kahramanı romantik olan bu eser, realizmin güçlü E) Psikolojiden yararlanılması örneğidir. Gazetede başyazar olan Ali Şekip, Hüseyin Nazmi, Lamia, Vehbi Efendi, gazeteci Raci ve Ahmet Cemil’in kız kardeşi İkbal göze çarpan kişilerdir. 11. Kişinin iç dünyasını esas alan konuları ile Serveti- fünun hareketinin genel karakterine daha uygun romantik duyguları, hayalleri ve romantik aşkları işler. Ele aldığı kahramanların iç dünyasına yönelir ve psikolojik tahlillerde bulunur. Bu çalışmaları ona ilk psikolojik romanı yazdırmıştır. Eserlerinde şahıs kadrosunu dar tutmuş ve olay örgüsünü ikinci plana atmıştır. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir? A) Nabizade Nazım B) Peyami Safa C) Halit Ziya Uşaklıgil D) Mehmet Rauf 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI E) Sami Paşazade Sezai 12. Aşağıdaki Servetifünun sanatçılarının hangisi ro- BUNU BİL man alanında eser vermemiştir? Türk edebiyatının teknik yönden en güçlü roman- A) Ahmet İhsan Tokgöz larından olan Aşk–ı Memnu, aile içi yasak aşkı ve B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu Boğaziçi’nin sosyete yaşamını yansıtır. Realist ve C) Hüseyin Cahit Yalçın natüralist bir romandır. Adnan Bey, Bihter, Behlül, D) Saffet Nezihi Nihal, Beşir, Firdevs Hanım gibi canlı tipler vardır. E) Ahmet Şuayb 157

TEST-5 SERVETİFÜNUN ROMANI - 2 1. “Şimdi ağlıyordu; sakin ve âheste yaşlarla, aczin ve 3. Artık katiyen o aşkı gömmek lazım geldiğini, asla dü- ye’sin mefturiyetiyle akan sıcak ve iri damlalarla ağ- şünmeksizin bu hayalleri fedâ etmek zarurî bulundu- lıyordu. Ne için bu kadar hulya esiri olmuş idi? Biraz ğunu anlıyor, saâdeti sade hayalde olan bu bedbaht hayatın maddiyetini düşünmüş, bu toprak parçasında aşkı şimdi serapâ mihnetten, musîbetten başka bir bir şiir bulutuna sarınarak uçmak için çalışmamış ol- şey görmüyordu. Bininci defa olarak bu aşkın taham- saydı bugün bu kadar mağlup olmayacaktı. En küçük mülsüz bir afet, sade bir cezâ-yı müthiş olduğunu sebepleri en büyük hulyalara kâfi addetmiş, kendisi- tekrar ediyordu, bizzat ondan azap ve ıztırâbtan baş- ne sahte esaslar üzerine kurulmuş bir hayat vücuda ka bir şey görememesi, en mesut zamanında bile bin getirmiş idi. Şimdi hakikatin insafsız rüzgârları üze- türlü âteşleriyle kendini yakmış, istirâhatını tarumâr rinden geçtikçe hulyaları hep birer birer düşürmüş, etmiş, öldürmüştü, evvelâ sebep yokken nedamet onu şuracıkta yaşama arzusundan tam bir mahrumi- ve vicdan azaplarıyla yanmışlar, sonra ayrılmak kıs- yet içinde bırakmış idi. kanmak çıkmış, sonra hakaret ve ihanet gelmişti. Ve böyle düşünürken bile... “Mai ve Siyah” romanından alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? Mehmet Rauf’un “Eylül” romanından alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Kahramanın yaşadığı hayal gerçek çatışması anlatılmaktadır. A) Kahramanın imkânsız aşktan uzaklaşmak için kendini ikna etme çabası anlatılmaktadır. B) Hâkim bakış açısıyla yazılmıştır. B) Cümleler uzun, süslü ve sanatlıdır. C) Ağırlıklı olarak görsel betimlemelere yer verilmiş- tir. C) Kahramanın ruhsal durumu anlatılmaktadır. D) Servetifünuncuların karamsar ruh hâllerini yan- D) Yazar, kurmaca ile ilgili okurla doğrudan iletişim sıtmaktadır. kurmaktadır. E) Realizmin özellikleri görülmektedir. E) Realizmin özelliklerini yansıtmaktadır. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. (I) Servetifünun romanlarında olaylar İstanbul’da ge- 4. I. Türk edebiyatında Batı tarzında eser veren ilk çer. (II) Olaylar daha çok kişiler arasında ya da kişi- büyük romancıdır. nin kendi içindeki çatışmaları çerçevesinde verilmiş- tir. (III) Bu dönem romanlarında sosyal ve toplumsal II. Eserlerinde geniş tasvirlere ve psikolojik tahlil- olaylar da çokça yer alır. (IV) Olayların merkezinde karamsarlık, yasak aşk, hayal-hakikat çatışması lere yer vermiştir. vardır. (V) Mai ve Siyah romanında kahramanın şair olması, gazetede çalışması dolayısıyla basın haya- III. Romanlarında İstanbul’daki eğitimli ve zengin tındaki kısır çekişmeleri anlatılır. kesimi konu almış, hikâyelerinde ise halkın Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- arasına girmeye çalışmıştır. de bir bilgi yanlışı vardır? Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen A) I B) II C) III D) IV E) V yazara ait değildir? A) Bir Ölünün Defteri B) Ferdi ve Şürekâsı C) Kırık Hayatlar D) Sefile E) Hayal İçinde 158

5 ve 6. soruları aşağıdaki metne göre 7. “... gözlerin dudakların söylemekten, anlatmaktan o cevaplayınız. kadar titredikleri kalpten taşıp gelen şeyleri takrir için Sofrada artık yemek sonuna mahsus bir dağınıklık musiki kendilerine yardım ediyor, sanki ruhları için bir hüküm sürüyordu. Kahvenin gelmesine kadar unu- vesile-i telâkki oluyordu.” tularak bırakılıvermiş elma, portakal kabuklarıyla dolu son tabaklar, diplerinde kırmızı cür’alar görünen “Necip burada öyle saniyeler geçirdi ki hiçbir vakit şarap kadehlerinin yanında duruyor; sofranın kena- unutamayacaktı. Musiki ruhunun bütün kabiliyet per- rında yer yer çıkan tütün dumanı bir müddet dalgala- vaz ve iştiyâkını tahrik ediyor, onu ihtiyâçlarla, sevda narak lambanın etrafında dönen bir bulut teşkil ettik- ve fedâ-yı can ihtiyâçlarıyla, tatmin edilmesi muhâl ten sonra dağılıyor, beyaz örtünün üzerinde yüksek olduğu için tatlı başlayıp galeyân ettikçe elîm olan yemiş tabaklarının, sürahilerin, kadehlerin, oraya ihtiyâçlarla boğuşurdu. Ekseriyetle bu bir hüzünden bırakılmış bir fesin şarap lekelerine karışan gölgeleri ziyade bir iştiyak, bütün ele geçmeyecek güzel şey- lambanın oynak ziyası altında kâh küçülüp kâh bü- lere meshurâne bir incizap idi.” yüyor… Şurada devrilmiş bir tuzluk… Ötede birisinin can sıkıntısıyla üç çataldan teşkiline çalıştığı bir eh- Bu parça Servetifünun romanlarının hangi özelli- ram… yer yer tabakların üzerine yahut şişelerin ya- ğini yansıtmamaktadır? nına bırakılmış pişkirler… Düşmüş de kaldırılmasına üşenilmiş bir bardak… Sofrayı baştan başa örten bir A) Kahramanların farklı sanat dallarıyla ilgilenmesi kargaşalık sanki yedi kuvvetli çenenin hücumundan yorgun düşmüş, melûl bir enkaz kümesi şeklinde se- B) Kahramanların iç dünyalarını ayrıntısıyla anlat- rilmiş bir sofra... ma C) Genellikle hâkim bakış açısının kullanılması D) Mekânların yazarın ruh hâlini yansıtması E) Anlatımın süslü, sanatlı ve ağır olması 5. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi- 8. Flaubert’in Madame Bovary’si, Tolstoy’un Anna 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ne ait özellikler ağır basmaktadır? Karenina’sı ve ----. Üç roman da evli kadınların ya- A) Klasisisizm sak aşklarını anlatır. Flaubert’in Fransız Emma’sı, B) Romantizm Tolstoy’un Rus Anna’sı ve ---- benzer yapıda karak- C) Realizm terlerdir. Farklı ülkelerin kadınları olsalar da yaşadık- D) Natüralizm larıyla birbirlerine âdeta bağlıdırlar. Evlendiklerinde E) Sürrealizm mutlu bir evlilik süreceklerine emin gibi görünseler de aradıklarını bulamadıklarını çok geçmeden anlaya- 6. Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakiler- caklardır. den hangisi söylenemez? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden A) Gözlemci anlatıcı bakış açısıyla oluşturulmuştur. hangileri sırasıyla getirilmelidir? B) Anlatımın akışı kesilmiş, eleştiriye yer verilmiştir. C) Betimlemelere izlenimler de yansıtılmıştır. A) Namık Kemal’in İntibah’ı - Kemal’in Türk Mah- D) Bitmemiş cümlelerle zihinde bir resim çizilmeye peykeri çalışılmaktadır. B) Halit Ziya’nın Mai ve Siyah’ı - Uşaklıgil’in Türk E) Gerçekçi gözlemler aktarılmıştır. Lamia’sı C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Kiralık Konak’ı - Karaosmanoğlu’nun Türk Seniha’sı D) Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü - Güntekin’in Türk Ferhunde’si E) Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu’su - Uşaklıgil’in Türk Bihter’i 159

9. Tanzimat ve Servetifünun romanlarını karşılaş- 11. Halit Ziya Uşaklıgil’in ünlü iki romanı da kuruluşları tıran aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi bakımından bir yetkinliği simgeler. On yedi yaşın- yanlışı vardır? dayken Balzac, Stendhal, Flaubert ile başlayarak Zola, Daudet ve Goncourtlar’ı okuduğunu söyleyen A) Tanzimat’ta yanlış Batlılaşma, cariyelik, toplum- romancı, bellidir ki Batı’daki ---- gelişim aşamalarıy- sal aksaklılıklar, aşk, tarihî konular işlenirken la özümlemiş, bir bileşime varmıştır. Bu romanlarla Servetifünun romanında aşk, hayal-hakikat ça- kendi bireysel yaşamını sürdüren insanlar girer Türk tışması, karamsarlık, yalnızlık gibi bireysel tema- yazınına. lar işlenmiştir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden B) Tanzimat’ta yazar, olayın akışını kesip okuyucu- hangisi getirilmelidir? ya bilgi verebilir, kişiliğini gizlemez; Servetifünun romanında ise yazar olayın akışını kesmez, kişi- A) klasikleri liğini gizler. B) romantikleri C) Tanzimat romanları daha çok romantizm akımı- nın etkisindeyken Servetifünun romanları realiz- C) realistleri min etkisinde yazılmıştır. D) natüralistleri D) Tanzimat’ta roman tekniği kusurludur, olayın akışı kesilir, tesadüflere sıkça yer verilir; Serveti- E) sürrealistleri fünun romanında ise teknik yönden kusursuzluk vardır. E) Tanzimat romanlarında mekân genellikle İstan- bul dışıdır, Servetifünun romanlarında ise olay- lar İstanbul içinde özellikle Beyoğlu ve Tepebaşı semtlerinde geçer. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10. Servetifünun’da roman yazarları, çevre ve siyasi or- 12. I. Ahmet Cemil - Servetifünun aydını II. Mai - Güzel hayaller tamın etkisiyle toplumsal konulara çok az yer vermiş, III. Siyah - Acı gerçekler daha çok bireysel konuları işlemişlerdir. Romanlar IV. İkbal - Mutlu gelecek İstanbul aydını ile saray ve konaklarda yaşayan kişi- V. Raci - Eski şiirin savunucusu lerin bireysel ve aile sorunlarını ele almıştır. ---- gibi konular işlenmiştir. Roman ve öykü konuları hayal- Numaralanmış ifadelerin hangisinde “Mai ve Si- den değil gerçek yaşamdan alınmıştır. yah” romanında sembolize edilen unsurlarla ilgili bir bilgi yanlışı vardır? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez? A) I B) II C) III D) IV E) V A) yasak aşk B) hayal-hakikat çatışması C) esirlik-cariyelik kurumu D) karamsarlık, düş kırıklığı E) kadın, evlilik 160

