11.SINIF TARİH SORU BANKASI

Tarih SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 11.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Hasan BENLİOĞLU Aycan SÖYLEMEZ

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları w o .mcom Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular w ww..sbasramkiallliptaohrttaal.c AKILLI KÂĞITLAR w w Nokta atışı bilgiler SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

TEST-1 1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER - UZUN SAVAŞLARDAN DİPLOMASİYE - 1 1. Osmanlı Devleti’nde Kanuni Sultan Süleyman Devri 3. XVI. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa’da yaşanan dâhil olmak üzere padişahlar ordunun başında sefer- siyasi ve dinî nitelikli mücadeleler Osmanlı Devleti’nin lere katılmışlar ancak II. Selim Dönemi (1566-1574) ile Avrupa siyasetindeki etkinliğini arttırması konusunda bu durum değişmeye başlamıştır. Sekiz yıl süren sal- elverişli bir ortam bulmasını sağlamıştır. Fakat Osmanlı tanatı döneminde hiçbir sefere çıkmayan ilk Osmanlı Devleti doğuda Safevi Devleti ile de uğraşmak zorunda hükümdarı olan II. Selim, vaktini yazları İstanbul’da sa- kaldığı için bu durumdan gerektiği kadar istifade ede- rayda ve kışları Edirne’de geçirmiştir. Bu durum daha memiştir. sonraki padişahlar döneminde de devam etmiş bazı is- tisnalar haricinde padişahlar seferlere katılmamışlardır. Buna göre Osmanlı Devleti’nin Avrupa siyasetin- de etkili olamamasında aşağıdakilerden hangisi- Osmanlı Devleti’nde yaşanan bu durumun aşa- nin etkili olduğu söylenebilir? ğıdaki yargılardan hangisine kanıt oluşturduğu söylenebilir? A) Protestanlık mezhebinin güçlenmesi A) Merkezî otoritenin gücü Kanuni Dönemi’nden B) Habsburg İmparatorluğu’nun zayıflaması sonra artmıştır. C) Avrupa’da haçlı ittifakının kurulması B) Sadrazamlar, devşirme kökenli devlet adamla- rından seçilmiştir. D) Birden fazla cephede mücadele etmesi C) Padişahlar, devlet işlerinden uzaklaşmaya başla- E) Yeniçeri isyanlarının etkisini arttırması mışlardır. 4. İstanbul Antlaşması Zitvatorok Antlaşması D) Saray kadınlarının yönetimdeki etkisi azalmıştır. (1533) (1606) E) Şehzadeler, uzak bölgelerdeki sancaklarda görev almışlardır. Avusturya Arşidükü Avusturya Arşidükü için (Kralı) protokolde Sezar unvanı kullanıla- Osmanlı sadrazamına cak ve protokol bakı- denk sayılacak. mından Osmanlı padi- şahına denk sayılacak. 2. II III Bu antlaşmalarda yer alan maddeler dikkate alın- dığında; I I. Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki XVII. Yüzyıl Başlarında Avrupa ve Osmanlı Devleti Haritada numaralandırılmış bölgelerde yer alan siyasi üstünlüğü yüz yıldan az sürmüştür. devletler aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? II. Her zaman diplomatik eşitlik prensibine uygun A) Romanya – Avusturya – Lehistan B) Avusturya – Lehistan – Rusya hareket edilmiştir. C) Bulgaristan – Romanya – Avusturya D) Lehistan – Bulgaristan – Avusturya III. Osmanlı Devleti Yeni Çağ'ın en güçlü devleti E) Rusya – Lehistan – Romanya olma özelliğini tamamen yitirmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 11. SINIF SARMAL TARİH D) II ve III E) I, II ve III 5. Akkoyunlu Devleti'nin yıkılmasından sonra İran coğrafyasında XVI. yüzyılın başlarında etkili olma- ya başlayan devlet aşağıdakilerden hangisidir? A) Safevi B) Sasani C) Memlûk D) Abbasi E) Harzemşah 12

5 ve 6. soruları aşağıda yer alan afişe göre 5. Afişte verilenler dikkate alındığında Osmanlı cevaplayınız. Devleti’nde kendi isteği dışında tahttan indirilen XVII. Yüzyılda İz Bırakan Padişahlar padişahlar aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir? I. Ahmed On dört yaşında tahta çıktı. Kanuni A) I. Ahmed ve II. Osman II. Osman Sultan Süleyman’dan sonraki padişah- B) II. Osman ve IV. Murad IV. Murad lar içinde devlet işleriyle yoğun şekilde C) II. Osman ve IV. Mehmed uğraşan ilk padişahtı. On dört yaşın- D) I. Ahmed ve IV. Murad da padişah olmuş, on dört yıl salta- E) IV. Murad ve IV. Mehmed nat sürmüş ve Osmanlı padişahları- nın on dördüncüsüdür. I. Ahmed’in Hz. 6. XVII. yüzyılda padişahların devlet içerisindeki otori- Muhammed’e olan bağlılığı o kadar fazlaydı ki onun ayak izlerinin resmi telerinin azaldığı görülmektedir. için bir şiir yazmış ve o şiiri kavuğunda ölünceye kadar taşımıştı. Afişteki bilgilerden yola çıkarak bu durumun te- mel gerekçesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi On dört yaşındayken padişah oldu. söylenebilir? Saray dışından evlilik yaptı. Yeniçeri A) Padişahların küçük yaşta tahta çıkması Ocağı’nı kaldırma planları yüzünden B) Kardeş katlinin yasaklanması yeniçeriler tarafından tarihte eşine C) Enderun Mektebi’nin kapatılması az rastlanır bir şekilde tahttan indiril- D) Şehzade sayısının artması di. Yedikule zindanlarında boğularak E) Divân-ı Hümâyun’un önemini kaybetmesi şehit edilen Genç Osman devlet erkânı içindeki üst düzey yetkilileri değiştiren, 7. Karlofça Antlaşması’nda Osmanlıları temsil eden müderris ve kadıların atanma yetkilerini şeyhülislamdan alan yenilikçi bir padi- heyetin reisi olan Rami Mehmed Efendi müzakere- şahtı. lerin bütün safhalarında; soğukkanlılığı, ikna kabili- yeti, sabrı ve konulara hâkim olması ile antlaşmada On bir yaşındayken padişah oldu. İlk Osmanlı zararlarını asgariye indirdi. Rami Mehmed zamanlarda devlet işlerini büyük ölçüde Efendi’nin, Karlofça görüşmelerindeki başarısı bu- annesi Kösem Sultan yürütmekteydi. lunduğu makamın (Reisülküttaplık) önemini artırdı. Delikanlılık çağında idareyi bizzat elen Rami Mehmed Efendi, bu başarısı sayesinde birkaç alan IV. Murad biraz da şiddet yoluyla yıl sonra sadrazamlığa yükseldi. bütün zorbaları sindirmiş, tekrar devlet hakimiyetini kurmuştur. Tütün yasağı Bu bilgiler, aşağıdaki yargılardan hangisi ile çe- bahanesiyle kahvehanelerde toplanan lişmektedir? işsiz, güçsüz, zorba takımını kontrol A) Osmanlı Devleti mevcut sınırlarını koruyamamış- altında tutmuş, şiddetli ceza ve hatta idamlarla tekrar idari ve adli nizamı tır. kurabilmiştir. B) Reisülküttaplık makamı, Karlofça Antlaşması IV. Mehmed Yedi yaşındayken padişah oldu. Ava sonrası önem kazanmıştır. 11. SINIF SARMAL TARİH olan merakı yüzünden tarihte Avcı C) Osmanlı Devleti, eşit şartlarda Avrupalı devletler- Mehmed” olarak anılır. İçkiyi yasak- layıp içki imalathanelerini kapatırdı. le anlaşmaya çalışmıştır. Sadrazamlığı, Köprülü ailesine vermek- D) Rami Mehmed Efendi uluslararası hukuk kuralla- le çok isabetli bir karar aldı. Hayatının büyük bir kısmı saray entrikalarıyla rındaki esasları bilmektedir. geçti. İkinci Viyana bozgununda sonra, E) Osmanlı Devleti askerî alanda başarılı olmasına ordunun ve devlet erkanının oy birliği ile 8 Kasım 1687 günü tahttan indirildi. rağmen diploması konusunda başarılı değildir. 15

ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen önemli olayları kronolojik sıralamaya uygun bir biçimde tablodaki boşluklara yerleştiriniz. Girit’in Fethi – İnebahtı Savaşı – Karlofça Antlaşması – Zitvatorok Antlaşması – II. Viyana Kuşatması – Vasvar Antlaşması – Hotin Antlaşması – Zigetvar Seferi I. Viyana Haçova Savaşı Kuşatması Kasr-ı Şirin Antlaşması Bucaş Antlaşması 2 Aşağıdaki tabloda verilen olaylar ve açıklamalarını eşleştiriniz. 11. SINIF SARMAL TARİH ..... 1 Olay Açıklama ..... 2 Küçük Kaynarca Antlaşması A. Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaştı. ..... 3 Karlofça Antlaşması B. Lale Devri’nin başlamasında etkili oldu. ..... 4 Edirne Olayı C. Osmanlı donanmasının eski gücünde olmadığı anlaşıldı. ..... 5 Prut Antlaşması D. Osmanlı Devleti Kırım’ı kaybetti. ..... 6 Bucaş Antlaşması E. Avrupa’daki mezhep çatışmaları sonucunda ortaya çıktı. ..... 7 Girit Kuşatması F. “Kutsal İttifak” devletleri ile yapılan savaşlar sona erdi. ..... 8 Pasarofça Antlaşması G. Osmanlı Devleti Azak Kalesi’ni Rusya’dan geri aldı. ..... 9 Otuz Yıl Savaşları H. Modern devletler hukukunun temelleri atıldı. ..... 10 Ferhat Paşa Antlaşması I. Osmanlı Devleti ve Lehistan arasında imzalandı. Westphalia Barışı J. III. Ahmet tahta çıktı. 24

TEST-1 AVRUPA'DA DEĞİŞİM ÇAĞI - 1 3. Orta Çağ Avrupa’sında etkili olan feodalitenin AKLINDA KALSIN sosyo-ekonomik düzene etkileri ile ilgili aşağıda- kilerden hangisi söylenemez? Feodalite A) Burjuvalar toplumun en itibarlı kesimidir. B) Dışa kapalı bir ekonomik düzen vardır. Orta Çağ Avrupa’sında etkili olan, toprağı ve üze- C) Toprak, temel zenginlik ölçülerinden biridir. rinde yaşayan insanları soyluların malı sayan, D) İnsan hakları istenilen düzeyde değildir. merkezî krallıkların büyük toprak sahipleri üzerinde E) Tarım, en önemli geçim kaynaklarından biridir. tam kontrolü sağlayamadığı siyasi ve sosyal düze- ne denir. Feodal düzen, Avrupa’da sınıf farklılıkla- rının oluşmasına da neden olmuştur. Skolastik Düşünce Katolik Kilisesi’nin toplum üzerinde baskıcı bir un- sur olduğu, her şeyin din kurallarına göre açıklan- maya çalışıldığı, insan aklının yaratıcılığının redde- dildiği dogmatik bir anlayışı ifade etmektedir. 1. 4. Orta Çağ Avrupası toplum yapısında; I. rahipler, II. köylüler, III. Protestanlar sınıflarından hangilerinin var olduğu söylene- mez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 11. SINIF SARMAL TARİH Bu kitaplarda aşağıdaki konuların hangisinden 5. “XV. yüzyıldan itibaren birçok Avrupa ülkesinde gö- bahsedilmesine gerek yoktur? A) Haçlı Seferleri rülen Rönesans hareketlerinin ortaya çıkmasında B) Otuz Yıl Savaşları ----” C) Feodalite D) Veba Salgını Ders esnasında yukarıdaki anlatımı yapan bir ta- E) Yüzyıl Savaşları rih öğretmeninin aşağıdakilerden hangisi ile söz- lerine devam etmesi doğru olmaz? 2. Katolik Kilisesi’nin toplum üzerindeki baskıcı tu- A) mesen sınıfının önemli bir yeri vardır. tumunun ve skolastik düşüncenin aşağıdakiler- den hangisine ortam hazırladığı savunulabilir? B) refah düzeyinin artması etkili olmuştur. A) Coğrafi Keşiflerin başlamasına B) Astronomi alanındaki çalışmaların hız kazanma- C) skolastik düşüncenin zayıflamasının rolü büyük- tür. sına C) Özgür düşünce anlayışının gelişmemesine D) İstanbul’dan kaçan bilim insanlarının katkısı D) Eğitimin devlet kontrolünde yapılmasına önemlidir. E) Misyonerlik faaliyetlerinin durmasına E) Batı Roma'nın yıkılmasının büyük bir etkisi ol- muştur. 44

11. SINIF SARMAL TARİH I. DÖNEM I. YAZILIYA HAZIRLIK 1. Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda hangi sebepler yüzünden Avrupalı devletlerle mücadele etmiştir? Aşağıda yer alan devletlerin karşılarına kısaca yazınız. Avusturya: ............................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................. Rusya: ...................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................. Venedik: ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................... Lehistan: .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................. 2. a) Karlofça Antlaşması hangi devletlerle imzalanmıştır? ................................................................................................................................................................................................. b) Karlofça Antlaşması (1699) ile İstanbul Antlaşması’nı (1700) Avrupa ve Osmanlı Devleti açısından değerlen- diriniz. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................. 3. Otuz Yıl Savaşları ve Westphalia Barışı ile ilgili aşağıda yer alan yargılardan doğru olanların karşısına (D), yanlış olanların karşısına (Y) koyunuz. ..... 1. Osmanlı Devleti, Otuz Yıl Savaşları’nda Katolikleri desteklemiştir. ..... 2. Otuz Yıl Savaşları’nda İngiltere ve Fransa Protestanların tarafında yer almışlardır. ..... 3. Otuz Yıl Savaşlarında taraflar birbirlerine karşı üstünlük kuramamıştır. ..... 4. Westphalia Barışı’nın imzalanması ile Habsburg Hanedanlığı otoritesini ve gücünü büyük ölçüde yitirmiştir. ..... 5. Hollanda, Westphalia Barışı ile bağımsızlığını elde etmiştir. 50

3 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere tabloda verilen kelimelerden uygun olanları yerleştiriniz. A. Ekber ve Erşed B. Sefaretname C. İltizam D. Evliya Çelebi E. Patrona Halil F. Museviler Aleyhine Bir G. II. Osman H. III. Mehmet Risale 1) Lale Devri, 1730’da çıkan ............................. İsyanı ile sona ermiştir. 2) XVII. yüzyılın başlarında padişah ............................. ıslahatlara karşı çıkan Yeniçeriler tarafından öldürüldü. 3) I. Ahmet Dönemi’nde ............................. sistemi ile tahta en yaşlı ve en olgun olan hanedan üyesinin geçmesi usulü kabul edilmiştir. 4) Osmanlı Devleti peşin para elde etmek için ............................. sistemini uygulamış ve vergi toplama işini ihale ile mültezimlere vermiştir. 5) XV. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti’nde padişah ............................. sancağa çıkma usulünü yasaklamıştır. 6) Paris sefiri Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi, izlenimlerini ............................. adlı eserinde toplamıştır. 7) Ünlü gezgin ............................. “Seyahatname” adlı eserinde gezdiği yerlerle ilgili önemli tespitlerde bulunmuştur. 8) İstanbul’da Rumlar tarafından 1627’de açılan matbaada basılan ilk eser ....................................................... adlı kitap olmuştur. 4 Aşağıda yanlış olarak yazılmış metinlerin altına doğrularını yazınız. 11. SINIF SARMAL TARİH 1. Yanlış: Coğrafi Keşiflerle zenginleşen tüccar sınıfa derebeyi denir. Doğru: ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 2. Yanlış: \"Saf Aklın Eleştirisi\" adlı eseri yazan filozof Aristoteles’tir. Doğru: ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 3. Yanlış: Osmanlı Devleti 1740 tarihinde Almanya’ya verdiği kapitülasyonları süresiz hâle getirmiştir. Doğru: ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 4. Yanlış: 1718’de Avusturya ile imzalanan Ziştovi Antlaşması'ndan sonra Lale Devri başlamıştır. Doğru: ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 5. Yanlış: Önemli Suhte İsyanları arasında Karayazıcı, Deli Hasan, Tavil Ahmet, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu gibi isyanlar yer alır. Doğru: ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 57