TEST-6 MİLLÎ EDEBİYAT ROMANI - 1 1. Millî Edebiyat Dönemi’nde roman, geçmişten gelen 3. Millî Edebiyat romancısı, kendini dönemini yansıt- birikimiyle ve dönemin sosyal koşulları sebebiyle çok makla görevlendirmiş ve sanatçılar bu dönemde ya- farklı bir boyuta ulaşmıştır. 1911-1923 yılları arasına şanan siyasi mücadeleyi ve halkın kurtuluş mücade- denk gelen bu dönemde roman sanatçıları, toplumun lesini anlatmıştır. içinde bulunduğu duruma kayıtsız kalmamış, bu çal- kantılı ve sıkıntılı günleri gerçekçi ve halkın anlayabi- Aşağıdaki romanların hangisi Millî Edebiyat leceği bir dille eserlerinde anlatmaya çalışmışlardır. Dönemi’nde bu parçada sözü edilen anlayışla ya- Bu dönemde ---- önemli eserleriyle dikkat çeker. zılan romanlardan biri değildir? A) Dikmen Yıldızı Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden B) Üç İstanbul hangisi getirilemez? C) Ateşten Gömlek D) Dağa Çıkan Kurt A) Halide Edip Adıvar E) Yaban B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu C) Peyami Safa D) Refik Halit Karay E) Reşat Nuri Güntekin 2. (I) Tanzimat’ın ilk döneminde sanatçıların halka 4. “Yaban” romanının karakter incelemesinin ya- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ulaşma isteği dilde sadeleşme hareketini kısmen pıldığı aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi başlatmış olur. (II) Tanzimat II. Dönemi ile birlikte yanlışı vardır? sadeleşme hareketi bir kenara itilmiş, ağır ve süslü bir dil kullanılmaya başlanmıştır. (III) Servetifünun A) Romanda durmaksızın değişim yaşayan ve bu Dönemi’nde dil daha da ağırlaşmış, cümleler uzatıl- değişim sonrasında kendi kimliğini koruyan bir mış; 1911 yılında Yeni Lisan hareketiyle birlikte dilde kişi olarak Ahmet Celal başkahramandır. sadeleşme hareketi bu sefer güçlü şekilde ilerleme sağlamıştır. (IV) Bu anlayış doğrultusunda özellik- B) Roman boyunca başkahramana yardım eden ve le sanatçıların halka ulaşma gayeleri roman dilinin onun eksikliğini kapatan Mehmet Ali norm bir ka- günlük konuşma diline yaklaşmasını, sadeleşmesini rakterdir. sağlamıştır. (V) Yabancı dillerden dilimize geçen bü- tün kelimeler atılmış onların yerine eski Türkçeden C) Roman boyunca değişime ve dönüşüme uğra- kelimeler alınmış veya türetilmiştir. mayan, dini kullanarak köylüyü sömüren Şeyh Yusuf kart karakterdir. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir bilgi yanlışı vardır? D) Roman boyunca köylüyü kendi kıskacına almış acımasız bir kişi olarak ortaya çıkan Salih Ağa A) I B) II C) III D) IV E) V fon karakterdir. E) Romanın sonuna doğru değişim geçiren ve kah- ramanın kişiliğinin ortaya çıkmasına yardımcı olan Emine norm karakterdir. 161

5. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 7. I. Önce Fecriati’de, sonra Millî Edebiyat toplulu- A) Akile Hanım Sokağı - Halide Edip Adıvar ğunda yer almıştır. B) Bugünün Saraylısı - Mithat Cemal Kuntay C) Panorama - Yakup Kadri Karaosmanoğlu II. Hikâye ve romanlarını üstün gözlem yeteneğiy- D) Dikmen Yıldızı - Aka Gündüz E) Bir Kadın Düşmanı - Reşat Nuri Güntekin le oluşturmuştur. III. Mizah, eserlerinde önemli yer tutar. Toplumsal eleştiriye yer vermiştir. Kişilerin kurnazlık, çıkarcılık, dürüst olmayan özellikleriyle ilgili çözümlemeler yapar. Kişileri yaşadıkları sosyal çevreyle birlikte ele alır. IV. Memleket Hikâyeleri ve Gurbet Hikâyeleri ile Memleket Edebiyatı’nın çığır hâline gelmesini sağlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen yazar ait değildir? A) İstanbul’un İç Yüzü B) Nilgün C) Yol Palas Cinayeti D) Çete E) Yezidin Kızı 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 6. “Sıkça tedirgin uyuyorum! Bedenim değil de sadece 8. Yakup Kadri Karaosmanoğlu ilk romanı olan ---- başım yaşıyor. Doktorların davranışı ve gözlerinden Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nı sonuna kadar beni iki gün içinde ameliyat edeceklerini seziyorum. olan süreçte bir ailenin üç kuşağını; ---- İstanbul’un Şimdi de korkuyorum. Başımı açtıklarında kalbime mütareke yıllarını; ---- Kurtuluş Savaşı yılların- de göz atabilecekler ve kalbimin sırlarını ifşa ede- daki Anadolu’yu ve aydın-halk kopukluğunu; ---- cekler ve bu imansızlar bana “çılgın genç” diye hitap Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yenilikleri, Atatürk’ün edeceklerdir! Onlar benim başım ve kalbimde dola- ölümünden sonraki yılları anlatır. şacaklardır. Orada güzel bir dünya, kalbimde titreme ve gözyaşları, alev ve aşk mutlaka silinirdi! Benden Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden geriye ne kalacak ki? İki zavallı kol ve beden. Belki uygun olanı yerleştirildiğinde hangisi dışarıda de ateşten gömleğimi çıkartıp etrafım harabe kala- kalır? cak. Altın gömleğim ruhumu kucaklayacağı gün, anı- A) Panorama’da larımın hafızamdan sileneceği gün, onlar o zaman B) Bir Sürgün’de kesinlikle ölecek ve köyüm, sevdiklerimin gömülece- C) Kiralık Konak’ta ği mezarlıktan başka bir şey olmayacak, bu mümkün D) Yaban’da olur mu? E) Sodom ve Gomore’de “Ateşten Gömlek” romanından alınan bu parçay- la ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene- mez? A) Kahraman anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. B) Kahramanın ruhsal çözümlemesi yapılmıştır. C) Sembolik anlatım özellikleri görülmektedir. D) Sanatçı realizm akımını benimsediği hâlde bu metinde romantik duyarlılıklar egemendir. E) Gözlemci bakış açısıyla duygular dile getirilmiş- tir. 162

9. I. Güçlü bir gözlemciliği vardır. Anlatımda ve psi- 10. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi kolojik tahlillerde başarılıdır. söylenemez? A) Millî Edebiyat Dönemi’ni yansıtan bir romandan II. Sade bir dil kullanmış, konuşma dilinin canlılı- alınmıştır. ğını yansıtmayı başarmıştır. B) Hâkim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. C) Kahramanın iç konuşmalarına yer verilmiştir. III. Eserlerinde yurdun çeşitli yerlerindeki olum- D) Mekân gözlemci betimlemelerle tanıtılmıştır. E) Bu parça, Selma Hanım’ın başkisi olduğu Sodom lu-olumsuz görünümleri, yanlış Batılılaşmayı, batıl inanışları kişisel duygularıyla birleştirerek ve Gomore’den alınmıştır. anlatmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen 11. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi- yazara ait değildir? A) Dudaktan Kalbe ne ait özellikler ağır basmaktadır? B) Akşam Güneşi A) Realizm C) Acımak B) Romantizm D) Yaprak Dökümü C) Natüralizm E) Kalp Ağrısı D) Sürrealizm E) Varoluşçuluk 10 ve 11. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. Gerçi, Millî Hareket’in başının Ankara’da ne kadar 12. Halide Edip Adıvar, ---- romanında kahramanlarının 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI sade yaşadığını biliyordu. Fakat bu sadeliğin dere- birbirlerine yazdıkları mektuplarla gelişen olayları an- cesini kendi gözleriyle ölçerken bir mucize karşısın- latır. Eser mektuplarla oluşması bakımından önemli- da gibi hayret ve heyecana düşmüştü. Ne! Bütün dir. ---- romanında Batı Anadolu’ya öğretmen olarak dünyanın kendisinden bahsettiği Adam, bu kayaların atanan Aliye’nin yaşadığı sıkıntılar işlenir. Sanatçı, dibindeki taştan kulübede mi oturuyor? Genç kadının en önemli romanlarından biri olan ve olgunluk döne- gözleri önünde, Londra’da Westminster Sarayı’nın, mi eseri olarak kabul edilen ---- romanında II. Abdül- Paris’te Elysée’nin, Washington’da Whitehouse’un hamit dönemi toplumunu bir aşk hikâyesi etrafında resimlerinde gördüğü muazzam ve muhteşem siluet- tahlil eder. Bir başka toplumsal tahlili ise ---- roma- leri tecessüm etti. Bunların yaldızlı tavanları altında, nında yapar. Bu eserde Lale adlı İngilizce öğretmeni belki şu dakikada, şu kulübede oturanın adı söy- vasıtasıyla Cumhuriyet Dönemi gençliğinin durumu leniyordu. Bu kulübenin sahibi mi? Mustafa Kemal anlatılır. Paşa, şüphesiz o bile değildi. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden Binbaşı Hakkı Bey, güya, genç kadının zihninden uygun olanlar yerleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? geçen fikri tenkit ediyormuşçasına: A) Akile Hanım Sokağı – Daha yeni naklettiler. Kira ile oturuyorlar, dedi. B) Tatarcık Selma Hanım, bu binanın yanı başında bir küçük ev, onun biraz ötesinde bir büyük çadır görüyordu. C) Sinekli Bakkal Kocaman bir ağacın dibinde bir nöbetçi bekliyordu. Derken, bir başka nöbetçi, çadırdan çıkıp taştan D) Handan binaya doğru yürüdü… E) Vurun Kahpeye 163

TEST-7 MİLLÎ EDEBİYAT ROMANI - 2 1. 1911 ile 1923 yılları arasında etkili olan Millî Edebiyat 3. “Mehmet Ali arabanın içinden kolunu dışarıya uzatıp Dönemi aynı zamanda Türk toplumunun en çalkan- – Aha bizim köy… tılı yıllarına denk gelir. Bu dönem içerisinde ülke Bal- kan Savaşları’nda büyük toprak kayıpları yaşamış, I. diye bağırdığı vakit, bir süre boş yere etrafımı araş- Dünya Savaşı’na katılıp birçok cephede savaşmış, tırdım, hiçbir şey göremedimdi. Neden sonra, Meh- işgaller ve sürgünlerle çok sıkıntılı yıllar geçirmiştir. met Ali’nin işaret ettiği tarafta bir karaltı seçer gibi Romancı yaşadığı toplumun aynasıdır, görüşüyle olmuştum. Tek bir ışık yoktu. Yalnız uzaktan uzağa yola çıkan Millî Edebiyat romancıları, bu dönemde köpekler havlıyordu. Bu sesler, ıssız Anadolu ova- yaşanan büyük savaşları ve kurtuluş mücadelesini larının ortasında, tek yaşantı belirtisidir. Biraz daha tüm gerçekliğiyle anlatırlar. sonra saman ve tezek kokularını duyacaktım. İşte, duymaya başladım. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen konuları işleyen romanlardan biri değildir? “Yaban” romanından alınan bu parçadan aşağıda- kilerden hangisine ulaşılamaz? A) Ateşten Gömlek A) Kahraman anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. B) Yaban B) Mekan unsurları betimlenmiştir. C) Sodom ve Gomore C) Kişinin iç dünyasına ait ayrıntılar verilmiştir. D) Vurun Kahpeye D) Realizmin özelliklerini yansıtmaktadır. E) Türk’ün Ateşle İmtihanı E) Konuşan kişi romanın başkişisi olan Ahmet Celal’dir. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Birçoğu bu mücadeleye katılmış olan sanatçılar, 4. Romanda, verilen görevi başarabilmesi için yakınla- yaptıkları gözlemleri başarıyla romanlarına aktarır- rına şehit olduğu söylenen Yüzbaşı Murat’ın nişan- lar. Bu durum elbette ki Servetifünun edebiyatının lısının ruhsal bunalım geçirişi, hem Murat’ı hem de bireysel roman anlayışının konu ve tema olarak tam Murat’tan olduğunu sandığı ikizlerinden birini kendi zıddıdır. Hikâyede olduğu gibi romanda da İstanbul babasının öldürttüğü saplantısına kapılışı, sağlığına dışına çıkılıp Anadolu işlenmiş ve bu dönemde yaşa- kavuşması için gösterilen çabalar ve sonunda gerçe- nanlar realist bir bakış açısıyla anlatılmıştır. ği öğrenip Mustafa Kemal Paşa tarafından sevgilisiy- le evlendirilişi anlatılır. Romanda kadın kahramanın Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen bireysel serüveni çevresinde dönemin Ankara’sı ve sanatçılardan biri değildir? Kurtuluş Savaşı yılları yüzeysel bir biçimde yansıtıl- A) Aka Gündüz mıştır. B) Mithat Cemal Kuntay C) Refik Halit Karay Bu parçada sözü edilen roman aşağıdakilerden D) Falih Rıfkı Atay hangisidir? E) Halide Edip Adıvar A) Ankara B) Sodom ve Gomore C) Dikmen Yıldızı D) Üç İstanbul E) Ateşten Gömlek 164

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen bilgiler- 7 ve 8. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. le parantez içindeki yapıt uyuşmamaktadır? Nazif, kafası altüst, eve dönerdi. Ve o vakte kadar- A) Hatıra defteri şeklinde yazılmış roman olması do- karanlık da basmış olurdu. Sokaklarda, tek bir fener layısıyla bir “ben romanı”dır, bu yüzden roman, yoktur. Bazı, o kadar zifiri karanlık olurdu ki Nazif, yü- kahraman bakış açısı ile nakledilmiştir. (Yaban) rümek için yalnız ayaklarının değil ellerinin de yorda- mına ihtiyaç duyardı. Çıkrıkçılar yokuşunu bir sincap B) Türkiye’nin ünlü İstiklal Savaşı’nı konu eden bel- çevikliğiyle tırmanır ve yokuşun üst başında soluk gesel romandır; yazar, romanda ulusal mücade- soluğa kalırdı. Bir müddet aşağıya bakardı. Aydınlık leyi ve o günlerdeki sorunları anlatarak temsil namına, yalnız istasyondaki on altı elektrik ampulü- etmektedir. (Ateşten Gömlek) nün ışığından başka bir şey görünmezdi. Sol tarafta, hapishane olarak kullanılan eski taş binanın ağır ve C) Romanlarında Türk toplumunun Tanzimat’tan korkunç silueti bir ikinci karanlık gibiydi. Bunun maz- Cumhuriyet Dönemi’ne geçirdiği dönüşümleri gallarından, bazen o kadar donuk bir aydınlık sızardı anlatmıştır. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu) ki Nazif buna, yekpare karanlığı bin kere tercih eder- di. Ve o vakit, içini bir korku alıp Samanpazarı’na D) Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerin­deki olum- doğru daha hızlı yürümeye başlardı. Oradan, Tacet- suz etkisi anlatılır. (Yaprak Dökümü) tin mahallesine giden dar yokuşlardan birine sapar, taştan taşa sekerek ve elleriyle kerpiç duvarlara tutu- E) Romanlarında Anadolu insanını Anadolu’da de- narak, nihayet, kan ter içinde evine varırdı… ğil büyük şehirlerin gecekondu semtlerinde gör- düğü kadarıyla anlatmıştır. (Reşat Nuri Gültekin) 6. Refik Halit Karay, önemli romanlarından olan ---- 7. “Ankara” romanından alınan bu parçayla ilgili ola- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI adlı eserinde Meşrutiyet’le zenginleşen insanları; rak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Çete’ de Türk çetecilerin Fransızlarla olan mücade- A) Tanrısal anlatıcının bakış açısından yararlanıl- lesini; bir inceleme roman özelliği de taşıyan ---- adlı eserinde Güneydoğu Anadolu’da yaşayan Yezidi- mıştır. lerin hayatlarını; ---- adlı romanında Yüzbaşı Hilmi B) Gözleme dayalı unsurlar ön plandadır. Efendi’ye atılan bir iftira yüzünden onun Beyrut’a C) Anlatma ve özetleme değil gösterme ve sahnele- sürgün edilişini ve burada yaşadığı sıkıntıları; ---- adlı romanında İstanbul’da kendi hâlinde bir aileye me tekniği uygulanmıştır. katılan sonradan görme bir akraba kızın ailenin de- D) Olayın geçtiği zaman ve mekân betimlemelerle ğerlerini altüst etmesini anlatır. verilmiştir. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden E) Öyküleyici ve betimleyici anlatım ağır basmakta- uygun olanı yerleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? dır. A) Karlı Dağdaki Ateş B) Bugünün Saraylısı 8. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi- C) Sürgün D) Yezid’in Kızı ne ait özellikler ağır basmaktadır? E) İstanbul’un İç Yüzü A) Romantizm B) Realizm C) Natüralizm D) Sürrealizm E) Varoluşçuluk 165

9. “Çalıkuşu” romanının kişileriyle ilgili olarak aşağı- 11 ve 12. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. daki değerlendirmelerin hangisi yanlıştır? “Bu saate kadar askerliğin ölümle bir münasebeti A) Beş kısımlık romanın ilk dört kısmının da anlatı- cısı olan Feride romanın başkahramanıdır. olduğu hiç hatırına gelmemişti. Kendini alelade yoru- cu bir işe ve bir angaryaya çatmış zannediyordu. B) Kâmran’ın Feride ile nişanlıyken Avrupa’da tanı- Meğer bu iş ne mehabetli ve bu angarya ne büyük şıp ilişki yaşadığı Münevver norm karakterdir. bir şeymiş! Hakkı Celis giydiği asker esvabının için- de ilk defa olarak bir kahraman gururunu hissetti; C) Feride’den önce çocuklara dayak atan, eğitim- (…) Hayatın hangi gayesi bir cenge doğru gidişten le ilgisi olmayan hurafeler öğretmen ve hep bir daha yüksekti? Bahusus onun gideceği cenk, cenk- olumsuzlukla anılan yarı öğreten, yarı temizlikçi lerin en büyüğü, bir cihan cengiydi. Böyle bir cenkte Hatice Hanım kart karakterdir. küçük bir zabit olmak, o eski orduların başında bir serdar olmaktan daha ehemmiyetli değil miydi? D) Feride’nin akraba çocukları arasında en çok sev- Ve ilk defa olarak şair Hakkı Celis’e karşı kalbinde diği, sırrını paylaştığı, dertleştiği kişi olan Müjgân bir nefret uyandı. Loş bir odada saatlerce Verlaine norm karakterdir. şiirlerini inşat eden ve yamru yumru bir kalemle kirli bir kağıt üstünde birtakım topal mısralar sıralayan o E) Besime Teyze, Ayşe Hanım, Ayşe hanım’ın eşi cılız, o solgun çocuk neydi? (…) ‘Eve döner dönmez, Aziz Bey, Gülmisal Kalfa fon karakterlerdir. şimdiye kadar yazdığım yazıları ve bütün kitapları yakacağım’ dedi. (…) Bugünkü Hakkı Celis, dünkü Hakkı Celis’e tamamiyle yabancıydı. O zamandan beri yeni bir sevdanın alevi içinde, dünkü küçük adam, bal mumundan bir bebek gibi eriyivermişti.” 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10. Roman başkahraman Adnan’ın Abdülhamit’in İstib- 11. Yakup Kadri’nin “Kiralık Konak” adlı romanından dat Dönemi’ndeki hayatından başlayarak Ankara alınan bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden Hükümeti’nin kurulduğu yıllarda son bulan bir süre- hangisine ulaşılamaz? ci işler. Ön cephede Adnan’ın romanı gibi gözüken A) Hakim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır. romanın arka planında Osmanlının yıkılış günleri ile B) Kahramanın iç konuşmalarına yer verilmiştir. Ankara’nın doğuş günlerini İstanbul penceresinden C) Romanın yapı unsurlarının tamamıyla ilgili bilgi- izleten bir dönem romanı bulunmaktadır. Romanın arka planında Abdülhamit, İttihat ve Terakki ve Millî ler yer almıştır. Mücadele’yle önemini kaybeden İstanbul anlatılmak- D) Kahramanın ruhsal olarak geçirdiği değişim anla- tadır. tılmaktadır. Bu parçada sözü edilen roman ve bu romanın ya- E) Konusu yönüyle Millî Edebiyat Dönemi özellikle- zarı aşağıdakilerden hangisidir? rini yansıtmaktadır. A) İstanbul’un İç Yüzü - Refik Halit Karay 12. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımlardan hangi- B) Kiralık Konak - Yakup Kadri Karaosmanoğlu sinin özellikleri ağır basmaktadır? C) Üç İstanbul - Mithat Cemal Kuntay A) Natüralizm B) Romantizm D) Yaprak Dökümü - Reşat Nuri Güntekin C) Sürrealizm D) Realizm E) Sinekli Bakkal - Halide Edip Adıvar E) İzlenimcilik 166