B. Aşağıdaki görselde Osmanlı Devleti’nin ünlü nakkaşlarından Levnî’ye ait “Şehzadenin Sünneti” adlı bir minya- tür yer almaktadır. Soruları bu minyatüre göre yanıtlayınız. 1. Minyatür sanatını bir cümle ile tanımlayınız. 3. Minyatürde Avrupa’dan gelen elçiler de yer almakta- 11. SINIF SARMAL TARİH …………………………………………………………… dır. …………………………………………………………… …………………………………………………………… Bu elçiler minyatürün hangi kısmında yer almak- …………………………………………………………… tadır? (Sağ-Sol) …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… 2. Minyatürün sol üst kısmındaki bir kişi etrafındakilere …………………………………………………………… …………………………………………………………… göre daha büyük resmedilmiştir. …………………………………………………………… …………………………………………………………… Bu kişi kim olabilir? Büyük çizilmesinin sebebini …………………………………………………………… kısaca açıklayınız. 4. Minyatürde hayal ürünü olabilecek unsurlar han- …………………………………………………………… gileri olabilir? …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… ………………………………………………………… …………………………………………………………… 65

TEST-9 SARMAL TEST - 1 1. Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonlarına doğru bir 4. 1618-1648 yılları arasında gerçekleşen Otuz Yıl Sa- buhran dönemine girmeye ve merkezî otoritesini vaşları, dinî gerekçelerle ortaya çıkmış sonraki za- kaybetmeye başlamıştır. manlarda ise siyasi bir özellik kazanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedenleri Bu iddiaya aşağıdakilerden hangisi kanıt olarak arasında gösterilemez? gösterilebilir? A) Hem batıda hem de doğuda savaşların devam A) Reform hareketlerinin etkisi ile savaşların başla- etmesi ması B) İç isyanlarla uğraşılması C) Ticaret yollarının değişmesi B) Fransa’nın Protestanların tarafında savaşa katıl- D) Askerî teşkilatın bozulması ması E) Pençik sisteminin terk edilmesi C) Hollanda ve İsviçre’nin savaşlara dâhil olması D) Protestanların savaştan sonra güçlerini arttırma- ları E) Savaşların bitimi ile din ve mezhep özgürlüğü an- layışının güç kazanması 2. “XVII. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya İlişkileri” adlı bir 5. Aşağıdakilerden hangisi Yeni Çağ’da Avrupa’nın kitap okuyan Ceyda’nın aşağıdaki konu başlıkla- bilimsel ve fikri hayatına yön veren isimleri ara- rından hangisi ile karşılaşma ihtimali daha azdır? sında gösterilemez? A) Çeşme Baskını B) Zenta Muharebesi A) Nikola Tesla B) Copernicus C) II. Viyana Kuşatması D) Zitvatorok Antlaşması C) Thomas More D) Immanuel Kant E) Vasvar Antlaşması E) Jean Jacques Rousseau 3. Osmanlı ordusunun 1683'te Viyana önlerinde yenil- 6. Osmanlı Devleti, Anadolu’nun transit bölge olma giye uğraması üzerine, Avusturya, Lehistan, Vene- özelliğini korumak ve bu durumun devamlılığını dik, Malta ve Rusya arasında \"Kutsal İttifak\" kurul- sağlamak adına dünya ticaretinin kalbinin attığı muş ve bu devletler Osmanlı topraklarına saldırmaya Akdeniz’de hâkim güç olmak istemiştir. başlamışlardır. 11. SINIF SARMAL TARİH Buna göre; Buna göre; I. Kıbrıs’ın Fethi, I. Avrupa’da Haçlı birliği oluşturulmuştur. II. Mora’nın Venediklilerden geri alınması, II. Türkler Avrupa'dan atılmak istenmiştir. III. Hotin Seferi III. Papa siyasi gücünü kaybetmiştir. gelişmelerinden hangileri Osmanlı Devleti’nin yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Akdeniz’de hâkim güç olmaya çalıştığının doğru- dan göstergesidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III 66

SICAK BÖLGE RUSYA çıkarları birbirleriyle uyuşan devletler bloklar oluşturmaya başladılar. AVUSTURYA-MACAR‹STAN • Bu bloklaşmalar da I. Dünya Savaşı’na zemin ha- Bosna ROMANYA zırladı. Hersek SIRB‹STAN Üçlü İttifak KARADA⁄ BULGAR‹STAN Karadeniz Do¤u Rumeli O SM A N LI ‹ M PA RA TORLU ⁄U Almanya İtalya Avusturya Tesalya Üçlü İtilaf Macaristan İmparatorluğu YUNAN‹STAN Akdeniz 250 km 1878’de Özerk Karada¤ Prensli¤i/ İngiltere Fransa Rusya Avusturya- Ba¤›ms›z Karada¤ Prensli¤i (1878) Macaristan 3. Mehmet Ali Paşa’nın Güç Kazanması yönetimine Özerk S›rbistan Prensli¤i/ Ba¤›ms›z S›rbistan Prensli¤i (1878) • XVIII. yüzyılın sonlarında Muhammed bin 1881’de Abdülvahhâb’ın öncülüğünde dinî ve siyasi karakterli Yunanistan’a Özerk Romanya Prensli¤i/ Vehhabilik adında bir hareket ortaya çıkmıştı. Ba¤›ms›z Romanya Prensli¤i (1878) 1878’de özerk • Osmanlı Devleti aleyhine faaliyet gösteren ve Bulgaristan Arabistan’ın güçlü ailelerinden biri olan Suudlardan des- Prensli¤i tek alan Vehhabilerin güçlenmesi, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın gayretleriyle engellendi. Özerk Do¤u Rumeli Vilayeti • Vehhabi İsyanı’nı 1818 tarihinde bastıran böyle- (1885’te Bulgaristan’a) ce İslam dünyasının saygınlığını kazanan Mehmet Ali Paşa’ya Hicaz ve Habeş valilikleri verildi. Mehmet Ali 11. SINIF SARMAL TARİH Berlin Antlaşması Sonrası Osmanlı Devleti'nin Kayıpları Paşa 1822 tarihinde de Sudan’da hâkimiyetini kurdu. • Berlin Antlaşması’nda Ermenilerle ilgili alınan karar • İsmini bu dönemden itibaren duyuran ve güçlenen “millet-i sadıka” olarak adlandırılan Ermenilerin isyanları- Mehmet Ali Paşa, Mora İsyanı’nda zor durumda kalan Os- nın başlamasına ve “Ermeni Meselesi”nin ortaya çıkma- manlı Devleti’ne yardım etti. sına neden oldu. • Ancak kendisine isyanı bastırması karşılığında verilme- • Ermeniler önce Hınçak ardından Taşnak cemiyetle- si gereken yerler verilmeyince Osmanlı Devleti’ne karşı isyan rini kurarak faaliyetlerine hız verdiler. etti. Avrupalı Devletlerin de dahil olduğu bu mesele karşısın- da Osmanlı Devleti zor duruma düştü. • Berlin Antlaşması’ndan sonra yaşanan bir diğer me- sele de “Makedonya Sorunu” oldu. Bulgaristan, Sırbis- • Osmanlı Devleti Mehmet Ali Paşa’nın ordusu karşı- tan ve Yunanistan’ın bölgeye hâkim olma düşüncesi, so- sında başarısız olunca Rusya’dan yardım istemek zorunda runun temel kaynağı oldu ve Makedonya’da 1903 yılından kaldı. itibaren büyük çaplı isyanlar çıkmaya başladı. • Rusların Boğazlara gelmesini sağlayacak Hünkâr İs- d) Avrupa'da Bloklaşmalar kelesi Antlaşması (1833) imzalandı. Bu gelişmeler “Bo- ğazlar Meselesi”nin ortaya çıkmasına da neden oldu. • XIX. yüzyılda yaşanan önemli gelişmelerden biri de İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini kurması oldu. • Osmanlı Devleti Mısır Meselesi’nde destek alabilmek amacıyla önemli ticari tavizlerin verildiği Balta Limanı Ti- • Carbonari örgütünün faaliyetleri ve İtalya’daki güçlü caret Antlaşması’nı (1838) İngiltere ile imzaladı. krallıklardan biri olan Piyomente’nin girişimleri ile 1870 ta- rihinde İtalya Devleti kuruldu ve İtalyanlar siyasi birliklerini • Mısır Meselesi 1840 yılındaki Londra Antlaşması sağladılar. ile çözümlendi. 1841 yılında imzalanan Londra Boğazlar Sözleşmesi ile de Boğazlar uluslararası bir statü kazandı. • Almanlar ise Bismarck’ın öncülüğünde ve Prusya Krallığının çabaları ile 1871 tarihinde siyasi birliklerini sağ- layıp Almanya Devleti’ni kurdular. • XIX. yüzyılın güçlü devletleri arasında Rusya, İngilte- re, Fransa ve Avusturya yer almaktaydı. • İtalya ve Almanya ise bu yüzyılın sonlarında yeni bi- rer güç olarak ortaya çıktılar ve bir süre sonra Avrupa’da 72