ÇOK ÖNEMLİ ÇOK ÖNEMLİ Medrese öğrenimini bırakıp modern eğitimi savu- İstanbul’un işgâl yıllarındaki ahlaki çöküntüsünü, nan bir öğretmen olan Şahin Bey (Ali Şahin) Reşat mandacılığı savunan Sami Bey’in kızı Leyla ile nişan- Nuri’nin Yeşil Gece romanının başkişisidir. Zaman, lısı Necdet üzerinden anlatan Sodom ve Gomore Yunanlıların İzmir’e çıktığı dönemdir. Mekân, ağırlıklı romanında Cemil tipi Millî Mücadelecileri temsil eder. olarak İzmir’in Sarıova ilçesidir. Komiser Kâzım ise Millî Mücadele Dönemi’nin önemli bir eseri olan bu diğer önemli karakterdir. romanda Necdet’in millîleşmeye doğru evrilmesi ve bilinçlenmesi dikkate değer bir çizgidir. ÖNEMLİ ÖNEMLİ 1911’de Selanik’te Ali Canip, Ömer Seyfettin ve • II. Meşrutiyet ve İttihat ve Terakki Dönemleri’nin Ziya Gökalp’in çıkardığı Genç Kalemler dergisi sade (1908 – 1909) siyasi çekişmelerini gazeteciler Ahmet dil anlayışını bir dava olarak benimsemiş ve Yeni Samim, Ahmet Kerim ve Samiye gibi kişiler üzerin- Lisan Hareketi’nin kaynağı, Millî Edebiyat’ın başlatı- den anlatan Hüküm Gecesi’nde Sadrazam Mahmut cısı olmuştur. Şevket Paşa’nın öldürülmesi ve İttihatçıların zorba- lıkları ana olaylardır. Birçok gerçek kişinin yer aldığı 1905’te Selanik’te çıkan Çocuk Bahçesi, 1909’da romanda Ziya Gökalp de bir figür olarak yer alır. Selanik’te çıkan Türk Derneği, 1911’de Selanik’te çıkan Türk Yurdu, 1913’te Türk Yurdu Derneğine • Selma Hanım’ın Nazif Bey’le evliliği, Sakarya Savaşı bağlı olarak çıkan Halka Doğru ve 1914’te çıkan öncesi (1922’ye kadar) Binbaşı Hakkı Bey’le evliliği, Türk Sözü dergilerinde Mehmet Emin, Yusuf Akçura, Cumhuriyet’in ilanını izleyen yıllar (1926’ya kadar) ve Ahmet Ağaoğlu, Fuat Köprülü gibi sanatçılar Millî Neşet Sabit’le evliliği (1937 – 1943) ise Cumhuriyet Edebiyat’ın gelişmesini sağlamışlardır. ve Atatürk sonrası dönemler olmak üzere üç dönemi, üç bölüm şeklinde anlatan Ankara, çok önemli bir Yakup Kadri romanıdır. ÖĞREN ÖNEMLİ 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Hayatının büyük bir bölümünü iç ve dış sürgünlerde “Hep O Şarkı” Yakup Kadri’nin son romanı olsa da geçiren Refik Halit Karay, buralardaki gözlemlerini tarihî dönem açısından romanlarındaki en eski devri Gurbet Hikâyeleri ve Memleket Hikâyeleri adlı hikâye (Abdulaziz Dönemi) işler. Münire Hanım kendi haya- kitaplarında yansıtmıştır. tını anlatan bir roman yazmakta ise de kavuşamadığı aşkı Cemil’den başka bir şeyi anlatamamaktadır. Yakup Kadri, “Bir Sürgün” romanında Doktor Hikmet üzerinden sürgün edilen ve Paris’e kaçan Jön Türkleri anlatır. Doktor Hikmet’in verem oluşu, Fransız kültü- rünü tanıyışı, yaşadığı vefasız aşkları ve kimsesizler mezarlığında son bulan hayatı romanın olaylarıdır. 167

TEST-8 CÜMLE TÜRLERİ - 1 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 1. (I) Ahmet Celâl Kurtuluş Savaşı’na katılmış, ente- 4. (I) Bütün bunlara rağmen Selma Hanım, burasını lektüel bir kişidir. (II) Vatanın içinde bulunduğu du- Ankara kasabasına bin kere tercih etti. (II) Çünkü, rumu bu kişilikle analiz eder. (III) Bu yüzden kaçar burada, ona Ankara’dan büsbütün başka bir yerde İstanbul’dan. (IV) İstanbul’un bozulmuş düzeni, bir olduğu hissi geliyordu. (III) Burada, hiç değilse bü- aydın olarak Ahmet Celâl’i Haymana Ovası’nda Por- tün mânâsıyla bir kır, bir köy hayatı sürmek imkânı suk Çayı kenarındaki Mehmet Ali’nin köyüne iteler. buluyordu. (IV) Ufuk vardı, etrafta bir parça yeşillik (V) Bu itiliş aslında Ahmet Celâl’in kendini yeniden vardı ve boz toprak dalgalarının birbiri ardı sıra ya- bulma ve huzura erme çabasının bir sonucudur. yılışlarında gözü oyalayan bir gölge ve çizgi ahengi vardı. (V) Başında oturdukları bu havuz, bir genişçe Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili ola- yalaktan ibaret olmakla beraber içinde temiz ve ber- rak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? rak bir suyun serinliği ve şırıltısı duyuluyordu. A) I. cümle birleşik yapılı, kurallı bir isim cümlesidir. B) II. cümle birleşik yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir. Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi C) III. cümle basit yapılı, devrik bir fiil cümlesidir. yüklemine göre diğerlerinden farklıdır? D) IV. cümle birden fazla yan cümleciği olan girişik A) I B) II C) III D) IV E) V birleşik bir cümledir. E) V. cümle bağlı bir cümledir. 5. (I) “Halis Solfasol suyu... Bu su, her yerde bulunmaz 2. “Onlar gibi olmak, onlar gibi giyinmek, onlar gibi yi- ha!” diyordu. (II) Başka yerde Solfasol niyetine birta- kım sular içersiniz ama o başka bu başkadır. (III) Asıl yip içmek, onlar gibi oturup kalkmak, onların diliyle su, köyün üst yanındaki kaynaktan çıkar. (IV) Fakat konuşmak... Haydi bunların hepsini yapayım. Fakat sucular, oraya kadar gitmeye üşenirler ve hep aşa- onlar gibi nasıl düşünebilirim? Nasıl onlar gibi hisse- ğıdaki çeşmeden doldurup getirirler. (V) Gerçi yemin debilirim?” etseler başları ağrımaz; Solfasol denilen bir köy var, hakikaten su oradan gelmiştir. Bu parçadaki cümleler için aşağıdakilerden han- gisi söylenemez? Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak A) Eksiltili cümle kullanılmıştır. aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? B) Yapıca olumlu anlamca olumsuz cümleler vardır. A) I. cümle iç içe girmiş birleşik cümledir. C) Basit yapılı cümleler kullanılmıştır. B) II. cümle bağlı cümledir. D) Sıralı cümle kullanılmıştır. C) III. cümle basit yapılıdır. E) Birden fazla yan cümleciği olan cümle vardır. D) IV. cümle girişik cümledir. E) V. cümle bağımsız sıralı cümledir. 3. (I) Kendi kendime “Şu dik erkanı harp yakasının al- 6. (I) Buralara ayak basmayalı tam beş yıl olmuştu. tında kızıl bir gömlek, ateşîn bir gömlek var.” di- yorum. (II) Bu zavallının teninden içine bu ateşin (II) Zaten eskiden bile güçlükle yönelebildiği bu so- nasıl geçtiğini kendi gömleğim gibi biliyordum. kaklarda, şimdi büsbütün şaşırıyordu. (III) Beş on (III) Bu kızıl gömleğiyse Ayşe’nin gözleri tutuştur- adımda bir durup etrafına bakınıyordu. (IV) Burada du. (IV) Bu garip gömleği İhsan’dan başka acaba bir bakkal dükkânı olacaktı ama onun yerinde bir daha kaç kişi taşıyacak? (V) Bu, İhsan’ın içindeki demirci dükkânı görünüyordu. (V) Bir çıkış noktası fırtınanın soğumasına imkân vermeyen, insanı uyu- bulabilmek için hiç hatırlamadığı mahallelere sapı- şukluk ve yorgunluk ateş sathında yakan gömlekti. yordu. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? yapı bakımından diğerlerinden farklıdır? A) I. cümle iç içe girmiş birleşik cümledir. B) II. cümle girişik birleşik cümledir. A) I B) II C) III D) IV E) V C) III. cümle şartlı birleşik cümledir. D) IV. cümle sözde soru cümlesidir. E) V. cümle girişik birleşik cümledir. 168

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisi basit yapılı bir fiil 10. (I) Genç kadın hasırın üstünde kurşun yemiş bir ge- cümlesidir? yik gibi gözleri yaşlı, ağzı açık kaldı. (II) Nafile yere genç kızlar Hakkı Celis’in şiirleriyle avunmak istedi- A) İçinde göz alabildiğine uzanan yeşil tepelerin ler. (III) Fakat ne gözlerini ne fikirlerini bir türlü Faik gönle ferahlık veren bir munis enginliği vardı. Bey’den başka bir yere çeviriyorlardı. (IV) Genç ada- mın bir saniyelik dikkatini celbetmek için bin türlü B) Boş ve ıssız duran bu saha, birtakım küçücük, işveler ve cilveler yapmaya başladılar. (V) Neyyire, beyaz köycüklerle birer kurdele gibi birbirine do- ikide bir kollarını kaldırıp saçlarını düzeltiyordu. lanan yollarla örtülüp şenlenmişti. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak C) Bu yılankavi yollar üstünde kırmızı ve sarı renkli aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? otobüslerin günde hiç olmazsa üç dört defa geç- tiği görülüyordu. A) I. cümle birleşik yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir. D) Ortalarında bostan dolapları dönen sebze bah- B) II. cümle basit yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir. çeleri, küçük ağıl ve otlaklar buralara daha bir güzellik vermekteydi. C) III. cümle anlamca olumsuz, yapıca basittir. E) Hele yaz mevsimlerinde, tatil günleri, şehirden D) IV. cümle birleşik yapılı olumlu bir fiil cümlesidir. bu köylere doğru, otomobilli, motosikletli, bisik- letli ve yaya kafileler halinde âdeta toptan bir akın E) V. cümle birleşik yapılı bir fiil cümlesidir. oluyordu. 8. Mahalleler birer amfiteatr şeklinde inşa edildiği için 11. (I) Bu ülkede, temiz yürekli, duygulu ve candan in- öndeki bina arkasındakinin manzarasını kesmiyor, sanlar vardı. (II) Zenginin kapısı fakire açık ve gurbet herkes kendi evinin penceresinden ufku seyredebi- yolları, sonunda mutlaka bir sıcak yurda ulaşacaktı. liyordu. (III) Orada, bütün kadınlar ana, bütün kızlar kardeş ve bütün çocuklar evlâttı. (IV) Oranın taşı arkadaş, Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin özellikle- yoksulluğun derecesi bence malûmdu. (V) Fakat, bu rinden biri değildir? maddi yoksulluğun içinde bulacağımı sandığım bir manevi varlıktı. A) Kurallı cümle B) Bağlı cümle C) Sıralı cümle D) Olumlu cümle Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi yüklemine göre diğerlerinden farklıdır? E) Fiil cümlesi A) I B) II C) III D) IV E) V 9. (I) Ahmet Celal’in korku ile beklediği gün gelip çatar. 12. (I) Zehra mektebin başmuallimidir. (II) Yeni eğitim 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI (II) Düşman askerleri köye ulaşır ve köyü işgal eder. öğretimin bütün gereklerini yerine getirir. (III) Öğ- (III) Köylülerin ellerindekilerin hepsine hepsine el rencilerle bire bir ilgilenir fakat öğrencilerin yaptıkları koyarlar. (IV) Karşılığında ise hiçbir değeri olmayan yanlışları asla affetmez. (IV) İçinde hiç acı duygusu kağıt parçaları bırakırlar. (V) Ahmet Celal’in subay hissetmez. (V) Maarif Müdürü de Zehra’yı çeşitli za- olduğunu öğrenen Yunan komutanı Ahmet Celal’i manlarda uyarmıştır. gözaltına alır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi ba- yapı bakımından diğerlerinden farklıdır? sit yapılı bir cümledir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V 169