TEST-5 MEHMET ALİ PAŞA’NIN GÜÇ KAZANMASI - OSMANLI-RUSYA REKABETİ (1768-1914) 3. Ferhat: Osmanlı Devleti, Fransa’nın Mısır’ı işgal AKLINDA KALSIN etmesi karşısında İngiltere ile Rusya’nın desteğini almıştır. Böylece Osmanlı Devleti, ilk defa toprakla- Vehhabilik Hareketi rını işgal eden bir ülkeye karşı Avrupalı devletlerle iş birliğine gitmiştir. • Muhammed bin Abdülvehhâb (1703-1792) tara- fından kurulmuş dinî ve siyasi karaktere sahip bir Melike: Bu durum Osmanlı Devleti’nin ---- mezheptir. Diyalogda verilen bilgiler dikkate alındığında • Özellikle II. Mahmud Dönemi’nde Osmanlı aleyhi- Melike’nin sözlerine aşağıdakilerden hangisi ile ne faaliyet gösteren ve ayrı bir devlet kurmak iste- devam ettirmesi doğru olur? yen Vehhabilere karşı Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa A) denge politikası doğrultusunda hareket ettiğinin mücadele etmiştir. göstergesidir. • Arap Yarımadası’nda etkili bir güç olan Suud aile- B) Karadeniz’deki egemenliğini kaybetmesine yol sinin de Vehhabiliği kabul etmesi neticesinde Veh- habiler gücünü arttırmıştır. açmıştır. C) bütün devletlere verdiği kapitülasyonları kaldır- • Mehmet Ali Paşa, Suud ailesini 1814’de ağır bir yenilgiye uğratmıştır. masına neden olmuştur. D) azınlık isyanları ile ilgilenmesine engel olmuştur. • Suud ailesinden Abdülaziz Bin Suud İngilizlerin E) milliyetçilik akımından etkilendiğinin kanıtıdır. de desteğini alarak 1901 yılında Vehhabi Devleti’ni kurduğunu ilan etmiştir. 4. Mehmed Ali Paşa Mısır valisi olduktan sonra bölge- • Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda ye- de uzun vadeli idarî ve iktisadî reformlara başladı. nik düşmesinden sonra 1932 yılında Suudi Arabis- Uygulanan merkezî ekonomik sistemle arazi üze- tan Krallığı kurulmuştur. rindeki kontrolünü arttırdı ve iktidarı için bir tehlike olarak değerlendirdiği ulemanın gücünü kırdı. Mem- 1. 1. Napoleon A Mısır valisi luk beyleriyle mücadeleyi sürdürdü ve bir süre sonra onları da etkisiz hâle getirdi. 2. Mehmet Ali B Akka Kalesi Paşa komutanı Bu gelişmelerin Osmanlı Devleti’nde aşağıdaki- lerden hangisine ortam hazırladığı savunulabilir? 3. Şerif Hüseyin C Fransa imparatoru A) Kavala’daki Osmanlı gücünün sona ermesi B) Mehmet Ali Paşa’nın Arap birliğini kurması 4. Cezzar Ahmet D Arap emiri C) Mısır’daki merkezî otoritenin etkisinin azalması Paşa D) Doğu Akdeniz limanlarının önemini kaybetmesi E) Osmanlı donanmasının eski gücüne kavuşması Tabloda yer alan eşleştirmeler aşağıdakilerden hangisinde doğru bir biçimde verilmiştir? 5. Osmanlı Devleti’nin Mehmet Ali Paşa’ya Hicaz ve A) 1. B - 2. D - 3. C - 4. A Habeş valiliklerini vermesi, Mehmet Ali Paşa’nın da 1822’de Sudan’da hâkimiyet kurmasında aşağıda- B) 1. C - 2. A - 3. D - 4. B kilerden hangisinin etkisinden söz edilebilir? A) Arabistan’da Suud ailesinin nüfuzunu arttırması C) 1. C - 2. B - 3. A - 4. D B) Osmanlı Devleti’nin İngiltere ve Rusya ile ittifak 11. SINIF SARMAL TARİH D) 1. D - 2. A - 3. B - 4. C kurması C) Kütahya Antlaşmasının imzalanması E) 1. A - 2. B - 3. C - 4. D D) Vehhabilerin isyanının bastırılması E) Navarin’de Osmanlı donanmasının yakılması 2. 1833 tarihli Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın sü- resinin dolması üzerine 1841 yılında toplanan Londra Boğazlar Konferansı’nda aşağıdaki dev- letlerden hangisinin temsilcisi yoktur? A) Prusya B) Rusya C) İngiltere D) Fransa E) İtalya 82

TEST-9 ÜNİTE TESTİ - 3 3. Osmanlı Devleti’nde önemli bir azınlık olan Er- BURAYA DİKKAT menilerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- mez? 93 Harbi ve Göçler A) Osmanlı Devleti tarafından “millet-i sadıka” ola- Balkanlar’da yüz binlerce Müslüman katledilmiş rak adlandırılmışlardır. ve bir o kadarı da sürülmüştür. İngiliz konsolosluk raporlarına göre, savaş sebebiyle ölenlerin sayısı B) Doğu Anadolu’da Müslümanlardan daha kalaba- 300-400 bin iken, göçe zorlanan Müslümanların lık bir nüfusa sahiptirler. sayısı da 1 milyona yaklaşmıştır. İstanbul’daki mu- hacirlerin sayısı yüz binlere ulaşmıştır. Türk tarihi- C) Osmanlı Devleti’ne karşı ilk ciddi isyanları Berlin nin en büyük göç hareketinin yaşandığı bu dönem- Antlaşması sonrasında başlamıştır. de, her türlü imkânsızlığa rağmen hayatta kalmaya çalışan göçmenler, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde D) Tıp, kuyumculuk, dış ticaret, inşaat gibi sektörler- kurulup, Padişahın adına izafeten “Hamidiye” ismi de uzmanlaşmışlardır. verilen köylerde iskân edilmişlerdir. E) Hristiyanlığın Ortodoks mezhebine mensuptur- lar. 1. Tarih öğretmeni sınıfa “1877-1878 Osmanlı-Rus Sa- 4. Osmanlı Dâhiliye Nezareti’nin önerisi üzerine 27 Ma- vaşı (93 Harbi)” adlı bir kitapla gelmiş ve bu kitabı yıs 1915’te çıkarılan “Geçici Sevk ve İskân Kanunu öğrencilerine göstererek; “Sizce bu kitapta hangi ko- (Tehcir Kanunu)” ile bir kısım Ermeni’nin savaş böl- nulardan bahsedilmektedir?” diye bir soru sormuştur. gelerinden uzaklaştırılması uygun görülmüştür. Öğrencilerden; Buna göre; Arzu: 31 Mart Vakası, I. Kanal Cephesi’nin açılması, Ebru: Ermeni Meselesi, II. Hınçak ve Taşnaksutyun komitacılarının Rus- Kemal: Plevne Müdafaası, larla işbirliği yapması, III. Birinci Dünya Savaşı'nda gerçekleşen Ermeni isyanları Yavuz: Romanya, Sırbistan ve Karadağ’ın bağım- gelişmelerinden hangilerinin Tehcir Kanunu’nun sızlığı çıkarılmasında etkili olduğu söylenebilir? cevaplarını vermiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Buna göre öğrencilerden hangilerinin öğretme- D) II ve III E) I, II ve III nin sorduğu soruya doğru yanıt verdiği söylene- bilir? A) Arzu – Ebru B) Ebru – Kemal C) Arzu – Kemal D) Arzu – Kemal – Yavuz 5. Makedonya, Balkan Yarımadası’nda merkezî ko- E) Ebru – Kemal – Yavuz numda bulunan bir bölge olması sebebiyle birçok devletin hâkim olmak istediği bir coğrafyadır. 11. SINIF SARMAL TARİH 2. Almanya, devletlerarası artan rekabet ortamı ve si- Buna göre; lahlanma yarışında “Üçlü İttifak Bloku”nu oluşturdu. I. Yunanistan, II. Sırbistan, Aşağıdakilerden hangisi önceleri İttifak Blokun- III. Bulgaristan da iken 1890’dan sonra bu bloktan ayrılmıştır? devletlerinden hangilerinin Makedonya’ya ege- A) Avusturya B) Fransa men olmak istedikleri söylenebilir? C) Osmanlı D) İtalya A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Rusya D) II ve III E) I, II ve III 92

Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu’na karşı savaşan ülkeler Bosna Hersek (Avusturya tarafından ilhak edildi.) Osmanlı İmparatorluğu’na karşı saldırılar Bulgaristan’ın kaybettiği topraklar Ağustos 1913’te sınırlar Osmanlı İmparatorluğu’nun kaybettiği topraklar 500 km B) Aşağıda yer alan soruları yukarıdaki haritalara göre yanıtlayınız. 1. 1908 yılına ait haritada Bulgaristan ile ilgili du- 4. Osmanlı Devleti’nin Adriyatik Denizi’ne olan bağ- 11. SINIF SARMAL TARİH rumun ortaya çıkmasında Osmanlı Devleti’nde lantısı hangi bölgenin kaybedilmesi ile gerçek- yaşanan hangi olayın etkisi vardır? leşmiştir? ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 2. 1912-1913 yıllarına ait haritalarda meydana gelen 5. Osmanlı Devleti’nin 1913 yılında sınır komşusu değişimin temel sebebi nedir? olduğu tek ülke hangisidir? ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 3. Osmanlı Devleti’nin 1912’de sınır komşusu ol- 6. 1912-1913 yıllarına ait haritaya göre Ege duğu ancak Ağustos 1913 yılında sınır komşusu Denizi’nde hangi devletlerin toprağı vardır? olmadığı ülkeler hangileridir? ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 99

SICAK BÖLGE c) Islahat Fermanı (1856) Türkçülük • Bütün Türkleri dil, din, soy ve ülkü birliği çatısı altında • Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme ve Batılılaş- kültürel olarak bir arada tutmayı hedefler. ma yolundaki önemli adımlardan biri olan bu ferman Kırım Savaşı’ndan sonra Avrupalı güçlerin baskısı ile hazırlanmıştı. • Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurda- kul, İsmail Gaspıralı ve Ahmet Ağaoğlu önde gelen • Tanzimat Fermanı’nın devamı ve tamamlayıcısı du- savunucularıdır. rumunda olan Islahat Fermanı ile gayrimüslim halka birçok yeni haklar verilmiş ve Müslümanlarla gayrimüslimler eşit İslamcılık (Panislamizm, Ümmetçilik) bir statüye kavuşmuştur. Ancak hem Tanzimat hem de Is- • Bütün Müslümanların tek bir çatı altında birleşmesi ve lahat fermanı Osmanlı’daki sorunlara çözüm olmamış tam ortak hareket etmesi gerektiğini savunur. tersine birçok problemi de beraberinde getirmiştir. • Mehmet Akif Ersoy, Sait Halim Paşa önde gelen d) I. Meşrutiyet'in İlanı ve Kanun-ı Esasi savunucularıdır. (1876) 5. Osmanlı Devleti’nde Darbeler • 1876 tarihine gelindiğinde ise Genç Osmanlılar (Jön Türkler) grubunun baskısı ve gayretiyle I. Meşrutiyet • Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşadığı en önemli ilan edilmiş ve Türk tarihinin ilk anayasası Kanun-ı Esasi sorunlardan biri de darbeler olmuştur. yürürlüğe girmiştir. II. Abdülhamid Dönemi’nde başlayan I. Meşrutiyet süreci ile ilk kez rejim değişikliği yaşanmış, ilk 1876 Darbesi kez seçimler yapılmış ve parlamento (meclis) kurulmuştur. • Abdülaziz kendisine muhalif olan devlet adamları tarafından 1876 tarihinde tahttan indirilmiş ve Topkapı İlk Osmanlı Meclisi Sarayı’nda öldürülmüştür. (Meclisi Umumi) • Sultan Abdülaziz’den sonra V. Murad tahta çıkarılmış Âyan Mebusan ancak hastalanması sonucunda meşrutiyeti ilan edece- Meclisi Meclisi ğine söz veren II. Abdülhamid tahta çıkarılmıştır. Üyeleri padişah tara- 69 Müslüman, 46 gayri- 1909 Darbesi fından seçilir ve ömür müslim üyeden oluşur ve boyu görevde kalabi- halk tarafından seçilir. Me- • 13 Nisan 1909’da (31 Mart 1325) yaşanmıştır. II. bus (milletvekili) seçimleri Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte yaşanan toprak kayıpları ve lirler. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin devlet içinde nüfuz kurma dört yılda bir yapılır. çabaları muhalefetin sesinin artmasına neden olmuştu. • I. Meşrutiyet, padişahın 93 Harbi’ni gerekçe göstere- • Önemli muhalif gazetecilerden biri olan Hasan 11. SINIF SARMAL TARİH rek Kanun-ı Esasi’yi askıya alması ile sona ermiştir. 1908 Fehmi’nin öldürülmesi ile de “31 Mart Vakası” ortaya yılında ise bu sefer İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskısıyla çıktı. Ancak çıkan bu isyan Hareket Ordusu tarafından II. Abdülhamid tekrardan meşrutiyeti ilan etmiş ve II. Meşru- bastırılmıştır. tiyet Dönemi başlamıştır. • İsyandan sorumlu tutulan II. Abdülhamid, 1909’da e) Osmanlı Son Dönem Fikir Akımları tahttan indirilmiş ve yerine kardeşi V. Mehmed Reşad getirilmiştir. • Osmanlı son dönemlerinde yaşanan sorunlara çö- züm bulmak, dağılmayı önlemek amacıyla bazı aydınlar 1913 Darbesi (Bâbıâli Baskını) ve devlet adamları öncülüğünde çeşitli fikir akımları ortaya çıkmıştır. • İttihat ve Terakki mensupları Balkan Savaşlarında kaybedilen toprakların sorumlusu olarak hükümeti Üç Tarz-ı Siyaset suçlamıştı. (Osmanlı Devleti’ni Dağılmaktan Kurtarmak İçin • Bir süre sonra Enver ve Talat beylerin önderliğinde Ortaya Atılan Fikir Akımları) hükümetin bulunduğu Bâbıâli’ye bir baskın düzenlenmiş Osmanlıcılık ve Kâmil Paşa Hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştır. • Bütün Osmanlı ülkesinde yaşayan insanları dil, din, • Bu tarihten sonra yönetim tamamen İttihat ve ırk ayırt etmeksizin Osmanlı vatandaşlığı çatısı altında Terakki’nin kontrolüne geçmiştir birleştirmeyi hedefler. • Mithat Paşa, Namık Kemal ve Ziya Paşa önde gelen savunucularıdır. 107