TEST-9 CÜMLE TÜRLERİ - 2 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 1. (I) Ernest Hemingway, Yaşlı Adam ve Deniz adlı 4. (I) Anası, aşağıda iki komşu hanımla oturmuş, her romanında yaşlı bir balıkçının okyanusta mücadele nedense ateşlenmiş, hızlı konuşuyor. (II) Konuşma- dolu birkaç gününü anlatmıştır. (II) Bu romanda ya- nın hararetinden anlaşılıyor ki dedikodu yapıyorlar. zar kendi maceracı kişiliğini de zaman zaman yan- (III) Tekir kedi, minderin üstüne uzanmış, dört aya- sıtmıştır. (III) Eserde yenilgi, galibiyet, korku, cesa- ğını germiş, uyuyor. (IV) Eski kırık konsolun üstünde ret, merhamet, talih gibi temalar çevresinde insanın kırık fanusları ile anasının gelinlik Saksonya lamba- mücadeleci yönü yansıtılmıştır. (IV) Bu eser, yazarın ları, helezonlu, yaldızlı bir çift su bardağı, boncuk Nobel Edebiyat Ödülü’nü almasında önemli bir rol kapakları altında uyuyup duruyor. (V) Her şey yerli oynamıştır. (V) Eser, birkaç kez sinemaya uyarlan- yerinde, hayat her vakit olduğu gibi. mıştır. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi ya- aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? pıca diğerlerinden farklıdır? A) I. cümle öge ortaklığı olan sıralı bir cümledir. B) II. cümle ilgi cümlesidir. A) I B) II C) III D) IV E) V C) III. cümle öznesi ortak sıralı cümledir. D) IV. cümle birden fazla yan cümleciği olan birleşik 2. Elbette Batılı bir edebiyat türü olan roman bize, kül- bir cümledir. türümüze yabancıydı. Ancak zaman içerisinde Türk E) V. cümle öge ortaklığı olmayan sıralı bir cümle- edebiyatında da yetkin romanlar hatta başyapıtlar verildi. Her ne kadar etrafında çokça siyasi eleştiri dir. yapılsa da ülkemize gelen ilk Nobel Ödülü, edebiyat alanında oldu. 5. (I) Yağmur yağıyordu, pis pis yağıyordu. (II) Bu hava- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? da ancak yapabilecek bir şey bulanların, bulduklarını A) Girişik birleşik cümle yapabilenlerin canı sıkılmazdı. (III) Bense gazetenin B) İsim cümlesi bilmecesini de çözmüş bulunuyordum. (IV) Bu kara C) Bağlı cümle gün pazar, başka türlü geçerdi. (V) Karımı, çocukla- D) Kurallı cümle rımı düşünmek istedim. E) Basit cümle Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi sı- 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisi bağımsız sıralı bir ralı bir cümledir? cümle değildir? A) I B) II C) IIII D) IV E) V A) Gözleri buğulandı, göz kapaklarını kırpıştırmaya 6. Masanın üstü karmakarışıktı. Bir tepside pirinç var- başladı. B) At bir süre koştuktan sonra döndü, tavlalara yö- dı. Onu sabahleyin karşı karşıya ikimiz ayıklamıştık. Sabah hava güzeldi, gezmeyi tasarlamıştık. Ötede neldi. soyulmuş havuçlar duruyordu. Ve o bana başını kal- C) Meğer hayvancağızın suçu yokmuş, biz dilinden dırıp bakmıyordu bile. anlamamışız. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? D) Atın gözlerinden yaşlar süzülmeye başladı, A) Basit yapılı, kurallı, isim cümlesi B) Öge ortaklığı olmayan sıralı cümle hocânımın da gözleri dolu doluydu. C) Birleşik yapılı, fiil cümlesi E) Bakıcılar, tayları kısrakları gösterdiler, çocuk uy- D) Basit yapılı, kurallı, fiil cümlesi E) Basit yapılı, devrik, fiil cümlesi sal olanları sevdi. 170

7. Yağmur ne güzel çiseliyordu! Fakat insanlar bana 10. (I) Otobüsler kamyonlar geçerken çerçevelerinden yabancı, bana aldırış etmeyen insanlar... Hâlbuki sarsılıyordu pencere camları. (II) Taksilerin özel ara- ben, meselâ şu kadını sevebilirim, şu adamla pekâlâ baların geçişleri daha yumuşaktı. (III) Camlarında bir dost olabilirim ama onlar geçip gidiyorlardı. Rastgele vızıltı bırakıyorlardı ancak. (IV) Korna seslerini duya- bir mekâna girdim. Büfenin ortasındaki taburelerden cak olursa arabanın sahibini söyleyebilirdi önceden. birine oturdum. (V) Hayvanının yürüyüşüne göre bazı bineklileri bile geçerken görmeden kestirebiliyordu artık. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Ünlem cümlesi Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak B) Eksiltili cümle aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? C) Fiil cümlesi D) Devrik cümle A) I. cümle birleşik yapılı devrik bir fiil cümlesidir. E) Kurallı cümle B) II. cümle birleşik yapılı, kurallı bir ad cümlesidir. C) III. cümle basit yapılı devrik bir fiil cümlesidir. D) IV. cümle kurallı, şartlı birleşik cümledir. E) V. cümle birleşik yapılı, devrik bir fiil cümlesidir. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yüklemine göre di- 11. (I) Traktör, yeşil dallarla, çiçeklerle gelin gibi süs- ğerlerinden farklıdır? lenmişti. (II) Kırmızı yeşil japon kâğıtları örülmüştü tekerleklerin parmaklıkları arasına. (III) Makinistin A) İhtiyar çiftlik sahibinin hayatta en çok sevdiği şey- meşin kasketine de kulağı üzerinden, kırmızı bir lerden birisi güvercinleriydi. sardunya çiçeği sokulmuştu. (IV) Kahveye yaklaşın- ca makinist gaza bastı, motoru büyük bir gürültüyle B) Şimdi, o havalinin belki dünyanın en güzel, en çalıştırdı, egzozunu tüfek gibi patlattı. (V) Kalabalık nadir ve en cins güvercinlerine o sahiptir. ürkerek açıldı, birçokları korkularını gizlemek için kahkaha attılar. C) Yabancı bir göz için hepsi bir renkte, bir boyda ve bir şekildeydi bu kuşlar. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? D) Hepsinin derecelerine göre ayrı ayrı daireleri var- dı avlunun içinde. A) I. cümle basit yapılı, kurallı, fiil cümlesidir. E) Hayatının en mesut dakikalarını yaşıyordu bu za- B) II. cümle basit yapılı, devrik, fiil cümlesidir. vallı, asil kuşlar ortasında. C) III. cümle birleşik, kurallı, fiil cümlesidir. D) IV. cümle öznesi ortak bir sıralı cümledir. E) V. cümle öge ortaklığı bulunmayan bir sıralı cüm- ledir. 9. (I) Odanın caddeye bakan iki küçük penceresi var- 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisi ünlem cümlesidir? 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI dı. (II) Bu iki pencere sevinçle doldurdu yaşayışını A) Önünde bir bataklık, bulanık suların ortasına Şükriye’nin. (III) Henüz sadece yirmisindeydi daha. doğru, bir yarımada şeklinde uzanıyordu. (IV) Çocukluğu, genç kızlığı, ilk evlilik yılı o güne ka- dar hep kırlarda, küçük damlarda, çardaklarda geç- B) Yeni bir zarara uğramış gibi birdenbire canı sıkıl- mişti Şükriye’nin. (V) Böyle insan sayısı on bini aşan dı. bir kasabanın ana caddesi üstünde oturmanın tadına doyamıyordu şimdi. C) Taşra âlemi, yani İstanbul’un dışında geçen ha- yat, ne hoştur. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi öge dizilişine göre diğerlerinden farklıdır? D) Otobüs, yolun bir hendeğinde, karnı üstü çevril- miş kaplumbağaya benzemekteydi, hareketsiz. A) I B) II C) III D) IV E) V E) Çok sürmedi, gerçekten, gümbürtülü çatırtılı bir yağmurdur boşandı. 171

TEST-10 YAZIM KURALLARI - NOKTALAMA İŞARETLERİ 1. Batılı anlayıştaki romanları tanıyana kadar Türk oku- 4. Tanzimat’ın ikinci dönem sanatçılarının eserlerinde yucusu, çeşitli kaynaklardan gelen hikâyeleri okuyor- gerçekçi kişiler vardır ( ) Dilber, Karabibik ( ) Bihruz du ( ) halk hikâyeleri ve mesneviler ( ) Hacim bakı- Bey ( ) Tanzimat sanatçıları ( ) her kesimden kişiyi mından bazen bir roman büyüklüğünde de olabilen kendi sosyal ve ekonomik konumlarına uygun olarak mesneviler ( ) divan edebiyatı nazım şekillerinden konuşturmuşlardır. biriydi. Pek çok karakteri ortak olan mesnevilerde Leylâ ile Mecnun ( ) Yusuf ile Züleyha, Hüsrev ve Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere aşağıdaki Şirin hikâyeleri değişik şairlerce işlenmişti. noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla geti- rilmelidir? Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere aşağıdaki A) (;) (.) (,) (,) B) (:) (...) (;) (;) noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla geti- rilmelidir? C) (:) (.) (,) (,) D) (.) (...) (;) (,) A) (:) (...) (,) (,) B) (:) (.) (,) (,) E) (:) (,) (...) (,) C) (.) (.) (,) (,) D) (;) (...) (,) (;) E) (:) (.) (;) (,) 5. (I) Tanzimat romanında anlatılan olayların ya gerçek 2. Batıdan gelen roman, Tanzimat döneminde iki yol- yada gerçeğe benzer olması gerektiği düşüncesi hâkimdir. (II) Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve I II Fıtnat’ta ki olayların gerçekten yaşanmış olduğunu dan gelişmiştir. Birinci yol, Ahmet Mithat Efendinin, söylemiştir. (III) Tanzimat Romanlarında olayların merkezinde aşk ve entrikalar vardır. (IV) Tanzimat III sanatçıları, romanları sürükleyici hâle getirmek için Batılı hikâye ve romanla Türk Halk hikâyelerini uzlaş- aşkı ve entrikayı olayların gelişmesinde tesadüfle- re çok yer vererek başarılı bir şekilde kullanmıştır. IV V (V) İntibah, Sergüzeşt, Araba Sevdası, Müşahedât, tırmaya çalıştığı yoldur. Sanatçının bu tarz ile yap- Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Zehra adlı romanlarda bu uygulamanın örneklerini göre biliyoruz. tığı, halk hikâyelerinin modernleştirilmesi çalışması- Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- dır. de bir yazım yanlışı yoktur? Bu parçada altı çizili bölümlerin hangisinde bir A) I B) II C) III D) IV E) V yazım yanlışı yapılmamıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 3. Tanzimat romancıları (I) hem kendilerinin hem de 6. (I) Tanzimat romanlarında olayların geçtiği mekân Türk okuyucusunun asırlardan beri romantizme olan genellikle İstandul’dur. (II) İstanbul’da Çamlıca ve büyük yakınlığından dolayı romantizmi izlemeyi ter- Beyoğlu gibi eğlence mekânları öne çıkar. (III) Bu cih etmişlerdir. Tanzimat edebiyatında Ahmet Mithat romanlar aile merkezli olduğu için mekân da aile popüler romanın (II) Namık Kemal edebî romanın çevresidir. (IV) Ahmet Mithat, olayları, hakkında öncüsü olarak ortaya çıkmıştır (III) bu iki romancı bilgi vermek istediği mekânlarda geçirmiştir. (V) Bu roman kurgusunda (IV) tekniğinde (V) dil ve üslûpta mekânlar, genellikle Anadolu, Suriye, Kuzey Afrika, ayrılarak iki ayrı damar oluşturmuşlardır. Balkanlar ve batı Avrupa’dır. Bu parçada numaralanmış yerlerin hangisine di- Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- ğerlerinden farklı bir noktalama işareti konulma- de bir yazım yanlışı vardır? lıdır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V 172