TEST-1 İHTİLALLER ÇAĞI - 1 1. XIX. yüzyıldan itibaren aşağıdakilerden hangisi- 4. Avrupa’daki siyasi ve sosyal hayatı önemli bir nin yayılmasında Fransız İhtilali’nin etkisi yok- oranda etkileyen “1830 İhtilalleri”nin ortaya çıkma- tur? sında aşağıdakilerinden hangisi etkili olmamış- tır? A) Milliyetçilik B) Eşitlik C) Özgürlük A) Özgürlük anlayışının yayılması B) Mezhep savaşlarının yaşanması D) Teokrasi E) Demokrasi C) Kralların halk üzerinde uyguladığı baskı D) Milliyetçilik akımının güç kazanması E) Liberalizm akımının yayılması 2. Osmanlı Devleti’nde yaşanan; 5. I. Sırp İsyanı, II. Tanzimat Fermanı’nın ilanı, Sanayi İnkılabı sonrasına ait bu görseller dikkate III. Kanun-ı Esasi'nin kabulü alındığında sanayileşen ülkelerde aşağıdakiler- gelişmelerinin hangilerinde Fransız İhtilali’nin den hangisinin ortaya çıktığı söylenemez? ortaya çıkardığı fikirlerin etkisinin olduğu söyle- A) Ulaşım sektörünün gelişmesi nebilir? B) Çevre sorunlarının yaşanması C) Sosyal devlet anlayışının oluşması A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Çocukların ağır işlerde çalıştırılması E) Makineleşme sürecinin hız kazanması D) I ve III E) I, II ve III 3. Çeşitli ırk, din, dil ve kültüre sahip milletlerden olu- 6. Liberalizm, sosyalizm, insan hakları, anayasalı si- şan Osmanlı Devleti’nde Fransız İhtilali ile gelişen yasal rejim, seçme seçilme hürriyeti gibi fikirler XIX. milliyetçilik akımının etkisiyle birçok isyan meydana yüzyılda Avrupa toplumları arasında daha hızlı bir geldi. Bu isyanlar sonucunda Osmanlı Devleti’nden şekilde yayılmıştır. ayrılıp bağımsızlığını ilan eden ilk millet ---- . 11. SINIF SARMAL TARİH Buna göre; Parçada yer alan boşluğun aşağıdakilerden han- gisi ile devam ettirilmesi uygundur? I. köle ticaretinin yasaklanması, A) Yunanlılar oldu II. demir yolu ulaşımının yaygınlaşması, B) Araplar oldu III. basın-yayın faaliyetlerinin artması C) Sırplar oldu D) Bulgarlar oldu gelişmelerinden hangilerinin, ortaya çıkan fikirle- E) Boşnaklar oldu rin yayılmasına katkı sağladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 108

7. 1848 İhtilalleri liberalizm ve sosyalizm fikirlerinin et- kisi ile ortaya çıkmış, Avrupa’da birçok hükümdar ya AKLINDA KALSIN tahtından uzaklaştırılmış ya da liberal bir yönetimi ka- bul etmek zorunda kalmıştır. Böylece mutlakıyet dü- Yeniçeri Esâmesi zeni sona ermiş veya anayasalarla kralların yetkileri Esâme ya da diğer adıyla esâme tezkeresi, yeni- sınırlandırılmıştır. Hollanda, İsviçre ve Danimarka’da çerilere ulûfelerinin, yani maaşlarının ödenmesi yeni anayasalar yapılmış ve bunların uygulanması için düzenlenmiş olan resmi evraktır. İlk dönemler- ile bu ülkelerde demokratik yönetimler kurulmuştur. de sadece görevdeki askerlerin elinde bulunan bu belgeler zamanla askerlikle ilgisi olmayan kişilerin Bu bilgilere göre 1848 İhtilallerinin aşağıdakiler- elinde satılır olmuş ve devlet hazinesine ilâve yük den hangisi üzerinde etkili olduğu söylenebilir? getirmeye başlamıştı. A) Millî egemenlik anlayışının yayılması B) Devletler arası her türlü sorunun çözülmesi 10. Aşağıdakilerden hangisi Yeniçeri Ocağı'ndaki C) Alman siyasi birliğinin bozulması D) Avrupa genelinde haçlı ittifakının kurulması bozulmanın nedenleri arasında gösterilemez? E) Feodal sistemin öneminin artması A) Yeniçerilerin evlenmeye başlaması B) Savaşların uzun sürmesi ve yenilgiyle sonuçlan- 8. Modern siyasal ideolojiler yalnızca fikir aşamasında ması kalmamış, bir takım toplumsal etkilere de yol açmıştır. C) Ulufelerin ayarı düşük akçelerle ödenmesi D) Tımar sisteminin bozulması Aşağıdakilerden hangisi \"Liberalizm\"in sosyal et- E) Yeniçerilerin askerlik dışında başka mesleklerle kileri arasında yer almaz? A) Cumhuriyet rejiminin önemini kaybetmesi uğraşması B) Her alanda özel teşebbüsün savunulması C) Bireysel özgürlüklerin ön plana çıkması D) Sanatta \"Romantizm\" akımının doğması E) Din ve vicdan özgürlüğünün sağlanması 9. Köylerden kentle- re göç edilmesi Servet sahibi Özel mülkiyetin olunması ? önem kazanması İşçi ve sermaye Az maliyetle daha 11. III. Selim, Nizam-ı Cedit Ordusunu kurarak ilerleyen sınıfları arasında çok ürün elde çatışmalar yaşan- edilmesi zamanlarda Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmanın hesabını yapmaktadır. Nizam-ı Cedit ismi aynı zamanda III. Se- ması lim dönemi yeniliklerini ifade etmek için kullanılmıştır. Tabloda \"?\" ile gösterilen yere aşağıdaki kavram- Aşağıdakilerden hangisi III. Selim Dönemi geliş- 11. SINIF SARMAL TARİH lardan hangisi getirilmelidir? melerinden biri değildir? A) Mühendishane-i Berri Hümayun'un kurulması A) Kapitalizm B) Liberalizm B) Sekban-ı Cedit'in oluşturulması C) Selimiye Kışlası'nın açılması C) Sosyalizm D) Marksizm D) Yabancı askerî uzmanların davet edilmesi E) İrad-ı Cedit'in kurulması E) Nasyonal sosyalizm 127

11. SINIF SARMAL TARİH Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Tanzimat Fermanı) 3 Kasım 1839 Tanzimat Fermanı’nın ilanı için yapılması planlanan ancak inşa edilmey- (1) Herkesin bildiği üzere Devlet-i Aliyye’mizin kuruluşundan beri Kur’an’ın yüksek hükümlerine ve şeriat kanunlarına tamamıyla uyuldu- en anıtın temsili resmi ğundan saltanatımızın kuvveti ve tebaamızın bayındırlık ve refahı en üst seviyeye ulaşmıştır. Tanzimat madalyasının ön yüzü: Çerçevedeki kutucuklar içinde (2) Ancak yüz elli senedir çeşitli sebeplerden dolayı şeriata ve kanunlara uyulmadığı için evvelki güç ve refah zafiyet ve fakirliğe dönüşmüştür. Tanzimat’ın ilkeleri yazılıdır. Üst sağdan saat yönünde: Zayıfları korumak- (3) Bundan böyle Devlet-i Aliyye’nin idaresi konusunda bazı yeni kanun- lar oluşturulması mühim görülmüştür. İmparatorluğun onurunu ihya etmek- Misafirperverlik haklarını korumak (4) Bu gerekli kanunların esası dahî can emniyetinin sağlanması, ırz, na- mus ve malın korunması, vergilerin düzenlenmesi ve zorunlu askerliğin - Barış sanatlarını teşvik etmek-Eğitimi tesis edilmesinden ibarettir… yaygınlaştırmak-Herkese eşit adalet. (5) Dünyada candan ve ırz ve namustan değerli bir şey olmadığından, bir adam onları tehlikede gördükçe, yapısı gereği ihanete eğilimi olmasa bile, can ve namusunu muhafaza için devlet ve memlekete zararı olacak bazı hareketlerde bulunabilir. (6) Can ve namusundan emin olduğu zaman sadakatten ayrılmayacağı ve işi ve gücü hemen devlet ve milletine hizmetten ibaret olacağı açıktır. (7) Aynı şekilde, mal emniyetinin mevcut olmadığı durumlarda da kimse devlet ve milletine ısınamayıp, endişe ve ıstıraptan kurtulamaz. (8) Malları tamamen emniyette olduğu zaman kişi kendi işi gücüyle uğra- şıp ve kendisinde günbegün devlet ve millet gayreti ve vatan muhabbeti artıp, ona göre güzel bir şekilde çalışacağı şüphe götürmez… (9) Bundan böyle davaları şeriatın gereklerine göre ve herkese açık şe- kilde görülüp hüküm giymeyen hiç kimse gizli veya açık şekilde idam edilemeyecektir… (10) Saltanatımız tebaası olan Müslüman ve diğer milletlere mensup tüm ahalinin can, mal ve namus emniyeti taraf-ı şâhânemce tam anlamıyla temin edilmiştir… (11) Bu kanunlar sadece din, devlet, mülk ve milleti yeniden canlandır- mak için konulmuştur. Tarafımızdan da bu kanunların tersine hareket edilmeyeceğine dair söz verilir. (12) Hırka-i Şerife odasında yapılacak bir merasimde de vekiller ve ule- ma hazır bulunarak aynı yemini edeceklerdir. (13) Kanunlara muhalif hareket edenler, kim olursa olsun, belirlenen ka- bahatlerine göre layık oldukları cezaları göreceklerdir. (14) Bu cezaların icrasında hiç rütbeye ve hatır ve gönüle bakılmaya- caktır… (15) Tüm bahsi geçen durumlar eski usulleri bütün bütün değiştirmek ve yenilemek anlamına gelmektedir. (16) Bu yüzden bu ferman Dersaadet ve tüm memleketimiz ahalisine ilan edilecektir. (17) Bu yeni usulün inşa’allahu Tealâ ilelebet sürmesine şahit olmaları için fermanın ilanı dost devletlerin sefirlerine de resmen bildirilsin. (18) Hemen Rabbimiz Tealâ Hazretleri cümlemizi muvaffak buyursun ve bu kanunların tersine hareket edenler Allahü Tealâ’nın lanetine mazhar olsunlar ve ilelebet rahat bulmasınlar. Âmin. 136