7. (I) Tanzimat romanlarında mekân bir kaç istisna dı- 10. (I) Bu romanda tecrübesiz bir genç olan Ali Bey’in şında “Beyoğlu” ve “Çamlıca”dır. (II) Karabibik de macerası dile getirilir. (II) İntibah’ta, düşmüş bir ka- ise mekân Antalya’nın bir köyüdür. (III) Cezmi’de dını sevme ve onun tarafından sevilme fikri ön plana olaylar, İran’da ve Kırım’da geçer. (IV) Sergüzeşt’in çıkarılır. (III) Ali Bey, Çamlıca’da gezerken gördüğü son bölümün de ise mekân Mısır’dır. (V) Tanzimat Mahpeyker’e ilk görüşte âşık olur. (IV) Mahpeyker’in romanlarında mekân, fon olarak kullanılsada ağırlıklı de Ali Bey’e ilgi duyması ve ona sahip olma çaba- olarak o dönemin sosyal yaşamını yansıtacak yerler- ları romanın önemli noktalarındandır. (V) Nevarki dir. Mahpeyker’in düşkün olduğunun ortaya çıkmasıyla olaylar karışır ve romandaki gerilim artar. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir yazım yanlışı yoktur? Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir yazım yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V 8. İlginç bir iddiası var şairlerin ( ) Bütün güzel şiirler ( ) çir- 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kulla- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI kin şairler tarafından yazılır ( ) Sizce de bütün iyi şairler nım amacı diğerlerinden farklıdır? çirkin midir ( ) güzel olup da kendini gerçekten güzel A) Zehra’da Sırrıcemal, İntibah’taki Dilaşûb çaresiz- bulan hiç iyi şair yok mudur ( ) Bu parçada boş bırakılan yerlere hangisinde veri- likleri ve acıları ile benzer özellikler gösterir. len noktalama işaretleri sırasıyla getirilebilir? B) Esaret hayatının ilk dönemini Mustafa Efendi’nin A) ( . ) ( , ) ( . ) ( ? ) ( ? ) B) (…) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? ) konağında, ikinci dönemini Âsaf Paşa’nın kona- C) ( : ) ( ; ) ( , ) ( , ) ( ? ) ğında, üçüncü dönemini Mısırlı bir tüccarın kona- D) ( : ) ( , ) ( , ) ( , ) ( ? ) ğında geçirir. E) ( : ) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? ) C) Sergüzeşt’te Dilber, cariyeler içerisinde ön plan- dadır; olaylar Dilber’in hayatı etrafında cereyan 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlı- eder. D) Eserde kadınlar; terbiyeli, tahsilli, kültürlü, gör- şı yapılmamıştır? gülü, evine bağlı, namusuna düşkün, fedakâr ve A) Avrupai eğlencelere her geçen gün daha da ilgi sadık olarak verilmiştir. E) Tanzimat romanlarında kadın haklarına saygı, gösteren kalbur üstü aileler, alafrangalaşmanın kızlara eğitim imkanları verilmesi, evlilik kararı en dikkat çeken unsurlarındandır. alınırken kızların da fikrinin sorulması ve görü- B) Ahmet Mithat 19. yüzyılın ikinci yarısında Os- cü usulü evliliğe karşı çıkılması gibi düşüncelerle manlı toplumunun doğu-batı ikilemini yoğun his- karşılaşırız. settiğini ifade eder. C) Batı Medeniyeti’ne duyduğu merak ve hayranlı- 12. Onun romanlarında tahsil görmüş kadınlar (I) özel ğıda ortaya koyan bir yazardır. D) Periveş, Bihruz’un zannettiği gibi bir aileye men- öğretmenlik (II) dadılık, müzisyenlik ve benzer işler- sup olmayıp araba da kendisinin değildir. de çalışırken (III) okumamış olanlar da çamaşırcılık E) Recaizâde Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, (IV) terzilik (V) el işleri ve hizmetkârlık gibi işlerde ça- alafranga züppe tipiyle alayeden bir romandır. lışırlar. Bu cümlede numaralanmış yerlerin hangisine noktalama işareti konulamaz? A) I B) II C) III D) IV E) V 173

TEST-11 ÜNİTE TESTİ 1. (I) Yaban, bir Türk aydının huzur bulmak için geldiği 3. Romanda İtilaf Devletleri’nin işgali altındaki İstanbul Anadolu köyünde yaşadığı ilginç çatışmaları konu yılları anlatılmaktadır. Romanda, Necdet bir ara Sa- alır. (II) Romanda Anadolu’da yaşayan insanlarla karya Savaşı’na katılmayı düşünür. Fakat o karar ve- İstanbul’da yaşayan insanlar arasındaki fark, benim- rene kadar zafer kazanılmıştır. O gün iyi düşünenler sedikleri değerler açısından ortaya konur. (III) Ahmet zaten Anadolu’ya geçip kurtuluş hareketine katılmış- Cemil, bir aydın olarak Anadolu’nun unutulmuşluğuna lardır. Necdet gibi aradakiler İstanbul’u Anadolu’dan isyan eder ve bütün aydınlara kızar, köylünün cahilli- gelen haberlerin konuşulduğu, değerlendirildiği bir ğine ve duyarsızlaşmasına da başkaldırır. (IV) O içine mekân yapmaktadırlar. Hâlbuki Anadolu kurtuluş düştüğü bu uğursuz durumdan kurtulmak için her ça- olaylarının vuku bulduğu mekândır. Roman bu açı- balayışında bu başkaldırı onun daha da “yaban” olma- dan değerlendirildiğinde, “İşgal yıllarında İstanbul, sına neden olur. (V) Nitekim roman boyunca yaban adiliğin, bayağılığın mekânı; Anadolu kurtuluşun olmaktan kurtulmak için mücadele veren kahraman, mekânı konumundadır.” tıpkı geldiği gibi bir “yaban” olarak köyden ayrılır. Bu parçada sözü edilen roman ve bu romanın Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- kahramanı aşağıdakilerden hangisinde verilmiş- de bir bilgi yanlışı vardır? tir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Yaban – Emi B) Üç İstanbul – Adnan C) Ateşten Gömlek – İhsan D) Sodom ve Gomore – Leyla E) İstanbul’un İç Yüzü – İsmet 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Bir tepeye doğru kıvrıla kıvrıla çıkan bu yokuşun her 4. Kiralık Konak romanının ana kahramanı Naim Efendi, tarafında ağaçlıklı bağlar vardı ve bunların ortasında Tanzimat Dönemi’nde yetişmiş, Osmanlı Devleti’nde çıtaları kırmızıya boyanmış kırmızı pencereli ker- önemli memuriyetlerde bulunduktan sonra emekli ol- piçten bağ evleri, tıpkı Eyüp oyuncaklarını andıran muş; kızı Sekine Hanım, damadı Servet Bey, torun- boyalarıyla manzaraya keskin bir hususiyet vermek- ları Seniha ve Cemil ile konağında yaşayan biridir. teydi. Selma Hanım: Naim Efendi’nin damadı Servet Bey, Batı etkisinde kalmış, eskiye ait ne varsa değersiz gören alafranga- – Bu evlere bayılıyorum, dedi. Ankara’ya girerken lığa düşkün bir züppedir. Naim Efendi’nin kızı Sekine bizi ilk karşılayan bu kınalı evler oldu. Hanım, kocasının ve çocuklarının isteklerine ayak uydurmaya çalışan iradesiz bir kadın olarak roman- – Kınalı mı dediniz? Hoş bir teşbih. da yer bulur. Torunu Seniha ise Avrupa hayranlığını, Avrupa’ya gitme hayalleri ile süsleyen bir kişidir. – Bir parça da resimlerde gördüğümüz Alman ve Fle- menk şelalelerini hatırlatmıyor mu? Bu parçadan romanla ilgili olarak aşağıdakiler- den hangisine ulaşılamaz? Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi- ne ait özellikler ağır basmaktadır? A) Konusunun kuşaklar arası çatışma olduğuna A) Klasisizm B) Romantizm B) Romanın konusunun geçtiği zamana C) Realizm D) Natüralizm C) Roman kahramanlarının genel özelliklerine E) Sürrealizm D) Romanın konusunun geçtiği mekâna E) Romanın teknik özelliklerine 174

5. Seniha, gittikçe artan bir asabiyetle şiir okuyanlara 7. Ahmet Celâl de Hakkı Celis ve Necdet gibi İstanbul’da doğru gitti ve afacan, şımarık bir çocuk tavrıyla Hakkı barınamayacağını anlayıp kurtuluşu, Çanakkale Celis’in uzun perçemli saçlarından yakalayıp yukarı Cephesi’ne gitmekte bulmuş; Hakkı Celis’ten farklı doğru çekti. Biçare genç sapsarı kesildi ve ağzında olarak şehit düşmemiş; lakin bir kolunu kaybetmiştir. yarım kalmış bir mısra ile gülmeye çalıştı. İki hemşi- Ahmet Celâl, Hakkı Celis ve Necdet’in hayalini kurdu- reden birisi ( ) Nuriye Hanım ( ) saçları çekilen genç ğu milletin içinde yaşama imkânını Orta Anadolu’da şaire şefkatle bakarak ( ) bir köyde yakalamıştır. – Zavallı şair ( ) İşte sizin nasibiniz bu, dedi. Bu parçada karamanlarından söz edilen roman- lar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ve- Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağı- rilmiştir? daki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir? A) Mai ve Siyah - Kiralık Konak - Sodom ve Gomore A) (,) (,) (,) (!) B) (,) (;) (;) (!) B) Yaban - Ankara - Mai ve Siyah C) (;) (,) (:) (.) D) (,) (,) (:) (!) C) Yaban - Kiralık Konak - Sodom ve Gomore E) (;) (,) (;) (!) D) Kiralık Konak - Yaprak Dökümü - Mai ve Siyah E) Yaban - Ateşten Gömlek - Sodom ve Gomore 6. I. Toplumsal meselelere ağırlık verilmiş; vatan, 8. Sinekli Bakkal Sokağı, İstanbul’un arka mahallelerin- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI bağımsızlık, hürriyet, milliyetçilik gibi konular den biridir. Bu mahalleyi, diğerlerinden ayıran özelli- sıklıkla işlenmiştir. ği, değişik kültür, din, ırk ve sınıftan oluşan insanların bir arada yaşadığı bir merkez olmasıdır. Adıvar, Si- II. Daha önceki dönemlerde ağırlıklı bir şekilde nekli Bakkal Sokağı’nı, öznel anlamda İstanbul, ge- nel anlamda ise Osmanlı İmparatorluğu olarak görür. mekân olarak ele alınan İstanbul tamamen Farklı din, millet ve hayat görüşüne sahip kişilerin terk edilmiş, tüm gerçekliğiyle Anadolu mekân bir araya gelerek yaşam sürdüğü bu sokak, makro olarak tercih edilmiştir. kozmik anlamda dönemin sosyal yaşantısını yansı- tan bir aynadır. Bu açıdan sokakta yaşanan olaylar, III. Belli bir kesimde sıkışmış olan kişilerin aksine özünde Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde yaşayan insanların sorunlarıdır. Romanda Sinekli Bakkal So- toplumun bizzat içinde yaşayan, toplumsal kağı, değişik kültür ve inançları kuşatıcı, sentezleyi- sorunları yakından hisseden kişiler roman kah- ci bir mekândır. Bu yüzden Rabia, roman boyunca ramanı olarak ön plana çıkmıştır. Sinekli Bakkal’dan ayrılmaz. Çünkü Sinekli Bakkal Sokağı, kendilik değerlerinin merkezi olarak anlatı IV. Realizm ve natüralizm akımlarının etkisiyle kişilerini öteki olmaktan kurtaran yegâne sığınaktır. sanatçılar, Anadolu’da gözlemledikleri yerleri Bu parçadan “Sinekli Bakkal” romanıyla ilgili ola- gerçekçi betimlemelerle okuyucuya hissettir- rak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? meye çalışmışlardır. A) Olayların geçtiği mekânın genel özelliklerine V. Milliyetçilik akımının etkisiyle dilde sadeleş- B) Mekânın sembolik özellikler taşıdığına me yönünde önemli aşamaların katedildiği bu dönemde romanların dili günlük konuşma diline C) Romanın konusuyla olayların geçtiği mekân ara- yakındır. sındaki ilişkiye Millî Edebiyat Dönemi romanlarının genel özellik- D) Rabia’nın romanın başkişisi olduğuna leriyle ilgili yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? E) Olayların geçtiği mekânın sosyo-ekonomik duru- muna A) I B) II C) III D) IV E) V 175

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen bilgiler- 11. – Merhaba Şeyh Efendi... le parantez içinde verilenler uyuşmamaktadır? Rahatı kaçmış bir adam huzursuzluğuyla başını kaldırdı. Beni uzun uzadıya süzdükten sonra dişsiz A) 1908-1911 yılları arasındaki siyasi hayatı konu ağzının içinde bir homurtu hâlini alan şu sözleri ge- eden belgesel roman niteliğinde bir eserdir. (Hü- veledi ( ) küm Gecesi) – Merhaba merhametten gelir, sen kim oluyorsun ki B) Öğretmen kahramanın yaşadığı olaylar bana merhamet edeceksin? Anadolu’da geçer, Anadolu insanının sosyolojik ve psikolojik yönleri yansıtılır; memleketin duru- Hemen Muhtar ayağa kalktı ( ) mu gözler önüne serilir. (Çalıkuşu) – Kusura bakma yabanın biridir, dedi. C) Bir memur ailesinde Batılılaşmanın yanlış anla- şılması sonucu değerlerin kayboluşu ve ailenin Yarı gülümseyerek ( ) yarı dişlerimi sıkarak dedim çöküşü işlenir. (Yaprak Dökümü) ki ( ) D) Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’da yaşayan – Sen yalnız merhamete değil, terbiyeye de muhtaç- bir zümre ve bu zümre içindeki insanların ilişkile- sın. rinden hareketle toplumun ahlak değerleri sorgu- lanır. (Üç İstanbul) Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağı- daki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla E) Küçükken yaşadığı kötü olaylardan dolayı acıma getirilmelidir? duygusu olmayan bir köy öğretmeninin (Zehra) babasının ölümünden sonra onun hatıra defte- A) (:) (,) (,) (;) B) (;) (:) (,) (,) rini okuyarak geçmişteki gerçekleri öğrenmesini konu alır. (Acımak) C) (:) (:) (,) (:) D) (:) (:) (,) (;) E) (,) (,) (,) (,) 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10. “Mehmet Ali’nin (I) bana verilen odasına (II) yerleş- 12. Bu dar, izbe arka sokak bulunduğu semtin adını almıştı mem epeyce uzun sürdü. Bu (III) ovaya bakan iki ( ) Sinekli Bakkal ( ) Evler hep ahşap ve iki katlı ( ) köh- küçük pencereli (IV) kavak ağacından tutturulmuş ne çatılar, karşıdan karşıya birbirinin üzerine abanır tavanından kuru otlar sarkarken (V) tabanı toprak bir gibi uzanmış eski zaman saçakları ( ) hücredir. Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağı- Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine daki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla anlam karışıklığını gidermek için virgül konma- getirilmelidir? lıdır? A) (.) (.) (;) (...) B) (:) (...) (;) (...) A) I B) II C) III D) IV E) V C) (:) (.) (,) (!) D) (:) (.) (;) (...) E) (;) (.) (;) (...) 176

ETKİNLİK A Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içinde verilen uygun sözcüklerle doldurunuz. (Tanzimat, mesnevilerini, realist, teknik, olay akışına, halk hikâyeleri, Avrupa’daki, çeviri, gazetede, halk, öğüt- le, toplumu eğitme, Divan - romantizm, Fransız, Doğu - Batı çatışması) 1. .................................. edebiyatımızın Leyla ile Mecnun, Hüsrev ile Şirin, Yusuf ile Züheyla vb. ............................ ; ................................ edebiyatımızın Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Arzu ile Kanber vb. ................................; med- dah öykülerini; Battal Gazi, Hayber Kalesi, vb. gibi dinsel ve tarihsel öyküleri bir kenara bırakırsak ......................... ....... anlamıyla öykü ve roman türleri Türkiye’ye ................................ edebiyatı ile girmiştir. 2. ................................ ile başlayan bu süreç, taklitler ile devam ederek gelişmiş ve kimliğini kazanarak günümüze gelinmiştir. 3. Tanzimat Dönemi’nde roman ............................. bölüml­er hâlinde yayımlanarak (tefrika edilerek) okura ulaştırıl­ mıştır. 4. ................................ edebiyatından çevirilerle başlayan roman türündeki gelişmeler, telif (yazarın kendi yaratımı) romanların yazılmasıyla sürmüştür. 5. Tanzimat edebiyatı romanlarında ................................ ile bundan doğan yıkımlar ve tarihteki başarılar öne çıkan konulardır. 6. Tanzimat edebiyatı romanları ................................ olarak zayıftır, yazarlar romanın ................................ müdahale eder, romanı genellikle bir ................................ bitirirler. 7. Roman ve hikâyelerde ................................ amacı öne çıkar; iyiler çok iyi, kötüler çok kötüdür, iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. 8. Roman türünün ilk örnekleri ................................ akımının özelliklerini taşır, ikinci dönemle birlikte ............................. romanlar (Sergüzeşt, Araba Sevdası) yazılmıştır. B Aşağıdaki bilgilerin karşılarına eser ve bu eserin yazarını yazınız. 1. İlk yerli roman : .................................................................................................................... 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Batılı tekniğe uygun ilk roman : .................................................................................................................... 3. İlk çeviri roman : .................................................................................................................... 4. İlk köy romanı : .................................................................................................................... 5. İlk psikolojik roman : .................................................................................................................... 6. İlk realist roman : .................................................................................................................... 7. İlk edebî roman : .................................................................................................................... 8. İlk tarihî roman : .................................................................................................................... 177

C Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar servetifünun romanı için doğru ise cümlenin yanına “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Doğru Yanlış 1. Servetifünun romanı romantizm ve natüralizmin etkisindedir. Servetifünun sanatçıları, çevre ve siyasi ortamın etkisiyle toplumsal konulara çok 2. az yer vermiş, daha çok bireysel konuları işlemiştir. 3. Servetifünun romanlarındaki olayların geçtiği yer genellikle İstanbul dışıdır. 4. Olayların kahramanları aydın kesimden, üst zümreden seçilmiştir. Teknik bakımdan sağlam, Batı standartlarına uygun ilk roman örnekleri bu 5. dönemde verilmiştir. Yazarlar Tanzimat edebiyatında görüldüğü gibi olayın akışını kesip okura bilgi 6. vermez, eserlerinde kişiliklerini yansıtmazlar. 7. Romandaki betimlemeler gözleme dayanır, özneldir. Servetifünun romanlarında dil ağırdır, Arapça-Farsça sözcükler ve o güne kadar 8. bilinmeyen tamlamalar çokça kullanılmıştır. Türk dilinin kurallarına, söz dizimine uyulmamış, yeni anlatım imkanları aranmış- 9. tır; bu sebeple devrik, eksiltili cümlelere yer verilmiştir. 10. “Sanat için sanat” ilkesine bağlıdırlar. Bu dönemde Halit Ziya Uşaklıgil Batılı anlamda ilk başarılı roman örneklerini 11. kaleme almıştır. 12. Çevre tasvirleri kahramanlarının kişiliklerini anlatmaya yönelik değil hayalîdir. Fransız edebiyatından Balzac, Flaubert, Zola, Goncourt Kardeşler gibi yazarlar 13. örnek alınmıştır. Olay örgütleyici yapıdan karakter sentezleyici yapıya geçilmiş, kurgu bakımından 14. Batı’daki romanlar ayarında örnekler verilmiştir. Sosyal çevre aile ortamı ile sınırlanmış, bireyin iç çatışmaları üzerinde durulmuş; 15 aşk, kötümserlik ve kaçış temaları öne çıkarılmıştır. Servetifünun edebiyatının en ünlü romanları “Sergüzeşt, Mai ve Siyah, Aşk-ı 16. Memnu ve Eylül”dür. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI D Aşağıdaki eserlerin karşısına yazarlarını yazınız. 1. Ferdi ve Şürekası: .................................................. 12. Kırık Hayatlar: ...................................................... 2. Eylül: ...................................................................... 13. Genç Kız Kalbi: ....................................................... 3. Sergüzeşt: .............................................................. 14. Sefile: ..................................................................... 4. Zehra: ..................................................................... 15. Hasan Mellah Hüseyün Fellah: ............................... 5. Dürdane Hanım: ..................................................... 16. Nemide: .................................................................. 6. Mai ve Siyah: .......................................................... 17. Felatun Bey’le Rakım Efendi: ................................. 7. Aşk-ı Memnu: ......................................................... 18. Hayal İçinde: ........................................................... 8. Yeniçeriler: ............................................................. 19. Ferda-yı Garam: ..................................................... 9. Bir Ölünün Defteri: .................................................. 20. Gönül Hanım: ......................................................... 10. Müşahedat: ............................................................ 21. Salon Köşelerinde: ................................................. 11. Araba Sevdası: ....................................................... 22. Karabibik: ............................................................... 178