TEST-13 SARMAL TEST - 3 1. ( ) Osmanlı Devleti’nin doğuda en geniş sınırlara 4. I II III Rönesans Reform ulaştığı antlaşma Amasya Antlaşması’dır. Coğrafi Hümanizm Sekülerizm Keşifler ( ) Zitvatorok Antlaşması, Haçova Savaşı’ndan sonra yapılmıştır. Merkantilizm ( ) Coğrafi Keşifler, Osmanlı ticaret yollarının öne- Yeni Çağ’da Avrupa’da meydana gelen gelişme- mini kaybetmesinde etkili olmuştur. ler ve bu gelişmelerin ortaya çıkardığı fikirlerin verildiği yukarıdaki tabloda hangileri doğrudur? ( ) Prut Antlaşması ile Osmanlı Devleti Karade- niz’deki üstünlüğünü tamamen kaybetmiştir. Yukarıda yer alan açıklamaların parantez içine A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yazılması gereken doğru yanlış sıralaması aşağı- dakilerden hangisidir? D) I ve II E) I, II ve III A) Y - D - Y - Y B) Y - D - D - Y C) D - D - Y - D D) D - Y - D - D E) Y - Y - D - D 5. Aşağıdaki gelişmelerden hangisinin Osmanlı 2. Otuz Yıl Savaşları’nda hayatını kaybeden bir kişi- ekonomisi için olumsuz sonuçlar doğurduğu söylenemez? nin aşağıdakilerden hangisinden haberdar olma- A) Sekban ve sarıca birliklerinin kurulması sı söz konusu değildir? B) Devlet adamlarının layihalar hazırlaması A) Augsburg Antlaşması C) Yeniçerilerin sayısının arttırılması B) Protestan-Katolik çatışması D) Celali İsyanlarının çıkması C) Westphalia Barışı E) Coğrafi Keşiflerin gerçekleşmesi D) Martin Luther E) İspanya’nın Hollanda’yı işgal etmeye çalışması 6. Lale Devri, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın uzun 3. Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılın ilk yıllarında Karlofça sadaret yıllarını içine alan ve 1730’da Patrona Ha- lil İsyanı ile sona eren, Batı ile siyasî, ekonomik ve ve İstanbul antlaşmalarında kaybettiği yerleri geri al- kültürel ilişkilerin geliştirildiği zaman dilimini ifade et- maya çalışmıştır. mektedir. 11. SINIF SARMAL TARİH Buna göre; Bu görüşe; I. Prut, I. Nedim’in divan edebiyatında, Levni’nin minya- II. Pasarofça, III. Vasvar tür sanatında ön plana çıkması, II. mimaride barok ve rokoko üslubunun benim- senmesi, III. Paris, Viyana, Varşova gibi şehirlere sefirlerin gönderilmesi antlaşmalarından hangileri Osmanlı Devleti’nin gelişmelerinden hangileri kanıt olarak gösterile- kaybettiği yerleri geri alma umuduna sahip olma- bilir? sında etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III 138

TEST-1 EL EMEĞİNDEN MAKİNELEŞMEYE 1. Sanayi İnkılabı öncesi ekonomik yapı ile ilgili 4. İngiltere’de 1716’da ipek bükmek için çıkrık, 1733’te aşağıdakilerden hangisinin doğru olduğu söyle- dokuma mekiği, 1777’ye gelindiğinde Hargra- nemez? ve tarafından “iplik bükme makinesi”, 1786’da ise A) El emeğine dayalı üretim gerçekleştirilir. Cartwright'ın çabalarıyla “dokuma makinesi” icat B) Daha çok tarıma dayalı ekonomik faaliyetler gö- edildi. rülür. Bu gelişmelerin; C) Üretimde kaliteden ziyade ürünün çok olması I. kömürün üretim faaliyetlerindeki öneminin azal- önemlidir. ması, D) Üretim faaliyetleri, yaşanılan bölgenin ihtiyaçları- II. Sanayi Devrimi’nin İngiltere’de ilk olarak tekstil na göre düzenlenmiştir. sektöründe ortaya çıkması, E) Üretim, küçük atölyeler vasıtasıyla yürütülür. III. ham madde ve pazara duyulan ihtiyacın gittikçe 2. İngiltere’de mekanik tohum ekme makinesinin XVIII. azalması yüzyılda Jethro Tull tarafından icat edilmesinden durumlarından hangilerine zemin hazırladığı ileri sonra tarımda verimlilik daha da arttı. Atların çektiği sürülebilir? bu makine sayesinde tohumlar toprağa daha derin yerleştiriliyor ve bu işlem sırasında daha az tohum A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III zayi oluyordu. Tull’un dışında da birçok Avrupalı mu- cit tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesi için önemli bu- D) I ve II E) II ve III luşlar yaptı. 5. Avrupa genelinde XVIII. yüzyıla kadar temel üretim Bu gelişmelerin aşağıdakilerden hangisine ortam hazırladığı söylenebilir? faaliyetlerini kontrol eden loncalar, önce Fransa’da A) Teknolojik gelişmelerin tarımsal alanla sınırlı kal- daha sonra da İngiltere başta olmak üzere birçok ül- kede kapatıldı. masına B) Tarım sektöründe çalışan sayısının azalmasına Bu durumun ortaya çıkmasında loncaların; C) Atölye tipi üretim anlayışının önem kazanmasına D) Büyük şehirlerde nüfusun azalmasına I. Sanayi İnkılabı’nın önünde bir engel olarak E) Köleci toplum yapısının sona ermesine görülmeleri, II. modern ekonomik sistemlere ayak uydurama- maları, III. mutlak monarşi anlayışına karşı olmaları özelliklerinden hangilerine sahip olmasının etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 11. SINIF SARMAL TARİH 3. XVIII. yüzyılda Avrupa’da Sanayi Devrimi’nin 6. Sanayi İnkılabı’nın başlamasında; I. mezhep savaşlarının sona ermesi, başlamasını sağlayan en önemli teknolojik geliş- II. bilim ve teknolojide yaşanan gelişmeler, me aşağıdakilerden hangisidir? III. girişimcilerin devlet tarafından desteklenmesi A) James Watt’ın buhar makinesini geliştirmesi B) Elektrik kullanımının yaygınlaşması durumlarından hangilerinin doğrudan etkisinin C) Lokomotif ve otomobillerin icat edilmesi olduğu söylenebilir? D) Kâğıt ve pusulanın kullanılması E) Petrolün temel enerji kaynağı olarak kullanılması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 144