TEST-12 SARMAL TEST - 4 1. Oğuz beyleri toplandı. Yemeler içmeler oldu. Basat 3. (…) der: Beyler kardeş uğruna Tepegöz ile buluşacağım, Bu yıl bağa daha erken çıkmalıydılar. Geç kalmanın, ne buyurursunuz dedi. Kazan Bey burada söylemiş, şehirde lüzumsuz yere biraz daha oyalanmanın hiç- görelim hanım nasıl söylemiş: bir yararı yoktu. Evet, en iyisi erken gidip geç dön- mekti. Üstelik bağları şehre yakın olanlar için, geç kalmak iyice anlamsızdı. Zaten buna da oldukça geç Kara ejderha oldu Tepegöz kalınmıştı. Oğlan askerliğini bitirmişti. İyi kötü bir işi, Gökyüzünde çevirdim yenemedim Basat bir zanaatı vardı elinde. Sonra bu yıl biraz çeltik de Kara kaplan oldu Tepegöz düşünülebilirdi. Su durumu bıldırki gibi değildi. Kış Kara kara dağlarda çevirdim yenemedim Basat karlı geçmişti. Allah dilerse iyi olurdu. Mahmut Efen- Kükremiş aslan oldu Tepegöz di bile bu yılki ürüne ilk kez “kulak asma” dememiş, Kalın sazlarda çevirdim yenemedim Basat “Allaha şükür” demişti. Denenmeye değerdi. Er olsan bey olsan da bre Ben Kazan gibi olmayasın Basat, dedi. (…) Ak sakallı babanı ağlatma Rasim Özdenören’in “Gül Yetiştiren Adam” adlı ro- Ak bürçekli ananı sızlatma manından alınan bu metinle ilgili olarak, Basat der: Elbette varırım. Kazan der: Sen bilirsin. I. Öyküleyici anlatım söz konusudur. II. Karşılaştırmaya yer verilmiştir. Babası ağladı, der: Oğul ocağımı sahipsiz koyma, III. Dinî ifadeler kullanılmıştır. kerem eyle varma, dedi. IV. Anlatım birinci kişi ağızdan yapılmıştır. V. Olaya dayalı bir metinden alınmıştır. Bu parçadan yola çıkarak “Dede Korkut Hikâyeleri”yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yargılarından hangileri söylenemez? söylenemez? A) I ve II B) I ve III C) II ve V A) Nazım nesir iç içe oluşturulmuştur. D) Yalnız IV E) III ve V B) Oğuz boylarının geleneklerini, göreneklerini, iç mücadelelerini, doğaüstü güçlerle, yaratıklarla savaşmalarını ele alır. C) Benzetmelerde olağanüstü unsurlar kullanılmış, abartmalara yer verilmiştir. D) Sözlü anlatım özellikleri göstermektedir. E) Tüm yönleriyle masal türünün özelliklerini göster- mektedir. 2. (I) Kerem ve Sofu, Aslı’yı ararken diyar diyar gezer- 4. (I) Halk hikâyeleri, göçebelikten yerli hayata geçişin 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ler. (II) Sonunda Aslı’nın Kayseri’de olduğunu öğre- ilk mahsullerindendir. (II) Genellikle aşk ve kahra- nirler. (III) Kerem, Aslı’nın annesinin dişçi olduğunu manlık konularını işlerler. (III) Kaynağını Türk, Arap- duyunca kılık değiştirerek hemen Aslı’nın evine va- İslam ve Hint-İran kültüründen alan bu sözlü ürünler, rır. (IV) Aslı’ya daha yakın olmak için bütün dişlerini büyük ölçüde âşıklar ve meddahlar tarafından anla- söktürür. (V) Kerem ile Aslı geceleyin kaçmak için tılır. (IV) Halk hikâyeleri nazım nesir karışık anlatım- sözleşirler. lardır; bu eserlerde olaylar nazımla duygular nesirle anlatılır. (V) Türk halk hikâyeleri milletimizin roman Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ihtiyacını karşılayan eserlerdir. farklı türden fiilimsiler bir arada kullanılmıştır? Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- A) I B) II C) III D) IV E) V de bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V 179

5. Dalgalar kızgınlığı arttırmaktan başka bir şey yap- 6. Anter, Ali’nin söylediklerine bir türlü inanamıyordu. mıyordu. Sular suları itiyor, saatler geçiyordu. Da- Bununla beraber, içini hafif bir korku almıştı. O kor- mon artık tereddüt etmedi, hemen coşkun ırmağın kunun etkisiyle sordu: “Ya bu altındaki at? Onun da ortasına atıldı. Sularla çetin bir savaş yaptı ve zaferi kılıcın gibi üstün özellikleri var mı?” “Evet! Onun da kazandı. Karşı kıyıya geçince, Tanrı’ya şükrederek adı Düldül’dür. O, öyle bir attır ki, binicisini dağdan yürüyüşünü hızlandırmaya başladı. Birdenbire, or- dağa uçurur. Sıkıştığı zaman, üç aylık yolu üç saat- manın en sık yerinde kana susamış bir eşkıya sü- te alır. Açlığa, susuzluğa günlerce dayanır. Sahibine rüsü çıkarak üzerine atıldı ve korkutucu topuzlar ile çok bağlı ve özverili bir hayvandır. Ne kadar becerikli yolunu kesti. bir binici olursa olsun, üzerine benden başka kimseyi bindirmez.” – Benden ne istiyorsunuz? Hayatımdan başka bir şeyim yok. Onu da krala ve kurtarmaya koştuğum Anter, tekrar uzun uzun gülerek: arkadaşıma borçluyum diyerek, kendisine yaklaşan bir topuzu yakaladı. Üç haydutu vurarak yere serdi, – Bu yalanlara beni inandıramazsın! Çünkü görüyo- ötekiler kaçtılar. rum ki sen de benim gibi bir insansın!” dedi. Alman ve dünya edebiyatının önde gelen sanat- Hz. Ali: çılarından biri olan Schiller’den alınan bu parça- da aşağıdaki akımların hangisinin özellikleri ağır “Evet; doğru! Ben de Tanrı’nın başka kulları gibi et- basmaktadır? ten ve kemikten yaratılmışım. Fakat bu madde gücü- nün dışında bende öyle bir güç vardır ki işte ben ona A) Klasisizm B) Romantizm bol bol sahibim!” dedi. C) Realizm D) Natüralizm Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden alınmıştır? E) Empresyonizm A) Halk Hikâyesi B) Fütüvvetname C) Cenkname D) Menakıpname E) Hâbname 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 7. (I) Eserin asıl adı Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân’dır (Oğuzların Diliyle Dedem Korkut’un Kitabı). (II) İçinde bir ön sözle on iki hikâye olan eser halkın ortak malıdır. (III) Eser Akkoyunlula- rın egemen olduğu Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde XIV. yüzyıl sonlarında veya XV. yüzyıl başlarında halk ağzından adı bilinmeyen bir kişi tarafından der- lenerek yazıya geçirilmiştir. (IV) Her hikâyede adı geçen, olaylardan hisse çıkaran, hana dua eden Dede Korkut; hikâyenin yazarıdır ve bir alp tipidir. (V) Hikâyelerde Oğuzların, sınır komşuları veya bey- liklerle yaptıkları savaşlar; bazılarında kendi iç mü- cadeleleri; bazılarında da tabiatüstü varlıklara karşı giriştikleri mücadeleler anlatılmıştır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V 180

8. Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem ile birlikte Millî 10. Bezendim begim boldı hakan uluğ, Edebiyat davası uğruna çalıştı; eserlerini Yeni Mec- Ötündüm munu kolsa cânım yuluğ mua, Şair, Büyük Mecmua gibi dergilerde yayımladı. Konularını gündelik hayattan, çocukluk ve askerlik Bulıt kökredi urdı nevbet tuğı, anılarından, tarihten, menkıbe, fıkra ve efsanelerden Yaşın yaşnadı tarttı hakan tiğı aldı. Eserlerinde tasvir ve tahlile değil olaya önem verdi ve olay hikâyeciliğinin en önemli ismi oldu. Biri kında çıktı sunup el tutar, Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden Biri küsi çavı ajunka yeter hangisidir? A) Refik Halit Karay Bu dizeler, biçimsel özellikleri düşünüldüğünde B) Halide Edip Adıvar aşağıdakilerin hangisinden alınmış olabilir? C) Memduh Şevket Esendal D) Aka Gündüz A) Kaside B) Gazel E) Ömer Seyfettin C) Mesnevi D) Müstezat 9. Begler atın argurup E) Murabba Kadgu anı torgurup Mengzi yüzi sargarıp 11. Etrafında toplanan müritlerine dervişlik adabını öğre- Kürküm angar türtülür tebilmek için onların anlayacağı bir dille manzumeler (Beyler atlarını yordular; yazarak seslenir. Bu manzumeler hikmet adıyla anıl- Kaygı (ve keder) onları zayıflattı. maktadır. Dörtlüklerle yazılan hikmetler genellikle Bet ve benizleri (öyle) sarardı (ki) 7’li ve 12’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. Hikmet- (yüzlerine) safran sürülmüş sanırsınız.) lerde atasözlerinin kullanımı dikkat çekicidir. Eserde İslamiyet öncesi Türk şiirinden alınan bu dörtlük- Hz. Peygamber’in hayatı ve mucizeleri, dünyadan le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşıla- şikâyet, kıyamet gününün yakınlığı, dervişliğin fazi- maz? letleri gibi dinî konular işlenmiştir. A) Kafiye ve redif kullanılmıştır. B) Aşk, tabiat temalı bir şiirden alınmıştır. Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden C) Bir sagudan alınmıştır. hangisidir? D) 7’li hece ölçüsüyle söylenmiştir. A) Yusuf Has Hacip E) Teşbih sanatı yapılmıştır. B) Kaşgarlı Mahmut C) Edip Ahmet Yükneki D) Ahmet Yesevi E) Hacı Bektaşi Veli 12. (I) Havalar serinler serinlemez karanfilleri içeri alır- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI dık. (II) Vagon evin ırmağa bakan yüzüne bir pen- cere açılmıştı, karanfilleri onun önüne koyardık. (III) Sabah uyandığımda, pencereden sızan güneş gözlerimi kamaştırır; ortalığı bir karanfil kokusu kap- lardı. (IV) Tavuklar için küçük bir tahta kümes, bir de fino köpeğimiz vardı. (V) Annem tulumbadan su çe- ker, elimi yüzümü yıkardı. Sonra vagonun gölgesine çekilip fasulye ayıklardı. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de fiilimsi kullanılmamıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 181

EYLÜL Soru 2: (Aşağıda Mehmet Rauf’un Eylül adlı romanından bir Bu parçada anlatılan kahraman olan Necip’in ka- bölüm verilmiştir.) rakter özellikleriyle ilgili hangi ipuçlarını edindi- niz? Parçadan seçtiğiniz cümlelerle de destekle- Necib bunları kendisini sersemleten birer darbe gibi yerek belirtiniz. dinliyordu. O zaman kendi… O nerde bulunacaktı? Bir gün gelip bu hayatı bırakmak, her şeyi bırakmak ................................................................................... mecburiyeti birden hayalinde belirince Suad’sız ka- .................................................................................. lırsa ne olacağını o kadar acı bir öksüzlükle hissetti .................................................................................. ki perişan oldu. Başını çevirip renkli fanila esvapları ................................................................................... içinde temiz ve güzel gördüğü Süreyya’ya bakarak ................................................................................... zehirli bir kıskançlıkla: “ve bu adam onun sahibi, .................................................................................. ölünceye kadar beraber kalacak, onunla kalacak…” ................................................................................... diye düşündü. Ah ne olurdu, Suad’a en önce o rast- ................................................................................... gelmiş olsaydı… Zira artık evvelki gibi o zaman ken- .................................................................................. di de Süreyya gibi olacağını düşünmüyordu; onu ................................................................................... sevmek üzere doğmuş olduğunun artık büyük bir ................................................................................... heves değil, yaradılış sırrı varlık bilinmeyeninin so- ................................................................................... nucu olduğuna inanıyordu. Artık bu büyük aşk önün- ................................................................................... de düşünme sefaletleri, kötümserlik acıları miskince ................................................................................... susmuştu ve bu itirafsız, emniyetsiz aşk ile yalnız bu kadarıyla, kimsenin mesut olmadığı kadar mesut ol- Soru 3: duğuna inanıyordu. Servetifünun Dönemi eserlerinin dil özellikle- 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Soru 1: ri dikkate alındığında okuduğunuz bu parçanın Servetifünun Dönemi anlayışını örneklendirdiğini Edebiyat-bilim arasındaki ilişki göz önüne alın- söyleyebilir misiniz? Nedenleriyle belirtiniz. dığında okuduğunuz parçada hangi bilim dalının izleri görülmektedir? Nedenleriyle belirtiniz. ................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 182