TEST-4 ÜNİTE TESTİ - 1 1. 1698 yılında İngiliz mühendis Thomas Savery, Fran- 3. XVIII. yüzyılda yaşamış İskoçyalı Adam Smith, \"Mil- sız bilgin Denis Papin’in icat ettiği buhar makine- letlerin Zenginliği\" adlı eserinde klasik üretim siste- sinden yararlanarak bir su boşaltım makinesi yaptı. minin yeni üretim yapılarını engellediğini bu yüzden Savery’nin makinesini masraflı ve güçsüz bulan loncaların kapatılması gerektiğini savunmuştur. Newcomen adlı bir başka İngiliz mühendis 1712’de bu makineyi daha da geliştirdi. 1769’da ise James Adam Smith’in bu şekilde bir düşünceye sahip ol- Watt, Newcomen’ın makinesini daha verimli ve kul- lanışlı hâle getirdi. Bu gelişmeler Sanayi İnkılabı’nın masında loncaların aşağıdaki özelliklerden han- başlamasında etkili oldu. gisine sahip olmaları etkili olmuştur? A) Ürünlerin kalitesine önem vermeleri Bu bilgiler, İngiltere’de aşağıdakilerden hangisi- nin bulunduğuna kanıt olarak gösterilebilir? B) Merkantilist ekonomi modelini benimsemeleri A) Özgür düşünce B) Feodal sistem C) Sömürgecilik faaliyetlerini desteklemeleri C) Otokratik rejim D) Skolastik düşünce D) Geleneksel yöntemlerle üretim yapmak istemeleri E) Millî egemenlik E) Girişimci bir ruha sahip olmaları 2. 4. Sanayileşme sürecinde üretimin temel unsurları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğ- ru bir şekilde gösterilmiştir? A) Enerji B) Pazar İdeoloji Üretim Sömürgecilik C) Pazar Tüketim İş gücü D) İş gücü Sanayi İnkılabı öncesi tarım Ham Millî madde egemenlik Bilim E) Pazar Sanayi İnkılabı sonrası tarım Ham Üretim madde Görsellerden yola çıkarak Sanayi İnkılabı’nın aşa- 11. SINIF SARMAL TARİH ğıdakilerden hangisi üzerinde etkili olduğu söy- lenemez? A) Mezhepsel farklılıklar DİKKAT B) Ürün miktarında artış C) Hızlı üretim faaliyetleri Sanayi İnkılabı ilk olarak tekstil alanında başladı. D) Tarımda çalışan işçi sayısı Tekstilin geniş bir pazara sahip olması, eğitimli ve E) Kâr amaçlı üretim hünerli bir iş gücüne ihtiyaç duymaması bu sektö- rün sanayileşme sürecinde ön plana çıkmasında etkili oldu. 152

TEST-6 SARMAL TEST - 4 1 ve 2. soruları görselde yer alan bilgilere göre cevaplayınız. https://www.aa.com.tr/tr/info/infografik/17271 11. SINIF SARMAL TARİH 1. IV. Murad ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- 2. IV. Murad’ın; nemez? I. Yeniçerilerin kapatılması, A) Küçük yaşta tahta çıkmıştır. II. devletin sınırlarının genişlemesi, B) Daha çok doğuya sefer düzenlemiştir. III. örfi hukukun terk edilmesi C) Toplumsal alanla ilgili düzenlemeler yapmıştır. D) Islahatlarda Avrupa’yı örnek almıştır. durumlarından hangilerinin ortaya çıkmasında E) “Kardeş Katli” yasasını uygulamıştır. etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 158

TEST-2 MODERN HAYATTAKİ SOSYAL DEĞİŞİM 1. Sanayi İnkılabı’nın toplumsal hayata etkileri ile 4. XIX. yüzyılda İstanbul’a gelen Avrupalı bir seyya- ilgili; hın aşağıdakilerden hangisini görmesi söz konu- su değildir? I. Üretim ve tüketim faaliyetleri hızla artmıştır. II. Pazarlama teknikleri gelişmiştir. A) Tramvay B) Telgraf III. Lüks yaşam tarzı ortaya çıkmıştır. C) Fes D) Uçak yorumlarından hangileri yapılabilir? E) Darülaceze A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. I. Reklamcılık II. Metropol 5. Sanayi İnkılabı sonrasında Osmanlı Devleti’nde Sanayi İnkılabı yaşanan değişimler arasında aşağıdakilerden hangisinin yer aldığı söylenemez? III. Geniş Aile IV. Halkla İlişkiler A) Ulaşım imkânlarının gelişmesi B) Toplum sağlığına verilen önemin artması Sanayi İnkılabı ve bu inkılapla ilgili kavramların C) Şeri esasların terk edilmesi verildiği yukarıdaki tabloda hangilerinin yanlış D) Bankacılık sektörünün ortaya çıkması olduğu söylenebilir? E) Şehirlerde nüfusun artması A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV 3. Osmanlı Devleti’nde Lale Devri’nde başlayan Batı- 6. Avrupa’da ve Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyıldan lılaşma süreci, ilerleyen dönemlerde de kısmen de- itibaren ön plana çıkan kamuoyu olgusu, devletin vam etmiş 1839 tarihindeki ---- ilanından sonra Batı politikalarını belirlemesinde ve bu politikalara yön medeniyetine iyice yaklaşılmıştır. vermesinde etkili oldu. 11. SINIF SARMAL TARİH Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- Buna göre; gisi getirilmelidir? A) Islahat Fermanı’nın I. sansür politikasının uygulanması, B) Tanzimat Fermanı’nın II. kahvehane kültürünün yayılması, C) Sened-i İttifak’ın III. gazetelerin yaygınlaşması D) Kanun-ı Esasi’nin E) I. Meşrutiyet’in gelişmelerinden hangilerinin kamuoyu olgusu- nun oluşumuna katkı sağladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 168

TEST-3 ÜNİTE TESTİ - 1 1. 4. XIX. yüzyılda Osmanlı toplumunda en göze çarpan olayların başında nüfusun yapısındaki ve kentlerdeki değişim gelmektedir. Buna göre; I. kaybedilen topraklardaki Müslümanların Osmanlı'ya sığınması, II. kırsal kesimden kentlere göçün yaşanması, III. gayrimüslim nüfusun Müslüman nüfusa oranla artması gelişmelerinden hangileri bu değişimler arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Bu haritanın aşağıdaki gelişmelerden hangisinin 5. Aşağıdakilerden hangisinin sonucunda Avru- ortaya çıkardığı sonuçları göstermek için çizildi- ği söylenebilir? pa'da köylerden şehirlere göçler yaşanmış, fabri- A) Karlofça Antlaşması (1699) kalarda çalışan işçi sınıfı ve sendikacılık faaliyet- B) Prut Antlaşması (1711) leri ortaya çıkmıştır? C) 93 Harbi (1877-1878) A) Fransız İhtilali D) Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) B) Sanayi İnkılabı E) Balkan Savaşları (1912-1913) C) 1830 İhtilali D) 1848 İhtilali 2. XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Balkan coğrafyasında E) Viyana Kongresi ulus devletlerin kurulması üzerine bölgedeki Müslü- 6. “Devletimizin hudutları dâhilinde ancak kendi milleti- man ahali inanç ve kültürlerini daha rahat yayabile- cekleri coğrafyaya yani Osmanlı ülkesine göç ettiler. mizden olanları ve bizimle aynı dinî inançları payla- şanları kabul edebiliriz. Türk unsurunu kuvvetlendir- Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdakiler- meye dikkat etmeliyiz. Muhaceret yalnız millî kudreti den hangisine ulaşılamaz? artırmakla kalmayacak, aynı zamanda imparatorlu- A) Egemenlik alanının daraldığına ğumuzun iktisadi kudretini de fazlalaştıracaktır.” B) Balkan topraklarının bir kısmının kaybedildiğine 11. SINIF SARMAL TARİH C) Toprak gelirlerinde artış yaşandığına Bu sözleri dile getiren II. Abdülhamid'in; D) Demografik yapının değiştiğine E) Ulus devlet anlayışının toprak bütünlüğüne zarar I. Türkçülük, II. İslamcılık, verdiğine III. Batıcılık 3. Aşağıdaki fikir akımlarından hangisi imparator- lukların parçalanmasında doğrudan etkili olmuş- tur? fikirlerinden hangilerini benimsediği söylenebilir? A) Milliyetçilik B) Sekülerizm A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Hümanizm D) Merkantilizm D) I ve II E) II ve III E) Makyavelizm 170

1. Resim: Emirgan Kız Ortaokulu Öğrencileri (1893) 2. Resim: Körler Okulu öğrencileri (1893) 3. Resim: Telefon kullanımı ile ilgili bir görsel (1890) 4. Resim: Kadınlar Dünyası Dergisi (1914) 11. SINIF SARMAL TARİH 5. Resim: Osmanlı sarayında Beethoven (1915) 174